Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՅԱՂԱԳՍ ԹԷ ՅՈՐՈ՞Ց ԱՐԴԵԱՒՔ Ի ԳՐՈՑ ՀԱՆԴԵՐՁԵԱԼ ԵՄՔ ՀԱՒԱՔԵԼ ԶԻՐՍ ԴԱՏԱՍՏԱՆԻ ԵՒ ԿԱՄ ՅԱԶԳԱՑ, ՈՐՈՎՔ ՀԱՍՏԱՏԻ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԻՒՆ ՄԵՐ, ԵՒ ԵԹԷ Ո՞ՐՊԷՍ ՊԱՐՈՒՆԱԿԻ ՏԱՌՍ ԴԱՏԱՍՏԱՆԻ

Հարկաւոր իսկ է այնմ, որ հանդերձեալ է գրով աւանդել զիրս դատաստանի, ցուցանել զգիրս եւ զազգս, յորոց առնուցու, զի յայտ ճշմարտութիւնն լիցի, եւ մի՛ ոք գայթակղիցի մտացածին վարիլ բանիւ։

Արդ, նախ եւ առաջին՝ հաւատարիմ համարիմք առնուլ եւ ի բնաւորական աւրինաց, որովք վարեցան հեթանոսք, զի զգողս, եւ զսպանողս, եւ զամենայն չարագործս դատել ուսան։

Երկրորդ՝ զի մահմետականք առեալ զբնաւորական աւրինաց, եւ զգրաւորական առնումք ոչ ի նոցունց, զի ոչ է նոցա, որպէս ցուցեալ է յառաջագոյն, զի զոր ինչ սեփհական է մերոցս աւրինաց՝ ընդունիմք, իսկ զախտաւոր խառնուածսն ի բաց լուծանեմք, երբեմն իսկ զաւրինաւորն լրմամբք ընդունիմք Աւետարանին։

Երրորդ՝ յամենայն ազգաց հաւատացելոց ի Տէր, իբր ի հարազատաց, պարտիմք հաւաքել, զոր լուաք եւ տեսաք։ Այդոքիկ՝ յազգաց, զի զոր ինչ անկ մերոց պիտոյիցս իցէ, յամենեցունց հաւաքելի է։

Իսկ ի գրոց. առաջին՝ յԵլից, յԵրկրորդ աւրինաց եւ յայլոց եւս գլխոց, որ է ճշմարիտ աստուածատուր դատաստան, զի ի բազում տեղիս յիշատակէ, ասելով՝ այս են պատուիրանք, եւ վկայութիւնք, եւ դատաստանք, զոր պատուիրեաց ձեզ Տէր։

Երկրորդ՝ ի կանոնական հրամանաց, զի եւ անդ գտանի ոչ միայն զաւրութեամբ ընտրել դատաստան, այլ եւ յատուկ լինել բան դատաստանի։

Երրորդ՝ յամենայն իսկ տառից ի Հնոց եւ ի Նորոց առնլի է զիմաստս եւ զխրատս, զի եւ ամենայն Կտակարանք զի՞նչ այլ ինչ է, եթէ ոչ խրատ դատաստանի։

Արդ, այսպիսի հաւաքումն յայտ ճշմարտութիւն մեր առնէ կրկնակի աւրինակաւ։

Բայց գիտելի է, զի ոչ միանգամայն պարունակեալ այժմ բաւանդակի գիրքս դատաստանի, զի կանոնական ունի զաւրութիւն, որպէս ասացեալ է յառաջագոյն։ Զի զոր աւրինակ ոչ միանգամ եդաւ կանոնք, եւ ոչ ի միում ժամանակի, եւ ոչ ի միոջէ, այլ առ սակաւ սակաւ, եւ ի բազում ժամանակս, եւ ի բազմաց։ Զի նախ՝ առաքելականն եդաւ, եւ ապա՝ ի Նիկիայ, եւ նախ քան զնա՝ այլք, եւ ապա՝ յայլսն ժողով, եւ ի զանազան ժամանակս, եւ ի բազում հարց։ Այսպէ՛ս ի դէպ է լինել գրոցս դատաստանի։ Զի այժմ սկիզբն սորա եղեւ եւ առ սակաւ սակաւ ի դէպ է աճել ի զանազան ժամանակս եւ այլ եւս կարգել ի բազմաց, եւ այսպէս գալ ի կատարումն ամենատես գիտութեամբ։ Քանզի հրաման է կանոնական՝ երկիցս ի տարւոջն ժողով լինել եւ զիրս պատահման սխալանաց աշխարհի քննել եւ կարգել կանոնս եւ ապաշխարութիւնս։ Ըստ այսմ պատշաճ է լինել եւ դատաստանիս իրաց, զի որքան նորոգ պատահի իրս, զայն եւս քննել եւ կարգել ի գիրս դատաստանի՝ զկնի զիրաւունս առնելոյ եւ տեսանելոյ։ Եթէ ոք միտ դիցէ՝ գտցէ զամենայն իսկ զմատեանս առ սակաւ սակաւ եկեալ ի կատարումն եւ յայլ եւ այլ ժամանակս, եթէ ի միոջէ եւ եթէ ի բազմաց, որպէս Գիրք Արարածոցն ի Մովսիսէ ոչ ի միասին գրեցան եւ ոչ ի միում ժամանակի, եւ երկոտասան մարգարէիցն՝ ոչ ի միոջէ եւ ոչ ի միում ժամանակի։ Նոյնպէս եւ այլ մարգարէութիւնքն, զոր եւ յայտ առնէ Եսայիաս յասելն՝ եւ եղեւ յամին, յորում մեռաւ Ոզիա, նաեւ յայլ եւս թագաւորացն պատմէ ի ժամանակս զմարգարէութիւնսն լինել։ Ըստ այսմ աւրինակի եւ Աւետարանքն գրեցան ի չորից աւետարանչացն եւ յայլ եւ այլ ժամանակս. նմանապէս չորեքտասան թուղթքն առաքելոյն Պաւղոսի, բազում եւ այլ եւս մատեանք ի վարդապետաց եւ ի հարց։ Ըստ ցուցելոցս յեղանակի լիցի եւ այս ձեռնարկութիւն տառի, եթէ ի մէնջ եւ ոչ ի միում ժամանակի, եթէ ի բազմաց եւ յայլ եւ այլ եւս ժամանակս, իշխանութիւն լիցի լնուլ միայն զթերին՝ ուղիղ տեսութեամբ եւ անպարսաւ իրավամբք։

Եւ քանզի արժանավայելուչ այն իսկ էր, զի ընդ բազումս քննելով յայսոսիկ ձեռնարկէաք, զսոյն զայս բաղձանաւք հայցէի, բայց սակայն ոչ պատահեաց ըստ բազում պատճառի։ Զի թէ դատաւորաց երկուց եւ երից ի միասին լինել ի դատելն իրաւունս համարեցաք, որչա՞փ եւ աստ ի դէպ էր լինել բազմաց ի միասին դատել զիրաւացին իրս եւ ապա գրով դրոշմել։ Արդ, զայսոսիկ զտեղի լնումք գրոց վկայութեամբ, զորս ի զաւրութենէ նոցա առնումք, եւ զբազումս՝ յեղելոց իրաց դատաստանաց իսկ նոցունց, եւ ի տեսութենէ եւ ի լրոյ քննութեանց հաւաստի իրաւանց՝ ըստ իւրաքանչիւր ազգաց։ Եւ այսպէս անպարսաւ լինիմք։