Ստորագրութիւն կաթուղիկէ Էջմիածնի

ՎԵՐՋԻՆ ՎԱՆՔ ԵՐՆՋԱԿԱՅ ՅԱՆՈՒՆ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ԿԱՐԱՊԵՏԻ

585. Այս մենաստան անկանի ի միջոցս Նախիջեւան քաղաքի եւ աւանին Ագուլեաց ի սահմանի անդ Երնջակայ. է յարեւելս Նախիջեւանայ հեռի չորս ժամօք, յԱգուլիս աւանէ յարեւմուտս ութն ժամօք. իսկ յԵրնջակայ, որ գտանի յարեւելեան հիւսիս՝ ժամ կէս միջոցօք. է ի դիւր տեղւոջ յարեւմտեան եզեր գետակին:

Առաջին մենաստան Երնջակայ մերձ յամրոցն նորա՝ յանուն սրբոյն Գէորգայ եղլքեալ յառաջնորդացն ինչ ինչ բանաւոր պատճառանօք. ապա Եսայի վարդապետ իսպառ լքեալ զայն՝ գայ յայս տեղի նորոգ հիմնարկութեամբ տայ կառուցանել փառացի տաճար ի կոփածոյ քարանց յամին 1551, յանուն սրբոյն Յովհաննու Կարապետի:

Տաճարն է միջակ մեծութեամբ ի վերայ չորից սեանց. ունի զմի սեղան սրբազան խորհրդոյն զերկուս աւանդատունս եւ զկաթուղիկէ ի վերայ սեանցն: Ունի յերիս տեղիս զթուական շինութեանն. զառաջինն՝ յարեւմտեան ճակատ որմոյն արտաքուստ ի բարձր դրութեան անդր քան զլուսամուտն ի պատուանդանի խաչվիմին՝ ըստ այսմ.

«Եսայի Ղազար վարդապետ շինողք. թվ. Ռ (1551)»:

Զերկրորդն՝ ի միջոցս թեւոց վերոյիշեալ խաչին ըստ այսմ.

«Թվ. ՌՃԷ (1658)»:

Իսկ զերրորդն՝ ի հիւսիսակողման յորմն անդ եկեղեցւոյս՝ նոյնպէս բարձր քան զլուսանցոյցն ի խաչվիմի՝ ըստ այսմ.

«Եսայի վարդապետ շինող: Թվ. ՌՃԴ (1655)»:

Փոքրիկ գաւիթն եկեղեցւոյս հասարակ քարամբք թրծեալ աղիւսովք, որոյ հիմունքն եւեթ կան, իսկ միւս շէնք նորա բովանդակ խոնարհեալ:

Կից յայս տաճար ի հարաւոյ է փոքրիկ երկարաձմատուռն յանուն սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկայի ունի յիշատակագրութիւն կարմիր դեղով յերկոսին գլուխս սիւնաձհիմանց կամարին առաջնոյ՝ ըստ այսմ.

«Ի թուոյ ազինս մեր Հայկի,
Հազար հարիւր վաթսուն երեքի [1714],
Խօջայ Այվազն գովելի,
Յոյժ բարեպաշտըն ցանկալի,
Տեղեաւ գոլով Շօռօթեցի,
Շինեաց տաճարս այս նազելի,
Յանուն սրբոյն Ստեփաննոսի,
Նախավկային մարտիրոսի,
Իւրն յիշատակ է միշտ կենդանի,
Որով Քրիստոս պատարագի,
Մասն բաժին իւրըն լիցի,
Եւ ծնողացն Մկրտչին Կատարին,
Եւ կողակցին Թառիկին
Եւ քեռցն Աննայուն Փառանկուն,
Եւ դստերացն իւր տան
Արբանեակն է Մարգարիտն,
Զոր Տէր Աստուածն ամենայնի՝
Զինքն ի ցասմանց անփորձ պահի,
Երկար կենօք յայս աշխարհի,
Պայծառ փառօք ի յատենի,
Աթոռս մեծին Յովհաննիսի,
Իւրն օգնական միշտ լինիցի,
Թէ՛ առաջնորդ թէ՛ միաբանք,
Եմք յԱյվազէն շնորհակալ»:

Այս փոքրիկ տաճար ունի ի վերայ տանեաց իւր զփոքրիկ վայելուչ զանգակատուն, որոյ արեւմտեան հարաւոյ սիւնն ունի յարեւմտեան ճակատ իւր զարձան յիշատակագրութեան՝ այս օրինակ.

«Յիշատակ է զանգակատունս Նախչուանցի Աղաջանի որդի պարոն Աղամալին. ի ՌՃԾԴ (1705) թուին»:

Գերեզմաննոց միաբանից վանացս ի կողմն հիւսիսոյ մենաստանիս, ի վերայ փոքրիկ բլրակի, ուր կայ ամփոփեալ մարմին ուրումն Եսայեայ վարդապետի միաբանի վանացս ի տապանավիմի անդ ի հարաւոյ կողմանէ գրի այս ինչ.

«Այս է տապան...

Եսայի երանաշնորհ հոգեընկալ վարդապետի,

Հանգեաւ ի Տէրն ամենի

Թուականին ՌՃՁ (1731)–ին»:

Այս մենաստան ունի շուրջանակի պարիսպ հանդերձ բրգամբք. բոլորովին նիւթ շինուածոցն է ի հողոյ, բացի քանի սենեկաց եղելոց ի հարաւկոյս:

Ունի այս մենաստան արդիւնատու կալուածս ի սահմանի իւրում ի պէտս սննդեան ի նմա եղելոցն. է այժմ ի շինութեան ընդ իշխանութեամբ հոգեւոր կառավարութեանն Նախիջեւանայ:

586. Հանդէպ վանացս յարեւելս հիւսիսոյ իբրեւ յերիս քառորդս ժամու է գիւղն Քռնա կոչեցեալ՝ յարեւելեան ստորոտի ուղղաբերձ սեպացեալ քարաժայռի՝ զոր այլազգիք կոչեն Իլան տաղը՝ Օձալեառն: Յայս գեղջէ էր Յովհան Քռնեցի կոչեցեալն վնասիչ հայրենեաց՝ անդ ի սկիզբն ԺԴ-րդ դարու, որոյ մենաստանն եւս կայ տակաւին առընթեր գեղջն լքեալ գլխովին, որպէս ինքն ի համազգեաց: