Պատմութիւն թագայորի Պարսից

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յորժամ զօրս ժողովէր Ղուլի խանն ի Թաւրէզ, եւ խորհէր գնալ ի վերայ Երէվանայ, որ ԺԲ [12] աւուրց ճանապարհաւ հեռի է ի Թաւրէզոյ, լուր եհաս նմա ի Խորսանայ, թէ աղուանն զօրս ժողովեալ է գալ ի Հարաթու ի վերայ Մաշատու, եւ ունի զքառասու հազար մարտիկս: Իբրեւ ստուգեաց զբանս զայս, եթող զգնալն յԵրէվան եւ չու արար, խաղաց գնաց ի Մաշատ, որ է այն ինքն Խորասան պարսից: Եւ կացեալ անդ աւուրս ինչ` հանդէս արար զօրաց իւրոց եւ ել գնաց ի վերայ Հարաթու, որ է քաղաք աղուանից, որք անուանեալ կոչին սրաւուր աղուանիք գոռ պատերազմօղք: Եհաս մերձ Հարաթու Ղուլի խանն եւ բանակեցաւ: Ել ի Հարաթոյ աղուանն ընդդէմ Ղուլի խանին, եւ զԺԲ [12] աւուրս զցայգ եւ զցերեկ պատերազմեցան: Ապա աղուանն դարձեալ եմուտ ի քաղաք անդ եւ ոչ ել արտաքս յաւուրս ինչ: Եւ Հարաթն է յոյժ ամրագոյն քաղաք դժուարայաղթ: Եւ եղեւ նոցա բազում անգամ ի բերդէ անտի ելանել, յարձակիլ ի վերայ զօրացն պարսից, եւ ոչ կարացին յաղթել նոցա, այլ անկան սրով սուսերի:

Իբրեւ իննսուն եւ մի օր եղեւ պաշարման քաղաքին, նուազեցաւ կերակուր նոցա, եւ սով սաստիկ եղեւ` մինչեւ զմիմեանց միսն ուտել: Ազդ եղեւ Ղուլի խանին վասն այնպիսի անցիցն նոցա, եւ հրաման ետ զօրուն` մի՛ հարկանել զոք յաղուանից, յորժամ ելանեն արտաքս ի բերդէն եւ մտանեն ի բանակս առնուլ զկերակուր: Եւ ապա նեղեալ նոցա ի սովու` սկսան սակաւ առ սակաւ գալ շրջիլ ի բանակն եւ զանձինս իւրեանց յագեցուցանել: Եւ ոչ զոք խուէին զինուորք Ղուլի խանին, այլ խաղաղութեամբ ընդունէին զնոսա, եւ նոքա գային ի բանակն եւ երթային, մինչեւ զօրագլուխն նոցա եւս եկն արտաքս, եւ կալան զնա եւ ածին առաջի Ղուլի խանին: Եւ նա ընկալաւ զնա եւ ետ զգեցուցանել նմա ծիրանիս ի պատիւ, եւ բազում շքով ունէր զնա առ իւր: Եւ այսպիսի խորագիտութեամբ եւ պատրանօք էառ զՀարաթ քաղաքն: Եւ կալեալ զմեծամեծ իշխանսն` բանիւք խաղաղութեան եւ քաղցրութեան յինքն անկոյց զնոսա եւ մեծացոյց, եւ արար իւր զօրապետս: Իսկ զգերդաստանս քաղաքին ոչ գերեաց եւ ոչ ասպատակեաց, այլ զնոսա տունս տունս առաքեաց, սփռեաց զնոսա ի զանազան քաղաքս պարսից: Եւ զօրս աղուանիցս այսոցիկ հնազանդեցոյց իւր զօրս լինիլ: Յետ այսորիկ կացոյց իշխան ի վերայ Հարաթու զոմն ի յիւրոց անտի, եւ ինքն եթող գնաց ի Մաշատ, որ է այն ինքն Խորասան, եւ անդ եկաց:

Ընդ այն ժամանակս յաշխարհէ Օզբէկաց յարուցեալ էր այր մի, որ իբրեւ զաւազակ շրջեալ ասպատակէր զբազում գաւառս եւ կոտորէր սրով, եւ Օզբէկայ թագաւորն զնա ոչ կարացեալ էր ըմբռնել: Եւ եղեւ նմա գալ մտանել ի սահմանս Խորասանայ պարսից: Վասն սորա լուեալ էր Ղուլի խանն, թէ է այր զօրաւոր պատերազմօղ, եւ զոր ինչ մի անգամ առնէր ի տեղիս տեղիս, կամէր զնա ձեռն արկանել: Իբրեւ լուաւ, թէ ահաւանիկ նա շրջի ի սահմանս Խորասանու, հանդերձեցաւ պատրաստեցաւ երեք հազար քաջ սպառազինօք եւ հասեալ ի վերայ նորա` կոտորեաց զզօրս նորա եւ զինքն ձերբակալ արար եւ եբեր ի Մաշատ. եւ էր ի կալանս զաւուրս յիսուն, եւ ապա սպան զնա: Իբրեւ լուաւ զայս Օզբէկի թագաւորն, ուրախ եղեւ: