Մ. Նալբանդեանի աշխատանքների համաբարբառը և յաճախային բառարանը

մեր աւանդութիւնքը եւ այլն, եւ այլն։ {Շա՛տ} բարի, պատասխանում եմ ես, բայց, ասա՛

Խոստացել եմ չլինել Ես ուխտադրուժ - այդ {շա՛տ} լաւ, Բայց թէ սիրուց հրաժարուե՞լ, Չճաշ

մեզ, թէ եւ ո՛չ իւիք ինչ գթեցաք: {Շա՛տ} իսկ իցէ մեզ, ստուգութեամբ ասեմք, եւ կ

Եւ ես եմ ա՛յն Ղազարը, որին, քո եւ {շա՛տ} ուրիշների ասածին պէս, փոխանակը մարդ չկ

ահ սպանող, ամենի՛ երախտաւոր, քաղցր եւ {շա՛տ} ողորմած։ Եւ այս բոլորը մեր համար իր

ն, եւ այդ բոլորը մանրամասն գրել այստեղ {շա՛տ} աշխատութիւն եմ համարում եւ աւելո՛րդ. պ

ամբասում էին ինձ, գրով գրելու համար ես {շա՛տ} աղտեղի եմ համարում։ Բայց նոցա հայհոյան

որ քահանաների վրայ, այդ, դուք ինքներդ {շա՛տ} լաւ տեղեկացած լինելով, գիտէք... տիրոջ

)։ Փարպեցին այս Թղթի մէջ առհասարակ {շա՛տ} է հետեւում Պաւղոսի ձեւերին, ինչպէս պիտ

ններում Փարպեցին կամ նո՛ր էր ծնած, կամ {շա՛տ} շա՛տ երկու երեք տարեկան եւ այս կերպով 4

ւմ Փարպեցին կամ նո՛ր էր ծնած, կամ շա՛տ {շա՛տ} երկու երեք տարեկան եւ այս կերպով 455-ին

ն քա՛ջ ճանաչելով Կամսարականների յարգը, {շա՛տ} անգամ վայելած լինելով նոցա մարդասիրութի

ելով հասկանում ենք հասարակ ժողովուրդը) {շա՛տ} ցած է հայոց ազգի բարոյականութիւնից: Մե

յսպէսն մեռանի, Մեր սուգն ու կոծը {շա՜տ} շա՜տ մի եօթնեկով կը պրծնի, Եւ թէ

ն մեռանի, Մեր սուգն ու կոծը շա՜տ {շա՜տ} մի եօթնեկով կը պրծնի, Եւ թէ իսկոյ

1885 թ. Մոսկուա ՅՈՅU {Շա՜տ} տարիներ, շա՜տ օրեր Անցան դժբաղդի

կուա ՅՈՅU Շա՜տ տարիներ, {շա՜տ} օրեր Անցան դժբաղդի գլխից.

այց մի՞թէ չկային այնտեղ եւ լաւ մարդիկ, {շա՜տ}, եւ ի՞նչ իրաւունք է ասել, թէ ամենեքեա

րով տպածը, գրեթէ բառ առ բառ: Եւ մի՛թէ {շա՞տ} ժամանակ անցաւ այն օրից, երբ ընդհանրակա

խափանների մեծութեամբ չէ՞ չափւում: Միթէ {շա՞տ} մարդիկ կան, որ, հասարակաց սխալ կարծիք

դեռ տասներորդն է, որ փորում եմ, միթէ {շա՞տ} է։ Եթէ այսքան եւս չլինի, ասե՞ս որ պիտ

ն թե կամիք հարցանել՝ տաք է, մեկ երկու {շաբաթ} առաջ քիչ մը ցրտեց եւ բուք եկավ, այժմ տ

նդ այն սեւը, հետո Պետերբուրգ գնացի. 2 {շաբաթ} հետո քիմիայից քննություն ունեի, այժմ թ

հասած: Այն ոտանավորն կուղարկեմ դիմացի {շաբաթ}, խնդրեմ ներողություն: Պարոն Նազարյ

մ երկրորդը ճանապարհ կընկնի դեպի Ձեզ այս {շաբաթ}, եւ ապրիլի մեջ կտպենք մարտը եւ ապրիլը

եւ զորեղ մարդերից: Ես այսուհետեւ ամեն {շաբաթ} նամակ կգրեմ, քանի որ Նախիջեւան ես, ան

սկզբին: Պետք է այդ սերմերը ցանել երկու {շաբաթ} առաջ այն օրից, որից հետո, հավանականու

ւթյուն պատճառող ստոր լորձաթաղանթը: Այս {շաբաթ} ոչ մի անգամ չեմ ափսոսացել, որ մենք տես

ուղարկածիցդ չի կարելի ճարել, ապա եկող {շաբաթ} կուղարկես մի ֆունտ՝ մի քանի օր սրանից

: Եվ ինչպե՞ս չընկնեի, երբ ամբողջ երեք {շաբաթ} է նրանից ձայն-ծպտուն չկար: Գրիր, որ ա

ն ստանալուն պես, ստացիր գրքերը եւ հենց {շաբաթ} օրը նամակիդ հետ միասին ինձ հասցրու այն

աստծո, ողջ եւ առողջ եմ. յուրաքանչյուր {շաբաթ} տեսնվում եմ եղբորս հետ եւ ինձ համար պար

էր ուղարկել ինձ: Հիշեցրեք նրան եւ երբ {շաբաթ} օրը գաք, թողեք Գ. Բ. -ի մոտ, ապա թե

ոյշ մերձաւորքը, եւ թէ այդ պատճառով վեց {շաբաթ} շարունակ անձրեւը հեղեղելու էր մեր արտեր

ակ, ապա կը շարունակուի այդ անձրեւը վեց {շաբաթ}, իսկ այդպիսի անձրեւային եղանակի մէջ,

լաւ է ուղիղ ճանապարհով երկու օր, երկու {շաբաթ} կամ երկու ամիս յետոյ առողջանալ, քան թէ

ը: Առանց ամենայն այցելութեան երկու {շաբաթ} մնացի գոմի մէջ: Ստանում էի մի շատ պարզ

գաւազան ընդունելը: Սորանից մի քանի {շաբաթ} յառաջ մասնաւոր նամակներ տեղեկութիւն էին

է, եւ այսպէս պտուտուեցաւ նա մի ամբողջ {շաբաթ}, մի րոպէում կատարելով իւր առանցքի վերա

տկարութեան մէջ առանց բժշկուելու: Մի {շաբաթ} յետոյ այս անցքից, որ միջոցին ոչինչ արժ

ապական աթոռը, որ պապ դառնալուց մի քանի {շաբաթ} յետոյ առանձին ժողովով վճռել էր, որ ո՛չ

մելիս " տեսնում են նորան Ապարանցիք։ Մի {շաբաթ} է, որ նորա քամակից ման են գալիս Աշտարա

սիրտ չեն անում մօտենալ։ Վերջապէս երկու {շաբաթ} անցնելուց յետոյ Գարեգինն է նորան տեսնու

մելիս " տեսնում են նորան ապարանցիք: Մի {շաբաթ} է, որ նորա քամակից ման են գալիս աշտարա

րտ չեն անում մօտենալ: Վերջապէս, երկու {շաբաթ} անցնելուց յետոյ Գարեգինն է նորան տեսնու

ս էլ մենք, որպէս ճանապարհորդ, մի քանի {շաբաթ} մնալով էջմիածին եւ ընդունած լինելով մի

ուր, խմելիքս էր կորեկաջուր: Այդ երկու {շաբաթական} բանտարգելութիւնը առաջին անգամ փորձական

ց անդի նախկին աւետարանչաց ընկալաւ զտօնն {շաբաթական}, " եւ կարգեցին սուրբ առաքեալքն եւ եդին

րիստոնեայք. ուրբաթի, չորեքշաբաթի, եւ {շաբաթական} պահքերը, այլեւ մեծ պահքը պահում են ամբ

ը գործելով մի գործարանի մէջ եւ ստանալով {շաբաթը} մի քանի շիլլինգ, ապրում էին որպէս եւ ի

նորանց մի հատիկ Մանուշակը: II Եօթը {շաբաթը} սկսուել էր: Ցեխը կրկնապատկուած էր անձ

րոն Մկրտիչը, - որ եթէ կարելի է այս եօթն {շաբաթի} մէջ հարսանիք առնէինք. պատճառ, ես յիսն

ը, - որ խնդրէ քեզանից, որ դու այս եօթն {շաբաթի} մէջ ամուսնացնես Մանուշակը նորա հետ:

16-ին երկու նամակ ստացայ. ա) անցեալ {շաբաթինը} ` 9-ից գրած, բ) 15 -ից: 17-ին նամակ

անաս ինձանից մի այլ գիր, այսինքն երկու {շաբաթից} կամ տասն օրից: Նորա մեջ կկարդաս դու եւ

՝ " փայտե ձիու վրա ". որովհետեւ երկու {շաբաթից} ավելի է, իսկ նա դեռ ճանապարհորդում է Մ

րիութեան պտուղը քաղել, որովհետեւ երկու {շաբաթից} յետոյ, նորան եւս դուրս արեցին գործարան

դհանուր մարդկութեան գործերով: Օրերը եւ {շաբաթները} վազում էին ջրի պէս, բայց եւ ո՛չ մի խօս

անգ կայ. Քունը աչքիցս փախաւ հեռի {շաբաթներով}, Որ Հայրենիքը պաշտպանեմ ես ապահով

նուած իւր դժոխային խռովասիրութեամբ. նա {շաբաթներով} քունը կոտրում էր եւ հաց չէր ուտում, եթ

ն ժամանակ պիտի՛ որ մեռնէր՝ առանց ոչ թէ {շաբաթներով}, օրերով, այլ եւ ժամերով ապրելու։

ն ժամանակ պիտի որ իսկոյն մեռնէր, առանց {շաբաթներով} ապրելու: Իսկ միւս ներքին գործարանների

, բայց Մկրտիչը շուտով կամենում է. այս {շաբաթներս}... - Բայց եթէ պատրաստութիւն չկայ

պած էի նկատողութեամբք. ինձ պիտոյ էր մի {շաբաթով} Անափա գնալ: A propos. մտքո՞ւմդ է այն

եւ ի բանտէն ազատեսցեն յաւուրս մեծի աւագ {շաբաթու} պահոյն, բայց եթէ ՚ի նոյն բանտին քրիստո

ր ծառայքը տանջւում են սորա ձեռքում ( մի {շաբաթու} մէջ, մի խոհարար կարդինալի խօսքով երեք

'ի ժամանակի քառասնորդացն պահոց 'ի մեծի {շաբաթու} զատկին, յանկարծակի յանզգաստից եկեալ հա

ամ գործել նորանցից զանազան պաստառներ մի {շաբաթուայ} մէջ։ Երեխայք մինչեւ անգամ ունէին իւրեա

ւնենալով երկու տեսակ, մինն հին քանի մի {շաբաթուան} արդէն չորացած, իսկ միւսն՝ թարմ ու տաք

լով Մադրասայ սուրբ եկեղեցում, որ յամէն {շաբաթում} օր մի պատարագ մատուցանվի վասն թողութեան

կանց եկեղեցւոյն, որ նոյն դրամիցն յամեն {շաբաթում} օր մի պատարագ մատուցանվի վասն թողութեան

ալ, եւ Սօսը դառնում է։ Բայց այս երկու {շաբաթում}, այն ցրտի եւ ձնի մէջ, սառը ջրում լողա

ռնալ եւ Սօսը դառնում է: Բայց այս երկու {շաբաթում}, այն ցրտի եւ ձնի մէջ սառը ջրում լողանա

աստատութեամբ, սուրբ առնել զմիաշաբաթն ի {շաբաթուն}, եւ այս կրկին խորհրդով. մի՝ զի տօնն

հրաման յօրինաւոր առաջնորդաց: Սրբել զօր {շաբաթուց}, կացուցաւ առ Մովսիսիւ: Քրիստոս բազում

բազում ուրեք ելոյծ զշաբաթսն, որպէս տէր {շաբաթուց} եւ դատապարել կամելով զարտաքին եւ զանխոր

բաժինն է, որպէս տանս Բէլսէլն, այսինքն {Շաբալէն} եւս վկայ է։ Երկրորդ տունն է մերձ

ամակ ստացայ եղբօրիցս 2 հատ. մինը անցած {շաբթից} մնացած, Աւտուշիցն էլ էր մի նամակ: 27

էն մի ասեղ կոխելու եւ հանելու ժամանակ: {Շագանակագոյն} մազերը ճակատի վերայից բաժանած եւ ականջի

Ես աղջիկ եմ ալ կ՚ուզեմ, - բարակ մէջքիս {շալ} կ՚ուզեմ, Երբ ես եկայ ձեր տունը - ոսկին

կը չոքէր. միեւնոյն ժամանակին աշակերտի {շալակին} ստանում էի գաւազանի հարուածը. սորան չհ

. ա՛յ տղայ, Սարգիս, արի, արի շուտով {շալակիր} այս անպիտան եւ ծոյլ կենդանին: Ի հարկէ

րին Նորին Նազարէթ Նորինը բաղջան էկիլ է {Շալէ} շապիկ հագիլ է Կարմիր գօտին կապիլ է..

բերություն չէ, որ մեկ ամանով սյուլուկը {շալկե} ու երթս, հազարավոր բաներ կան, կարծեմ

գերեզմանքը ծառայում են բնութեան ձեռքում {Շախմատի} քարերի տեղ: Բնութիւնը խաղում է այս խաղ

ՍԻՐԵԼԻ ԵՂԲԱՅՐ ԻՄ, Ա[ՆԱՆԻԱ] ՍՈՒԼԹԱՆ[{ՇԱՀ]} Մինչեւ այժմ չկարողացա քեզ վերստին ն

եւ այն քսան հազարին հինգ հինգ հազար եւս {շահ} հանելով, ուստի արժա՛ն է, որ մնացած ապ

- Ես այսքան տարի ծառայեմ, քեզ այնքան {շահ} ցոյց տամ, հերիք չէր այս, ոչինչ վարձ չ

տարի ապրանքը ուղարկէ Եւրոպա։ Ազգին ո՛չ {շահ} կայ եւ ո՛չ վնաս, որպէս նաեւ ո՛չ ազգայի

ը շահուի տասնապատիկ աւելի եւ մեծ ու մեծ {շահ} կը բերէ ազգի ընդհանրութեան, որ է ազգի

ւածային բանի քննութեանը պարապեցան։ Մեծ {շահ} համարելով իրենց անձերին երկնաւոր խօսքը

ողներին, ինչպէս են, Սօսի թագաւոր-օձ ( {Շահ} -մար) բռնելը, Սօսի քարափի գլխին աղօթել

սքը: Սրանից հետո էլ ինչո՞վ ես կարող եմ {շահագրգռել} նրանց հանուն գիտության, երբ նրանք հաղո

ին պատրիարքի ուշադրութիւնը Դռան ունեցած {շահագրգռութեան} վրայ, այլեւ յայտնեցին, որ սպասւում է

եւ Պ. Լազարեանց ճեմարանի աշակերտ, Պ. {Շահազիզեանը} ։ Մեք բոլոր յուղարկաւորքս բաժանուեցանք

ւելի տեւում է Գռէյլի վաճառական տունը եւ {շահած} է բոլոր Եւրոպայի եւ Ամերիկայի վաճառական

ուած լինելով, եւ մինչեւ սուրբ Սահակը, {Շահակ}, Զաւէն, Ասպուրակէս, առաքինի կաթողիկո

նորան: Ազատութեան դիմակի տակ գոյացել է {շահասէր} եւ ագահ օլիգարխիա, որ գործակից էր եղել

աստիճանի պատուով հեշտ կարողացաւ մի քանի {շահասէր} մարդիկ բարեկամ ստանալ եւ նոցայ միջնորդո

փսո՛ս որ քեթխուդէքն ու տանուտէրը մի քիչ {շահասէր} են. էս ի՞նչ ա, հիմի խարջ են կիտում,

ն Կեսարիա՝ հրատարակելով նորան անձնական {շահասիրութեամբ} վարակուած մարդ: Ինչպէս թողունք Պ.

րքը, հնար շինելով նորան իրենց անձնական {շահասիրութեան}: Բայց, առանց լսելու պէտք չէ դատապարտե

ջական յարակցութիւն չունէր նոցա անձնական {շահասիրութեանը}: Տեսուա՞ծ բան է Հայերի մէջ բարոյական մ

ձարանը, միթէ օգո՞ւտ ունի նոցա անձնական {շահասիրութեանը}, ուրեմն ի՜նչ հարկաւոր է ամէն մարդու հե

ած պարոններին, որոնց անձնասիրութիւնը, {շահասիրութիւնը}, փառասիրութիւնը եւ խաւարասիրութիւնը մե

երի անձնապահութիւնը, փառասիրութիւնը եւ {շահասիրութիւնը}: Անձնապահութիւնը: Եթէ այդ օբսկուր

ը խաւարի բաբելոնեան գերութեան մէջ: {Շահասիրութիւնը}: Սուտ ազգասէրքը եւ միւս նոցա ընկերքը,

ի հանգամանք, որ աղբիւր էին եւ նիւթական {շահաստացութեան} ։ Այս խնդրին կարող է կատարելապէս պատասխ

Եթէ մեր խորհուրդը լինէր գնալ օգտի եւ {շահաստացութեան} քամակից, եթէ մեր ցանկութիւնը լինէր սու

ծառայէր ժողովրդին որպէս աղբիւր նիւթական {շահաստացութեան}: Ըստ որում, մեր ազգին ուսման եւ լուսա

դունդը գլորելու: Ո՛վ հայոց ազգը իւր {շահաստացութեան} եւ պատուամոլութեան համար երկրից երկիր գ

փայական քարի գաղտնիքը, առանց յայտնելու {շահաստացութեան} ցանկութիւն: Պիտոյ է նոյնպէս յիշել այստ

խռալով: Նա քնած ժամանակ եւս մտածում էր {շահաստացութեան} վերայ. առաւօտը զարթնում էր եւ նորա կիս

վաճառականութեան գաղափար՝ спекуляцiя, {շահաստացութեան} խորհրդով։ Մարդկեղէն աշխարհում ամեն

եւ եթ, զի այդ օրագրութիւն ճանապարհ էր {շահաստացութեան} եւ վաճառականութեան միայն, քանզի չունի

բանալ. ըստ որում, որքան քայլ, այնքան {շահաստացութիւն}: Բայց ճշմարիտը պիտոյ է ասել, ինչո՞ւ չ

ի Մարսէյլ քաղաքի մէջ, այն ժամանակ նոցա {շահաստացութիւնը} կրկնապատկուելու էր, անշուշտ: Եւ միմիա

քահանաների եւ քահանայապետների նիւթական {շահաստացութիւնը} ։ Ժողովուրդը, մնալով այս խաւար եւ ստրկ

նք մի մեծ արծաթագլուխ, որ եւ դնելով մի {շահաւէտ} գանձարանի մէջ, կարողանանք մի հոյակապ դ

, բայց նոյն իսկ Կարգի համար, հաստատ եւ {շահաւէտ} ։ Այս նշանաւոր կարգի յատկացած բնութիւնը

նագիր ստանալ Պ. Իսահակեանցից: Ցնծա՛, {Շահբէ՛գ}, աշխարհի ամենայն կողմը ճանապարհդ բաց է

ն խոնարհ ծառայ Սերովբէ Խաչատուրեան {Շահբէգ}: P. S. " Այս րոպէիս ձեռքս

եզ միշտ բարեացակամ եղբայր, Ս. Խ. {Շահբէգ}: Ես շատ շնորհակա՛լ եմ այս Պար

։ Ողջ եղիր: Քո եղբայր Ս. Խ. {ՇԱՀԲԷԳ}: _________ Համար 2. Պ. Շ

իւս անգամ չերեւի, այն ժամանակ վա՜յ քեզ {Շահբէգ}. շատ ցաւերիդ վերայ մի մեծ ցաւ եւս պիտի

եծ ցաւ եւս պիտի յաւելանայ: Ս. Խ. {Շահբէգ}: Համար 3. Սեպտեմբերի 13

Քո անխարդախ բարեացակամ Ս. Խ. {Շահբէգ}: P. S. Լսում եմ, որ Փարիզո

ն, ունի բանաստեղծական ճոխ քանքար: {Շահբէգ}: Այս նամակով կնքում եմ այս ան

ում եմ նամակիդ: Ո՛ղջ եղիր: Քո Ս. {Շահբէգ} ": Այո՛, ես պատահեցայ Փարիզո

թիւնքը փութացնեն......: Ս. {Շահբէգ}

իման վերայ, մինչեւ անգամ ասել էին, թէ {Շահբէգը} կամի Պ. Իսահակեանցին կնքահայր շինել իւ

": Մինը հարցանէ, թէ ե՞րբ վէճ է բացել {Շահբէգը} աբեղաների հետ, չգիտեմ՝ ինչ ունի պատաս

, սխալ է քո ասածդ, նորա համար, որ պ. {Շահբէգը} իւրեան ամրացնելով այն դրօշակի տակ, որ

փոստայով ": Ս. Շ. Պ. {Շահբէգի} նկատողութիւնքը՝ Պ. Իսահակեանցի " Հրաւ

Գ: _________ Համար 2. Պ. {Շահբէգի} մի քանի նկատողութիւնքը Իսահակեանցի պատա

կան բեմի վերայ: Ձեզ յայտնի կը լինի Պ. {Շահբէգի} ՝ ինձ գրած նամակից, որ ես շատ սիրում ե

ի: 1859 թ. Մարտ Թ. Հիւսիս - {Շահբէգի} գերութիւնը - Շամիլի խօսակցութիւնքը - Շա

գի գերութիւնը - Շամիլի խօսակցութիւնքը - {Շահբէգի} երազը - Արեւմուտք օրագիրը: Հիւսիս

: Յիշատակարանի խօսակցութիւնքը. - {Շահբէգի} նամակը. - Թիֆլիզու առաջնորդի ճանապարհո

Շո՛ւտ գրիչ, թանաք, թուղթ, եւ ահա Պ. {Շահբէգի} նամակով բացում եմ Յիշատակարանիս դուռը:

րակաբար խօսուածք ազգին վերաբերեալ - Պ. {Շահբէգի} եւ Պ. Տիրատուրեանի նամակները - Վեհափառ

ողորմելի եւ թշուառ դրութիւնը․ բայց պ. {Շահբէգի} ասածի պէս բոլորովին մարմին դառնալով,

ւի որ պ. Իսահակեանցի անիծելը հասաւ պ. {Շահբէգի} վերայ, կնքահայրութեան խոստումը մոռանալ

ազատեց Շամիլի գերութենից եւ փոխանակ պ. {Շահբէգի}, գերի տարուեցաւ ինքը Շամիլը դէպի Ռուսս

ին գրես: Դարձեալ Աստուած կեանք տայ Պ. {Շահբէգին}, որ չէ մոռանում ինձ: Երեք ամիս է՝ ոչ

Յիշատակարանիդ ընթերցողքը ասեն, թէ մեք {Շահբէգին} մի մարդ էինք կարծում, բայց նա եւս շատա

մրոցը: Զօրօրինակ ինչպէս պատահել էր պ. {Շահբէգին}, որ արիւնկզակ լեզգիների ձեռքով գերի տա

որների, խնայելով նախախնամութիւնը, պ. {Շահբէգին} իսկոյն ազատեց Շամիլի գերութենից եւ փոխա

ով մինչեւ ցմիւս նամակս, Քո Սերովբէ {Շահբէկ}: Բերելով այս նամակը Յիշատակար

ւոր բանի ըստ նորա տեառն մեծ հրահանգին, {շահեալ} 'ի նմանէն հանգոյն մեծի գանձու ամփոփելոյ

իլ ընդ ուրումն հնասիրի ( որ շատ թէ փոքր {շահեալ} էր զվարկ ժողովրդեանն՝ ի վերայ խնդրոյ մ

գ ճանապարհներով աշխատել ամենեցուն սիրտը {շահել}. այս ընդդէմ էր իւր պատուի աստիճանին:

Հայոց, ունելով զայն ոճ Եւրոպացի առ 'ի {շահել} զամենեսին, զի մի ոք հայասէր դիցէ, եւ

րեանք տպելով կամ թարգմանելով աշխատում է {շահել} Հայոց ազգի սիրտը, աշխատում է ցրուել այ

ղ փորձւում է միաբանութիւնը։ Կէսը չկամի {շահել} իւր բուն հայկական կրօնը, ազգի սովորութ

ւր նախկին թշնամի Օրտիցի հաւատարմութիւնը {շահել}, որ այն ժամանակում, իբրեւ երեսփոխան Կ

իւրեանց ջերմեռանդութիւնը, որ կարողանան {շահել} Պապի հաճութիւնը. ցրուեցան բոլոր Իտալիա

ների ձեռքից, եւ թէ անպատճառ հարկաւոր է {շահել} Յիսուսեանների սիրտը, որ նոքա միջնորդ լ

արգանքի արժանանալու մարդկության սրբազան {շահերի} յուրաքանչյուր բարեկամի կողմից: "

հը զատել Թեոդոսիայի որջի բախտախնդիրների {շահերից}, այնուհետեւ թող նրանք թեկուզ համբուրվե

նը, օգուտ չունի իւր անունին վերագրուած {շահերից}: Այդ ազգութիւնը իւր կառավարութեան հետ

կար եւ րստ այսոցիկ անժխտելի յատկութեանց {շահեցաւ} զսիրտ ազգին: Օրագիրը այդ հրատարակեալ ի

ա եւ ելեալ ի Հռոմ, եկաց առ ժամանակ ինչ {շահեցեալ} զգիտութիւն զանազան իրաց, ուստի իջեալ յ

ոպտելի աւանդ՝ կտակելով, որ տասնապատիկ {շահեցուցած} յետ տան այդ նուիրական աւանդը իւրեանց զա

... Ինձ Բէգզադէ են ասում: - Թող եւ {Շահզադէ} լինէիր դու, այնուամենայնիւ, այդ քո մա

... - Ասացի քեզ միանգամ, թէ կամիս {Շահզադէ} ասեն, ինձ ինչ փոյթ: Իմ Յիշատակարանիս

ւ մինչ Թադթէոս եպիսկոպոսն պարգեւատրի ՚ի {շահէն} պարսից երկրորդ աստիճանի նշանաւ արեւու ե

ուն Հայկական եկեղեցին եւ այդ ճանապարհով {շահէր} Պապի սիրտը, երբ նորա միաբանութեան անդա

բերում է ցանքսի հսկելուն, նա ( Սուլթան-{Շահը} ) կարող է գրել իր փեսային, Իվան Մինաեւ

: Խնդրում եմ, եղբայր, հենց որ Սուլթան-{Շահը} գա, ցույց տուր դու նրան այս նամակը, -

ար է կաթոլիկ հայերին հալածում, որ Դռան {շահը} ո՛չ թե կաթոլիկ հայերին հալածելու, այլ

երը, այսինքն նրանք, ովքեր հասարակական {շահը} փոխարինում են սեփական շահով, ծառայությ

. մեր անմիջական պարտականությունն է մեր {շահը} զատել Թեոդոսիայի որջի բախտախնդիրների շա

վերաբերում այն: Երեւի բժիշկ Սուլթան-{Շահը} գրել է քեզ հարկավոր բաների մասին, որով

ուստի ես բարվոք համարեցա, դարձյալ ձեր {շահը} նայելով, գրել տեղվույդ Մագիստրաթին մի

ողացել արծաթ առնուլ, ուրեմն եւ այն մեծ {շահը} շահուիլ: Այժմ դատաստան է բացել իւր

որ տէրութիւնքը ազգ չեն, եւ տէրութեանց {շահը} ազգի շահի հետ բնաւ վերաբերութիւն չունի

Վաճառականը կամ գործարանատէրը: Ուրեմն, {շահը} վաճառականի կամ գործարանատիրոջ մօ՞տ է:

դրական զօրութիւնը, այնտեղ է եւ դրական {շահը}: Միւս բոլորը, որ ինքեանք զօրութիւն չո

արժին, վարձկան են այդ զօրութեան: Նոցա {շահը} այն է, որ հազիւ հազ ապրում են, բայց ն

ի տարի միայն, ծածկել Թիւրքիոյ պարտքերի {շահը} եւ տարեկան ծախքի պակասորդը: Ի՛նչ պիտի

ը: Եւ որքան ասպարէզը լայնանայ, այնքան {շահը} եւ հարստութիւնը կը լայնանայ, եւ որքան

եւ հարստութիւնը կը լայնանայ, եւ որքան {շահը} եւ գործունէութիւնը աճի, այնքան եւ ասպա

թէ իւրեան օգտակար: Վաճառականութեան մէջ {շահը} եւ օգուտը, ո՛րքան ընթացք եւս կատարէ,

, եւ այլն, եւ, ընդհանուր մարդկութեան {շահը} ոտքի տակ կոխելով, անքուն հսկում է միայ

կ է կոխում ուրիշ իւր պէս անձնաւորութեան {շահը}: Ազգը, այսինքն՝ կենդանի մարդերի մի ա

դարաւոր նպատակին, որի մէջ է նորա էական {շահը} "։ Այսպէս է եղել ազգութեանց ընթաց

նութիւնը քաղաքակրթելու համար: Անձնական {շահը} չէ՛, ո՛չ, քա՛ւ լիցի, մարդկութեան սէր

եւ, ընդհանուրի շահի մէջ եւ իմ սեպհական {շահը} տեսնելով, կ՚աշխատիմ ամենայն զօրութեամբ

եց ազգի եւ ռուս կառավարութեան ընդհանուր {շահը}. նա պէտք է իմանար, որ Երուսաղէմի վանք

ն հասանում է եսականությունը եւ անձնական {շահի} քամակից գնալը, որ հայրենիքի փրկություն

՝ նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահի} անվանակոչության հետեւյալ օրը: Դա փոքրի

իշատակարանիս մէջ, հաւատա՛ ինձ, Պարսից {Շահի} հրովարտակի նման ոսկի տառերով կը գրեմ ան

ր ժամանակով բոլոր հասարակութեան օգտի եւ {շահի} համար առանց որեւիցէ հարկատուութեան դէպի

իւնքը ազգ չեն, եւ տէրութեանց շահը ազգի {շահի} հետ բնաւ վերաբերութիւն չունի, քանի որ

իլը, դժոխային աշխատութիւնը, որով պիտի {շահի} նա այն մի քանի յաւելեալ ղուրուշները, ա

ւթիւնը ազգային չէ՛, եւ ազգի ընդհանուրի {շահի} հետ չունի որեւիցէ վերաբերութիւն: Այն ժ

ոխելով, անքուն հսկում է միայն իւր ազգի {շահի} համար, երբ մարդիկ հասանում են մինչեւ ա

ր իմ կեանքի խոստովանելը կապուած չէ նորա {շահի} հետ, նա խոստովանելու չէ: Ուր թողունք

սպանում է միւս ազգութիւնը իւր սեպհական {շահի} համար, ճնշուածի իրաւունքը խոստովանե՞լն

ես կը հասկնամ քո խօսքը եւ, ընդհանուրի {շահի} մէջ եւ իմ սեպհական շահը տեսնելով, կ՚աշ

, որով ուղարկեց պակսիմատ եւ " հասարակաց {շահի} " տպած գրքերի ցուցակը: 16-ին տեսութիւ

յ թուականով, որով ուղարկեց " հասարակաց {շահի} " հաշիւը, պակսիմատ, այլեւ տեղեկութիւն

ն աւելի վտանգաւոր պատճառ, արտոնութեանց {շահի} եւ աւելի հիմնաւոր ազատութեան պահանջողու

ուսումնական գրապետն էր, որ յառաջ Նադիր {Շահի} մօտ երեւելի լեզուագէտի պաշտօն ունէր: Ա

գիտելով, որ արժանաւորութեամբ չեն կարող {շահիլ} ազգի համակրութիւնը, փորձ են փորձում բռ

ախտերը, եւ Աբբայն այս կերպով կարողացաւ {շահիլ} նորա հաւատարմութիւնը եւ սիրելի մնաց նոր

սիրելի բարեկամ Անանիա Պավլովիչ Սուլթան-{Շահին}, նրա՝ իմ վիճակի մասին հայտնած կարեկցո

ք նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին} եւ շնորհակալություն հաղորդեցեք իմ նկատմ

ն նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին} եւ երկու սեռի բոլոր բարեկամներիս՝ առան

ր նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին}, Անանիային, Հովհաննես եղբորս եւ երկսե

Նորին գերազանցության Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին}, Անանիային եւ Հովհաննես եղբորս ձեռքերը

ք նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին} եւ երկսեռ բոլոր բարեկամներիս: Հովհաննե

ր նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին} ։ Եղբորս՝ Հովհաննեսին, գրկում եմ: Եր

մ նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին}, որն անցյալ անգամ չկարողացավ գալ: Միա

ւն նորին գերազանցության Ս. Գ. Սուլթան-{Շահին} նա - ինձ ուղարկեց Բոկը՝ " Առո՛ղջ եղեք

րազանցություն Սիմյոն Գրիգորեւիչ Սուլթան-{Շահին}: Քո Միշել 1864 90. ԱՆԱՆԻԱ ՍՈ

մասին եւ որը, վերաբերելով հասարակական {շահին} եւ հասարակական քաղաքակրթության գործի զա

մար: Բարեւիր Բերբերյանին եւ Սուլթան-{Շահին}. վերջինս, հուսով եմ, ամառն այստեղ կգ

կէ, մեք եւս կը զոհէինք ազգի օգուտը մեր {շահին}, մեք եւս կեղծաւորութիւնը կը շինէինք մի

եր չէր, ուրեմն եւ ոչ բաժանորդ Բէգզադէի {շահին} կամ վնասին։ Նա պարտակա՛ն էր վաճառած ապ

անզի ընդդէմ է այն հրովարտակը ազգի էական {շահին}: Այսքանով չէ գոհացել ազնուականութիւնը

, բայց նոցա կեանքը զոհուած է զօրութեան {շահին}: - Կա՛ց, - ասում է մինը, որ չէ

ռանում է իւրեան պաշտպան եւ իւր սեպհական {շահին} համար Թիւրքիոյ բարեկամ, անգլիական տէրո

Տէրութեան կառավարիչքը իւրեանց անձնական {շահին} պաշտօնեայ, տէրութեան գանձը հասարակ ժող

եռագործ ապրանքով վաճառականութիւն առնողի {շահին} հակառակ է, եթէ նոյն ապրանքով վաճառական

ց մինը կարո՞ղ է հարստանալ՝ առանց քսանի {շահին} դպչելու: Ո՞չ ապաքէն, եթէ մեզնից մինը

, որից մի վնաս գալու չէր նորա անձնական {շահին}: Բայց թատրոնից դուրս գնալու ժամա

դասակարգերի ուժով: Այդ երկու դասակարգի {շահին} էլ ընդդէմ է եւ Անգլիոյ մէջ ամէն փոփոխու

Ջահէլներին այգեգործ, Եւ քրտինքի արդար {շահից} Դու ստանաս մի լաւ փորձ... Ծիլը մատղաշ

լ է իր օրինակը հանգուցեալ տէր Յովհաննէս {Շահխաթունեան} արժանաւոր եպիսկոպոսից։ Մեզ, նոյնպէս,

ին է, երկու թերթ էլ՝ իսպառ պակաս։ {Շահխաթունեան} Յովհաննէս սրբազան եպիսկոպոսը գտել է այս

ր գրիլ եմ օֆիցեր հայ Գեորգ Հովհաննիսյան {Շահխաթունյանցի} հետ հորս անունով եւ խնդրել էի, որ թե ա

կտրում, նրանց ուտացնում. հալբաթ որ մի {շահմունք} չունենայ, ընչի՞ կանի, նա էլ քեզ պէս մ

դարձցի առ տպարանն որպէս վայր դրամոյ եւ {շահն} ի վաճառմանէ տպեցեալ գրքերոջ ժողովեսցի ե

ս, յորոց երեւի, թէ փախստական Կարապետն {Շահնազարեանց}, հայրապատիւ ընկեր Յովհաննու վարդապետի

ւթեան ընդդէմ մի թերթ - Կարապետ Վարդապետ {Շահնազարեանց} - Հին Հայ հեղինակների տպագրութիւնը՝ "

նք հանդէս հանել Յիշատակարանիս մէջ արգոյ {Շահնազարեանց} Կարապետ վարդապետը՝ Թիֆլիսի թեմական ատե

Ասողիկ), Փարիզ, 1859, հրատ. Արժ. {Շահնազարեանց} Կ. վարդապետի։ Վարդան վարդապետ, Հա

ուն եւ ողջամբ վերադարձ, հանդերձ քաղաքի {շահով}: Շատ եւ շատ ուրախ կլինեինք, եթե ազ

եւ իրենց դատապարտելի կրքերը հասարակական {շահով} հագեցնողները, այսինքն նրանք, ովքեր հա

հասարակական շահը փոխարինում են սեփական {շահով}, ծառայության փոխարեն վնաս հասցրին իրե

նե՞րը, որոնք 1848-56 թթ. հանձնված էին {շահով} Օդեսայի հասարակական խնամատարության դրամ

իբր 15. 000 մանէթի ապրանք՝ հարիւրին 10 {շահով}: Բէգզադէն համաձայնում է, տալիս է ապրա

րծ չդնէ այս հնարը, հարկաւորապէս, պիտի {շահով} պարտք առնու եւ այնպէս վճարէ. չվճարել ի

արէ ապրանքի տիրոջ իւր պարտքը եւ աւելորդ {շահով} ինքը կ'ապրի կամ գանձ կը դիզէ: Եւ այս տ

ակապ դպրոց բանալ եւ այդ գումարի տարեկան {շահովը} կրթել ազգի խեղճ ողորմելի զաւակները, որ

ալով մի ապրանք, որից արդէն քանի մարդիկ {շահուել} էին, ուրեմն հետեւաբար եւ թանգացած էր ա

պատճառով դորա անմիջական վաճառատունը չէ {շահուելու} կրկին անգամ աւելի: Երկրագործութիւն

ին, Երկրորդ ` քեզնից ես շատ անգամ {շահուեցայ}: Մինչեւ անգամ ես յիշում եմ

ստութիւն եւ շահուողը ընդհանուրի հաշուով {շահուեցաւ}. քանզի, նոր արծաթ չմտաւ ընդհանրութեան

մանակ յայտնի է, թէ թափելով նորան աւելի {շահուեցաւ}, քան թէ համեմատականը ընդունելով որպէս

նին եւ տանը գտանուած ինքը յափշտակելով, {շահուեցաւ} իւր համար փոքր ի շատէ ազատ կեցութեան հն

լով վաճառականութեան մէջ, պիտի անպատճառ {շահուէր} այսքան գումար - աւելի շատ, քան թէ ինքը

աճառականութիւն. վաճառականը թերեւս ինքը {շահուի}, դարձեալ ազգին բան չկայ: Ի՞նչ կ՚օգնէ

կին ներս կը հոսեցնէ ազգի մէջ եւ ինքը կը {շահուի} տասնապատիկ աւելի եւ մեծ ու մեծ շահ կը բ

նորանց տուն, որ նա տանի եւ քանի կոպեկ {շահուի}, - պատասխանեց կինը: - Եւ ինչպէ՞ս խո

լ արծաթ առնուլ, ուրեմն եւ այն մեծ շահը {շահուիլ}: Այժմ դատաստան է բացել իւր պարտապա

դրութեան: Տիրեց րոպէական լռութիւն: {Շահումեանց} պարոն Գէորգը այն տեսակ մարդերից չէր, ո

ւ մարդավարութեան իրագործուած գաղափար էր {Շահումեանց} Գէորգը. նա ամենայն օր մտածում էր նորա

էր անկողին: Ճշմարիտ է, յոյս ունէր {Շահումեանց} Գէորգի - իւր սիրականի վերայ, որ քանի ա

ս. Պարոն Գէորգի Բալդազարեան {Շահումեանց}. Նախիջեւանի մէջ: Կը մտածէք

ուռը: - Այն թաղի մէջ հարցրո՛ւ պարոն {Շահումեանց} Գէորգի տունը, բայց նամակը ցոյց մի՛ տու

ց, " հրամայեցէ՜ք, հրամայեցէ՜ք, պարոն {Շահումեանց} ": Շահումեանցը առանց խօսքի, միայն

ւքի առաջեւում եւս: - Ուրեմն, պարոն {Շահումեանց}, - ասաց Թիւթիւնճի-օղլուն, - հասկացո՞ւր

ալի բան ասէ. բայց հաւատա՛յ ինձ, պարոն {Շահումեանց}, ես այն մարդերից չեմ. ես, թէ գնում ե

Քեզ միշտ սիրող ու սրտով պաշտող Գ. {Շահումեանց}: Մանուշակը, կարդալը աւարտելով

ի... Անկարելի է: - Դու ուշացար, {Շահումեանց}, ես այստեղ սպասում էի քեզ ուղիղ 11 ժամ

իւրեան ուրախ եւ անշփոթ: Այս միջոցին {Շահումեանց} Գէորգի ծառան ներս մտաւ ` մի նամակ ձեռքի

մ հրաւէրը: Ողջ եղիք: Խ. Ծ. Գէորգ {Շահումեանց}: Մանուշակը շատ ուրախացաւ, բայց

ն պատճառով, որ այս նամակը ճշմարտում էր {Շահումեանց} Գէորգի միւս նամակը, որ Մանուշակը ստացե

մ: - Ովի՞ երեխայն է մկրտելին: - {Շահումեանց} Գէորգի: - Միթէ՞ նա ամուսնացաւ:

մենեւին խօսելու բան չկար այդ մասին: {Շահումեանցը} իւր սեփական սառնասրտութեամբ նայեց Թիւթի

րոնց մասին դու տեղեկութիւն չունէիր: {Շահումեանցը} դարձեալ ժպտեցաւ: - Մահը այն է, - յա

ութեամբ: - Բայց, - կտրեց նորա խօսքը {Շահումեանցը}, - մի այնպիսի բան է, որ կամք ունէր, ա

ց իւր ձեռքը: - Ուրեմն, - հաւելացրեց {Շահումեանցը}, - եթէ մի ճրագ վառէիր եւ թողուիր նորան

ուղիղ մտածութիւն լսեցի քեզանից, - ասաց {Շահումեանցը}, - ուրեմն այս հիման վերայ, մարդը ի՞նչ

- Ինչից իմ անհաւատութիւնը, - հարցրեց {Շահումեանցը}: - Նորանից, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-

տեսակ մտածութիւններ ունիս, - յաւելացրեց {Շահումեանցը}, - ես այլ տեսակ կը խօսիմ քո հետ, միայն

է: - Դեռեւս վեցերորդ, - պատասխանեց {Շահումեանցը}, նայելով իւր կրկնափակ ոսկեայ ժամացոյցի

, Խաչատուր աղայի ղահուէտնումը... {Շահումեանցը} երկարահասակ, չոր-չոր, հասակը կարելի է

ու այս բաների յատկութիւնքը, այսպէս ահա {Շահումեանցը} միշտ գալիս էր Թիւթիւնճի-օղլուի մօտ, եւ

գնում էին, շատ մօտ ծանօթանում էին, եւ {Շահումեանցը} աւելորդ էր համարում չնչին քաղաքավարութի

երեկոյ մի բանը առաւել զարմանալի էր, որ {Շահումեանցը} ներս մտած տեսանելով, որ Մանուշակը չկար

Դու ընդունու՞մ ես, - խօսքը յառաջ տարաւ {Շահումեանցը}, - թէ աշխարհը ենթարկուած է մի բնութեան

իւթիւնճի-օղլուն: - Շատ բարի, - ասաց {Շահումեանցը}, - ընդունու՞մ ես, որ բնութեան համար խտ

շուտով կը հասանենք մեր նպատակին, - ասաց {Շահումեանցը}, յաւելացնելով այս հարցմունքը: - Դու տ

-օղլուն: - Այո, ձեւը, - պատասխանեց {Շահումեանցը}: - Ես գիտեմ, - ասաց Թիւթիւնճի-օղլու

քայքայուել էին, ոչնչացան իսպառ, - ասաց {Շահումեանցը}: - Ինչպէս չէ, - պատասխանեց Թիւթիւն

ւնճի-օղլուն: - Տեսանո՛ւմ ես, - ասաց {Շահումեանցը}, - դու ես, որ ձեւը ընդունում ես գոյութ

Թիւթիւնճի-օղլուն: - Շատ լաւ, - ասաց {Շահումեանցը}, - հողը կղմինդր դառնալով, միթէ՞ միեւնո

ւնճի-օղլուն: - Ուրեմն, - բացականչեց {Շահումեանցը}, - եթէ կղմինդրը փոխել էր միւս անգամ իւր

ջին եւ վերջին օրինակների մէջ, - հարցրեց {Շահումեանցը}: - Այն, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլո

- Փայտը միայն մոխրից չէ շինած, - ասաց {Շահումեանցը}, որ քաջ տեղեակ էր քիմիայի, - այլ նորա

էջ հռչակուած էր, որին այժմ անարգում էր {Շահումեանցը}: - Շատ բարի, ընդունում եմ եւ փայտի

- Այո՛, մահի վերայ էր, - պատասխանեց {Շահումեանցը}, -բայց դու ինձ հարկադրեցիր, որ ապացուց

- Ի՞նչ բան է այն, - շուտով վերայ բերեց {Շահումեանցը}: - Այն, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլո

սակում եւ այդքան անձնասէր, - բացականչեց {Շահումեանցը}, - դու, եթէ ունեցած էիր չորս-հինգ որդի

մուցիցդ որ առատութեամբ կը տայ քեզ պարոն {Շահումեանցը}: - Ոչ ոքի չեմ ցոյց տալ գիրը, - ասաց

արկուն եւ տալով Մանուշակին, - ահա պարոն {Շահումեանցը}: Այս խօսքի վերայ փոքր մնաց, որ Ման

ծ տուն էի գալիս, յանկարծ պատահեց պարոն {Շահումեանցը}, բռնեց եւ բաց չթողեց, " գնանք մեր տու

արցանում է ինձ, թէ ե՞ս էի արդեօք պարոն {Շահումեանցը}. ես ասացի, այո՛, ես եմ, տուր նամակը

լ նորանից, թէ ինչի՞ց գիտէր, որ ես չեմ {Շահումեանցը}: - Ինձ, - ասաց, - պատմել էին նորա հ

դ ժամն է, կարելի է որ շուտով գայ պարոն {Շահումեանցը}: - Ես վաղուց արդէն հրամայել եմ թէյի

Հազիւ թէ անցել էր քառորդ րոպէ, պարոն {Շահումեանցը} ներս մտաւ: Թիւթիւնճի֊օղլուն տեսածովը ի

, հրամայեցէ՜ք, պարոն Շահումեանց ": {Շահումեանցը} առանց խօսքի, միայն գլխի շարժելովը շնոր

յրը պատմել էր աղքատ պառաւի անցքը, բայց {Շահումեանցը} չգիտէր Մանուշակի գիտենալը եւ այս յամրախ

ց, որ ոչ ոք ոչինչ չհասկացաւ, պատճառ, {Շահումեանցը} համարեայ թէ ներս մտածովը ողջունեց եւ տի

- Ինչպէ՞ս է ձեր առողջութիւնը, - հարցրեց {Շահումեանցը} տիկին Թիւթիւնճի-օղլուից: - Փառք Աստ

ղը: - Թող այդպէս լինի, - պատասխանեց {Շահումեանցը}: Մանուշակը ժպտեցաւ քթի տակից, չգիտ

րութիւնը: - Ի՞նչ է մարդը, - հարցրեց {Շահումեանցը}, - այս երեկոյ ես կամենում եմ խօսել այս

.. - Ամենայն կողմից, - կտրեց խօսքը {Շահումեանցը}, տեսանելով, որ կակազում է Թիւթիւնճի-օ

միշտ ընդունում եմ: - Սխալ է, - ասաց {Շահումեանցը}, - եւ դորայ պատճառը այն է, որ դու չգիտ

է պատուէ տան տիրոջը: - Չէ՞, - ասաց {Շահումեանցը}, - ես պատւում եմ քեզ. ո՛չ թէ իբրեւ տան

ուեց եւս իւր միջում: Բայց չկարծեմ, թէ {Շահումեանցը} այս մտքով ասած լինէր, այլ առաւել շուտ

արդների գոյութեան պատճառը, - շարունակեց {Շահումեանցը}: - Յատուկ շնորհակալ եմ, որ այդպէս

քո տանը: - Եթէ թոյլ կը տաք, - ասաց {Շահումեանցը}, - ես պատիւ կը համարիմ, - խօսքը եղաւ սո

նչ լինելը: - Շատ բարի, - պատասխանեց {Շահումեանցը}, փոքրիկ արծաթի դրգալով թէյը խմելով, ն

քաղցր էր շինել Շահումեանցի թէյը: Բայց {Շահումեանցը} վերստին խնդրեց, որ փոքր ինչ ջուր յաւել

նուշակ եւ յաւելացուր փոքր ինչ ջուր: {Շահումեանցը} քաղաքավարի կերպով շնորհակալ եղաւ Մանուշ

ց ահա աչքերը փակում էր, մինչ սկսել էին {Շահումեանցը} եւ Թիւթիւնճի-օղլուն խօսել իւրեանը սովոր

: - Մարդը մի այնպիսի էակ է, - սկսեց {Շահումեանցը}, - որ կարողութիւն ունի ճանաչել եւ քննել

եւ մարդկութեան վերայ, - վերջացրեց խօսքը {Շահումեանցը}, տեսանելով, որ տիկին Թիւթիւնճի-օղլուն

ինչպէս առաջ, ուրախ էր այս խօսքերի բայց {Շահումեանցը} քիչ մնաց, որ պիտի բարկացնէր նորան մի բ

ր չէր սիրում: - Կան մարդիկ, - խօսեց {Շահումեանցը}, - որ միմեանց բարեւ տալ-առնուլը, կամ ղ

՛ւ լիցի: - Ճշմարիտ է ասածդ, - խօսեց {Շահումեանցը}, - բայց ես դուք ասացի նորա համար, որ դ

ւշակը ձեռքերը առած, ճանապարհ էին ձգում {Շահումեանցը}. բայց վերջինս, ամենեւին չհամաձայնեցաւ

ածուկ: Նա մտածում էր, առաջին անգամ {Շահումեանցը} տեսածովը մեղադրել սաստիկ, նորա նամակ ս

ատճառ, չէր կարող ամենեւին կարծել, թեւ {Շահումեանցը} այսպիսի կեղտոտ կատակ յանձն կ՚առնու կատա

ուշը: Արդէն տասն րոպէ կը լինէր, որ {Շահումեանցը} պարտէզն իջած ու տեսած Մանուշակը ուշաթափ

լով բացեց աչքերը, եւ տեսանելով իւր մօտ {Շահումեանցը}, այնպէս զարմացաւ, որ ոչինչ չկարողացաւ

զարմացաւ, որ ոչինչ չկարողացաւ խօսել: {Շահումեանցը} իւր կողմից տեսանելով այս անորոշ նայուած

Ի՞նչ պատահեց քեզ, սիրական, - հարց արեց {Շահումեանցը}: - Ես... Ես... ինքս եւս չգիտե

առնութիւնը չէր անցանում, չնայելով, որ {Շահումեանցը} սեղմում էր նորանց իւր ջերմ ձեռների մէջ

անպատճառ մի բան պատահել է, - շարունակեց {Շահումեանցը}, - ուշաթափ ընկնիլ... Առանց պատճառի.

ւմ: - Դու գիտե՞ս, Մանուշակ, - ասաց {Շահումեանցը}, - որ իմ սէրը անչափ է քո վերայ. գիտե՛ս

- Ափսոս, որ հանդարտ չէ հոգիդ, - խօսեց {Շահումեանցը}, - ես մի քանի բան ունէի քեզ ասելու, որ

շարժառիթի ազդեցութեան... Մինչդեռ {Շահումեանցը} խօսում էր այսպէս, Մանուշակը պայծառ երե

կարելի էր սիրել եւ պաշտել: Հազիւ թէ {Շահումեանցը} աւարտել էր իւր խօսքը, Մանուշակը վեր առ

ունում եմ քո երդումը, սիրական, - ասաց {Շահումեանցը} համբուրելով Մանուշակի ձեռքը, - եւ այս օ

տամկացրել էր նորա զգեստը եւ մազերը: {Շահումեանցը} տեսանելով Մանուշակի դրութիւնը պատճառուա

եանցի երեսը: - Մնաս բարեա՛ւ, - ասաց {Շահումեանցը}: - Երթաս բարեա՛ւ, սիրական, - պատաս

ից եւ մօտեցել իւրեանց տան դուռին, մինչ {Շահումեանցը} նեղ եւ ցեխոտ փողոցով, փաթաթուածI իւր վ

Թիւթիւնճի-օղլուն կարծում էր, թէ պարոն {Շահումեանցը} կամենում է դարձեալ մի նոր խնդրի վերայ խ

մ, մի հարուստ եւ անուանի մարդ, ինչպէս {Շահումեանցը} էր, թողումք նորա ուսումը եւ կրթութիւնը

ին գնար, Մկրտիչը ճանաչած լինելով պարոն {Շահումեանցը} իւր հակառակորդ, ամենեւին թողելու չէր,

ւշակը գնայ հօր տուն, ինչ ժամանակ պարոն {Շահումեանցը} այնտեղ կը պատահէր, եթէ հօր բարեկամութի

իճակը, այս մտածելու ժամանակ, որ պարոն {Շահումեանցը} համոզել կամենալով Թիւթիւնճի-օղլուին, ա

ոջը, - ինչ պատճառով էր կանչել ինձ պարոն {Շահումեանցը}: - Ի՞նչ տեղից պիտի իմանամ, - պատաս

չէր խառնւում եւս բանի մէջ: - Պարոն {Շահումեանցը}... - ասաց Թիւթիւնճի-օղլուն զարմացած,

ասաց Թիւթիւնճի-օղլուն զարմացած, - պարոն {Շահումեանցը}... - Պարոն Շահումեանցը ի՞նչ, - հա

ծ, - պարոն Շահումեանցը... - Պարոն {Շահումեանցը} ի՞նչ, - հարցրեց կինը: - Պարոն Շահու

եանցը ի՞նչ, - հարցրեց կինը: - Պարոն {Շահումեանցը}, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն, - խնդրո

չ լինելը, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն {Շահումեանցի} հարցմունքին. եւ այնպէս հաստատ ձայնով,

այ: Թիւթիւնճի-Օղլուն բանի տեղ չդրեց {Շահումեանցի} դէմքի փոփոխութիւնը. պատճառ, նա նորա հ

թիւնճի-օղլուն համարեա թէ վիրաւորուած էր {Շահումեանցի} հարցմունքից. պատճառ, թթու երեսով նայե

տամ քեզ Թիւթիւնճի-օղլուի, նորա տան եւ {Շահումեանցի} մասին: Տունը, որի մէջ նստած էին այ

որ նա ցոյց տուեց իւր խօսակցութեան մէջ, {Շահումեանցի} հետ, ինչպէս վերեւումը տեսանք, այդ զան

, - հարցրեց Թիւթիւնճի-օղլուն, զարմացած {Շահումեանցի} այս տեղեկութիւնների վերայ, որովհետեւ ի

անչեց Թիւթիւնճի-օղլուն, աչքերը պշուցած {Շահումեանցի} երեսին: - Այնպէս, որ ոչինչ բան չէ

ոքի. պատճառ, ամենայն տղայ գիտէ պարոն {Շահումեանցի} առատութիւնը, այս պատճառով կը ցանկանայ

աւ աղքատ կին մի նամակ ձեռքին մտած պարոն {Շահումեանցի} տուն, հարցանում է ինձ, թէ ե՞ս էի արդե

ակ ժպիտ պատճառուած այն բանից, որ պարոն {Շահումեանցի} նման մարդը ճաշով պատուասիրել էր նորան:

գալիս էր միտքը, որ արժանի է եղել պարոն {Շահումեանցի} սեղանին, միւս րոպէումը իսկոյն անձնաճան

, չգիտեմ հօր քաղաքավարութեան վերայ, թէ {Շահումեանցի} յանձնառութեան վերայ, բայց առաւել հաւան

շակը, որ աչքերը տնկած նայում էր հօր եւ {Շահումեանցի} բաժակներին, իսկոյն վեր առեց, երբ աւար

, թէ արդարեւ գիտութեամբ քաղցր էր շինել {Շահումեանցի} թէյը: Բայց Շահումեանցը վերստին խնդրեց

ս բանը: Ո՞վ կար, որ նկատէր: Հայրը {Շահումեանցի} հետ նստած էին սեղանի մի ծայրը սոֆայի վե

երայ: - Մնացէք բարեա՛ւ, - լսուեցաւ {Շահումեանցի} ձայնը վերջին անգամ։ - Երթաք բարեա՛ւ

, դուռը փակեց իսկոյն, եւ սկսեց կարդալ {Շահումեանցի} նամակը, այսպէս. Օրիորդ Թիւթիւն

Նա տեսանամ էր այստեղ մի սառնութիւն, եւ {Շահումեանցի} խօսել եւ լսել կամենալուցը եզրակացնում է

ւիլ եւ ստել իւր խոստմունքը, չէ՛ր կարող {Շահումեանցի} նման ազնիւ սիրտ ունեցող մի մարդ: Մա

փողոցի մէջ: Ճշմարի՛տ է, Մանուշակը {Շահումեանցի} հետ ծանօթանալուց յետոյ մի քանի լուսաւոր

ու յօժարութենով ցանկանում էր ամուսնանալ {Շահումեանցի} հետ, ոչ այն նպատակով, որ հարստի կին դ

ր հարստի կին դառնայ, այլ որպէսզի գտանէ {Շահումեանցի} մէջ իւր կեանքի ընկերը, մի ազատ եւ լուս

ամպերի տակից. նորա լուսով տեսանելի էր {Շահումեանցի} եւ Մանուշակի գրկախառնութիւնը ծառերի մէջ

ի մէջ, նորա թուլացած գլուխը հանգչած էր {Շահումեանցի} ուսի վրայ, իսկ եղանակի թացութիւնը անխն

. Մանուշակը առանց խօսեյոլ համբուրեց {Շահումեանցի} երեսը: - Մնաս բարեա՛ւ, - ասաց Շահու

կամքին: Նորա խելքը, միտքը կապուած էր {Շահումեանցի} հետ. նա մտքից չէր հանում այն խորհրդակա

-օղլուի յարաբերութիւնը այսպէս չէր պարոն {Շահումեանցի} հետ: Նա իսկոյն գլխարկը վեր առեց եւ

եւ, որպես թէ հայրը հրաժարւում էր պարոն {Շահումեանցի} առաջարկութենից, եւ կամենում էր ճիշտ պա

ծում էր, որպէս թէ ինքը զրկուած է պարոն {Շահումեանցի} կին լինելուց: Նա մտածում էր, որ հայրը

բարեկամութիւնը եւս կտրուած չլինէր պարոն {Շահումեանցի} հետ: Բացի սորանից, ի՞նչ կը լինէր նորա

ցաւերի մէջ, նա հաւատում էր, որ պարոն {Շահումեանցի} թափելու արտասուքը կարող էին մխիթարել նո

ղլուն, որ ձեռքերը սրտին խաչած լսում էր {Շահումեանցին} բոլորովին զարմացած, ասաց նորան: -

ու համար ասէր, թէ նամակ էր տարել պարոն {Շահումեանցին}. Յայտնի էր, որ Նախիջեւանումը չկար քաղ

գիրը եւ հասցրո՛ւ, ինչպէս ասացի, պարոն {Շահումեանցին}. իւրեան ձեռքը, գիտե՞ս... չիցէ՛ թէ

ւտեղի վերայ դրած թէյի բաժակները, բերեց {Շահումեանցին}. սա պատուել կամենալով տանուտէրը առաջար

ռը փակելով: Մանուշակը ճանապարհ ձգած {Շահումեանցին}, ճրագը ձեռքին ետ դարձաւ. նամակի պատաս

կը լինէր այդպիսի մեղադրանքի, ապա յիշել {Շահումեանցին} նորա նամակի սառնութիւնը: Նշանակած ժամա

ելի, ոչ մի րոպէ պակաս, պիտոյ է տեսանէ {Շահումեանցին}: Վերջապէս սկսեց ժամացոյցը զարկել ճա

ս զարմացաւ նա, մինչ աչքը բացած, տեսաւ {Շահումեանցին} իւր առաջեւը, որ նորա ձեռքից բռնած աշխա

ւր մեղադրանքը, որ պատրաստուել էր առնել {Շահումեանցին} նամակի սառն հոգով գրուածի համար: -

ն այնչափ յարգում էր եւ պատւում էր պարոն {Շահումեանցին}, որ եւ ամենաչնչին բանի համար եւս պատրա

ինում. երեւակայում էր իւրեան հարսնացած {Շահումեանցին}, երջանիկ եւ ուրախ. հարստութիւնը նորա

ածում էր, որ հայրը չհամաձայնելով պարոն {Շահումեանցին}, անպատճառ պիտոյ է կտրուէր նոցայ բարեկա

նհամաձայնութեան վերայ հեռանում էր սրտով {Շահումեանցից}, թէեւ ակամայ, որպէսզի վերջինս այսպիսի

ենում էր հետզհետէ: Մանուշակը լսելով {Շահումեանցից} 11 ժամում գալու խոստմունքը, նայում էր

ցաւ. նա երկիւղ էր կրում, թէ լսելու էր {Շահումեանցից} մի քաղաքավարի բացասութիւն, բայց ժողովե

նայնիւ կամակոր մնալով, ետ դառնար պարոն {Շահումեանցից}, իմացած լինելով Մանուշակի գաղտնիքը: Տ

ւնը, եւ ահա՛ մատանին, որ ստացայ պարոն {Շահումեանցից}, իբրեւ գրաւական: Այս ասելով հանեց

նզի ընդհանրութիւնը չունի հարստութիւն եւ {շահուողը} ընդհանուրի հաշուով շահուեցաւ. քանզի,

, պատկանեալ սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի, որ {շահուք} հանդերձ հասեալ է ցվերջ 1860 ամի մինչեւ

րծ նոցունց դրոշմատիպ պատկերաց իմաստունք {շահս} մեծ քաղեն ի լոյս աղօտալոյս մտաց պատմութ

էր Պետրոս Մանուկեան, իսկ մօր անունը՝ {Շահրիստան} ։ Իւր առաջին դաստիարակութիւնը ստացաւ նա

ի ըլնիլ. սրա միջին մեր իշխաններն էլ են {շահւում}: - Ես արմանում եմ քեզ վրայ, - խօս

, Յայն հոտոտի մեր քերուբ. Ի {շաղ} կրծոց նորա պասուք՝ Ո՜հ, բժշկի ի

, - ճիճուները սոված կոտորուեցին, որդի. {շաղ} գնալու ( բօժօժ դառնալու) վախտն ա, բալ

վ այս րոպէիս հարկադրուած ենք մեր գրիչքը {շաղախել} արտասուքով. պատճառ, պիտոյ է մեզ այսօր

չեմ, ես կատակ չեմ սիրում. կը հրամայեմ {շաղախել} քեզ հողի հետ եւ աղիւս շինել Գեհենի հնոց

ալ պայմանների ազդեցութեան տակ խմորում է {շաղախը} ՝ եթէ հացի եւ եթէ այլ բաների։ Անհնար է

ֆոտ, դահիճ եւ երկու կտրուած ու արիւնով {շաղախուած} գունաթափ գլուխներ: Ես ճանաչեցի Լուդովի

նաբաւական եւ երկչոտ դիւանապետականութեան {շաղակրատութիւնքը}: Շուտով այդ բաները գրուելուց յետոյ, ի

դուն ըսէ, սրամի՛տ ընթերցող, այս մտքով {շաղեալ} ազգդ Հռովմէականութեան հրաւիրող անձանց ս

՜ւմ է քերովբէն մեր. Ծարաւըն իսկ կրծքի {շաղի} Մէկ ումպովը յագենում է: Սափորները կո

ւր արդարադատութիւն, յանցանքի եւ պատիժի {շաղկապը} է լոկ հաւասարութիւնը եւ ոչ կեանքը ": Ա

րծուել առանց տէրութեան եւ հասարակութեան {շաղկապը} սաստկապէս սասանեցնելու ": " Աւելոր

, թէ ո՛րքան պ. Էմինը իրաւունք ունի գէթ {շաղկապի} վրայից նախդիրը հալածելու, որպէս գրչի ս

արելի եւ չպետք է խզել ներկան ու անցյալի {շաղկապող} պատմական շղթան, պ. Նազարյանցը ցանկանո

ց, որ մի հոգեկան սիրոյ կապանքով իմ հետ {շաղկապուած} էր. ես նորա հետ երեք ամիս կեանք վարեցի

աեւ մ եր Հայաստանեաց սուրբ եկեղեցին ": {Շաղկապս} նաեւ ցուցանէ զերկրորդականութիւն եւ զերր

սիրելւոյ դամբանին, Այո՛, կերթայ {շաղղակեր} եւ ատելի բորենին։ - Բայց ափսոս որ

նզգամութեամբ ասեմ, շատ են ոսկերք իմ առ {շաղփաղփ} Աստուածաբան կարծելոցն։ Իսկենտեր պէ

կամք չունինք, ոչ միայն Պ. Չամուռճեանի {շաղփաղփելուց} եւ իւր խորին փիլիսոփայութեան շօշափելի չ

գրում այստեղ բառ առ բառ։ " Թող Պասկիէ {շաղփաղփէ} այնքան, մինչեւ որ մեր անդամներից մինը

: Մօտեցայ պատին, եւ ահա լսում եմ, որ {շաղփաղփում} է մի գեղեցիկ օրիորդի մասին, որ չգիտեմ

արձումեանց Առաքէլ Յովսէփեան Օսմանցով, {շամախեցի} Тифлис Михаилу Месроповичу Миансарову

Նիժեգորոդի տոնավաճառում, որտեղ մշտապես {շամախեցիներ} շատ են լինում: Չկա՞ն արդյոք մեր լեզվով

Mr. Thomas ( Turkish divan) Bruxelle {Շամախի} Սարգիս վարժապետ Համբարձումեանց Առաքէլ

ատեան աւերակների բորենի ասացին եւ ոմանք {Շամախու} նահանգի ղաբալիու անտառի արջ ասացին. մի

է, եթէ ես այդ իմ ծանօթը անուանեմ Գուլի-{Շամամա} ։ Եւ այսպէս, գալով իմ մօտ, պատմում է

որոյ մեծ ուրախութեամբ պատասխանեցի Գուլի-{Շամամային}, թէ այդ ողբերգութիւնը Պ. Վերդի երաժշտ

Լսելով այս պատմութիւնը՝ ասում եմ Գուլի-{Շամամային}. - Ի՛նչ լաւ պատահեց քո՝ իմ մօտ գ

էս, գալով իմ մօտ, պատմում է ինձ Գուլի-{Շամաման}, թէ Պ. Բէգզադէն, անչափ ուրախացել է՝

արանակալ խայթոցներով... Բայց Գուլի-{Շամաման} չէր եկած իմ մօտ քսութեան համար, չէր եկ

Բայց միտքը ի՞նչ է, - հարցանում է Գուլի-{Շամաման}: - Մի կոմս, - պատասխանում եմ, -

ինչդեռ ես պատմում էի այս բաները, Գուլի-{Շամաման} աչքերը տնկած նայում էր երեսիս՝ ժամանակ

րս բերել Յիշատակարանիս մէջ, գնաց Գուլի-{Շամաման}: __________ Այժմ արձանագրեմ մի

րդէն երեկոյեան ժամը ինն էր համարեա, եւ {շամանդաղը} սկսում էր փոքր առ փոքր գետինը առնուլ:

ակ լեզգիների ձեռքով գերի տարուեցաւ դէպի {Շամիլանիստ} աթոռը, երեւի որ պ. Իսահակեանցի անիծել

իշատակարանն " իհարկե կարդացիր, թող պ. {Շամիլը} յուր Խալիլ Նայիրին մին հոգոց ասե: Ի

տի մօտ մի գեղեցիկ սօֆայի վերայ նստած էր {Շամիլը}, նորա երկու կողմում նստած էին նոյնպէս

՝ առանց ձայնի հասկացնելով, թէ նա է ահա {Շամիլը}: Ես ողջունեցի խոնարհաբար եւ կանգնե

չքերով: - Ո՞վ ես դու, - հարց արեց {Շամիլը} բաւական քաղաքավարութեամբ: - Հայ եմ

ղիղ գլխիս վերայ: - Հը՛մ... - արեց {Շամիլը}, - ձեր կրօնը, կորստական լինելով, պիտ

ելու համար: - Խե՛ղճ մարդ, - ասաց {Շամիլը} ՝ կարեկցութեամբ գլուխը շարժելով, - վկա

հարուածը հասուցանեմ դորա ճակատին: Բայց {Շամիլը} այդ մտքի վերայ չէր։ Նա իմ հետ վարւում

ատճառ տուեցին այդ խօսքերը խօսելու: {Շամիլը} պատասխանեց ինձ. - Սուտ չէ՛ քո կար

ած էր նորա առաջեւ: - Հը՛մ, - արեց {Շամիլը}, - դու ուրախ կը լինէիր, որ ես իմ ձեռք

րան ձեր անունով: Այս խօսքերի վերայ {Շամիլը} ընկաւ մի փոքր մտածութեան մէջ. երեւում

ս եւ եղած լինէր, միայն բանը այս է, որ {Շամիլը} մի թրջուած կատուի նման վեր կացաւ սօֆայի

խանակ պ. Շահբէգի, գերի տարուեցաւ ինքը {Շամիլը} դէպի Ռուսսիայ: Պատուելի առողջամիտ

Թ. Հիւսիս - Շահբէգի գերութիւնը - {Շամիլի} խօսակցութիւնքը - Շահբէգի երազը - Արեւմո

չէ, մինչեւ այն աստիճան, որ այժմ առանց {Շամիլի} հրամանին չենք կարող քեզ արձակել, թէեւ

մն, ինձ պիտի տանէ՞ք... - Դէպուղիղ {Շամիլի} մօտ, - խօսքս կտրեցին Լեզգիները: Ե

ռ նոր բաժանւում էր մութը լոյսից, մտանք {Շամիլի} աթոռանիստ քաղաքը: Ինձ հանգստացուցին Լե

, որ հետեւեմ իւրեան: Նա տարաւ ինձ {Շամիլի} բնակութիւնը: Ի՛նչ աւելորդ գլխացաւ

ն ժամանակ, երբ երես առ երես կանգնած էի {Շամիլի} առաջեւ, ո՛րտեղ մնացել էր իմ սառնարիւն

գի եւ ամբողջ մարդկութեան գործը: Կէս մի {Շամիլի} անարգ կարծիքը ազատութեան եւ մեր կրօնի վ

, թէ, անտարակոյս, մահը սպասում է ինձ {Շամիլի} շրթունքի տակ: Բայց եւ այստեղ սխալո

ճանապարհով որ եկար, միայն մի՛ մոռանար {Շամիլի} մեծահոգութիւնը: Դուրս եկայ նորա սե

նամութիւնը, պ. Շահբէգին իսկոյն ազատեց {Շամիլի} գերութենից եւ փոխանակ պ. Շահբէգի, գեր

ւմ սա: - Ուրեմն, - պատասխանեցի ես {Շամիլին}, - եթէ ձեր համար այդպէս հեշտ է կրօնափո

Նոյն օրը հրաման ստացայ ներկայանալ {Շամիլին}: Ինձ դարձեալ ընդունեց նոյն սենեկի

էտքերին ծառայեն։ Իսկ թէ առասպելի մէջ, {Շամիրամը} իր թալիսմաներով եւ Առլեզներով չէ կարողա

ների աղջիկներն են, ասես թէ բորբորիտոն {Շամիրամի} թոռներն են: Մարդու զեղջն է գալիս

ւցանել իւր պարտքը եւ մնացորդը գործ դնել {շամպայն} գնելու համար, որովհետեւ շատ է սիրում ն

լ Լուկուլլոսը: Ես խմում եմ {Շամպայն}, Մադեռ, Ուռցնում ես դու փորդ ջրո

սկ հասարակ խմելի գինի հարիւր քսան շիշ, {Շամպայն}, շատ լաւերը, Կլիկ եւ Րեդերեր քսանչորս

կարելի է առնել, որ աշխարհը զարմանայ: {Շամպայն} ասածդ հեղեղի պէս կը թափեմ, կը բանամ քս

նական գործերով, խմում էր քանի մի բաժակ {Շամպայնեան} գինի, որ արծարծէ իւր անզօրացած կարողու

ն, ի՞նչ տասը... խելօք, ես քո համար {շամպայնից} վաննա ( բաղանիս) կը շինեմ, որ լուացու

է, ասում ենք, որ մի ազգութիւն իւր մի {շամփուր} խորովածի համար մորթում է միւս ազգութեան

եց նորան եւ, կրակի նման տաքացրած կարմիր {շամփուրը} պսակ շինելով եւ ուրացօղի գլխին դնելով,

նջեմն թառներին եւ ի ձեռն միսդր Բարօս եւ {Շայ} կօնսլերացն յառաջացուսցեն: Նույնպէս եւ

ալն սերդուկով, գլուխը քարը տվել է շուն {շան} որդին, երեսն պատովն, իշտե քեզի կարճ ժ

ն է, ողջունիր նրան եւ ասա, որպեսզի իր {շան} բնի մասին հոգա, թե չէ շունը կսատկի:

, թշուառական դու... վայրկեան մի... եւ {շան} սատակ կը լինիս հարուածիս տակ, եթէ կեցց

ղարկեմ, Կամ նզովքի շանթերով {Շան} սատակնե՞րը հանեմ ": - Տէ՛ր իմ, խ

վ եւ ուրացօղի գլխին դնելով, տեղն ի տեղը {շան} սատակ արաւ (381 թ-ին)։ Երկրորդ չիքը,

ոտնաչափ եւ երկու մետր, աքաղաղի քիթով, {շան} ճակատով, մեծ ականջով, կոտոշներով, ճա

Մենք չենք ուզում մեղադրել կատաղած {շան} աւանդութեան մասին հեղինակի հաստատողական

Փարպի գնացող ուխտաւորքը իրաւ, կատաղա՞ծ {շան} խածած էին եւ ջրվախութիւն ունէի՞ն ( Hydr

թիւն ունէի՞ն ( Hydrofobia), թէ՞ առողջ {շան} խածած, կամ Սօսի նման ջրվախ էին, որ իր

մ, երկրորդ, եթէ, ստուգապէս, կատաղած {շան} խածած էին եւ ջրվախութիւն ունենալով արդա

ը, իսկ Սաշային ասա, որպեսզի չտանջե իր {շանը}: Այժմ անցնում եմ Անանիայի նամակին:

էր նորա եւ աշխարհի մէջ, թէ մի սատակիչ {շանթ} կարող էր իսկոյն չքացնել նորան, եւ այնո

ւթիւնը եւ հրամայեց Կիկլոպներին՝ մի մեծ {շանթ} պատրաստել այդ թշուառականի օրը խաւարեցնե

Աստուածը երբ բարկացած Նորան քըշեց {շանթահար}, Դու Պառնասի աստուածները ցած

նչացո՞ւ են ": Վաճառականը. - " Այդ {շանթապահ} գործիք է, որ հնարել է Բենիամին Ֆրանկլի

Ֆրանկլինը ": Շին. - " Ի՞նչ ասել է {շանթապահ} գործիք ": Վաճ. - " Կայծակից պահպա

դդէմ դուրս գաս նորան։ Մինչեւ Ֆրանկլինի {շանթարգելը}, որ հազար տարի Մասիսի նման ապառաժ էլ դ

ւմ եմ, կռիւը Աթենասի հետ է: - Իմ {շանթե՛րը}, - գոռում է Արամազդը, - ո՞ւր են իմ շա

ասխանում է. - Հայրի՛կ... - Իմ {շանթե՛րը}, - որոտում է Արամազդը: - Քո շանթե

նալ: Մի քանի հոգեւորների կողմից նզովքի {շանթեր} եւս տեսանում ենք՝ դէպի մեզ արձակուած,

ներ, Դարբնեց հրացայտ Երկաթի {շանթեր}. Գընտակ ու վառօդ, Նիզակ, հ

մտայ այնտեղ իմ սպասաւորի կերպարանքով, {շանթերդ} պահել էի վահանիս տակ, որ անտեսանելի էր

րը, - գոռում է Արամազդը, - ո՞ւր են իմ {շանթերը}: Աթենասը շնորհալի կերպով, քաղցր ժ

թե՛րը, - որոտում է Արամազդը: - Քո {շանթերը} հասած են իւրեանց նպատակին, - ասում է Ա

- Ի՛նչ բանի համար պահում ես դու այդ {շանթերը}, ո՞չ ապաքէն չարագործ մարդիկ պատժելու հ

այ այս անարգութեանը եւ խլելով այն բոլոր {շանթերը}, որ Կիկլոպները պատրաստել էին մի ամբողջ

դիմախօսութիւնքը՝ արձակեցի, Հա՛յր, քո {շանթերը}, որ այժմ նորա փորի մէջ պատճառում են այ

Գրել էի նոյնպէս, որ նա ստանալու էր ձեր {շանթերը} Աթենասի ձեռքով, եւ այդ շանթերը, լափել

էր ձեր շանթերը Աթենասի ձեռքով, եւ այդ {շանթերը}, լափելով նորա փորոտիքը, պիտոյ է վախճա

ենք՝ դէպի մեզ արձակուած, բայց այդպիսի {շանթերը} փութով շիջանողք են եւ վաղուց արդէն կորո

կարանալ ու կարօտել այնուհետեւ Հիպոկրատի {շանթերին}, որ փարատէին նորա ցաւը: Այսպիսի բ

Դորանց դժոխք ուղարկեմ, Կամ նզովքի {շանթերով} Շան սատակնե՞րը հանեմ ": - Տ

Դորանից մի օգուտ կամ վնաս չկար իւրեան. {շանթը} ինքը չէր ուտողը, թող Բրամինապետը հոգս

Ես կարծեցի, թէ ահա լարեցի Արամազդի {շանթը} դէպուղիղ գլխիս վերայ: - Հը՛մ... -

ն, մարդիկ ահից թաք կացան. Զարկեց {շանթը}, գոռաց երկինք, հեղեղը չեղաւ խափան,

, փոքր մի եւս եւ կատաղիմք իսկ, իբրեւ ի {շանթից}, ի հարուածոց առ ազգն, ընդոստացեալ,

միք են լուսաւորութեան, եւ բազում ուրեք {շանթիւք} նզովից մտանեն ի պայքար ընդ լուսաւորութե

կն այն ընդունակ, Որ ժողովել կարենար Քո {շանթն}, ամպրոպ ու փայլակ ": " Ի՞նչ ես փչում

նց 1 - Բուդաղ[եանց] 1 - Կարկանով 1 - {Շանշեանց} Խնդիրք Արամայ. Տփխիսի բնակիչք որչափ են

անազան է վիճակը. Մինը չունի հագին {շապիկ}, Միւսինն ակնով մուճակը։ Ին

կին. Նորա հանդերձը պատառ պատառ, Չունի {շապիկ} իւր հագին. Անհամարձակ նա իւր ձեռքը Պար

ւրինն էկել ա Աջբայ հուրին էկել ա Շիլայ {շապիկ} հագել ա Կարմիր գօտիկ կապել ա Եղ բերէր

որին Նազարէթ Նորինը բաղջան էկիլ է Շալէ {շապիկ} հագիլ է Կարմիր գօտին կապիլ է...

ւն աշխույժ երիտասարդների, որոնց կարմիր {շապիկը} վկայում էր, թե պատկանում են իտալական Հ

ի կախարդական ուժով, մերկացնում է գործի {շապիկը} եւ տալիս է նորան այլ կերպարանք՝ երբեմն

տեսութիւնը միայն պրծացնում է գերմանացու {շապիկը}: Նա չէ կարող տանել կամ տեսնել երբեւիցէ

էր գալիս գետից: Ջուրը թացացնելով նորա {շապիկը} շինել էր բոլորովին թափանցիկ, եւ այդ պա

ն է, տալիս են մի բան. մնաց որ մեռեալի {շապիկը}, վերայի գտանուած հանդերձեղէնը կամ մահի

ց ձեռքով մանած ու գործել տուած բեհեզեայ {շապիկը} եւս տեսանելու չէիր, եթէ պատահէիր այնտե

, այնուամենայնիւ հարկաւոր համարեց հանել {շապիկի} տակից մի փայտի կտոր, որ արծաթեայ շղթայ

եւ մաքուր լինին տղայի հանդերձքը, սկսած {շապիկից} մինչեւ վերարկուն. ծածկիր տղայի գլուխը

նում եղած, ինքը, իւր ոտքով, միայն մի {շապիկով} եկել է կէս գիշերին պ. Շաքարեանցի ախոռը

յաւերժահարսը, որ, մի բարակ բատիստեայ {շապիկով}, դուրս էր գալիս գետից: Ջուրը թացացնել

գին ցանկացեալ պատուոյ՝ հաճոյանալ նկրտի {Շապհոյ} Պարսից արքայի, եւ այրէ զամենայն գրեանն

րը Եւ իր սիրած հրեշտակին. Շիկնում են {շառ} այտերը, Սիրտը զարկում հեշտագին: Համբ

, - ասաց կոմսը ծիծաղելով: Օրիորդը {շառագունեցաւ} եւ զգաց վէճի աւելորդութիւնը, տեսանելով

թէ ցնցուես ` տեղից պոկուած Կայմի խրոխտ {շառաչից}, Աչքերըդ վեր երկինք ուղղած ` Մի՛ մոռ

Հարաւ հիւսիսից փոշի բարձրացաւ... {Շառաչիւն} զէնքի... մթնեցաւ օրը, Ղազազ, ս

կալի ափերը: Սանձակոտոր հողմերի սոսկալի {շառաչիւնքը}, յորդահոս անձրեւի մեծ կաթիլները եւ որ

յԱրեւելից եկաւոր, Մերոյս ցեղի {շառաւիղ} Է Բրամին գլխաւոր. Յաւուրց ան

ունել, զի որպէս գրուանն խափանարար լինի {շառաւիղաց} լուսոյն ցոլանալ ի լոյս աչաց նստելոցն ի

խտագէտ բարեկամ զրկէ ինձ իւր քաղցրութեան {շառաւիղներից}, ապա լա՛ւ իմացիր, որ այնուհետեւ ամենա

, յայտնեցին եւս, որ ծայրագոյն Բրամինը {շառաւիղում} էր իւրեանցից. բացի սորանից, ծերունի Ք

ն Բրամին, որդի մի հասարակ Բրամինի, որ {շառաւիղում} էր պարիաների ցեղից: Ճակատագիրը պատրաստ

ղծութիւնն հայելի իմն է, յորում ցոլանան {շառաւիղք} կենդանութեան ազգի, անդատապարտ են բանաս

քան մերձաւոր սիրելիդ. Նորա լուսոյ {շառաւիղքը} այսօր աչքդ է ցոլացնում, Էգուց նո

ած: Ահա՛ պայծառ երկնից դժխոյն իւր {շառաւիղքն} ամփոփեց, Չերեւեցաւ աւել աչքիս՝

սերի ուժը այնքան է, որ երկու կամ երեք {շառլաթյանի} խոսքով կավերվի. այս գրածներս լավ միտք

ոնց մեջն կհայտնվի իմ որպիսությունս: {Շատ} ավելի ուրախացա Սերոբին Խառքովա չի գնացա

մամաս կեբերնը չոփեչինիին բանը այս տեղը {շատ} թանկ է եւ Ստամպոլ ալ չիքա, ասեք անոր բ

եւ չառողջացուցած ետ չիմ գալ, այսքան: {Շատ} կխնդրիմ ձեզի, որ ինչպես ըլլա նե, խրկի

, որ ուրիշ սեմթե խափանողներ չըլլան, եւ {շատ} վայրեթ արեք, որ շուտով ճանապարհ մանիք

Ծանիր, Խազարոս եղբայր, գրած բանիդ {շատ} աղեկներն կան հոս եւ շատ աղեկն կառնում ե

յր, գրած բանիդ շատ աղեկներն կան հոս եւ {շատ} աղեկն կառնում ես ու հոսեն կհանիմ կտանիմ

ամար չի խրկեցի, միամիտ եղիր: Ես հոսեն {շատ} լավն կառնում եւ կտանիմ Քիշնեւ, հոնեն կ

սրբազանին բերնեն ես գրիլ իմ, ամմա եթե {շատ} կուզին նե, գրիլ է, թող պատկերն իրեն տ

տոր համար սիրտերն թող չի ցավի, նա նոցա {շատ} կսիրե եւ այլն: Մեր ամենայն ընտանյա

մո երախտագիտութիւն: ՝ Յետ փոքր քան {շատ} ՝ յայտնելոյ զսրտիս զգացմունս վեհանձն բա

ն մի խոսքիդ պատասխանը: Առաջինը ինձի {շատ} զարմանալի է, որ դուն ինքդ, ինձի՝ ձեզ

օտարները, որոնք բարի սիրտ ունեին, ես {շատ} երանելի մարդ կլինեի, եթե կարողանայի իմ

վոր չեմ, ժամանակները ձեզ հայտնի է, որ {շատ} անգամ 25 օրից գիր կառնում Նախիջեւանից կ

է, եզրակացնում ենք, որ պիտո է անհամար {շատ} ունենայինք այսպիսի երգեր մեր քաջերի վեր

սակը եւս կջնջվեր, սորա ապացույց ունինք {շատ} լեզուներ, որոնց մի քանիսի միայն անունը

գրած նամակներս ստացած լինիք, թեպետ ես {շատ} ժամանակ է որ մեկիցդ էլ մի գիր չունիմ:

րդասիրություն ցույց տաք, իմանալով, որ {շատ} օտար մարդիկ մեզ այս օտար աշխարհներումը

զ այս օտար աշխարհներումը ցույց են տալիս {շատ} մարդասիրություն, ուրեմն մեք եւս նույն

է ուրիշներին առնենք: Սիրելի ծնողացս {շատ} եւ շատ բարեւ՝ Գրիգոր եղբորս, Ֆլորա յա

ներին առնենք: Սիրելի ծնողացս շատ եւ {շատ} բարեւ՝ Գրիգոր եղբորս, Ֆլորա յանգայիս

յն, Սերոբե եւ Լուսեղեն եղբարցս կարոտիվ {շատ} բարեւ, Վառվառ քրոջս եւ զավակացը սիրով

Լսել եմ, երկու աղջիկ ունին որպես թե: {Շատ} բարեւ նույնպես Մանուկ խնամիին եւ կնոջը

եւ կնոջը, նացա մորը եւ այլ հարցանողաց {շատ} բարեւ: Այստեղ նոր բան ոչինչ չկա,

իր, որ կարելի էր միայն գործել երկար ու {շատ} ծանոթութենից հետո: Չնայելով այս անհարմ

պաշտոնից դուրս է, այսուամենայնիվ դուք {շատ} բարեկամներ ունենալով, որոնց առաջեւ, հ

մեջ մնացած է այժմ անտեր անտերունջ: {Շատ} հույս ունիմ, որ Ձեր աշխատությունը կպսա

դը՝ այդ մեղադրության նամակդ, ստացա եւ {շատ} ուրախացա, իմանալով Ձեր առողջությունը.

ույթ չէ, մեղադրիր, եղբայր, ինձ համար {շատ} քաղցր է լսել բարեկամի մեղադրությունը,

այն այսքան իմացեք, որ դուք միաբանվելով {շատ} բան կարո՛ղ եք առնել, իսկ մին մինից հեռ

րը նույն դրության մեջ են՝ գրագրություն {շատ}, բայց դեռ բանի էսենցիալն չկա, այս քան

ս դեռ կատարյալ առողջ չեմ, եւ այս օրերս {շատ} ցուրտեր կա տեղը: Խնդրեմ գիրդ անպակա

ունը, վասն որոյ եւ այնպես արել էի. եւ {շատ} եւ անչափ շնորհակալ եմ եւ քաջալերվում եմ

ների ձեռքով մտանե: Նոցա լույսը խավարից {շատ} վատ է, վասն որո թող յուրյանց պահեն: Հ

մսույս 4-ին ստացավ նշանակված գումարը եւ {շատ} շնորհակալ լինելով Ձեր գործունյա մասնակց

անուն քաղաքացիության վկայագիր ստանալը, {շատ} ուրախ եմ եւ հոգվով, որ Ձեր ազգասիրական

ավորություն, որ այժմյան ժամանակներումս {շատ} հարկավոր է: Այս մասնավոր ծանոթությունք

ւր չհասկացողներին, որ իմանան: 8-ի մեջ {շատ} սաստիկ խառնված են մեր թշնամիների աղբաթը

ռակվել, որ ամենայն տեղ գնում է եւ կմնա {շատ} երկար տարիներ: Թիֆլիզի մեջ այժմ բավակա

աստծո, առանց այդպիսի պատճառների եւս, {շատ} սեր չունի լուսավորության վերա, բայց այ

իլը մեծ ազդեցություն գործեց ազգի վերա, {շատ} բաներ խոսեցավ օրագիրը, եւ շատ մարդիկ ս

ի վերա, շատ բաներ խոսեցավ օրագիրը, եւ {շատ} մարդիկ սկսեցին ուրիշ կերպ նայել բաների

նախարարը մեզանից հարցմունք առնել, մեք {շատ} ուրախ ենք, եթե այդպես լինի, որովհետեւ

ծագել ազգի կողմից դեպի նա: Այս բանը {շատ} ձեռնտու է մեզ, միայն Լազարյանք, որպես

մեջ գտնվեցա մինչեւ այս րոպես: Սիրտս {շատ} կոտրած է, եւ ոչինչ բան աչքիս չէ երեւու

որ ես բարոյապես թուլացած չեմ, կարող եմ {շատ} աշխատել, բայց աշխատելու համար հարկավոր

ստանալով փոքր չեղավ իմ մխիթարությունը. {շատ} շնորհակալ եմ, որ ինձ չես մոռանում, ին

մ, ինձ վնաս բերելու չէ, ընդհակառակը, {շատ} եւ շատ օգուտներ ունի, որոնց մասին միմյ

վնաս բերելու չէ, ընդհակառակը, շատ եւ {շատ} օգուտներ ունի, որոնց մասին միմյանց տես

իմ խավար դրութենից դեպի լույս քարշել, {շատ} եւ անչափ շնորհակալ եմ, եթե այդ բարերար

կույս դուն եւս կգրես: Առողջությունս {շատ} վեր է. ահա միայն սորանով մխիթարվում եմ

դրության մեջ: Գայանե Նիկոլաեւնային {շատ} սիրով բարեւ. արդյոք ինչպե՞ս է նորա առո

ռքերեդ առնուլ, ուրեմն միամիտ եղիր: {Շատ} ուրախացա, որ գոնե այս պատճառով գիր ստա

խացա, որ գոնե այս պատճառով գիր ստացա, {շատ} ժամանակ է ոչ մեկդ գիր չունեի եւ միամիտ

միտ չէի: Խնդրեմ մեր բոլոր ազգականաց {շատ} եւ շատ բարեւ անես, մանավանդ Վառվառ եւ

: Խնդրեմ մեր բոլոր ազգականաց շատ եւ {շատ} բարեւ անես, մանավանդ Վառվառ եւ Գայանե

առ ակնածութեամբ սրբոյ աջոյն համբույր {շատ} Ի 6-ն ամսույս շնորհս գտի ստանալ զար

առաջնորդիմք ի սուրբ սիրոյ առ ազգն մեր, {շատ} այն է՝ նշկահեալ զմրրկօք, որ բազմիցս ս

ել, ուղարկում եմ ձեզ այն պատկերները եւ {շատ} խնդրում եմ, որ աշխատություն հանձն առնո

ծովային մրրիկները եւ վտանգները, որոնք {շատ} նավեր եւ շոգեշարժ պտուտակավոր նավեր կու

մբ վերադարձ, հանդերձ քաղաքի շահով: {Շատ} եւ շատ ուրախ կլինեինք, եթե ազատ մնանք

դարձ, հանդերձ քաղաքի շահով: Շատ եւ {շատ} ուրախ կլինեինք, եթե ազատ մնանք մեք այդ

ին, եւ որը, ինչպես ասացինք, կարող էր {շատ} փոքր բան լինել կամ ամենեւին չլինել, եթ

ծների վերանորոգության մասին, ըստ որում {շատ} տարիք են անցած կտակի օրից: Տեսանում

857) աշխարհաբար Աստվածաշունչ, որ կարի {շատ} հարկավոր է, ըստ որում " Հյուսիսափայլի

նել, որ դղյակի մեջ փակված զորքի վիճակը {շատ} ողբալի է եւ բարոյապես եւ նյութապես: Տա

ությունների ժամանակ հոգեւորականությունը {շատ} կերպով կամեցած է պաշտպանել հին դրությու

գարիան, ե՛ւ Լեհաստանը: Այստեղ կան {շատ} լեհացիք եւ դեռեւս օրեօր հավելանում են՝

եզից մինչեւ այստեղ 24 օր ծովի վերա էի. {շատ} մրրիկների եւս պատահեցի: Կարմիր ծովից դ

նել Ջուղային: Տեսանում եմ, որ դուք {շատ} վշտացած եւ շատ խռոված եք եպիսկոպոսի սպա

Տեսանում եմ, որ դուք շատ վշտացած եւ {շատ} խռոված եք եպիսկոպոսի սպառնալիքներից, հ

եմ ներել այս աղճատ գրությանս, ժամանակը {շատ} կարճ էր: Միամի՛տ լինիք, որ կաթողիկոսի

, Ս[անկտ] Պետերբուրգ ԻՄ ԹԱՆԿԱԳԻՆ ԵՎ {ՇԱՏ} ՍԻՐԵԼԻ ԵՂԲԱՅՐ ՂԱԶԱՐ ՂԱԶԱՐՅԱՆ Քո դեկտ

քերը առավել բորբոքվել են, որի համար եւ {շատ} էի անհանգստանում: Այժմ, փառք աստծո,

լ լինի՝ ազատություն ես վայելում, թեեւ {շատ} նեղ շրջանում, ապա դրանից կարող ես եզրա

, ինչպես բոլոր այլ խնդիրներում: Մեր {շատ} սիրելի քրոջ՝ Գայանեի նամակն անչափ վշտա

, որ չտխրեն իմ մասին ու լաց չլինեն: Ես {շատ} եմ նեղվում, որ չորս կողմից անընդհատ ռմ

. տրովադյան ձին էլ արդեն հասած կլիներ: {Շատ} ուրախ եմ, որ նա քննություն է տալիս դոկ

Sorghum Saccharatum-ի սերմեր: Սորգոյի {շատ} տեսակները կան, նրանցից մեկը, այսպես կ

շտ է, որեւէ այլ խնամք չի պահանջում այս {շատ} օգտակար պլանտացիան: Խնդրում եմ, եղբայ

ապա կարելի է նրանց դրականապես ասել, որ {շատ} ուշ եք ուշքի եկել: Ընդունեցե՛ք ողորմած

ւստը երկարատեւ ու միաժամանակ դժվարին ու {շատ} վտանգավոր ճանապարհորդությունից հետո - Բ

բայց կատակը մի կողմը. նրա գալուստն ինձ {շատ} ուրախացրեց եւ ինչ որ " mentre un grido

նի գիրքը, չնայած իր թերություններին ու {շատ} բաների թեթեւակի եւ մակերեսային ուսումնա

չի կարելի մեղադրել հեղինակին, քանի որ {շատ} կողմից է նրանից առաջ բացված ու տրորված

խճանի, իսկ ես նրան ափսոսում եմ, այո, {շատ} եմ ափսոսում: Նա ուներ այնպիսի մեղմ, բ

եւ ցանկությունս, որ նա որքան կարելի է {շատ} տարիներ ուրախ եւ առողջ անցկացնի այդ օրը

ւթյամբ, որպեսզի նրանք կարողանան քիչ թե {շատ} զբաղեցնել ինձ ու միաժամանակ համապատասխա

զատարար նավակներին, որոնց մասին այնքան {շատ} գոռում էին անգլիական ժուռնալները: Դա մ

: Սակայն, ցտեսություն, ձանձրույթից {շատ} խոսեցի: Համբուրում եմ քեզ: Քո եղբա

նույնպես հասան իմ ձեռքը, եւ որ ամենից {շատ} ինձ ուրախացրեց՝ Ֆոշեի գիրքն էր, որի ն

յունն ի՞նչ ընդունելություն ցույց տվեց: {Շատ} ցավում եմ, որ մեր " Հյուսիսափայլն " ար

յունների ընդհատվելը. այդ կարող է նրանց {շատ} վշտացնել եւ զանազան սխալ եզրակացություն

ության առաջադիմության ": Ֆրանսիացիները {շատ} են սիրում իրենց ռեւոլյուցիայի մասին խոս

իրքը չեմ կարդացել, որ այն ժամանակներից {շատ} բան է փոխվել, իսկ ինչու անցյալը ցույց

եւ նյութն արժանի է այդ աշխատանքին ( իսկ {շատ} բան կա, որոնց մասին կարելի է լուրջ եւ

պ, Օվսյաննիկովի գրացուցակի մասին: Նոր {շատ} գրքեր եմ տեսնում, որոնք չկային 60 թվակ

, որ կատարեմ ձեր ցանկությունը՝ " ավելի {շատ} գրել ": Ոչ ոքի չեմ տեսնում, ոչ մի նոր

քեզ երկար նամակ եւ վերադարձրել գրքերը: {Շատ} ուրախ կլինեմ տեսնել քեզ. ես վաղուց արդ

, կարելի է օգնության կանչել HgCL, որը {շատ} լավ է ներգործում համարյա բոլոր բորբոքու

յունների մնացած բոլոր ճյուղերի մեջ: Ես {շատ} ուրախ եմ, որ Անանիան զբաղվում է իմ հիվ

ագավառի ընկերոջ պարտականությունն է: Ես {շատ} հավատացած եմ, որ նա նատուր-փիլիսոփա չէ

բրեւ արդեն կատարված փաստ: Ով որ քիչ թե {շատ} ուսումնասիրել է ներկա Անգլիան, նա, կա

նովսկին), ի նկատի ունենալով Եվրոպան, {շատ} հաջող համեմատել է Հնդկաստանը ծննդկանի հ

իրենց խարակտերով, եռանդով եւ հանճարով {շատ} ավելի բարձր են կանգնած անտիկ աշխարհի բո

նեցել տեսնել այս եւ այն պետության մեջ, {շատ} բարձր չէ, այնուամենայնիվ, մեղք կլիներ

րը եւ անցնում եմ նամակիդ: Գրքերի համար {շատ} եւ շատ շնորհակալություն, միայն թե Շլոս

նցնում եմ նամակիդ: Գրքերի համար շատ եւ {շատ} շնորհակալություն, միայն թե Շլոսսերն ու

րաբերյալ Անանիայի հետ ես համաձայն չեմ: {Շատ} բան ունեմ ասելու այդ՝ հետաքրքրությունի

մար ժամանակի, քան այժմս է: Եթե տեսնեք {շատ} հարգելի հրեա գիտնական Հայր Ֆիրկովիչին,

յդ մասին պ. Ֆիրկովիչը գիտե: Ինձ համար {շատ} հետաքրքրական է այդ մասին որքան կարելի է

վում է ուսանող " ex officio ": Ես նրան {շատ} եմ խղճում. հանցանքի ծանրությունը կընկն

ուն եմ հայտնում նրան՝ իմ մասին հայտնած {շատ} բարենպաստ կարծիքի համար, բայց, թվում

աղորդած քո բոլոր տեղեկությունների համար {շատ} եւ շատ շնորհակալ եմ. մի քանի անգամ կար

քո բոլոր տեղեկությունների համար շատ եւ {շատ} շնորհակալ եմ. մի քանի անգամ կարդացի նա

ատական տեսակետից: Դրանք ( այդ գրքերը) {շատ} բան չեն տալիս ինձ, բայց գիտության մեջ

այց գիտության մեջ չպետք է արհամարհել եւ {շատ} քիչը, մանավանդ, որ ես ուրիշ զբաղմունք

մ ասում), խղճում եմ. նա չար չէ, այլ {շատ} վատ ուղու վրա է: Սատանան գիտե, թե որտ

շային ճանապարհից շեղեր. վերջինիս էլ ես {շատ} եմ ափսասում: Նա եթե Ուստիմովիչի հետ գն

ակցության ձեր հույսը, որի մասին այնքան {շատ} գրվեց, ձեր վերջին նամակում զգալի չափով

անփոփոխ օրենքների: Մարդկությունն արդեն {շատ} է տառապել ամեն տեսակ իդեալական սիստեմնե

նգլիան չի ներկայացնում, այնուամենայնիվ {շատ} հետաքրքրական կարող է լինել նրանց համար

գրում, տա՛ աստված: Եղբորս թախիծը {շատ} բնական է. ցավում եմ, որ նա ինձ համար

խանը չունեմ, չնայած հուսով եմ... {Շատ} ուրախ եմ, որ Անանիան կգա զատկից հետո (

կարողանում: Նախավերջին ֆունտը, չնայած {շատ} մանր էր կտրած, բայց ավելի լավն էր, քա

ւ տեսակցության համար նշանակված ժամանակը {շատ} հեռու չէ: Շնորհակալություն նորին գերազ

բարեկամների եւ ծանոթների մասին նրա տված {շատ} հետաքրքրական տեղեկությունների համար:

ենաբարի Մարիա Նիկոլաեւնա Պանովային: Ես {շատ} հաճախ եմ մտածում նրա ներկա վիճակի մասին

մեջ, ինչպես ես մենակ եմ կալանքի տակ: {Շատ} հավանական է, որ նա այժմ հաճախ է կրկնու

ւ ամեն ինչ ճշտորեն կհաղորդես, որով ինձ {շատ} ու շատ պարտավորեցրած կլինես: Ես չգի

ինչ ճշտորեն կհաղորդես, որով ինձ շատ ու {շատ} պարտավորեցրած կլինես: Ես չգիտեմ, թ

ածներ, որոնց մեջ իրար հետեւից երեւացին {շատ} հարգալիր եւ սուր բողոքներ այդ միսիոներն

ւնը, երբ Անզլիայի եւ Ֆրանսիայի միտումը {շատ} պարզ է: Այդ հարցը շատ պատասխաններ ունի

րանսիայի միտումը շատ պարզ է: Այդ հարցը {շատ} պատասխաններ ունի, բայց դրանք կարճ են:

րեսը, հենց այն պատճառով, որ դրանից ոչ {շատ} առաջ " Le principe " թարգմանված էր թուր

բավական է այս մասին, առանց այն էլ դրան {շատ} տեղ հատկացրի: Երեւի Անանիան մոռացել

ոնավաճառում, որտեղ մշտապես շամախեցիներ {շատ} են լինում: Չկա՞ն արդյոք մեր լեզվով գրա

րը քիչ են: Ընդհանրապես մեզանում դեռ {շատ} սակավ են իմ ներկա ձեռնարկության համար ա

արձանները շքեղությամբ եւ գեղեցկությամբ {շատ} ու շատ գերազանցում են նրան: Ճիշտ չէ՞,

երը շքեղությամբ եւ գեղեցկությամբ շատ ու {շատ} գերազանցում են նրան: Ճիշտ չէ՞, որ ապո

ստացած տեղեկություններին: Ինձ համար {շատ} հետաքրքրական կլինի մի օր կարդալ " Կռուն

ծիքի մասին, թե " Տարոնի գավառում ավելի {շատ}, քան մի այլ տեղ, պահպանվել են լեզվի լ

ւմ եմ ուրիշ բան, թե որ բարբառում ավելի {շատ} են լեզվի մշակված, կենդանի ձեւերը: Հին

է, - դարձյալ ոչինչ անել չես կարող: Դա {շատ} նուրբ խնդիր է: Լեզուն տրակտատ չէ՝ չի

եւ ուրիշների պատվաստումը պետք է կատարվի {շատ} զգույշ եւ նպատակահարմար կերպով, որպեսզ

ն գործիքի աստիճանին, որպեսզի նա քիչ թե {շատ} բանիմաց գավառացուն մատչելի լինի եւ դրան

ամբ տեսա, որ ժամանակները եւ եղանակները {շատ} ավելի ճշգրիտ եւ ուղիղ են, քան հին լեզվ

յդ ներածության հատվածներից մեկում կա մի {շատ} լուրջ, բայց եւ վերին աստիճանի ծիծաղաշա

Հերոդոտի եւ հունական ուրիշ հեղինակների {շատ} մեջբերումները թարգմանված չեն, այլ բերվ

պիսի բան չանի, թե չէ վա՜յ նրան: ՝ {Շատ} ուրախ եմ կենդանաբանական այգու բացման հա

նտ Իլյեր Ժոֆրուան: Եվրոպան դրանով նրան {շատ} է պարտական: Եվ ամեն անգամ, երբ ես որե

բանական այգում կանցկացներ: Նույնպես {շատ} ուրախ եմ, որ Անանիային զբաղեցնում է սա

թյունների համար: Ափսո՛ս, որ քիմիան {շատ} բաներում դեռ կաղում է, թեեւ նա դրական

ւթյուն է, բայց մինչեւ այժմ էմպիրիկ է, {շատ} բաների նկատմամբ չի կարող հաշիվ տալ: Բա

, հետեւապես՝ նաեւ ամեն տեսակ ձուկ. սա {շատ} կարեւոր է տնտեսական տեսակետից: Պետք

լավ ուսումնասիրել այս խնդիրը: Անանիան {շատ} ճանապարհներ ունի այդ անելու 1) զոոլոգի

եւապես, նա կարող է այս ամենն իմանալ եւ {շատ} հեշտությամբ ուսումնասիրել: Շնորհակա

տիզմը, թեեւ այժմ բավական թուլացել է եւ {շատ} հավանական է, որ մոտ ապագայում բոլորովի

դառնությունները՝ հիշել հին օրերը: Ես {շատ} կցանկանայի իմանալ նրա արդի վիճակը, այժ

չէր մարդու պես նստել եւ աշխատել քիչ թե {շատ} կռացած. ստիպված էի շիփշիտակ նստել, կա

ության, եկեղեցական պատմության մասին եւ {շատ} ռուսերեն եւ եվրոպական լեզուներով գրքեր

ւս կարելի է նույնպես մի բան անել, բայց {շատ} դժվար է. հաճախ հիշողությունս հրաժարվու

հիշողությունս հրաժարվում է օգնելուց եւ {շատ} բնական է, որ անհնարին էլ է պահանջել նր

ացած լրագիրը, որի մասին դու գրում ես: {Շատ} ուրախ եմ Րեստենի վերաբերյալ: Խնդրում ե

ուղարկեց Բոկը՝ " Առո՛ղջ եղեք ": Բոկը {շատ} խնդիրներում իրավացի է: Բայց նորից, իր

ղությունների մեջ է ընկնում, որ նրա մոտ {շատ} բան քննադատության չի դիմանա: Ինչ էլ լի

աշխատանքի պահանջի շուկան: Ինձ համար {շատ} հետաքրքրական կլիներ իմանալ մանուֆակտուր

եի Նախիջեւանի առեւտրական գործունեության {շատ} հետաքրքիր հարաբերությունը գործարանային

յալ հիվանդության հետեւանքով, ինձ համար {շատ} դժվար է աշխատելը: Տանից ստացված լո

աշխատելը: Տանից ստացված լուրն ինձ {շատ} ուրախացրեց: Կարպ Մակարովիչը երեւի արդե

, ստացա քրոջորդուս՝ Ավետիքի նամակը եւ {շատ} ուրախացա, որ մերոնք բոլորն էլ առողջ են

հիվանդությունը: Հեռանկարը թվում է ինձ {շատ} մռայլ: Իմ բանտարկության վերջն էլ չի եր

ւմ: Ինձ հայտնած բոլոր լուրերի համար {շատ} շնորհակալ եմ: Հուսով եմ, որ քո հաջորդ

վրա, որն ընդ սմին ուղարկում եմ: Ես {շատ} կկամենայի ծառայել Մոսկվայի նորահաստատ կ

յնքան աներ, որքան ես արդեն արել եմ այդ {շատ} օգտակար ընկերության համար, որին համակր

հաջողությանը իր ձեռնարկած գործում. դու {շատ} հաջող համեմատում ես ճակատագրի հալածանքը

յան մասին: Վերջապես, դու տանն ես, ես {շատ} ուրախ եմ եւ ավելի կուրախանամ, երբ գրկե

ելի կուրախանամ, երբ գրկեմ քեզ: Ինձ {շատ} հետաքրքրում է Անդրեաս սրբազանի Նախիջեւա

ական եւ միակ խորհուրդը, բայց դա կլիներ {շատ} անվայել: Պ. պ. ստորագրողներն իրավ

ր գեթ մի փոքր ուժ, մեր հասարակությունը {շատ} վաղուց դատական կարգով հարց հարուցած կլի

իրենց խնամակալին, եւ այս դեպքում նրանք {շատ} են հիշեցնում կռիլովյան արջին, որն իր ս

ացության մասին. խոստովանում եմ, որ դա {շատ} ծանր է ինձ համար: Դժբախտաբար, իմ գ

ս եղբորը մեր ընտանիքի կացության մասին. {շատ} հաճախ անիմաստ նամակներ ենք ստանում, որ

- Ligamenta vertebrorum communis, որը {շատ} գովում էր Լ. Ի. -ն եւ խոստացել էր ուղա

, որ մայրս կհոգա հորս մասին: Ես դեռ {շատ} բան ունեի քեզ գրելու, բայց վերոհիշյալ

Ս. Պետերբուրգից Գիտեմ, նամակս {շատ} ձգվեցավ, եւ Ձեզ էլ երկար տաղտկություն

դեռ կմնամ այստեղ: Մեր բոլոր ազգականաց {շատ} բարեւ, չունիմ ուրիշ գրելիք, եւ ժամանա

կերթամ քաղաքից դուրս մի հովտի մեջ, ուր {շատ} ծառաստանք կան եւ աղբյուրներ եւ ուր բժիշ

կմնամ այնտեղ, ինչ կըլլա եղեր։ Ինձանից {շատ} նամակ մի՛ պահանջեցեք. գիտե աստված, որ

պատճառ միտք ունիս գալու ինձ տեսության, {շատ} շնորհակալ եմ, բայց այս է բանը, որ շոգ

ւմ եք, որ գրեմ սրտիս ուզածը ու բերեք, {շատ} շնորհակալ եմ, ինձ ոչ մի բան հարկավոր չ

ղջություն եւ երջանիկ կյանք: Ինձանից {շատ} նամակ մի՛ սպասիլ, ինչո՛ւ, որ չունիմ կ

արկավորություն էլ, թե որ ասենք, չկա, {շատ} սուտ չի լինիլ: Մնամ քեզ միշտ եւ առ

վան պես չի վախնալ. մեկ ամիս առաջ ես ալ {շատ} հույս չունեի, բժիշկն ալ նութխը բռնված

վելի շուտով կհրամային, բայց Խրիմը ինձի {շատ} լավ կըլլար: Տարին վաղուց անցավ, որ ես

: Ուրիշ գրելու բան չունիմ, մարդուդ {շատ} եւ շատ բարեւ արա, Գաբրիելին նույնպես.

ւրիշ գրելու բան չունիմ, մարդուդ շատ եւ {շատ} բարեւ արա, Գաբրիելին նույնպես. նարա ա

սկանալ, կասիք: Սիրական Ղազարոս եղբորս {շատ} եւ շատ բարեւ, աստված կատարյալ առողջութ

, կասիք: Սիրական Ղազարոս եղբորս շատ եւ {շատ} բարեւ, աստված կատարյալ առողջություն տա

թեան թերթերից Ա. Ապրիլի 20. այսօր {շատ} վաստակած եմ եւ բաւական թոյլ, բայց տկար

իմ կարծիքը " Մեղուի " հրատարակողի մասին {շատ} անշահ է: - Մանդինեանց Տէր Ստեփանի՞

- Այո՛, նա. ի՞նչ պատճառով այդքան {շատ} հարցանում ես: - Նորա համար, որ նա

երիր համարձակութեանս, տեսանում եմ, որ {շատ} բոբիկ ես եղած ուսումնականութենից:

երանը, որ չխօսէր նա ճշմարտութիւն. ձեր {շատ} եւ անխորտակելի կամակորութիւնը ոչինչ այլ

դ պակասութիւնքը ծակում են իմ սիրտը, եւ {շատ} արտասուքի պատճառ են դառնում: Ես դիտաւո

՛ բարկանար, լաւ է. մի՛ բարկանար, մեք {շատ} խոր մտանք, իմ խօսքը Մանդինեանց Տէր Ստե

ղուի " եւ նորա հրատարակողի շնչառութիւնը {շատ} կը ծանրանար, մինչեւ այն աստիճան, որ հ

բաժանել. այդ արտօնութիւնքը ստացւում են {շատ} մեծ՝ ե՛ւ ուսումնական քննութեններով, ե

իտ օգտին եւ դաստիարակութեանը: - Ես {շատ} խոր չեմ մտանում ուսումնական բաների մէջ

ատար մարդիկը, միշտ անհարազատ լինելով, {շատ} վնասներ էին հասուցանում՝ ծածուկ կերպով

ծաթի կարողութիւնը։ Ո՛չ, սխալւում ես. {շատ} անգամ արիւնի գին է այն, շատ անգամ մեծա

լւում ես. շատ անգամ արիւնի գին է այն, {շատ} անգամ մեծամեծ զրկողութենների գին։ Գաղտ

ր երեկոյին մի անստորագիր նամակ ստացայ. {շատ} ծիծաղելի է նորա բովանդակութիւնը. այս պ

պատճառների մէջ. արդեօք այդպիսի՞ մարդիկ {շատ} հարստահարուած էին, կամ շատ խաբուած, ո

իսի՞ մարդիկ շատ հարստահարուած էին, կամ {շատ} խաբուած, որ այժմ մատնուել էին այդ ողոր

" Մեղու Հայաստանի " անունով լրագիրը եւ {շատ} անգամ տեսանում եմ նորա մէջ այնպիսի բանե

երեւակայութեամբ մի երիտասարդ է, բայց՝ {շատ} թոյլ դաստիարակուած, որովհետեւ նորա գրա

ւում մի հիմնաւոր դաստիարակութեան հետք: {Շատ} տեղ չարչարւում է լօգիկան, եւ այդ պատճա

սեփական արժանաւորութիւն: Հայերի միջից {շատ} մարդիկ անպատճառ կամենում են, որ թագաւո

իկ մրսելով եւ ջրային տենդ ստանալով, որ {շատ} անգամ պատճառում են Արարատի եւ Արագածի մ

ւմը կայ մի փոս՝ դժոխք անուանուած, ուր {շատ} անգամ ընկնում են մարդիկ... Պարո՛ն

ով դաստիարակութիւն ստանալով, կը դառնայ {շատ} անբարոյական մարդ: Խնդրում ենք, որ դու

ն, որովհետեւ Ներսիսեան դպրոցի շնորհքով {շատ} հեռի չէք կարող գնալ: Բայց այս մի խորհո

րձը իսկոյն երեւելու չէր նորա վերայ, նա {շատ} նեղութեամբ կը բանայ իւր քսակը։ Նորա ձե

է խօսի ճշմարիտը, այո՛, ճշմարտութիւնը {շատ} անտանելի է լինում այնպիսի մարդերի համար

իսի անբաղդ պաշտօնէի համար ճշմարտութիւնը {շատ} անգամ ճանապարհ է բացել դէպի գլխապարտութ

դէպի գլխապարտութեան սիւնը ( էշաֆօդ), {շատ} անգամ հանել է նորան փայտակուտի վերայ:

նում էք մինչեւ բիւր։ Գուցէ ձեր աչքումը {շատ} փոքր նշանակութիւն ունի բիւրը, բայց մեք

լսելու, թող լսէ, իսկ Հայոց ազգի համար {շատ} բաներ անցանում են որպէս " ձայն բարբառոյ

որէ: Մեր գեղումը մի դրացի կին կար. նա {շատ} անգամ վայր էր քարշում կայծակը ": Վ

Մոմի վերայ մի տեղում գրում էր ասեղով եւ {շատ} աննշմարելի այս բառը " ելդըրըմ ": Մոմը

է ասել, չեմ տեսած, թէպէտ եւ այդ կինը {շատ} անգամ վառում էր եկեղեցում մի այդպիսի մո

կարանիս այս տողերը, Մայիսի 30-ին: {Շատ} փորձեր եւ օրինակներ ստորասաբար պատասխան

, եւ իմ սեպհական նկատողութիւնքը, ուրիշ {շատ} մարդերի նկատողութենների հետ, դրականապէ

րուսանում են իւրեանց բրդի յատկութիւնը: {Շատ} կան այսպիսի օրինակներ, բայց մեք այս փո

ա հոգեկան ընդունակութիւնքը, այնուհետեւ {շատ} անգամ պատահական ուղղութեանն են հետեւում

ռաքինութիւն քարոզէ իւր զաւակներին, այդ {շատ} փոքր էր, այլեւ թող իւր գործերը եւս յար

խելքը թռել էր Սիրով վառուած իմ վերայ, {Շատ} բան տեսնել կարող էր... Չտեսաւ. թէեւ է

զրկանք չէր. Նոր չէր թէեւ տաճարը, Բայց {շատ} ջերմեռանդ զոհեր, Միշտ ըստանում էր կուռ

մէջ աւանդուած գիտութիւնքը եւ ուսմունքը {շատ} մեծ խորհուրդ ունին մի աշակերտի կամ մի ո

ան դաստիարակութիւնը իւր ծնողքի ձեռքով: {Շատ} անգամ մի զաւակ, տան մէջ հոգու վատթար ո

ւր մահից յետոյ յետ ձգել իւր ժառանգներին {շատ} արծաթ, մեծ հարստութիւն, փայլուն կոչու

Այդ օտար դպրոցներ ուղարկուած զաւակներից {շատ} փոքր պատահում է, որ նմանէին մեղուի թոյ

ելով յետ դառնային իւրեանց տեղը. այս մի {շատ} քնքուշ խնդիր է ` անտես մնացած մեր ազգից

րում եմ մի ձանձրալի եւ միօրինակ կեանք: {Շատ} անգամ սրտիս նեղութենից գնում եմ ծովի ափ

սանելով Սեւ ծովի սպիտակ փրփուրները, որ {շատ} հեռի տեղերից երեւում են ալիքների գագաթի

ուեցաւ, որ այդ տեղերում ծովի տակին կան {շատ} երկաթահանք եւ մագնիսաքար, որ պատճառում

բայր, Ս. Խ. Շահբէգ: Ես {շատ} շնորհակա՛լ եմ այս Պարոնից, դա միշտ կեր

մի կառավարութեան մի արծաթի մեծ գումար, {շատ} տարիներով կամակորւում էր եւ չէր կամենու

անպատճառ շահուէր այսքան գումար - աւելի {շատ}, քան թէ ինքը իւր իմաստուն հաշւումը ցոյ

ծ դնել շամպայն գնելու համար, որովհետեւ {շատ} է սիրում նա այդ գինին: " Տե՛ս, թէ

լ՝ առանց իւր ծոցից արծաթ դուրս տալու) {շատ} լաւ բան էր, բայց որովհետեւ դա հիմնուած

իս է, որ վերադառնում էր դէպի տուն՝ մի {շատ} հարկաւոր ընտանեկան գործի համար դուրս գն

ած մայր դառնալու համար ապագայումը. այդ {շատ} օգտակար գործ է, եւ ես այն ժամանակ կը փ

ծը, թէ " խելագարի հացը խելօքի փորը "։ {Շատ} շնորհակալ եմ խրատիցդ: - Եղբա՛յր,

պազ կրելու էր քո անունը, եւ ապագայումը {շատ} մայրեր աղօթք կ'առնէին քո հոգու համար,

մայրեր աղօթք կ'առնէին քո հոգու համար, {շատ} երեխայք, առաջին անգամ խօսել սկսանելով

դ օգտակար եւս կը լինի, որովհետեւ ի բնէ {շատ} սպիտակ չես, բայց երբ այս ամառնային ջեր

սածը կատակ էր), - ես գործի եմ եկել եւ {շատ} հարկաւոր գործի: Տեսանո՞ւմ ես՝ այս սաս

.. - Ես Էֆիմերդէ չունիմ։ Ա՞յդ է քո {շատ} հարկաւոր գործը, խելքիդ աղ առնեմ. ո՛վ

գտանւում է Էֆիմերդէ, բայց Սուրբ գիրք՝ {շատ} սակաւ։ Աչքերդ ձգեցէք, չասեմ այլ քրիստ

ժամանակ մնաց այնտեղ մի մեհենում, որ ոչ {շատ} հեռի մի կատաղի գետից, գտանւում է մի ձո

տարելապէս նմանեցան իւրեանց վարդապետին: {Շատ} հրաշագործութիւնք պատմում էին նորա կողմն

, սփռոց՝ ամենայն ինչ ջուր էր դարձած: {Շատ} մտածեցի այս երազի վերայ, բայց խելքս բա

ւը: Այսպիսի բաներ տեսանել կամ լսել {շատ} ցաւելի է ինձ. արդեօք կը տա՞յ Աստուած մ

ղբայրը իմ գլխին ցենզօրի նման մի բան է, {շատ} խիստ բարոյականութեան տէր մարդ է, ամենա

, որ հօրեղբօրիցս ծածուկ շարադրել էի եւ {շատ} հաւատացած եմ, որ կ'ուրախանար այդ նամակ

ն Ղրիմից դէպի Դօն գետի ափը՝ Ազովից ո՛չ {շատ} հեռի, եւ նոքա, քաղաք շինելով, անուան

ւ մաքուր, որ հոսում է մի ապառաժից, ոչ {շատ} հեռի գետի ափից՝ քաղաքի հարաւային արեւե

րապարակական ճեմելիք կամ պարտէզք, այլեւ {շատ} սակաւ կը գտանուի այնպիսի տուն, որ մի ե

լ քաղաքը սալայատակ առնելու մասին, թէեւ {շատ} հեշտ ճանապարհ ունէր՝ կանոն դնելով ամեն

ջ: Եւ պիտոյ է ասել, որ այս ճանապարհով {շատ} շուտով յառաջ կը գնար բանը, որովհետեւ ա

, сало) ուղարկւում է սահմանից դուրս: {Շատ} ժամանակ չէ, որ մի ֆրանսիական ընկերութի

ճշմարիտ, մահացութիւնը չէր կարող այնքան {շատ} զայրանալ։ Բայց արի տես, որ մի տգէտ ռա

լցւում է մարդու արիւնով։ Այդպիսի փոսեր {շատ} կան, որ նոյնպէս դատարկ չէին մնում մարդ

ն վարսաւիրայք, ո՛րտեղ է մնում բժիշկը, {շատ} մեծ յարգ ու արժանաւորութիւն ունին: Վար

ութիւնը: Իսկ երբեմն, որովհետեւ դեղերը {շատ} անգամ տրւում են մի, երկու կամ երեք ժամ

բժշկութեան մէջ, բնութիւնը գործակատար է {շատ} կերպով, եւ թէ բնութիւնը երբէք չէ կարող

լինելով Թաթարների հետ, վեր է առել նոցա {շատ} սովորութիւնքը, որ մինչեւ այսօր եւս պաշ

որպէս եւ Ղրիմեցոց լեզուն, ունի իւր մէջ {շատ} եւ շատ Թուրքի եւ Թաթարի բառեր ու ոճեր.

