Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

  Սեպհական է այսմ գաւառի ՚ի մի յոօդիլ ընդ անուանց երկուց այլոց գաւառաց. երբեմն ընդ անուանս Քուստի, կոչելով Քուստիփառնէս, որպէս է տեսանել ՚ի միում ձեռագիր աշխարհագրութեան Խորենացւոյն, եւ առ Թովմայի կիլիկեցւոյ. թէպէտ եւ երկոքին եւս վրիպին ՚ի տառս ինչ: Ըստ այսմ եւ Եպիսկոպոսն Միսայէլ անուն` կոչի Եպիսկոպոս Քոստիփառնեայ, ՚ի խորագրի ճառին իւրոյ` այսպէս. * Երանելոյն Միսայէլի հայոց Եպիսկոպոսի մեծի կողմանցն եւ Քոստիփառնեայ նահանգին ՚ի սուրբ խաչն աստուածընկալ:

Եւ երբեմն յօդի ընդ անուանս Սիսական, համառօտելով եւ այլայլելով իմն Փառիոս կոչելով. յայտ է այս անտի` զի նոյն իշխանքն կամ թագաւորքն որ կոչին Փառիսոյ թագաւորք, այլուր կոչին թագաւորք Սիսականի. զորօրինակ Ասողիկ գ. 17 զմայր Աբասայ թագաւորին կարուց` ասէ լինել. * Քոյր թագաւորացն Փառիսոսոյ Սենեքերիմայ եւ Գրիգորոյ. իսկ զՍենեքերիմ Ստեփաննոս Օրպէլեան յոտանաւոր ողբս իւր դնէ թագաւորեալ`

*՚Ի տան Բաղաց Սիսականին:

Ասողիկ ՚ի գ. 48 գրէ. * Իշխանքն Փառիսոսոյ որ ՚ի հայկազեանց ազանց բաւեալ մինչեւ ցՍենեքերիմ եւ ՚ի Գրիգոր` սպառեցան մահուամբ:

Նոյն լինելն Փառիսոսոյ ընդ Փառնէս գաւառին` յայտ է եւ անտի, զի գաւառ անուամբ յիշատակեն, որպիսի էր Փառնէս, եւ սահմանակից ցուցանեն լինել Սիւնեաց եւ Արցախու` որ յարմարի սմա: * ՚Ի սոյն աւուրս (ասէ Վարդան) կին մի Մամ անուն գայ ՚ի Պարսից երեք որդւովք ՚ի գաւառն Փառիսոսոյ առ Գրիգոր փառաւոր իշխանն: Եւ Ասողիկ ՚ի գ. 30 * Տիրեաց նա (այսինքն Գագիկ յաջորդ Սմբատայ) Յոլովբերդից եւ գաւառաց` ՚ի սահմանացն Վայոց ձորոյ, Խաչենոյ եւ Փառիսոսայ: Իսկ Խաչէնք որպէս գրեցաք ՚ի վերոյ` է Արցախ:

Զվանս Փառիսոսոյ յիշէ Կիրակոս ՚ի գրելն վասն Պետրոսի Աղուանից կաթուղիկոսի. * Տէր Պետրոս ամս ԺԶ. յառաջնորդութենէն Փառիսոսոյ վանաց: Ժամանակն է զկնի (կամ յաւուրս) Անանիայի կաթուղիկոսի հայոց զկնի Ս. թուականին հայոց: ՚Ի Փառիսոսոյ էր եւ հռչակաւոր վարդապետն Յովհաննէս մականուն Սարկաւագ կոչեցեալ` զորմէ գրէ Վարդան. * Էին եւ վարդապետք յայնմ ժամանակի Յոհաննէս որ եւ Սարկաւագ ՚ի գաւառէն Փառիսոսոյ ՚ի քահանայական յազգէ, որոյ յիշատակք ճառագայթիցն փայլեն մինչեւ ցարդ ՚ի բանս իւր, եւ ՚ի նմանէ աշակերտեալսն… իսկ սուրբ վարդապետն կեցեալ ՚ի ժիր մշակութեան զաւուրս իւր, հանգեաւ ՚ի ՇԿԸ թվին: