Դաւթար (1778-1800)

Ըստ պատահման պատՃառի յամին 1768, առաքեցեալ առ դուռս Մեր յԱրարատեան լերինս բնակեալ Հայոց Պատրիարք Սիմէօնէն. յատկապէս զվարդապետ ոմն հանդերձ խնդրանօք վասն շնորհելոյ նմա հասարակաբար ընդ ամենայն ազգսն Հայոց զԿայսերական նամակ շնորհաբաշխական (ղռամատի) վասն պահպանելոյ զայն ի Աթոռանիստ յեկեղեցւոջ իւրում ի տեղի արժանապատիւ յիշատակի վասն ապագայ ցեղին Կայսերութեան Մերոյ ողորմութեան առ ազգն Հայոց եւ իջեալ Մեր առ յայսպիսի խնդիր սոյն Հայոց քահանայապետին, հրամայեցաք ի նոյն ժամանակին զի ի կօլլեգէն ինոստրանիխ դել (դատաստանատուն այլասեռ ազգաց գործոց) տալ նմա զխնդրեցեալ նամակ շնորհաբաշխական առ յոր գոյր համանմանութիւն եւ օրինակ ի ժամանակսն թագաւորութեանց արժանաւորացն փառաց նախնեացն Մերոց Տեառն Պետրոսի առաջներորդ Կայսեր եւ Թագուհի Եկատերինա առաջներորդ Կայսերուհւոյն:

Եւ ըստ հրամանի Մերում տուեցեալ այնպիսի նամակ շնորհաբաշխական ընդհանրական բացատրութեամբք յորում պարփակի բարձրագունեղ բարեհաՃութիւնն Մեր առ նա եւ առ ամենայն ժողովուրդս նորա եւ ի նմին յատկացուցեալ կանօնադրութիւնքն ի միոյ կողմանէ վասն բաւականութեան խնդրանաց պատրիարքին եւ ի միւսում կողմանէ վասն անդառնալի հարկաւոր դասակարգութեան եւ բարեկարգութեան, կառավարութիւնն եւ ըստ հայոց եկեղեցական աւանդութիւն եւ պաշտօնն Աստուածային ի կայսերական յերկրի Մերում բնակեալքն Հայոց դաւանութեամբ կայցեն եւ մնասցեն ըստ հոգեւորականի արարողութեամբք եւ եկեղեցական կարգադրութեամբքն այնոքիւք ենդ վերատեսչութեան նոյն Պատրիարքին, նաեւ հոգեւորական ամենայն անուամբք անձինս առաքեցեալ լինիցին ի նմանէ հանդերձ վկայական գրով զի առանց գրոյ նորին նոքա ընդունեցեալք ոչ կարեն լինել:

Դարձեալ ի միջոցի յայնմիկ ի տէրութեանս մերում գոյ այնպիսի պատկանաւոր կախումն ի պատրիարգէն հայոց զհոգեւորական կառավարութիւնսն զոր ինչ վայել է առ հայոց օրէնքն նորապէս այլեւս նոյնն հաստատելով տուեցելովն ի Մէնջ նոյեմբերի 11 երրորդին յամի 1779, Ամենաողորմածաբար Պրվելէգ (յատկօրինական գիր) ի Ղրիմու եղելոցն հայոց եւ ի Ազովու գաւառոջ բնակողացն:

Այլ որպէս ի ժամանակի առաքման շնորհեցեալ շնորհաբաշխական նամակին առ Պատրիարգն Հայոց, ընդ նմին եւ Ինոստրաննի Կօլեկէն Մերմէ պատշաՃաւոր նախածանուցումն ի Աստրախան ի Ղզլար եւ ի Կիեվ գրով առաքեցեալ է յաղագս ոչ թոյլ տալոյ ի սահմանական տեղեացն մտանել աստ հայոց կարգաւորք թարց գրոյ վկայութեան պատրիարգին. համեմատ պատրիարգին տուեցեալ այնքան հանդիսաբար յուսադրութեանցն: Աստ ի Աթոռանիստ քաղաքոջ Մերում յառաջ քան զժամանակս ինչ եղեալ, եկեալն ի Աստրախանայ հայոց Արքեպիսկոպոսն Յովսէփ, իւր տուեալ խնդրանաց գրովն ի ինոստրաննի Կօլլէգն մեր, անուամբ եւ հրամանաւ Պատրիարգին իւրոյ նորումս մատոյց զխնդիր, յաղագս հանգունաբար արգելման հրամանի որպէս զի թարց պատրիարգական գրոյ վկայութեան զկարգաւորս հայոց ի տէրութիւնս Մեր զոչ ընդունելն. նաեւս զայլ միոք սահմանական տեղիս հրամանաւ հանրատարած առնել, եւ զօրութեամբ Մերոյ շնորհեցեալ Պատրիարգին շնորհաբաշխական նամակին ցուցանելոյ զողորմութեանց եւ Մերոյ Կայսերական առ նա բարեհաՃութեան եւ խնամակալութեան խնդրեաց նոյն եպիսկոպոսն եւ զայս զի յանձնեցեալ լինիցին առաքեցեալքն ի հայոց Պատրիարգէն զառաջնորդսն հոգեւոր անձանց ի ձեզ որպէս իշխանի Մեր..., եւ ի դուռն Օսմանցւոց նախարարի. որպէս զի ի կողմանէ ձերմէ ցուցանիցես օգնութիւն եւ պահապանութիւն այդր ի աթոռանիստ քաղաքիդ Թուրքաց յամենայն պատահմունս վասն նոցին հասարակութեան պատկանեալ:

Մեք ամենաողորմածաբար քաղցրութեամբ հաՃիմք առ սոյն Պատրիարքն հայոց նկատել երկարանալոյ խոնարհութեան նորա առ Կայսերական աթոռս Մեր, նոյնպէս եւ ոչ սակաւ առ ամենայն ազգ հայոց յաղագս քրիստոնէական հաւատոյ նոցին. այլեւ զի բազումք ի նոցանէ կատարելապէս բնակին ի Տէրութեան Մերում եւ մշտնջենական հպատակութեան Մերոյ, ցուցանելոյ գործս Կայսերական Մերոյ բարեհաՃութեան եւ խնամածութեան, առ ընդ այն յարմարեալ ամենայն որպիսութեամբք. ըստ որում այսու կամեցաք տալ ձեզ ի գիտել. ոչ միայն վասն Հայոց Պատրիարքին ստացեալ ի վաղուց զնամանկ շնորհաբաշխական Կայսերական եւ ըստ այնու արարեցելոց արգելմանց կարգաւորաց առ զոմանս տեղիս սահմանականս այժմ նորապէս եւ ի յայլ տարածեալ տեղիսն այսինքն Ազովու եւ Նօվօրոսիսկու գաւառսն եւս նոյնպիսի արգելումն եւ ըստ նորութեան ներկայական էութեանց եւ որպիսութեանց իւրեանց առնիցեն. յաղագս որոյ ի հանդիպման այնպիսի պատահմանց եւ դուք ոչ պակաս օրինակս պարտիք ունիլ եւ առնել. քանզի առ յայնս են համահաւասարապէս բարձրագունեղ կամեցողութիւն Մեր. որպէս զի ուր եւ յորժամ եւ իցէ նախ յիշեցեալ սպասաւորութեան մերում կամ միջնորդութեամբ վաՃառականութեան գործոց կատարեալ հպատակք մեր եւ ի Յունացն ընդ Մեզ ուղղափառութեամբ եկեղեցւոց միութեամբ գոլոյն. որք պատահիցեն ենթ լծոյ թշնամանական տառապանացն Թուրքաց եւ վերջապէս յորժամ լինիցի առ յայնս պարտաւոր մեղադրութեան յայնպիսի պատահմանն ըստ կանօնի եւ վարուց շարժողութեան ի վերայ ձեր եդելոյ. ուրեմն ի յայնպիսի պատահմունս գործածիցես դու զբարեկարգ հետեւողութիւնս ձեր վասն արդիւնաւորութեան առաքեցելոց հաւատարմացն ի Պատրիարգէն հայոց առ տեղի բնակութեան ձերոյ որպէս ընդ ժողովուրդս քրիստոնէական հաւատոյ եւ ցուցանիցես նոցա զքաղցրութիւն եւ ամենայն պատշաՃաւոր եւ համեմատ այսու նշանակութեան օգնականութիւն...