ւ Ղրիմեցոց լեզուն, ունի իւր մէջ շատ եւ {շատ} Թուրքի եւ Թաթարի բառեր ու ոճեր. այնպէս

Հայերէն խօսակցութեան մէջ որքան կարելի է {շատ} գործ ածել Ռուսի բառեր: Նոքա մտածու

, եւ այս պատճառով ամբողջ նախադասութիւնք {շատ} անգամ Ռուսի անդէմ բայերից, Տաճիկ վերջա

րդը ամբողջ երեք օր ման է գալիս այդտեղ: {Շատ} երիտասարդք ամբողջ ամիսներ սպասում են,

քահանայացած են, եւ Յիշատակարանիս գրողը {շատ} անգամ խօսած է նոցա հետ: Այժմ գուցէ մի

լեմաքի անդրանիկ թարգմանութիւնը տպուած է {շատ} անպիտան: Վանքը ունի շատ պատուական

ը տպուած է շատ անպիտան: Վանքը ունի {շատ} պատուական աղբիւր եւ մի քանի ծառատունկ,

որ տեսած էին նորա վերայ լոյս իջանելը. {շատ} կարելի բան: Աղբիւրը գտանւում է վտա

ային գազ կամ Գերեզմանական մոլահուր, որ {շատ} անգամ երեւում է եւ նոր թաղած մեռելների

ասնով վաճառականք են։ Արհեստասիրութիւնը {շատ} փոքր հանդէս ունի այդ քաղաքի մէջ. պատճա

, եւ այդ քաղաքի ամբարներից կշտանում են {շատ} եւրոպական նաւեր: Եթէ այդքան մեծագումար

րապ եւ ամայի թողած դաշտեր, որոնց վերայ {շատ} փոքր արծաթով կարելի էր թութի անտառներ գ

եզերական քաղաքացիների հետ, միջին թուով {շատ} վեր է եւ ճոխ իւր հարստութեամբ: Գլխաւոր

Աստուծոյ, Նախիջեւանը ունի այսօր եթէ ոչ {շատ}, գոնէ մի քանի ընտիր որդիք, որ վաղուց

եւ կայ այժմուս աշխարհի երեսին, պիտոյ է {շատ} հետեւողներ ունենար, քան թէ կարող էր ճշ

ենք լինել Յիսուսի Քրիստոսի ձեռքով: Այս {շատ} տխուր բան է, Աստուծոյ ճշմարտութիւնը հա

րչի ատեանը տանելու համար: Այստեղ, {շատ} անգամ կրկնելով " ազգային ուսումնարան "

անի երեխայք՝ այբբենարանները ձեռքերին, {շատ} ուրախ ենք եւ շատ շնորհակալ այն մարդուց

բենարանները ձեռքերին, շատ ուրախ ենք եւ {շատ} շնորհակալ այն մարդուց, որ այդպիսի մեծ

տարակւում են Հայաստանի " Մեղուի " մէջ, {շատ} անգամ խելացնոր մարդու արժանի լօգիկայով

ուրեմն պատասխանենք այդ հարցմունքին, որ {շատ} մարդ մեր ազգից կարող էր առաջարկել ինձ:

ի՛ դիւրին գնով մկնդեղ կը տանք ձեզ. այդ {շատ} լաւ է, եւ ինչ հարկաւոր է ձեզ կեանք եւ

խատում էին այդ թանձր խաւարի մէջ, լուսի {շատ} ճառագայթներ հաւաքելով, բան տեսանել: Գ

նքը ասես թէ լաց է լինում մարդու գլխին: {Շատ} անգամ դուրս եմ գալիս դաշտ, բայց չկայ ա

: Աշունը, մանաւանդ թէ Հիւսիսումը, մի {շատ} տխուր ժամանակ է. մարդը, նայելով բնութ

, որ իմ կեանքը մի հիւսիսային գիւղի մէջ {շատ} միօրինակ է եւ միայն մխիթարութիւն մնացել

ւթիւն մնացել է ինձ մատենագրութիւնը։ Ես {շատ} ուրախանում եմ, եթէ մի նշանաւոր հիւր գա

երթերի հատուածները: Ինչպէս երեւում է, {շատ} պարապած ես եւ ժամանակ չունիս։ Փոյթ չէ

ամիս փակուած մնալ այստեղ: Այդ միջոցին {շատ} բաներ ունիմ քեզ գրելու, անտարակոյս կը

ց այժմ ամենեւին ժամանակ չկայ. հազիւհազ {շատ} մօտ բարեկամներիս գրուածքին կարողանում ե

յց ինչպէս պատմեց նա, փորձերի հետեւանքը {շատ} անմխիթար են, վերաբերութեամբ դէպի նոցա

յ է ասել լօգիկային, որ առանց դորան եւս {շատ} սիրելի չէ օբսկուրանտներին: Ճշմարիտը պի

, բայց Պ. Իսահակեանցին առաջին անգամից {շատ} սիրեցի, եւ այժմ եւս սիրում եմ. ի՞նչ պ

ի՞նչ պիտոյ է առնել, մարդ ենք, ունինք {շատ} թուլութիւնք. երբեմն սիրում ենք մի մարդ

տռօնօմիա է. արդարեւ, այդ արուեստի մէջ {շատ} բան ցոյց են տալիս արեւին չորացնելու եւ

եանց տիրոջ Վահանին, որովհետեւ այդտեղից {շատ} բան է երեւում: Եթէ հինգերորդ դարու

վիրաւորութիւնը՝ ըստ ամենայնի անտեղի: {Շատ} հին, մաշուած ու տրորուած խորամանկութիւ

Բայց արի տես, որ ես եւ իմ նման մարդիկ {շատ}, թող ասել եւ " Հիւսիսափայլ " կտրիճ եւ

դադար օբսկուրանտների թշուառ գլուխը, եւ {շատ} կարելի է, որ մեր արտասուքից մի քանի կա

ուբենք եւս ուսուցանել, բայց Պեդագօգիան {շատ} կարծր բան է նորա դիւրափխրելի ատամների հ

անելով, որ Պ. Իսահակեանցը յօժարամիտ է {շատ}... մարդերի հետ չարաչար գործ դնել սուրբ

ւ նպատակը այլ բան են եւ խօսքերս՝ այլ։ {Շատ} բարի։ Ինչ տեղից իմացաւ Պ. Իսահակեանցը

աների հետ, որոնց համար պատմում են, թէ {շատ} անգամ գլորուելով Մասիսի ձիւնապատ գագաթի

րձած, եւ մեղադրում է, թէ ինչո՛ւ համար {շատ} լաւերի միջից միմիայն մարմին դարձողների

Պ. Իսահակեանցին. ես եւ իմ նման մարդիկ {շատ} հաւատացած լինելով, որ չէ վերջանում չար

նտեղ այսպիսի գործողութիւն տեսանել: {Շատ} մեծահոգի մարդ է Պ. Իսահակեանցը, մեծ շ

երպով ցոյց տալու համար, թէ այդպիսի բան {շատ} մօտ էր աբեղաների հասկացողութեանը, թող

առաջնորդի իշխանութեանը: Այս բանի մասին {շատ} խօսք եւ զրոյց յառաջացաւ այն ժամանակ եւր

չերեւի, այն ժամանակ վա՜յ քեզ Շահբէգ. {շատ} ցաւերիդ վերայ մի մեծ ցաւ եւս պիտի յաւել

րա գազանանոցի կենդանիքը շինովի էին, որ {շատ} թէ փոքր, յայտնի երեւում են առաջին անգա

է ասել, որ նա երկնքումն է, նա մեզանից {շատ} հեռի չէ, եթէ համեմատէինք տիեզերքի անչա

իս, ասա՛, ես Էֆիմերդէ գտայ, նայեցի, {շատ} վատ վատ բաներ է խօսում այս եւ գալոց տար

, բայց այս անգամ, ինչպէս տեսանում էք, {շատ} կակուղ վարուեցաւ. բերան չբերեց իւր բէգ

մի պայմանաւոր ուրախութիւն. այդ օրերում {շատ} վշտակիր մարդիկ հարկադրւում են պատշաճից

ախութիւն, որով պիտի ուրախանայինք, մեզ {շատ} վնասակար կարող էր լինել, որովհետեւ մեր

տխրութեան խաւարատեսիլ թանձր ամպերը, որ {շատ} անգամ նստելով ծանրանում են սրտիս վերայ

յնպէս ուրախացուցել են ինձ, ինչպէս այժմ {շատ} մարդերի, բայց այս վերջին տասն նոր տարի

օրինաւոր ազատ հոսանքը: Տեղ տեղ, բայց {շատ} փոքր, երեւում են այլ մարդիկ, որ հոգիա

ում են տարու սկզբից մինչեւ նորա վերջը: {Շատ} անգամ լսւում են օդի մէջ հարստահարուած մ

ղդութիւնը, որի վերայ ուրախացել եմ խիստ {շատ}. Աստուած կեանք տայ դորա պատճառին: Փա՛

Պ. Շահբէգի՝ ինձ գրած նամակից, որ ես {շատ} սիրում եմ այդ ողբերգութիւնը, վասնորոյ

ցիգան կին, կապւում է շղթաներով։ Կոմսը {շատ} ուրախանում է՝ իմանալով, որ Ազուչենան

ն, նոյնպէս եւ նորա մայրը: Բայց երբ որ {շատ} աղաչում է Լէոնորան, կոմսը ասում է, թէ

ր... - Ի՛նչպէս թէ պատահում են. դա {շատ} հազուագիւտ կանացի սիրտ է, որ կարողացել

տալիս է նորան մեռած մանուկը եւ բաւական {շատ} արծաթ եւ, առնելով նորա կենդանի զաւակը

իւնը իմանալը...: Ինչեւիցէ, ուրիշ {շատ} խօսակցութեններից յետոյ, որ առ այժմս ան

երգութեան բովանդակութիւնը: Առհասարակ, {շատ} թոյլ բան եւ զուրկ ամենայն բանաստեղծական

թէ водевиль: Այդ բանի մէջ ներգործողքը {շատ} գեղեցիկ ներգործեցին, մանաւանդ ինքը՝ հ

րկայ գտանուողներից մինը ": Ես {շատ} ուրախացայ՝ կարդալով այս նամակը. փոյթ

ու լինին հանգամանքների յարմարութիւնքը: {Շատ} գեղեցիկ կը լինէր, որ մեր ազգակիցքը Մոս

ն արդարապէս, եթէ ունէին, թէեւ սոքա էլ {շատ} քիչ են, կամ թէ երբէք չկան: Բայց լռութ

ամարհեն իրենց վերայ եղած խօսքերը, բայց {շատ} կը սխալին, եւ ապագային այս լռութիւնը ի

խալին, եւ ապագային այս լռութիւնը իրենց {շատ} թանգ կը նստի: Աւելի լաւ էր պատասխա

ւղարկեմ Ձեզ հետզհետէ ազգային հանգամանաց {շատ} նիւթեր... "։ Սուրբ Մեսրոպի գերեզմ

վկիանոսը իւր խիստ շունչը փչում է մինչեւ {շատ} հեռի տեղեր, եւ ամենայն արարած, ենթարկ

ածքը, որի զօրութեանը չեն կարող դիմանալ {շատ} անգամ հարիւրամեայ կաղնիքը: Հիւսիսում,

մն եղած է իմ պապերի բնակարանը, տեսել է {շատ} ցրտաշունչ փոթորիկներ, բայց այս րոպէիս

որում սովորած ենք, հիւսիսային Բորէասից {շատ} վատ են արեւմտեան խոնաւութիւնքը։ Անտանե

մխիթարել ինձ իւր նամակով: Բարեկամ {շատ} ունիմ, որոնք միշտ պատրաստ են ինձ նամակ

պէս նոցա գրել, բայց արի տե՛ս, որ նոքա {շատ} են, իսկ ես՝ միայն, ժամանակը՝ փոքր.

ցին հանգստանալու: Լեզուագիտութիւնը {շատ} լաւ բան է. ապա ի՛նչ կը լինէր իմ վիճակը

խօսել կրօնի վերայ. պատճառ, այդ բանը, {շատ} մօտ լինելով ամէն մի մարդու սրտի եւ հոգո

ամէն մի մարդու սրտի եւ հոգու, կարող է {շատ} անախորժ բաների տեղիք տալ: Ես, Խալիլ ն

ր սրտի եւ հոգու վկայութիւնը։ Մեր համար {շատ} վատ է մահից, ճանաչելով եւ հասկանալով,

իսկ լոյսը՝ խաւար: - Նշանակում է՝ {շատ} անօգուտ դաստիարակութիւն է ձեր ստացածը,

ասում էք, թէ չունէի ոչինչ իրաւունք), {շատ} թոյլ է ձեր բարոյականութիւնը, եւ այդ վի

: Բայց աւա՜ղ... մարդկային թուլութիւնը {շատ} անգամ տիրապետում է նորա բանականութեան վ

տիրապետում է նորա բանականութեան վերայ, {շատ} անգամ պատահում է մեզ արտասուքի հեղեղներ

կան, կարող էք, իհարկէ, պատրաստել ինձ {շատ} անախորժութիւնք, բայց այն ժամանակ աշխար

, Պետերբուրգում կրթուած լինելով, ունի {շատ} մեծատուն բարեկամք, ինձ արժէ միայն մի ն

ակումս բարեկամ գտանել Պետերբուրգի մէջ, {շատ} կարծիքական մի բան է: Այս խօսքերը չեմ ա

եթէ ազատուէր այդ հոգու ներկայութենից: {Շատ} անգամ մի մարդու միայն լոկ կերպարանքը մե

ու շաբաթ մնացի գոմի մէջ: Ստանում էի մի {շատ} պարզ կերակուր, խմելիքս էր կորեկաջուր:

արդ՝ երկարահասակ եւ նիհար, տեսայ, որ {շատ} վաստակած, հազիւհազ փոխում էր քայլերը։

կրութիւն: Ինձ թուեցաւ, թէ այդ մարդը, {շատ} վշտերի ենթարկուելով, իրաւունք էր ստացե

Յետոյ, որպէս թէ կերպարանափոխ լինելով, {շատ} սառնութեամբ ողջունեց ինձ: " Սա ի՞նչ օտ

երայ: Բայց նախանձոտ մարդիկ այստեղից ոչ {շատ} հեռի՝ ահա այնտեղ ( այս խօսքերը ասելով

րող եմ գտանել իմ ցաւի ճարը: Ո՜հ, թէեւ {շատ} արտասուք թափեցի՝ բաժանուելով այն կտակի

յնիւ փոքր էր. նորա գրողը իմ արտասուքից {շատ} արիւն էր թափել այդ կտակը վաւերացնելու հ

աթոռի վերայ նստած լցնում էի քո էջերը: {Շատ} հեռի հարկաւոր չէ գնալ, քո վերջին հատու

ուէլը երբեւիցէ կարող էր սառիլ քեզանից, {շատ} սխալւում ես: - Ի՞նչ պատճառով դու ա

քի վերայ: - Իմ համար ասում են, թէ {շատ} բաներ ունիմ առակի ձեւերով, եւ թէ իմ բո

թաց տեղեկութիւն չունեցողը կը դժուարանայ {շատ} անգամ հասկանալ բանի զօրութիւնը. ճշմարի

որի հետ ունենայի մի հասարակաց գաղափար: {Շատ} պատահեցայ գեղեցիկ եւ պատուական հոգու տէ

ան հոգու տէր մարդերի, որոնք դարձան ինձ {շատ} լաւ ծանօթք, բայց նոքա պարապում էին կամ

Հեղինակի անփորձութիւնը բնագիտութեան մէջ {շատ} պարզ երեւում է, մինչ խօսելով Բաքուի հր

ւրմերը, ե՛ւ ուխտաւորքը: Հեղինակը {շատ} տեղ օդերի մասին եւս յայտնում է իւր կարծ

ը, որոնցից ենթադրւում էր, թէ լինում է {շատ} արտաշնչութիւն՝ քիմիաբար լուծանելով այդ

Աննշան եւ միանգամայն անխորհուրդ բաներ {շատ} մեծ բան են երեւում հեղինակին, եւ այս հ

ոյնպէս եւ մանաւանդ գրքի վերջաբանի մէջ, {շատ} որոշ եւ շօշափելի կերպով ցոյց է տալիս,

զի հայկական դպրոցի մասին ստացած լուրերս {շատ} անմխիթար են, եւ ինչպէս պատմում են, վե

րեւում բուն հայութեան տիպը: Նորանից ոչ {շատ} հեռի կանգնած էր Միհրդատի արձանը: Ե

ու ֆրանսիացիք: Արժանահաւատ անձինք, որ {շատ} տարիներով բնակւում են Փարիզում, վկայեց

է Պապին եւ արժանացած է ինդուլգենցիայի: {Շատ} եւ շատ ցաւեցայ՝ լսելով այս ոչ միայն տխ

եւ արժանացած է ինդուլգենցիայի: Շատ եւ {շատ} ցաւեցայ՝ լսելով այս ոչ միայն տխուր, ա

եւ է կամակոր եղբայրատեցութիւն: Ինձ {շատ} յարգելի է Հայր Ղեւոնդի անձը, այս պատճա

ն գինը, եւ այս է մանաւանդ պատճառը, որ {շատ} հասարակ մարդիկ դասատու են այդ դպրոցներո

են, թէ մեր՝ այնտեղ գտանուած ազգայինքը {շատ} դիւրավառ են դէպի այսպիսի գործեր, որ յե

այդ քանի տարու համար, կարելի էր աւելի {շատ} օգտի յուսով, հիմնաւորապէս գործ դնել,

ասնում գտանուած անկարգութեան պատճառով: {Շատ} եւ շատ ցաւելի է նոցա վիճակը եւ ցանկալի

գտանուած անկարգութեան պատճառով: Շատ եւ {շատ} ցաւելի է նոցա վիճակը եւ ցանկալի էր, որ

է մեզ քննել նորա հոգեբանական կողմերը, {շատ} առատացած է միստիկականութիւնը, որ միշտ

անութիւն, որ ոչ միայն օգտակար չէ, այլ {շատ} եւ շատ վնասակար է, եթէ առողջ բանականու

ն, որ ոչ միայն օգտակար չէ, այլ շատ եւ {շատ} վնասակար է, եթէ առողջ բանականութեամբ ա

ւնը սեպհականութիւն է յուսահատ մարդերի. {շատ} անգամ երեւելի մարդիկ, անյաջող գտանուել

ւարայրի " տաղերգութիւնքը ջերմացուցել են {շատ} սրտեր Նահապետի անունի վերայ: Հ. Ղեւոն

ունով գրուածքը, թէեւ աշխարհաբառ, բայց {շատ} յաղթահարուած հին լեզուից, եւ նմանել ցա

անել ցանկանալով մեծ Հայաստանի լեզուին, {շատ} անգամ մէջ խառնած այնպիսի տեղական բառեր

մ մէջ խառնած այնպիսի տեղական բառեր, որ {շատ} սակաւ էին գործ ածւում: Հ. Ղեւոնդ Ալիշ

աջ գիտելով նոցա դրութիւնը եւ հայեացքի, {շատ} անգամ գուցէ ակամայ, սահմանքը: Շատ եւ

ի, շատ անգամ գուցէ ակամայ, սահմանքը: {Շատ} եւ շատ երախտապարտ կը կացուցանէ մեզ ծերո

անգամ գուցէ ակամայ, սահմանքը: Շատ եւ {շատ} երախտապարտ կը կացուցանէ մեզ ծերունի Նահ

յառաջաբան եւ մի վերջաբան ունի, սակայն {շատ} աղքատ է իւր բովանդակութեամբ: Գլխաւոր խ

ւ ճիշտ նկարագրւում է " Ընծայի " հոգին: {Շատ} եւ շատ անցքերից եւ նեղութենից յետոյ, ո

նկարագրւում է " Ընծայի " հոգին: Շատ եւ {շատ} անցքերից եւ նեղութենից յետոյ, որ կրել

իդ վրանիս այնպիսի սարսափ մը կը գայ, որ {շատ} անգամ ամիսներով ալ հիւանդ կ՚ըլլանք...

անսիական քաղաքականութեանը: Այս պայմանը {շատ} հեշտ յանձնառական է, մանաւանդ որ Հայք,

ոչ թէ միայն գաղափարքը միեւնոյն, այլեւ {շատ} անգամ խօսակցութեան նիւթը եւս: Այստեղ ե

յ ամուլ շատախօսութեամբ չհերիքանան: {Շատ} փոքր է Փարիզում գտանուած Հայերի թիւը,

փոքրի մէջ երեւում է ազգայնութիւնը աւելի {շատ}, քան թէ այլ բազմահայ քաղաքներում, ուր

, քան թէ այլ բազմահայ քաղաքներում, ուր {շատ} անգամ ձգել է մեզ բաղդը: Փարիզում գտանւ

, որին գործակից էր մի ազգասէր Հայ: Եթէ {շատ} ցորեան կամ այլ ապրանք ուղարկուելու լինի

սանել, որ Հայերի մէջ եւս օրէ օր առաւել {շատ} դուրս երեւելու վերայ են օրագիրք, լրագի

ք: Այո՛, ցաւելով խոստովանում ենք, որ {շատ} անգամ այդպիսի օրագիրք հազիւ թէ տեսած հր

ւնն է միակ հնարը միմեանցից բաժանուած եւ {շատ} անգամ, կրքերի եւ ախտերի խաղալիկ դառնալ

այս օրից: Ո՛հ, փշոտ է ճանապարհդ, Քեզ {շատ} փորձանք կը սպասէ. Ազատութիւն սիրողին Ա

ցած ծնունդներ, քարին ենք զարկում: {Շատ} լաւ գիտենք, որ մեք այս ճանապարհով ատել

նչեւ այդ աստիճան անարգել իւր անձը: Մեզ {շատ} անգամ բռնադատում են կարմրել եւ ամաչել,

իներով, բայց լսող չկայ։ Գրում է նա եւ {շատ} անգամ, եթէ չէ կամենում Բէգզադէն նոր ապ

ր ընկեր ( այս գործակատարի եւ Բէգզադէի՝ {շատ} վաղ ժամանակներից սկսած, իրեարու մէջ ու

րաբերութեան մասին չար լեզուներ խօսած են {շատ} կեղտոտ բաներ... ): Ինչեւիցէ: Ահա այդ

ինչպէ՞ս, - հարցանում են մարդիկ: - {Շատ} հասարակ կերպով, - պատասխանում է Բէգզադ

դ շինած գործակատարից: - Բանդը ունի {շատ} սենեակներ... - Բայց այդ անխղճութիւ

րում է իւր մի գործակատարին, որ նոյնպէս {շատ} տարիներով ծառայում էր՝ բերել տալ իւր ք

այտնի եղաւ դորա ուսման առաջարկութիւնը, {շատ} աննշան է։ Հարկաւոր է զօրացնել, բայց ա

ն թէ աշխարհական քահանան եւ այս պատճառով {շատ} կոշտ են վարւում քահանաների հետ՝ ամենայ

են, քան թէ քահանայքը, եւ ինչո՞ւ համար {շատ} անգամ անգթաբար վարւում են քահանաների հե

ութեան ազատութեան մէջ: Մասնաւոր մարդիկ {շատ} անգամ ոչ թէ միայն չեն կորուսել իւրեանց

օտար լեզուով. սորա վկայող դառն փորձեր {շատ} անգամ կատարել է մարդկութիւնը: Ազգի հոգ

յն պատեց նոցա նախկին շքեղութեան վերայ: {Շատ} ձմեռներ անցան, շատ գարուններ եկան, նո

շքեղութեան վերայ: Շատ ձմեռներ անցան, {շատ} գարուններ եկան, նոցա հետ միասին՝ եւ գ

անքի եւ այլ զուարճութենների խօսքեր, եւ {շատ} անգամ այս տղայական բաները հերիք պատճառ

ւ մեր ազգի նոր մայրերը, հերիք է մեզ եւ {շատ} շնորհակալ կը լինինք, եթէ դուք ձեր հայկ

րքան կարելի է, մի հարուստ մարդու հետ: {Շատ} այն է եղել, որ ուշադրութիւն դարձուցած

ի եւ բանականութեան վերայ, թողունք, որ {շատ} անգամ ձեր աղջիկը ոչ թէ միայն չէ սիրել ի

, ինչպէս մտածում են ոմանք: Հայոց ազգը {շատ} տեղ գրել կարդալ չգիտէ, շատ տեղ կորած է

Հայոց ազգը շատ տեղ գրել կարդալ չգիտէ, {շատ} տեղ կորած է մինչեւ անգամ եւ լեզուն. այ

է երեւում շատերին, դորա հակառակ՝ մեզ {շատ} հեշտ: Այստեղ հարկաւոր է ազգի կամքը. ե

ւ նիւթական, ե՛ւ բարոյական կողմից: {Շատ} անգամ բերանացի եւ նամակներով խօսած ենք

մանաւանդ երբ այդ վկայութիւնքը, լինելով {շատ} անհամեմատ միմեանց հետ, չունին իրաւունք

հպատակ Հայերը 3. 800. 000: Սորա վերայ {շատ} չանցաւ, ձեռքս ընկաւ Էդմոն Շերթիէ Ֆրանս

էր՝ 17 Փետր. 1860, Թիֆլիս: Մեք {շատ} ուրախ ենք այսպիսի թղթակիցների վերայ եւ

որ պատմութեան երեւելուց։ Այս վերջինս, {շատ} հասկանալի լինելով, զուր տեղը պիտի ժամա

Սոցա պաշտօնը պատմութեան մէջ այն է, որ {շատ} անգամ կարող են վկայ լինել ժամանակագրութ

Այս պատճառներով ահա, մեզ յայտնի չեն {շատ} բաներ, չգիտենք մինչեւ անգամ, թէ ինչպէ

րգիչներից, նա ցոյց է տալիս մեզ փոքր թէ {շատ} այն տեղերը, ուր պիտոյ էր մտածել, թէ կ

ատ, Արտաշատ, Տարօն եւ այլ տեղեր: {Շատ} ազգեր իւրեանց հեթանոսութեան ժամանակ սով

իտութիւնը աւելի ծաղկած է այսօր եւ աւելի {շատ} գործեր է կատարում, քան թէ սորանից հինգ

թեան, որ զգում է մեր պատմութիւնը, որի {շատ} երեսները դատարկ են, եթէ եւրոպականի ակն

Պարոն Տիրատուրեանի առաջարկած խնդիրը {շատ} մեծ յարգ ունի մեր աչքում. համաձայն ենք

առանգի Տէրութեան: Թագաւոր Կայսրը, {շատ} հաճութեամբ ընդունելով այս ընծան, պարգե

рменіи " մակագրով գործի վերայ, մինչդեռ {շատ} նիւթ կար այնտեղ Յիշատակարանիս համար:

ուսաւորութեան վերաբերեալ բաներով, կա՛մ {շատ} եւ շատ հարեւանցի քերուելով ազգային խնդի

ութեան վերաբերեալ բաներով, կա՛մ շատ եւ {շատ} հարեւանցի քերուելով ազգային խնդիրների մ

հրատարակողին արժանի յօդուած: Պարոնը, {շատ} ժամանակից սկսած, լրացեալ եւ անթերի իմա

մներից մինը, որ 1853 թուականից սկսած, {շատ} անգամ գովելով մեզ այդ անզուգական գիտնակ

անում նոյնպէս, որ Պ. Չերքեզեանի գործը {շատ} եւ շատ հաճելի էր եղել մի այլ երկակենցաղ

