Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Արդ ի սկսանել ՈՂԱ թուականին հայոց, գայր հասանէր հրովարտակ ի խաղանէն առ զօրս եւ զօրագլուխս, որ յարեւելս, զօրավար եւ առաջնորդ կացուցանել փոխանակ Չարմաղունին, որ համրացեալ էր, զոմն մի ի զօրացն՝ Բաչու-ղուրչի անուն. նմա անկեալ վիճակն առաջնորդութեան, քանզի հմայիւք վարէին։

Արդ իբրեւ առ նա զիշխանութիւնն, իսկոյն զօր գումարեաց յամենայն ազգաց, որ ընդ ձեռամբ նորա, եւ գնաց յաշխարհն Հայոց, որ ընդ իշխանութեամբ սուլտանին հոռոմոց։ Եւ հասեալ ի Կարին գաւառ՝ պաշարեաց զԹէոդուպօլիս, որ այժմ կոչի Կարնոյ քաղաք, եւ նստեալ շուրջ զնովաւ՝ առաքեաց առ նոսա դեսպանս գալ նոցա ի հնազանդութիւն։ Եւ նոքա ոչ կամեցան գալ, այլ անարգանօք դարձուցին զպատգամաւորսն, եւ ինքեանք ելեալ ի պարիսպն՝ նախատէին զնոսա։

Իսկ նոքա իբրեւ տեսին, եթէ ոչ ողջունեցին զխաղաղութիւն, յամենայն կողմանց բաժանեալ զպարիսպ քաղաքին գլխաւորացն, զի փլուսցեն առ հասարակ։ Եւ նոցա փոյթ յանձին կալեալ՝ կանգնեցին փիլիկուանս բազումս եւ կործանեցին զպարիսպն եւ մտեալ ի ներքս՝ սրոյ ճարակ զամենեսեան տուեալ անողորմաբար. եւ յափշտակեալ զինչսն եւ զստացուածսն՝ հրով այրեցին զքաղաքն։ Եւ զի յոյժ բազմամբոխ էր քաղաքն ի ժամանակին յայնմիկ՝ լցեալ քիստոնէիւք եւ տաճկօք, այլ եւ ամենայն գաւառն անդր հաւաքեալ էր։

Անթիւ գոյին անդ կտակարանք աստուածային գրոց՝ մեծամեծաց եւ փոքունց. զայն առեալ այլազգեացն՝ ծախէին քրիստոնէիցն, որ ի զօրուն էին, զյաճախագինն ընդ դոյզն գնոց։ Եւ նոցա խնդութեամբ առեալ, սփռէին յիւրաքանչիւր գաւառ, բաշխելով յեկեղեցիս եւ ի վանորայս։ Այլ եւ ի գերելոց անտի զբազումս գնեցին՝ զարս եւ զկանայս եւ զմանկտի. զեպիսկոպոսս եւ զքահանայս եւ զսարկաւագունս՝ որքան հնար էր, գնեցին իշխանքն քրիստոնեայք Աւագն եւ Շահնշահն, եւ Աղբուղայն, որդին Վահրամայ, եւ Գրիգոր Խաչենեցի՝ Դօփին որդի, որ էր այր երկիւղած, ի տեառնէ եւ զօրք նոցին, որոց վարձահատոյց Քրիստոս եղիցի. եւ զամենեսեան ազատ արձակեցին, թողլով ի կամս անձանց՝ ուր եւ կայցեն։

Եւ ո՛չ միայն թէ զքաղաքն Կարնոյ աւերեցին, այլ եւ զբազում գաւառս յիշխանութենէ սուլտանին հոռոմոց։ Եւ սուլտանն ոչինչ կարաց օգնել, քանզի ղօղեալ թաքուցեալ էր յերկիւղէ նոցա. այլ եւ վախճանեալ եւս ասէին զնա։ Իսկ զօրն թաթար, իբրեւ գործեաց նա զայս իր, դարձաւ բազում աւարաւ եւ խնդութեամբ յաշխարհն Աղուանից, ի կայս ձմերոցի իւրոյ, յարգաւանդ եւ ի բերրի դաշտն, որ կոչի Մուղան, եւ անդ ձմերեաց։