Իմ
ողորմած
եւ
բարերար
պայծառափայլ
Տեառն
սրբոյ
աջոյն
խոնարհական
համբոյր:
Իմ
առ
սրբազանութիւնդ
գրեալ
վերջին
թուղթն,
օգոստոսի
ԻԸ
(28)-էն
է,
որոյ
երկրորդն
եւ
երրորդն,
ի
նոյեմբերի
ամսոջն
մատուցեալ
եմ
փակէթի
նաւում,
հանդերձ
ի
Կօպնհակ
առաքեալ
խրդի
գնւող
լսդրովն:
Զորս
յառաջ
քան
զթղթոյս
հասանելն,
յուսամ
ընկալեալ
իցէք:
Բայց
եւ
այժմ
եւս
վասն
առաւել
միամտութեան.
երրորդն
եւ
չորրորդն
մատուցանեմ
ընդ
թղթոյս,
յորմէ`
կարօղ
էք
տեղեկանալ
խրդի
տեղիս
առքն.
եւ
ի
վերայ
այնմ
եղեալ
ծախքն
մինչի
Կօպնհակ:
Որպէս
յամենայն
թուղթսն
իմ
աղաչեալ
եմ,
այժմ
եւս
զնոյնն
աղաչեմ.
այսինքն
յիւրում
ժամանակին
պարտքն
հատուցանել
եւ
զխրիդն
ազատել
ի
վտանգէն.
եւ
պատուէր
գրել
ի
Կօպնհակ.
առաքել
զխրիդն
ի
Մեծն
Պօլիս.
զի
Աստուծով
ի
ժամանելն
իմ
անդ,
պատրաստ
գտից
եւ
վաՃառեցից:
Եւ
եթէ
ես
յիւրում
ժամանակին
ոչ
կարացից
ժամանել,
գոնէ
օրդնին
ձեր
վաՃառեսցէ
արժանաւոր
գնով:
Քանզի
աստ
տեղեկացեալ
եմ
որ
ի
Մեծն
Պօլիս
թանկագին
վաՃառի
հնդկաց
Ճոթեղէնն:
Յառաջ
քան
զայս
որպէս
եւ
յայտնեալ
եմ,
ի
Չին
բնակեալ
պարոն
Մատթէոս
Յօհաննիսի
կտակոջն
գրել
Նոր
Նախիջեւանու
խոստման
կողմանէ`
տեղս
առ
պ.
Սարգիս
Տէր
Յօհաննէսն
եղեալ
ութսուն
հազար
ռուփին
գտանելոյ
հրաման
ստացայ
ի
դատաստանին:
Բայց`
սա`
յագահութենէն
յաղթեալ,
դեռ
եւս
ներհակի
եւ
ոչ
տայ:
Վասն
որոյ`
կրկին
պարտաւոր
եղեւ
խղՃմտանաց
օրէնքումն
գանգատել:
Այժմ
Բ.
ամիս
(2
ամիս)
է
գանգատեալ
եմ.
յուսով
եմ
մինչ
ցԾնունդն
փողն
տիրել
եւ
մինչ
ցվերջն
յունվարի
ելանել
աստէն
ի
Բասրայ,
եւ
անտի`
աջին
ուղտի
մանզիլով
գալ
Հալաբ
եւ
Ստամպօլ:
Յուսով
եմ
որ
պ.
Մասեհ
Մարտիրոսի
կողմանէ
գրածս
տեղեկացեալ
իցէք
եւ
կատարումն
տուեալ
խնդրանացն,
որ
յոյժ
հարկաւոր
եւ
օգուտ
է
մեզ:
Կրկին
խնդրում
եմ,
զի
եթէ
յապաղեալ
իցէք
զխնդիրն,
ի
հասանիլն
թղթոյս`
զառաջին
գրեալ
թուղթսն
իմ
որ
վասն
նորա
ընթեռնուլ
եւ
տեղեկանալ
զորպէսն
խնդրանաց,
եւ
կատարումն
տալ:
Ուստի
ասեմ,
զի
եթէ
կատարումն
տալն
ոչ
պատահեսցի
ի
զանցառութենէ,
վնաս
ունի
գալ
մեզ:
Ես
ի
հոգտեմբեր
ամսոջն
գնացի
ի
Դաքայ.
եւ
պ.
Մարտիրոս
Տէր
Ստեփանին,
եւ
իւր
եղբօր
թոռն
Յարութիւն
Միքայէլին,
ի
ձէնջ
օրհնութեան
թուղթ
եւ
սուրբ
մասն
եւ
Բ.
ոսկեայ
ականակուռ
Խաչն
մատուցի:
Եւ
խօսեցայ
զհարկաւորն
առանձին
ընդ
Մարտիրոսին:
Թուղթքն
ձեր
որ
առ
պ.
Կարապետ
Ծատուրն
եւ
առ
պ.
Նիկողոս
Յարութիւն
եւ
առ
յիշեալ
պ.