ոյնպէս, որ Պ. Չերքեզեանի գործը շատ եւ {շատ} հաճելի էր եղել մի այլ երկակենցաղ պարոնի

որ լիամասն կերպով ընդունեց ազգից: {Շատ} ժամանակ է, որ մեք ստացել էինք մեր թղթա

յատկապէս այս կրօնական վէճերի պատճառով, {շատ} մեծ շարժառիթք են, որ նստիս ու լաս, մի

ողութեան եւս հանդիպինք, յայտնի բան է, {շատ} չնչին ներողութեան, եթէ աչքի տակ ձգուին

առանց ուշադրութեան այլ սխալները, որովք {շատ} փարթամ է Պ. Խուդաբաշեւի գիրքը. պատճառ

քնուրոյն Կաթողիկոսութիւնը սուրբ Սահակից {շատ} յառաջ՝ դեռ Մեծ Ներսէս Պարթեւի կաթողիկո

եցին կայսրին եւ յայտնելով, թէ Հայերը, {շատ} եւ անտանելի նեղութենների համբերելով, մ

ողիկոսի ժամանակ Յունաց Մանուէլ կայսրը, {շատ} եւ շատ ցանկանալով Հայոց եկեղեցու՝ Յուն

ժամանակ Յունաց Մանուէլ կայսրը, շատ եւ {շատ} ցանկանալով Հայոց եկեղեցու՝ Յունաց հետ

աւելի բան չունինք ասելու եւ ցաւում ենք {շատ}, որ իբրեւ յիշատակագիր, մի փոքր մերկան

աժարուելուն այդ օրագրի գործակցութենից: {Շատ} անգամ սաստիկ ցանկութիւնքը ձգում են մարդ

ում են մարդս մի ջլային թուլութեան մէջ, {շատ} անգամ զառանցանքը, մանաւանդ՝ մի այդպիս

, այլեւ փորձել աշխատութիւնը: Պահանջել {շատ} հեշտ է, բայց ամենայն պահանջողութիւն պի

նունովս՝ Litérature allusionelle: {Շատ} ժամանակ չէ, որ ասել էինք, թէ ազգութեա

կրորդի մէջ: Ճշմարի՛տ է եւ այն, որ {շատ} բան եւս չէ կախւում օրագրի հրատարակողից

րակողից կամ նորա գործակիցներից. երկիրը {շատ} անգամ բուսուցանում է դալար ծիլեր, բայց

ամ բուսուցանում է դալար ծիլեր, բայց եւ {շատ} անգամ հիւսիսի ցուրտը պաղեցնում է նորանց

են այժմ հիւսիսայինք հարաւայնոց վերայ, {շատ} եւ շատ ծանրանում են Անգլիոյ սրտին:

մ հիւսիսայինք հարաւայնոց վերայ, շատ եւ {շատ} ծանրանում են Անգլիոյ սրտին: Անգլի

: Ստորագրութիւնք բացուեցան, այո՛, եւ {շատ} գումար հաւաքուեցաւ, բայց այդ շատը, հա

մատելով աղքատ եւ սոված բազմութեան հետ, {շատ} աննշան էր եւ չնչին։ Թերեւս եթէ հնար լի

", - կը հարցնեն մեզ ընթերցողք: " {Շատ} հասարակ կերպով ", - կը պատասխանենք մեք

հնազանդուիլ ճակատագրին: Այս պատճառով, {շատ} հող ունեցող ազնուականը ունի իւր քամակու

ող ունեցող ազնուականը ունի իւր քամակում {շատ} ֆերմեր, հետեւաբար եւ շատ ժողովուրդ: Ո

իւր քամակում շատ ֆերմեր, հետեւաբար եւ {շատ} ժողովուրդ: Ո՞վ չգիտէ հողի մեծ պաշտօնը

ութիւնը պէտք ունի, երբ պատերազմ ունի, {շատ} անգամ իւր մասնաւոր հաճոյքի կամ մինիստրի

նչպէս երկու անգամ երկուքը չորս: - {Շատ} բարի. բայց ասա՛ խնդրեմ, ազա՞տ եմ ես,

ց չկայ: - Ինչպէս թէ չկայ: - {Շատ} հասարակ կերպով: Ես եւ դու հաւասար իրաւ

, եթէ ոչ այդ ազգի հոգու երեւեցուցիչը: {Շատ} անգամ, ինքը ազգը զգում է բռնութեան ծան

վերայ, արմատացել են նորա ոսկերքի մէջ, {շատ} անգամ, չէ կարող հաշտ աչքով նայել ազատ

ր անցեալը չէ կարելի շարունակել, լարերը {շատ} ձգուած են, ուստի մի փոքր թուլացրեց ժող

տրուկը կացինով կը վճռէ գործը: Ժամանակը {շատ} մօտեցած է եւ կարծուածից աւելի մօտեցած.

նզի մինչեւ այստեղ ասածներիցս հետեւցնելը {շատ} հեշտ է: Բայց մինչեւ այստեղ, մեք

Նա մխիթարւում է՝ տեսանելով, որ աւելի {շատ} են այլ տէրութեանց պարտքերը: Նա զարմանո

զարմանում է միայն, թէ ինչպէս այն աւելի {շատ} պարտական տէրութիւնքը, որ պէտք է եւ աւե

րտական տէրութիւնքը, որ պէտք է եւ աւելի {շատ} նեղութեան մէջ լինէին, քան թէ ինքը, ծի

ումարը վատնուած չէ, պարտքի հանդէպ, եւ {շատ} տեղ, կրկին անգամ աւելի արժողութեամբ,

եղում, ուր ոչինչ հաստատ բան չկայ, ուր {շատ} անգամ կը հարկադրուիս այսօրուայ հազար ղո

ամական անկարգութեան: Ամենափոքրագոյն եւ {շատ} ամենափոքրագոյն մասը, գուցէ տեւում է զի

, որ չունի եւ այս վաճառականների ունեցած {շատ} կամ սակաւ նիւթական ոյժը, ապաստան է իւր

րեկոյեան պիտի գայ վաստակեալ, ուժաթափ, {շատ} անգամ եւ վնասուած անդամներով, իսկ լուս

սացինք: Նորա պատանի կամ մանուկ որդին, {շատ} անգամ տասներկու տասն եւ հինգ տարեկան,

ութիւնը աւելի արժէք ունին նորա աչքում: {Շատ} դառն է մեզ ասել այս խօսքը, բայց ծածկել

ապրանքը հասարակ ժողովրդին: Ժողովուրդը {շատ} անգամ շռայլանում է, այո՛, բայց եւ շատ

շատ անգամ շռայլանում է, այո՛, բայց եւ {շատ} անգամ նորա մեծագոյն մասը հարկադրւում է

բերածը եւս ապաստան է հանգամանքներին եւ {շատ} անգամ մնում է անվաճառ՝ կա՛մ սովորութեն

ող են տալ այսպիսի ձեռնարկութեանց: {Շատ} մեքենայք, որ Եւրոպայի մէջ ներգործում ե

մար: Եւ այն ապրանքը, որի հում նիւթը, {շատ} անգամ Ասիայից երթալով Եւրոպա եւ պատրաստ

ետ է մնացել: Այո՛, կլիմաները կարող են {շատ} բան պատճառել, բայց Եւրոպայի եւ փոքր Աս

ի մարդ: Եւրոպան ուշ ծնեցաւ, բայց {շատ} արագ ծերանում է: Մի քանի դարու մէջ նա

: Մի քանի դարու մէջ նա անցաւ պատմութեան {շատ} կերպարանքներ՝ phase, փոփոխեց եւ փոփոխ

մարդը չեն ճանաչում մարդու անունով, այլ {շատ} անգամ միլիոնաւոր բազմութեանց գոյութիւնք

Մարդերի բազմութիւնը ազգ ճանաչելով՝ {շատ} անգամ ուրանում են նոցա սերունդի գոյութի

ը կայ, եթէ մեք տեսնում ենք նորան, եթէ {շատ} անգամ գիտենք նաեւ նորա ծագումը, ինչպէս

ւր անձնական ապահովութեան համար, ինչպէս {շատ} տեղ վնասում է նա մի ուրիշ անհատի անձին

ահում է նորան իւր ձեռքի մէջ, եւ Թէյմսը {շատ} ժամանակ չէ, որ հրատարակեց, թէ Իռլանդի

իներով. կարծեմ շուտով Սիբիրի մէջ աւելի {շատ} պիտի լինի Լեհացի, քան թէ Լեհաստան։ Վա

ր առնում է նա Անգլիայից: Այդ լիբրէները {շատ} կարճ ժամանակի մէջ կը ցնդին, մէջտեղում

է կարողութեան տէր մարդուն ասում ենք. " {Շատ} լաւ, դու ունիս բաւական գումար, ունիս

քառորդը, կամ աւելի մի փոքր մասը, եթէ {շատ} են քո զաւակները: Եւ ահա կարողութիւնը,

նչիւրը տարբեր կարողութիւն ունի, մինը՝ {շատ}, միւսը՝ փոքր եւ այլն, եւ, մեր բոլոր

չ թէ չէ յարատեւում ժառանգների մէջ, այլ {շատ} անգամ նոյն ինքը երբեմն հարիւր հազարներ

նելու հունձ չկայ: - Գուցէ՞ լինի, {շատ} կարելի է, որ լինի, ի վերջոյ մեզ սիրել

ո՛չ թէ ասելիք չունինք, այլ, որովհետեւ {շատ} ականջներ մարմաջում են, եւ իրական ճշմար

ւմ են, եւ իրական ճշմարտութիւնը, ո՜հ, {շատ} մերկ է: Եւ աւելորդ է պատասխան տալ այնտ

երը: Հայկական թատրոնի պատճառքը, {շատ} դժուարութենների տանելուց յետոյ պիտի պատ

երասանների եւ դերասանուհեաց ընդդէմ, նա {շատ} անգամ պատրաստ է դափնիներով պսակել այնտե

խնայում իւր ձեռքերը եւ ձեռնոցները, որ {շատ} անգամ մի երեկոյի մէջ պատառոտուելով անպի

ու իրաւունք ստանայինք: Ո՛հ, դեռ {շատ} ժամանակ հարկաւո՛ր է, որ պարզուի մարդու

տութեան վիհը, ուր գահավէժ անհետացել են {շատ} եւրոպական դերասանուհիք: Հպարտութ

անձը եւ իւրեանց ազգը: Թէպէտեւ փոքր եւ {շատ} փոքր երեւում են մեր ազգի մէջ այդպիսի մա

ելի իսպառ ուրանալ: Մեծ ցաւը այն է, որ {շատ} անգամ գործը պատշաճաւոր ուղղութիւն չստան

ազգի թշուառութեան լուրը կսկծեցուցել էր {շատ} ազնիւ սրտեր աշխարհի ամենայն մաuներում գ

շտերին եւ ցաւերին, հոգեպէս: Մեր սիրտը {շատ} անգամ զարկել է ձեր համար, շատ անգամ ար

եր սիրտը շատ անգամ զարկել է ձեր համար, {շատ} անգամ արիւնով լցուել է ձեր համար: Սիրա

ողացած ոսկորների վերա: Մեր համար {շատ} ցաւելի լինելով մի այդպիսի վատաբախտութիւ

պատակին, զգում ենք մի մեծ ցաւ մեր ազգի {շատ} վնասակար անհոգութեան վերայ: Ջերմ սրտով

է ոչ թէ միայն Նախիջեւանի, այլեւ ուրիշ {շատ} քաղաքների բարոյական վերածնելութեան պատճ

ար պայմանած է ժամանակ, եւ այդ ժամանակը {շատ} մօտ է վերջանալու, եւ եթէ անց կացաւ, ա

Բաւական է մեզ, ճշմարիտ ենք ասում, եւ {շատ} բաւական, եթէ համարձակուենք մտնել հայեր

ք քերթողականի վսեմ ճարտարութիւնը, որով {շատ} քչերն են օժտուած բնութիւնից ` կարծես աս

իցէ մեզ, ստուգութեամբ ասեմք, եւ կարի՛ {շատ}, եթէ զանձինս ի նախադրունս անդ համարձակ

ել Նալբանդեանց Սրբոյ աջոյն համբոյր {շատ} Անօթք, որք պահեն զազգութիւն

ռ չարաչար տգիտութեան, յորում դեդեւին: {Շատ} իսկ է մեզ, եթէ մարթասցին նոքա զանձինս

հազիւ ուրեմն կարող գրել եւ ընթեռնուլ, {շատ} ա՛յն է՝ առանց զընթերցեալն հասկանալով,

ից եւ անկնդրուկ եպիսկոպոսաց, եւ այնքան {շատ}, զի դժուարիմք ընտրութիւն առնել ընդ բար

սխանէ. " ո՛չ " ասկէ վեց եօթը հազար կամ {շատ} շատ միլիոն մը տարի առաջ այս բաներս չկայ

է. " ո՛չ " ասկէ վեց եօթը հազար կամ շատ {շատ} միլիոն մը տարի առաջ այս բաներս չկային բ

ղինակի քրիստոնէութեան. իսկ Այվազովսքին {շատ} համարի կնքել զդէմս նշանաւ խաչին, եւ վա

տուածայնոցն խորհել, սապէս դիւր առնելով {շատ} այն է տաժանեալ մարմնոյ ընդ բազմապատիկ ծ

հակառակն ուսանիմք յառակայն Քրիստոսի ՚ի {շատ} խնդրելն, որում շատ տուաւ: Եթէ այսպէս

առակայն Քրիստոսի ՚ի շատ խնդրելն, որում {շատ} տուաւ: Եթէ այսպէս իցէ, որպէս եւ է ստո

է, Հոգիդ կեանքդ ուսման համար՝ որ {շատ} յիմար պոչ բանէ, Վարդապե՞տ մի կուս

Ապրանք ծախենք թէկուզ մեր հօրը, սակայն {շատ} մեծ օգուտով։ Ինձ վրայ դու մէկ լաւ

ձինք՝ մեզիմէն պատիւ կառնուն, Փող {շատ} ըլլայ՝ ուտենք հագնենք՝ գինին խմենք ու

անողաց վրայ առնել դատաստան Հեշտ չէ {շատ}, ունի անհամար պայման. Նայելով նո

եւ ձըկներ, Պանիր ու խաւեար եւ այլ {շատ} բաներ, Ոսկի բաժակով օղին կա

մ իւր թեւով: Այս կոշտ հողը {շատ} է եղել մեզպէսներին օթեւան. Երկին

եղել մեզպէսներին օթեւան. Երկինքը {շատ} թափեց անձրեւ, լուաց հազար գերեզման.

տակից. Ղեկավարը ժիր իւր գործին ` {շատ} է տեսել ալիքներ, Նորա նաւի առագա

ել ալիքներ, Նորա նաւի առագաստը՝ {շատ} են ուռցրել գիժ հողմեր: Բայց անվտ

եր: Բայց անվտանգ, հաստատ յուսով {շատ} անգամ նա իւր կեանքում Ձգեց խարիսխ

քեզ այստեղ բերել է, Տխրեցաւ՞ նա {շատ} քեզ վերայ, Արտասուաց հետք սրտումդ

աղաղ նայել մեր թշուառ կրքին, Որին {շատ} անգամ պաշտեցինք, իբր ստրուկ նորա կամքի

յն մէգ ու թագաւոր արծուին. Մարդիկ {շատ} խորամանկ են, թէեւ դժուար էր, Զգ

Ասում են որ, ի՞նչ ասում են, այդ {շատ} հաստատ, ճիշտ լուր է, Մեր արքայի

Բայց կարող ես յայտնի ասել, թէեւ չէիր {շատ} հինուց, Թէ դու քո մէջ ծաղկեցնում ե

Քեզի տալիս եմ հաւատով ": Այնտեղ {շատ} մարդ զբօսնում են, Բայց մեռած է ս

օրեր Անցան դժբաղդի գլխից. {Շատ} նեղութիւն, չարչարանք, Կրեց նա այ

գրերումն է յիշւում: Դժբաղդը {շատ} տարիներ ` Մանկութենից ծերութիւն

նն ուսանող է, Թէեւ անունն ` {Շատ} ժամանակ Խաբել էլ գիտէ:

րատ, Շինեց իւր բունը։ {Շատ} երկար Հայաստան Քո գալուն սպասեց,

սպասեց, Ծաղկեցաւ նա ալեօք, {Շատ} լացեց, արտասուեց։ Տխուր ձմ

նխնայ Մեռցնող ձնի մէջ. Կարօտ {շատ} նստաւ Դալար արօտի, Ծով դարձա

Իւր հին գործն ու բան. Վառեց {շատ} սրտում Անշէջ կրակներ, Դարբնե

ագ սիրեց, Գտնել մի հնար Խիստ {շատ} աշխատեց, Որ իւր աղօթքը Լինի

ի խեցի Իւրեան հետը չի տանի։ {Շատ} թագակիրք, շատ մեծատունք, Անբաւ

րեան հետը չի տանի։ Շատ թագակիրք, {շատ} մեծատունք, Անբաւ գանձի տէր իշխան

Որ սովոր է հըրամայել Ծառայից {շատ} բազմութեան, Այն հարո՛ւստն է, որո

, XOPОШO! Hy, տէրտէր, դու {շատ} вeдъ Բըռ, բըռ, բըռ, բըռ, խօսո

ն գերի Ծնած օրից կարծել էր։ {Շատ} հալածանք, շատ նեղութիւն, Պատճառե

ծ օրից կարծել էր։ Շատ հալածանք, {շատ} նեղութիւն, Պատճառեց նա իւր կեանքո

, Պատճառեց նա իւր կեանքում. {Շատ} տուն քանդեց, շատ մարդ զրկեց, Գո

ա իւր կեանքում. Շատ տուն քանդեց, {շատ} մարդ զրկեց, Գութ չունեցաւ իւր սր

Նորա կեանքի թելերը: {Շատ} օր չանցաւ, երկնքիցը Մի այլ վառ աս

պայծառ աստղ խնդագին: Երրորդ օրը {շատ} սգաւորք Փորեցին մի գերեզման,

ւմը, ոտաբոբիկ Կանգնած, ժամի դռնումը. {Շատ} ժամանակ դեռ չէ անցել, Երբ նա փառքով ու

իսում, Դղրդում էր թէատրոնը, Նա դափնիք {շատ} էր հնձում. Ժողովուրդը հաւաքւում էր Մօտ

": Ամենայն օր նորա դռնում Կանգնած էին {շատ} կառքեր. Միշտ հացկերոյթ, ընթրիք, գինի

նիմ, ունիմ որդիք, Դստերք ու այլ {շատ} ազգական, Ընտիր ծանօթք, շատ մեծատ

ւ այլ շատ ազգական, Ընտիր ծանօթք, {շատ} մեծատունք, Ունիմ փեսայ եւ այն իշ

ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹԻՒՆ Մի {շատ} հարուստ անգլիացի մեծատուն, Բնակւ

նած աւազակ, Որին գիտէր անգլիացին {շատ} վաղուց: Բայց, ո՛չ որպէս մ

գերի, Պատահում էր, որ այդ մարդը {շատ} անգամ, Անգլիացուց ուղարկւում էր գ

անց ` առաջին, Երկրորդ ` քեզնից ես {շատ} անգամ շահուեցայ: Մինչեւ ան

ում էր մի երգ՝ Մի սրտաշարժ, մի {շատ} տխուր, տրտում երգ. " Մու՛րճ իմ

իմ անունն է Անմիաբանութիւն, Մեք {շատ} դարեր անցուցել ենք խռովով, Եւ շա

ատ դարեր անցուցել ենք խռովով, Եւ {շատ} մարդիկ փոսն են ընկել մեր ձեռքով ":

էր Սիրով վառուած իմ վերայ, {Շատ} բան տեսնել կարող էր... Չտեսաւ. թ

. Նոր չէր թէեւ տաճարը, Բայց {շատ} ջերմեռանդ զոհեր, Միշտ ըստանում է

միշտ Քաղցր են ինձ հետ, Այլ {շատ} այն է որ ` Ինձ են տխրեցնում:

երբեք պիտ՚ սողամ Ոտքիդ տակում, ինչպէս {շատ} Մարդիկ, որ չեն իմանում, Թէ էակներ են

այս օրից: Ո՛հ, փշոտ է ճանապարհդ, Քեզ {շատ} փորձանք կը սպասէ. Ազատութիւն սիրողին Ա

Բայց ազգին որ նա սիրեց Որի համար {շատ} քրտնեցաւ Այդ ազգին ես չեմ ներում

ս թէեւ օրէնք տուեց, Բայց գիրը կար {շատ} առաջ, Մեսրովբ ազգերին գիր տուեց

մարդիկ, որ մեկնեցին Մեզ բնութեան {շատ} գաղտնիք. Եղան խելքեր, որ չափեցի

, թո՛ղ կորչեն: Գիտեմ, վրադ {շատ} հաչեցին Տգիտութեան շուները.

ին Տգիտութեան շուները. Քեզ {շատ} անգամ քարկոծեցին Կեղծաւորաց խումբե

Հիմի է՞լ խօսենք, երբ օտարից {շատ} Մենք ենք մեր ազգի արիւնը խմում,

տի քո տիրոջ հրամանովն եկար։ {Շատ} մարդիկ ինձի երբեմն խօսքով, Գանգատ

, որ գրուած էր հօրս եւ մօրս բերնից, մի {շատ} յիմար եւ անշնորհք գիր: Ինչ է նէ, Աստո

թէեւ լաւ է, քան թէ առաջ, բայց տակաւին {շատ} տկար եմ. լերդս եւ գլուխս ցաւում են: Ն

թէ տանից ոչ լուր կայ եւ ոչ նամակ. այս {շատ} զարմացնում է ինձ: 10-ին պատասխանեցի,

ւր մեր ծնողաց մասին լաւ չեն գրում, այս {շատ} խուլ լուրը ինձ ստիպում է մի անբախտութիւ

րուած: 19-ին տեսութիւն եղբ[օրս] հետ. {շատ} նեղացայ: 21-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս

է հանգիստ եմ, թէեւ տկարութիւնս տակաւին {շատ} զգալի է: Այսօր նամակ ստացայ եղբօրիցս 1

ր կար, բայց 11-11/2 իսպառ չկար, յետոյ {շատ} թոյլ երեւեցաւ. տեսնենք: Տես[ութիւն] ե

20-21 եւ 21-22 հանգիստ եմ, տկարութիւնս {շատ} թոյլ է. յոյս կայ, որ շուտով կորչի:

ցս 22-ից գրուած: 24-ին լոյս 25 ֆլիւսը {շատ} նեղեց. թէեւ եղնջեան տենդը գրեթէ աննշմա

ոյս 27, ֆլիւսը ծակեցաւ ներսի կողմից եւ {շատ} թարախ ու արիւն վազեց: 27-ին առաւօտ ո

ու արիւն վազեց: 27-ին առաւօտ ուռոյցը {շատ} եւ շատ նստած է, եւ ցաւ գրեթէ չկայ: Եղ

ն վազեց: 27-ին առաւօտ ուռոյցը շատ եւ {շատ} նստած է, եւ ցաւ գրեթէ չկայ: Եղնջ[եան]

ւթեններին: Մեք, վաղ ուրեմն, գուցէ {շատ} յառաջ, քան թէ գրիչ առինք ու հրապարակ ի

աւար շրջապատի մէջ բանտարկուածների համար {շատ} ցաւեցուցիչ է ազատ լոյսը, թերեւս աչքերի

եցաւ այն, որ այդ յարձակմունքը, թերեւս {շատ} անգամ մեր անձին վերայ, փոխանակ մեր գաղ

րերի խաւար մնացորդը, ջաղջախ եղէգը, որ {շատ} անգամ գաւազան են կարծում ողորմելի՜ մարդ

արակցութիւն ունենալով եզուիտների հետ եւ {շատ} անգամ գործիք լինելով նոցայ ձեռքում, ամ

է միմիայն այդ կացութեններին: Այո՛, {շատ} դարեր գնացին մարդիկ այդ ճանապարհը, բայ

դիկ դեռեւս առ թարթափ գնում են նորանով, {շատ} անգամ առաջնորդուած Պ. Չամուռճեանի նման

է, քանի որ մեր եկեղեցականներին դեռեւս {շատ} բան պակաս է եգիպտական քուրմ կամ եզուիտ

կ էին համբուրելով մի սեւագլխի քղանց կամ {շատ} անգամ զօշաքաղութեամբ եւ պոռնկութեամբ ապ

գտանուելով երկրագունդի վերայ, ապրում է {շատ} հեռի նորա մակերեւոյթից. երկիրը փոքր է

ր հեգնական ժպիտը շարժելու. միւս կողմից {շատ} աւելորդ չէ յայտնել, թէ կուրութեան եւ բ

մեր ճանապարհորդութեան միջոցին ( 1859) {շատ} անգամ պատահեցաւ մեզ տեսանել հոյակապ, բ

դնդասոյզ գնայ հորիզոնից ներքեւ... {Շատ} ազգեր պատահեցան անբախտութեան, բայց այդ

օ՞րը քանի միանգամ: - Այո՛, որքա՛ն {շատ}, այնքա՛ն լաւ. նոքա բարոյապէս աճեցնում

ւնեցող օրագիրը բնականաբար պիտի եւ աւելի {շատ} ընթերցողք ունենայ, մինչդեռ այս կամ այն

