[ԵՂԾ ԱՂԱՆԴՈՑ ԵԶՆԻԿԻ ԿՈՂԲԱՑՒՈՅ]

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ապա եթե ինչ յարարածոց՝ որ գեղեցիկ է՝ այն ի ռբարւոյ արարչէ <եւ ինչ յարարածոց որ չար է, այն ի չարէ արարչէ> կարծիցի ոմանց, որպէս Յունացն հեթանոսաց եւ արանցն մոգուց եւ հերձուածողաց, որ չար իմն էութիւն հակառակ բարւոյ դնեն, զոր հիւղն կոչեն՝ որ թարգմանի նիւթ, մեր առաջին եւ նախա190rբարբառ պատասխանի այն է՝ [10] եթե ի բարերար արարչէն չար ինչ չիք լեալ. եւ չիք ինչ չար՝ որ բնութեամբ չար իցէ. եւ ոչ է արարիչ չարաց իրաց, այլ բարեաց։

Եւ արդ զո՞ր ինչ յարարածոցն բարի կարծիցեն, կամ զո՞ր չար. զի բազում անգամ զոր բարին կարծիցեն, միայն առանձինն՝ առանց ընկերին խառնութեան՝ վնասակար լինի, յամենեցունց առ հասարակ վկայեալ։ Արեգակն թե բարի է, եւ առանց աւդոյ խառնուածոյ այրիչ եւ ցամաքեցուցիչ է. նոյնպէս եւ լուսին խոնաւական բնութիւն, առանց խառնուածոյ ջերմութեան արեգական՝ վնասակար եւ ապականիչ է։ Եւ աւդ, առանց ցաւղոյ խոնաւութեան եւ ջերմութեան՝ վնասակար եւ ապականիչ է. եւ ջուրք զհող երկրի ողողանեն եւ ապականեն. եւ երկիր առանց ջուրց պատառի եւ խորխոլի։ Եւ այսպէս չորեքին բնութիւնքն, ուստի աշխարհս կազմեալ եւ կայ, առանձինն՝ ապականիչք են միմեանց, եւ խառնեալ ընդ ընկերին՝ աւգտա[11]կարք եւ շահաւորք։ Եւ զի այս այսպէս է՝ ամենեցուն յայտնի է որ կամին ուսանել։

Ապա ուրեմն է ինչ զարութիւն ծածուկ, որ զապականիչսն միմեանց խառնուածովք արար աւգտակարս իրերաց։

 

3 Եւ որ առողջ միտս ունին, ոչ զշարժունսն՝ այլ զշարժիչն պարտին փառաւորել. եւ ոչ ընդ արբանեակսն, այլ ընդ վարիչն պարտին զարմանալ. եւ ոչ ընդ գնայունսն, այլ ընդ գնացուցիչն. քանզի եւ նոքին իսկ իւրաքանչիւր փոփոխմամբք յայտ առնեն, եթե է ոմն՝ որ փոփոխէ զնոսա. արեգակն՝ ծագելովն եւ վերանալով եւ ի մուտս դառնալով. եւ լուսին՝ աճմամբ լնլով եւ նուազելով. եւ այլք եւս յարարածոցն ըստ իւրաքանչիւր բնութեանց շարժելովն եւ դադարելով։ Եւ արդ չէ առողջ մտաց զշարժիչն եւ զփոփոխիչն թողուլ, եւ շարժնոցն եւ փոփոխելեաց պաշտաւն տանել եւ երկրպագութիւն մատուցանել. զի որ շարժին եւ փոփոխի՝ չէ էական. [12] այլ կամ լեալ յումեքէ եւ յիմեքէ, եւ կամ հաստեալ ի չգոյէ։ Եւ որ էն եւ շարժէ զամենայն, ինքն ոչ շարժի եւ ոչ փոփոխի, քանզի էական է եւ անշարժական է։