Մարտիրոսն
ուէիք
առաքալ
ի
վերայ
Բասրայու,
աստ
ի
Կալկաթայ
գետոջն
նաւն
ընկղմեցաւ,
եւ
թուղթքն
կորեան:
Վասնորոյ
հարկ
է
նորոգ
գրել
առ
որս
գրեալ
էիք:
Իսկ
առ
պարոն
Մարտիրոս
Տէր
Ստեփանն
սպասել
եւ
գիր
չգրել
մինչ
ցգալն
իմ:
Ունիմ
բազում
ինչ
խօսիլ,
այլ
ոչ
գրով:
Ա~խ
թէ
ազատիցէի
ի
դժոխոցս,
որ
ահա
մաշեցան
ոսկերքս,
եւ
ոչ
եւս
տեսանի
յիս
կերպարան
առողջութեան:
Ընդ
սրբազանութեան
ձեր
եղելոցն,
ամենեցուն
առ
հասարակ
խոնարհութիւնս
մատուցանեմ,
եւ
այլն:
Սրբազնութեան
Ձերում`
Մնամ
խոնարհ
ծառայ
եւ
որդի`
Ստեփաննոս
քհ.
Տէր
Յարութիւնեան
1795
դեկտեմբերի
20
Ի
Կալկաթայ:
Մինչեւ
ցօրս,
վէՃն
իմ
որ
ընդ
Սարգիս
տէր
Յովհաննիսին
էր,
դեռ
չէ
վերջացեալ,
եւ
երկնչիմ
թէ`
գուցէ
մինչ
զատիկն
եւս
չվերջասցի:
Քանզի
ի
Չինու
նորոգ
թուղթ
գտաք,
որ
տեղն
եղեալ
ամենայն
կայքն
Մաթէոսի
Ֆօրթուքեզներն
տիրեալ
են
կամին
կտակն
աւրել:
Վասնորոյ
որպէս
ես,
նոյնպէս
եւ
սա
ամենայն
ջանիւք
աշխատի
յիշեալ
դրամն
չտալ.
զոր`
եթէ
թողից
ի
ձեռն
սորին
անկանիլ.
մեք
զուրկ
եմք
մնալոց
ըստ
ամենայնի:
Քանզի
տեղս
ում
եւ
վէքիլ
թողից
չեն
կարող
սմայ
ներհակիլ.
եւ
սա
կամի
եւ
ջանայ
ի
կողմանէ
Մաթէոսի
քուէր
աղջկան
վաքլութիւն
գտանել
որ
այս
դրամն
չտայ,
եւ
յետոյ
մեր
բաժնին
համար
ասէ
գնացէք
Չին
գտէք:
Վասն
այսպիսի
ծանր
վտանգն
եւ
այլն
զորս
ո'չ
կարեմ
գրել,
պարտաւորեալ
ջանամ
զայս
փողն
տիրել:
Արդ`
որովհետեւ
իմ
տեղիցս
ելանելն
այսպէս
ծանրացաւ.
վասնորոյ
յերկուց
չարեաց
փոքրագոյնն
ընտրելովս,
լաւ
համարեցի
աստ
յամենալս
եւ
այս
փողն
տիրելն,
քան
թէ
զայս
ի
կորուստ
տալն
եւ
աՃապարելն
յՍտամբօլ
վասն
խրիդն
իմ
ձեռօք
վաՃառիլն:
Ուրեմն
պարտիք
եւ
դուք
գոնէ
ներկայ
այս
պատահմամբն
Ճանաչել
զմտերմաբար
ծառայելն
իմ.
զի
ահա
անձնական
շահն
իմ
չյիշեմ
վասն
ազգի
օգտին:
Ուստի
ես
յուսով
եմ
զի
եւ
դուք
ոչ
էք
պակասելոց
զօգուտն
իմ
առնելոյն:
Որեւ
զառաջինն
ներկայ
այս
խնդրեմ,
զի
յՍտամպօլ
այնպիսի
անձինք
կարգիցէք
վերահասու
եւ
վաՃառօղ
խրդին,
որ
հաւատարմաբար
շարժելով`
շահաբեր
ցուցցեն
զխրիդն
որ
եթէ
հաւատարմաբար
վաՃառիցի,
անխափան
երկու
լաք
ռուփի
պէտքայ
գոյանայ
ազատ
յամենայն
խարջից
եւ
ի
կրեալ
մուդաթիցն
եւ
վնասուցն:
Որ
եթէ
յայսքանից
պակաս
գոյասցի,
յայտնապէս
անհաւատարմութիւն
է
լինելոց:
Վասնորոյ
լաւ
է
մին
տարի
եւս
պահել
անծախ
եւ
մուդաթն
կրել,
քան
թէ
կորուսանել
զմեծ
շահն,
որ
յիմ
ձեռօք
վաՃառելովն
լինելոց
է:
Յետ
զայսքանս
յայտնելոյն,
այժմ
թողում
ձեր
ընտրողութեան,
քանզի
յուսով
եմ
որ
դուք
զօգուտն
գիտէք
առնել:
Յետ
այսորիկ
խնդրեմ
փութանակի,
ըստ
ձեր
պատուիրանին
եւ
ի
սմա
եդեալ
փոքրիկ
թուղթն
առաքել
ի
Մեծն
Պօլիս
ձեր
վաքլին,
եւ
գրել
ի
Մեծն
Պօլիս
ըստ
իմ
գրելոյն,
որպէս
տեսանի:
Զի
զայնպիսիսն,
եւ
ո'չ
կարէ
վաՃառել
քանզի
ո'չ
գիտէ
զգինն
եւ
ոչ
Ճանաչէ
զարժողութիւն
իրին:
Եւ
մանաւանդ
ո'չ
են
իրքն
այնոքիկ
ԸՍտամպօլու
խարջ:
Եւ
չէ
գնացեալ
անդ
երբէք
այսպիսի
Ճորթունք:
1796
յունվարի
վերջ
Ի
Կալկաթայ.