Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յետ գործելոյ նորա զայս չարիս՝ գնաց նա ի քաղաքն Խլաթ, որ է յաշխարհին Բզնունեաց։ Եւ էր նա ընդ իշխանութեամբ Աշրափ սուլտանին, եւ ետ պատերազմ ընդ նմա, եւ առ զնա։ Էր անդ եւ կին սուլտանին, դուստր Իւանէի, Թամթա անուն, զոր վերագոյն յիշեցաք, առ զնա իւր ի կնութիւն, չոգաւ եւ աւերեաց զբազում գաւառս յիշխանութենէն սուլտանին հոռոմոց, զոր Ալադինն կոչէին։ Ապա միաբանեալք սուլտանքն Աշրափն եւ Քէմլն, եղբայր իւր, որ իշխէր կողմանցն Եգիպտոսի, եւ Ալադինն. կոչեցին իւրեանց օգնական եւ ի զօրացն հայոց, որ յաշխարհին Կիլիկեցւոց, եւ ի ֆռանկացն ծովեզերեայց, եւ եկին տալ պատերազմ ընդ խորազմեցւոյն Ջալալադնի։ Եւ իբրեւ եկին մօտ առ միմեանս, զանգիտեցին երկոքին կողմանքն եւ ոչ իշխէին խառնիլ ընդ իրեարս։ Ապա քրիստոնեայքն, որ ի հայոց եւ ֆռանկաց, խրախուսեալք յաստուած, դիմեցին ի վերայ նոցա։ Եւ էին թուով սակաւք, պակաս քան զհազար մի, եւ զօրութեամբն Քրիստոսի հարին զզօրսն եւ ի փախուստ դարձուցին։ Եւ զայն տեսեալ զօրացն տաճկաց՝ յարձակեցան եւ նոքա. եւ հարին կոտորեցին զբազումս մինչ ի մուտս արեւուն։ Ապա հրաման ետուն սուլտանքն ոչ պնդել զհետ փախստէիցն, իբր այն թէ հաւատակիցք նոցա իցեն։ Եւ դադարեցին ի պնդելոյ զհետ նոցա։ Իսկ սուլտանքն, զի արք բարեպաշտք էին, ոչ ապերախտք լինէին առ զօրն քրիստոնէից, զի գիտացին, թէ ի ձեռն նոցա ետ տէր զյաղթութիւն։

Ապա դարձան մեծաւ ուրախութեամբ յաշխարհն իւրեանց. եւ ընդ որ անցանէին ընդ քաղաքս եւ ընդ գաւառս, ելանէին ընդ առաջ նոցա պարուք եւ ծնծղայիւք եւ գովասացութեամբ ընդունէին։

Իսկ Ալադինն իբրեւ եկն ի Կեսարիա Կապադովկացւոց, ամենայն բազմութիւն քաղաքին՝ հանդերձ քրիստոնէիւքն եւ քահանայիւք իւրեանց, խաչիւք եւ ժամահարօք, իբրեւ աւուր միոյ ճանապարհ ելին ընդ առաջ նորա։ Իբրեւ մօտ եղեւ սուլտանն, բազմութիւն տաճկաց ոչ տային թոյլ քրիստոնէիցն խառն ինքեանց հպիլ յերկրպագութիւնն սուլտանին, այլ յետս կոյս մղեցին զնոսա։ Եւ նոքա ելին ի բլուր մի հանդէպ բանակին։ Իբրեւ եհարց սուլտանն, թէ ոյք են նոքա, եւ գիտաց, թէ քրիստոնեայք են, ինքնին իսկ մեկնեցաւ ի զօրէն միայն, եւ գնաց ի մէջ նոցա, եւ հրամայեաց հարկանել զժամահարսն, եւ պաշտել բարձրաձայն։ Եւ այնպէս եմուտ նոքօք ի քաղաքն, եւ ետ նոցա պարգեւս, եւ արձակեաց յիւրաքանչիւր տեղիս։

Իսկ Ջալալադին սուլտանն դարձաւ մեծաւ ամօթով յաշխարհն Աղուանից՝ ի բերրի եւ յարգաւանդ դաշտն, որ կոչի Մուղան, եւ անդ զետեղեալ՝ կամէր զօր ժողովել։ Ապա թաթարն, որ եհան զնա փախստական յերկրէ իւրմէ, զհետ մտեալ նորա՝ տարաւ վարեաց զնա մինչեւ յԱմիթ. եւ անդ եհար զզօրս նորա սաստկապէս։ Կորեաւ եւ անօրէն իշխանն ի նմին պատերազմի. եւ թէ որպէս ոմանք ասեն՝ երթայր հետիոտս փախստական. դիպեալ նմա առն միոջ եւ գիտացեալ, թէ նա է, սպան զնա փոխանակ արեան մերձաւորի իւրոյ, զոր սպանեալ էր նա յայլում աւուր։ Եւ այսպէս բարձաւ չարն չարեաւ։