կ օրագիրների տարածուելու վիճակը եւ չափը {շատ} լաւ յատնի է մեզ թէ ՛ այստեղ՝ Ռուսիոյ մ

Այս մասին, եթէ ոչ գրով, գոնէ բերանացի {շատ} լսած ենք բացասական կարծիքներ, այսինքն

քն թէ ինչպէս չպիտի լինէր. ստոյգ է, որ {շատ} պարոններ ուրիշ օրագիրները իրենց բացասակ

ւսիսափայլը " նիւթերի ընտրութիւն չգիտէ, {շատ} անգամ տպում է եւրոպական վէպեր, որ բնաւ

պէս տաճիկ լեզուի ազդեցութիւն. օրինակ՝ {շատ} նախադրութեանց վերջադաս դրուիլը, յատկաց

եւ հայի սեփականն է, եւ հայը, չնայելով {շատ} գաւառական տարբեր բարբառներին, այնուամե

ր է, թէ աններելի անհոգութեամբ, այո՛, {շատ} անգամ եւ տգիտաբար, առանց բնաւ հայ լեզո

քի տէր էինք, ուստի եւ զարմանք չէ, այլ {շատ} բնական, որ " Հիւսիսափայլի " մէջ երեւու

ՆԸ Մեր պատուելի հայրենակիցքը, {շատ} անգամ լսելով ազնուամիտ հեղինակների առ ի

ային դպրոցներ, հասարակութիւններ եւ այլ {շատ} պարագաներ, որ կարո՛ղ էին Ազգի հոգու մէ

գրաւող եւ դաստիարակող ընդհանրապէս։ {Շատ} օրինակներ ունինք մեր աչքի առաջեւ, որ մ

, այլ այլապէս շատերը կան, եւ ո՛չ միայն {շատ} կան, այլ կարելի է ասել, թէ մեր մատենա

ւի եւ թէ՛ կարիքների կողմից։ Վերջինները {շատ} տեղ դարերով յետ են մնացած այժմեան ժաման

իւնները, որ զանազանւում են մինը միւսից {շատ} անգամ նորանով, որ մինը տասը հոլով է ըն

էի հետ հաւասար է իւր մտքումը, Փարպեցին {շատ} ցած է նորանից։ Եւ հետեւում է, որ ոճեր

աւել զարմանալին այս է, որ այժմ եւս կան {շատ} մարդիկ, որ չեն հաւատում, թէ այս փոփոխ

նչ չեն կարո՛ղ առնել։ Դնենք, թէ գրեցին {շատ} բաներ. գրուածքը կարօտ են տպուելու։ Հե

ինելով Յիսուսեաններին, ) հաւանական եւ {շատ} բնական է, որ նոցա ձեռքը չէր համարձակու

ան միաբանութենից, այլ մարդիկ չ'կային, {շատ} դրական եւ վճռական կերպով հանդէս է դուրս

ո՛վ կարող էր ուրանալ, մեր Ազգի մէջ կան {շատ} եւ շատ անուսումն մարդիկ, ինչպէս նաեւ պ

ող էր ուրանալ, մեր Ազգի մէջ կան շատ եւ {շատ} անուսումն մարդիկ, ինչպէս նաեւ պատուելի

հրապարակական ստախօսքը... Այո՛, կան եւ {շատ} կան այժմ, կրկնում եմ, եւ սրտիս երախտա

։ Նոր լեզուն դեռեւս մանուկ է. դեռ {շատ} եւ շատ դժուարութիւնք կան այս լեզուով գե

Նոր լեզուն դեռեւս մանուկ է. դեռ շատ եւ {շատ} դժուարութիւնք կան այս լեզուով գեղեցիկ ե

ր այրական հասակը. մանաւանդ որ այժմ դեռ {շատ} բաներ կան, որոնց մասին Հայերը, ամենեւ

ինքն այն ոճերը եւ դարձուածները, այո՛, {շատ} անգամ եւ բառերը, որոնց մէջ կարելի էր պ

մինչեւ այժմ չ'կային Հայերի մէջ։ Ես {շատ} լաւ գիտեմ, որ իմ խօսակցութեան ձեւը ուն

րանը Հիւսիս[ափայլի] № 1 մէջ, ուրախացայ {շատ} եւ ասես թէ մի նոր կենդանութիւն եկաւ վեր

այկական բարբառի վերայ, ասած ենք, " թէ {շատ} չէ անցանելու, որ ժողովուրդը աչքը այս ե

մեր ձայնը եւ արձակ համարձակ քարոզել մեր {շատ} սիրելի եղբայրակիցներին, թէ ահա, մեր ն

վայի մէջ տպուեցաւ եւ որի երկրորդ հատորը {շատ} շուտով հրատարակուելու է նոյնպէս ազգի մէ

ողութիւն, որ կարողանայ դատաւոր լինել։ {Շատ} բան, որ մի հեղինակ գիտութեամբ, թէ անգ

անգիտութեամբ դէպի չարն է գործ դրել, որ {շատ} հեշտ կարող էր հալած իւղի տեղ ընդունուիլ

մոլորութեան ճանապարհը։ Միեւնոյն կերպով {շատ} մեծամեծ արդիւնք, որ շատ անգամ չունէին

իեւնոյն կերպով շատ մեծամեծ արդիւնք, որ {շատ} անգամ չունէին իւրեանց վերայ փայլուն զար

լ ընթերցողների վերայ։ Հասարակութիւնը, {շատ} անգամ ձեւերի քամակից վազելով, հագուստ

նաւորութիւնը, որ, ճշմարտապէս ասելով, {շատ} անգամ յայտնւում է մարդկեղէն աշխարհի մէջ

ծ է մի մեծ ճիւղ մատենագրութեան եւ այն՝ {շատ} օգտակար ճիւղ։ Քանի՜ քանի ճշմարտութ

յդ ապացուցանում է ամենօրեայ փորձը։ {Շատ} անգամ մի այսպիսի իրողութիւն բոլորովին փ

, որպէս թէ կար մատենագրութիւն եւ այն՝ {շատ} ծաղկած, Մխիթարեանց շնորհքով)։ Ա

էս զուարճանալ, եւ գերապատիւ հեղինակը, {շատ} յաջողութեամբ հասած լինելով իւր նպատակին

ն հաստատապէս, որ մեր դարու հայ մարդը, {շատ} եւ շատ բաների մասին գաղափարք չունենալով

տապէս, որ մեր դարու հայ մարդը, շատ եւ {շատ} բաների մասին գաղափարք չունենալով իւր մէ

ակների դաստիարակութեանը, որ եւ պիտոյ է {շատ} ձեռնտու լինէր դորան։ Մեք մեր կողմի

թքը ընդունել որպէս կրաւորական արդիւնք - {շատ} մօտ է ըստ սեռին Հեգելի այս դրութեան: Ե

է, որ Մեկէնտոշից ջոկ ուրիշ հեղինակները {շատ} քիչ ուշադրութիւն են դարձնում պատմութեան

օր կարօտութիւն չունի ապացուցանելու նաեւ {շատ} միջակ հասկացողութեամբ մարգոց: Բայց

, որ այդ հատուցումը իրեն չհասնի, այո, {շատ} անգամ զուր են գնում նորա հոգաբարձութիւն

ա հոգաբարձութիւնքը եւ մատնւում է, բայց {շատ} անգամ էլ փախչում է հատուցման երեսից: Բ

րայիցս ինչ որ մինչեւ այժմ գիտէի ": Այս {շատ} խոր ճշմարտութիւն է եւ գրեթէ յաւիտենական

ռ աստիճան: Մասնաւոր դրութիւնք, որ {շատ} մօտ են դրական ճշմարտութեան գաղափարին,

ոչ հին շինուածքների կործանում: Այնքան {շատ} եւ այնքան խիտ են այդ անտէր շինուածքը,

այդ կորուստը միշտ զգալի էր. քաւ լիցի, {շատ} կորուստներ, որ այժմ մեր հասկացողութեամ

ւով աւանդելու գաղտնիքը: Այս պատճառով, {շատ} անգամ պատահում է նոցա խօսել յունական ար

լ էր իր որդու մահի ծանրութեան տակ: {Շատ} գեղեցիկ նկատում է Հայմը Հեգելի թոյլ լար

լը, որ բոլորովին անգործադրելի է: Հա, {շատ} ընտիր գաղափար, բայց որ չես կարող նորան

որմութիւն են գտնում Հեգելից ": Մեզ {շատ} հասկանալի է, թէ ի՞նչի համար Դուքս Վելլ

ում այն աստիճան ոչնչութեան, որ նաեւ մի {շատ} հասարակ քաղաքագէտ եւ շատ հասարակ պուպլի

ն, որ նաեւ մի շատ հասարակ քաղաքագէտ եւ {շատ} հասարակ պուպլիցիստ չէին կարող առանց ամա

երազմական դրական կարգերը ( дисциплина) {շատ} խոր տպաւորութիւն արած լինելով մեծ զօրապ

րծում էր թէ ինչպէս պատերազմի յաջող ելքը {շատ} դիպուածում կախւում է գնդի անձայն հնազան

: Պատերազմում մի ժամ, մի րոպէ հերիք են {շատ} անգամ դարաւոր յոյսեր ոչնչացնելու, աշխա

կան համակարգութիւնը, այո՛, մեր աչքում {շատ} ստգտանելի է, բայց հարցնենք անգլիացուց

լիոյ մէջ ամէն փոփոխութիւն, որ կարող էր {շատ} թէ քիչ սասանեցնել կամ աւելի փոքր, կանգ

ի բոլոր երեւոյթների մէջ, սկսելով նոցայ {շատ} ընդհանուր վիճակից մինչեւ էութեան իւրաքա

ով Հնդկաստան, պէտք է որ մեք եւս ամէնից {շատ} օգուտ քաղենք: Մեր յոյսերը անշուշտ պսակ

անում էինք միայն մի տեսակ կերակրով, որ {շատ} անգամ եւս չէր պատահում: Երբ մտածում էի

Իմ ցաւերս մի փոքր մոռանալու համար, ես {շատ} անգամ շրջում էի միայնակ Գանգէսի ափերում

, քան թէ այնքան վշտերի կուտակութիւնքը. {շատ} աստանդական թափառելուց յետոյ, տեսանելով

երից հեշտ կարելի է իմաստասիրել, որ դու {շատ} բաներ տեսած եւ շատ բաներ լսած ես քո կեա

իմաստասիրել, որ դու շատ բաներ տեսած եւ {շատ} բաներ լսած ես քո կեանքի մէջ: Քաջ իմացի

թէատրոնի մէջ ինձ պատկերացած տեսարանները {շատ} աղեխարշ են: Իմ պատմութիւնը շատ երկար կ

րանները շատ աղեխարշ են: Իմ պատմութիւնը {շատ} երկար կը լինի, եթէ մի ըստ միոջէ ձեզ աս

ան եւ Եւրոպան: Աշխարհումը այդպիսի անցք {շատ} են պատահել: Դուք ձեր կողմից շատ անխոհե

ի անցք շատ են պատահել: Դուք ձեր կողմից {շատ} անխոհեմութեամբ էք վարուել, բոլորովին վ

վերայ: Գրեթէ ըստ մեծի մասին այդպէս է. {շատ} խոստանում են, բայց փոքրն եւս չեն կատար

իոսի գետի վերայ եւ որի մէջ բանակում էին {շատ} հռոմայեցի գաղթականներ, Հռոմի պապը մի ժ

ղութեան տակ: Այս գործարանի պատմութիւնը {շատ} երկար կը լինի, եթէ մի ըստ միոջէ քեզ պա

եթէ մի ըստ միոջէ քեզ պատմեմ, մանաւանդ {շատ} ձանձրալի, որովհետեւ նորա հիմնադրութենի

ւ Հռոմի վիճակին նայելով, նորա համար մի {շատ} հարկաւոր բան: Նոքա պէտք է լաւ մտածէին

ներգործող անձինքը, այս սուրբ խորհրդից {շատ} հեռու են եղած. միայն իւրեանց սուտ փառք

շրջանի մէջ գրեթէ բազմաթիւ վերակացուք եւ {շատ} հոգատարք ունեցաւ, որոնցից երկուքը եղել

պաշտօնատարը- վերակացուի կշիռ ունենալ, {շատ} անգամ եւս աւելի վերին: Յաճախ պատահում

ուտ արուեստապետներ բերել տալ: Այս բանը {շատ} ընդդէմ թուեցաւ հոգատարներին, բայց սոցա

այսպիսի վերտառութիւն. Թէպէտ դարեր {շատ} անցան են, սակայն անունդ կայ յաշխարհի,

հոգատարքը ": Թէպէտ այն բարեբարոյ անձին {շատ} դժուարին էր նոցայ հետ մասնակցութիւն ուն

գործարանը ստացաւ մի այլակերպութիւն, որ {շատ} հեռու էր հիմնադրի մտքի խորհրդից: Գործա

ինալի սխալմունքը, եւ հասուցած վնասները {շատ} զգալի եղան Հռոմայ համար. ինչ որ նորան

երի համար. սորա վերակացութեան ժամանակը {շատ} մեծամեծ անցքեր անցան, որ կպատմեմ, եթէ

, իւր մարդասպանութեան պատճառով. նա մի {շատ} անհաստատ եւ կասկածելի բնութեան տէր մարդ

իտ, չափազանց շողոքորթ եւ իւր տիրոջ պէս {շատ} ժլատ մարդ է. նորա դռանը ո՛չ մի մուրիկ

չէ կարող տեսանել ( նորա մանուկներն եւս {շատ} անգամ քաղցած են քնում). նորա երեսից ո

չէ հիւր գնալ կարդինալի մօտ, թէեւ նորա {շատ} մերձաւոր բարեկամներից լինի. եւ եթէ մի

վհետեւ նորա գողութիւնը եւ խարդախութիւնը {շատ} բանի մէջ երեւեցաւ: Գեղեցիկ էր պատասխան

ն միտքը ռամիկ ժողովրդին, որին խաբել մի {շատ} դիւրին բան է. մնում էին մի քանի հասկաց

եւս լաւ իմանալով, որ Ֆրանսիայի դեսպանը {շատ} մօտիկ բարեկամ է կարդինալին, ակամայ կամ

էին: Բարեկամ, կրկնեցի ես, դոքա {շատ} հետաքրքրելի բաներ են, խնդրեմ ինձ պատմե

նձրալի են պատմելիքս, բայց որ միջոց դեռ {շատ} ունինք մինչեւ երեկոյեան խաղաղական ժամեր

ն ամենեցուն, բայց որովհետեւ կարդինալին {շատ} ձեռնտու մարդ էր, նա ուշ չդարձրեց ժողով

ւտ էր մետաքսագործութեան, եւ կարդինալին {շատ} մերձաւոր, իսկ միւսը անաչառ եւ ազգի օգտ

ացուն. սոցայ վերայ խօսելու համար, դեռ {շատ} ժամանակ ունինք: Նոր վերակացուն ի

լքի բանը չէին, եւ ուրիշ այսպիսի խօսքեր {շատ}: Երանի՜ թէ այն անմիտը զգաստանար մի փոք

ր նա ազգասէր անձն էր, յիսուսական չէր, {շատ} հարկաւոր մարդ էր գործարանի համար, եւ թ

ութեամբ: Այս մարդը առանց տարակուսի կամ {շատ} անզգայ, կամ շատ անհմուտ մարդ պէտք է եղ

դը առանց տարակուսի կամ շատ անզգայ, կամ {շատ} անհմուտ մարդ պէտք է եղած լինի. թէ ի՞նչ

է որ այդ գործը յանձն չառնուր, թէպէտեւ {շատ} օգուտ ունենար դորանից: Իսկ յանձն առնել

պապը եկեղեցական գործերի պատճառով ունէր {շատ} վէճեր: Թող մեզ խրատ լինի այսպիսի աղուէ

խոնարհում են մեր առաջեւ: Պապի հետ եւս {շատ} խորամանկութեամբ վարուեցաւ նա, ձեւացնել

ինչեւ անգամ մօտենալ իւր սենեկի դռանը եւ {շատ} անգամ եւս սեղանակից լինել իւրեան. ծերա

աւ դորայ շողոմարարութեամբ, ինչպէս միւս {շատ} բաների մէջ խաբուած էր իւր կարդինալներից

նալներից. թէպէտ այն մարդու տգիտութիւնը {շատ} ու շատ լուսափայլ էր, ըստ որում բացի գր

ց. թէպէտ այն մարդու տգիտութիւնը շատ ու {շատ} լուսափայլ էր, ըստ որում բացի գրել ու կ

եւս սորանից յառաջ վարել էր այդ պաշտօնը {շատ} արժանաւորութեամբ. բայց որովհետեւ Քրիստ

ին անգամը վարում էր մի պապական վարդապետ {շատ} ֆրանսիագէտ: Բայց կարդինալը տեսանելով,

ա՛: Կարդինալը քաջ գիտէր, որ այս մարդը {շատ} հնարիմաց եւ չարարուեստ հոգի է, տեղեակ

նալ: Եւ որովհետեւ նորա պարտականութիւնը {շատ} մեծ է, մի բազմաթիւ ժողովրդեան կենդանի

ւ հասարակաց օգտի վերայ մտածող անձն էր, {շատ} յարմարաւոր գործարանին: Հռոմի մանուկներ

կրօնի համար: Բայց երբեմն Ֆրանսիայումը {շատ} մեծ յարգ եւ կշիռ ունէր իւր հայրենակիցնե

ը: Որովհետեւ, ինչպէս ականատես էի, սա {շատ} խստութեամբ էր վարւում ծառայողների հետ,

ել: Կարդինալի ասութեամբ պէտք է, որ սա {շատ} երեւելի վարպետ լինէր, թէպէտ եւ իւր արո

տի մէջ ոչինչ արդիւնք ցոյց չտուեց: {Շատ} կը խոսէր, սակաւ կը հասկացնէր, այս նոր

վերայ փարթամ խօսելն էր: Կարդինալ սորան {շատ} էր սիրում մի անձնական պատճառով, եւ շատ

շատ էր սիրում մի անձնական պատճառով, եւ {շատ} մեծ կարծիք ունէր սորա վերայ: Այս

կարծիք ունէր սորա վերայ: Այս անձը {շատ} անհմուտ եւ սնապարծ մարդ պիտի եղած լինի

ատ ձեռով բաշխել էր իւր ձիրքը, թէպէտ նա {շատ} հմուտ չէր իւր պաշտօնի մէջ, զանազան պատ

, սորա վերայ այժմ դատողութիւն առնողները {շատ} կսխալուին: Երեք հոգատարք Մնացին

րովհետեւ կողոպտում էր, չէր վաստակում: {Շատ} վայրենի բնութեան տէր մարդ էր, ինչպէս մ

րը, որոնց, ինչպէս կարելի է գուշակել, {շատ} յարմար են եղել, չի առնուէին գործարանի

թար, հիմնադրի մեծ խորհրդին համաձայն եւ {շատ} արգասաւոր կը լինէր տարաբախտ Հռոմի համար

տ Հռոմի համար: Ինչպէս երեւում է, սոքա {շատ} հեռի են եղել այդպիսի սուրբ դիտաւորութեն

ում, որոնցից, ինչպէս երեւում է, սոքա {շատ} դուր են եղել, ինչպէս առհասարակ ապացուց

րուիլը գործարանից: Այն օրը երեկոյին նա {շատ} սրտաշարժ ոճով խօսում է, բոլորեքեան գրե

, որ ես ձեր սիրոյ զոհն եմ լինում: Նոքա {շատ} ցաւում են, դէպի կարդինալն են դիմում,

նին ինքն ստանայ Այս կռւումը նորա կողմից {շատ} քաջութիւն ցոյց տուեց հաշուապահը, որ տա

լլեսից որոշւում էր նրանով միայն, որ նա {շատ} անգամ կառք էր ելանում, երբ երկարատեւ պ

սրիկաները եւ սկսում են ճակատ Յարդարել: {Շատ} են զարմանում, երբ տեսանում են պատերազմ

գամ գործարանի պատերը դղրդում էին, բայց {շատ} անզօր գտանուեցան շարժելու մարդերի սիրտը

տուն վաղ կարդինալին հասաւ, նա առ երեսս {շատ} հաճութիւն ցոյց տուեց եւ հրամայեց բերել

վերկացման կարդինալ դէմ: Թէպէտ ես {շատ} աշխատեցի իմանալ, թէ այս անցքից յետոյ գ

անաչառ պատմագրութիւնը աշխարհի: Բայց ես {շատ} եմ զարմանում նախկին վերակացուի պարզմտու

կայնել եւ շնչարգել եղաւ: Ինչպէս մարդու {շատ} անգամ պատահում է երազի մէջ, երբ նորան

անպիտանների անուններ լինէին: Թէպէտ ես {շատ} աշխատեցի իմանալ մի փոքր որոշակի բաներ ն

սակայն հոգեկան տկարութիւնների տէրապիան {շատ} հարուստ չէ՛ եւ մանաւանդ առաջարկուած հնա

ստ չէ՛ եւ մանաւանդ առաջարկուած հնարները {շատ} պարզ բաներ լինելով, օրինակ սառն ջրով լ

, ամենահպատակ Տէ՛ր, մեր իշխանութիւնը, {շատ} անգամ, պաշտօնական շրջաբերականներով քար

էն շինուածքի կրակից վնասուելու պատճառով {շատ} նեղութիւն քաշեց Ղազարը չնչին եւ անպիտան

ունը՝ Անձուկ։ Իսկ ամառները, այն տեղի {շատ} տաք լինելու պատճառով, Սիւնեաց եպիսկոպո

Տիրո՛ջդ արժանի էի։ Իսկ, իմ ունեցած {շատ} շնորհին նայելով, որ Քրիստոսը տուեց ինձ

յերի մէջ, եւ իմ շնորհը՝ առաւե՛լ, քան {շատ} պարեգօտաւորների շնորհից ( ահա անզգամեցա

այի՜ն լինել։ Դեռ արարածների սկզբի՛ց {շատ} ոճիրներ գործեց նախանձը աշխարհում։ Սատա

, նախանձի պատճառով, իմ մասին հանել էին {շատ} բամբասանքներ՝ ասելով, " թէ Ղազարն ասո

ր Հայոց աբեղայքը արտասուքի, ողբալու եւ {շատ} սուգի արժանի չե՞ն, երբ հանում են անպիտ

ի անմահական վիճակը փոխուեցաւ։ Նո՛յը, {շատ} ժամանակ, մինչեւ հի՛նգ հարիւր տարի կուս

րքայութիւն չժառանգելու մասին գրեց խի՛ստ {շատ} են, եւ այդ բոլորը մանրամասն գրել այստե

ղ Կեսարացու եւ Նազազացի Գրիգորի, որ իր {շատ} շնորհի պատճառով աստուածաբան ասուեցաւ,

ահագին մարդուց, որ աղաղակում է. " թէ {շատ} վարդապետներ մի՛ լինիք, ե՛ղբայրներ, գի

ը բնա՛ւ չի ծածկուիլ, եւ նոքա է՛լ աւելի {շատ} յաւելուածներով բարկութիւն են հաւաքում ի

խօսքը. որի ընդդէմ դու, Տէր, ուրիշ էլ {շատ} բաներ ասելով, տուած պատասխանիդ գլխաւոր

պիսի քրտինքով առաջ բերած մեծ վաստակս եւ {շատ} աշխատութեամբ արած ծախքս, վատ վաճառական

ով եւ իրենց անհամար հարստութեան համեմատ {շատ} եւ շատ արծաթով յեսան ( սրող քար) գնելո

րենց անհամար հարստութեան համեմատ շատ եւ {շատ} արծաթով յեսան ( սրող քար) գնելով՝ թու

մանաւանդ քո հոգասիրութեամբ. որովհետեւ {շատ} էր կառավարել նա այդ վանքը, թէ ուր եւ ի

նապէս հոգալով. սակայն իմ քարոզութիւնքս {շատ} ախորժելով եւ պատուականութեամբ ընդունում

խօսքերը ասողի բարեխօսութեամբ. պատճառ, {շատ} անգամ ինձ հանգստացուց եւ իմ հալածուելու

թէ Անդլոյ մօտ է գտնւում, ահա այդ մարդը {շատ} լաւ տեղեակ է ասած բաներիս եւ ինձ քեզ հե

եղաւորների փրկութեան համար մա՛րդ եղաւ, {շատ} անարգութեան, գլխին զարկելու եւ երեսին

ւթեան մասին էք խօսում, ստո՛յգ է, առաջ {շատ} համեղ եւ զօրաւոր կերպով էր քարոզում, ի

ւ աղաչում էր, ո՞րչափ եւս առաւել մենք՝ {շատ} տկարութիւններով պատած, այժմեան մարդիկս

կեմ ձեզ "։ Իրենց մտածութիւնքը ուրիշ {շատ} տեղեր տանել բերելով, միւս սեւ՜ բամբասա

լ աւելիներին հանդիպելով այս աշխարհում, {շատ} խիստ վշտերով վախճանեցան։ Երանելի Մո

ամբ Փաթաղիկէս էին կոչում, եւ ուրիշ այլ {շատ} բաներով նախատեսելով, յետոյ, ուրիշների

ց մէջ մենք հանդէս հանեցինք այդ բոլորը՝ {շատ} անգամ արտագրելով Ս. Գրքի այն տեղերը,

երկար էին, լո՛կ տեղերը ցոյց տալով։ {Շատ} տեղ էլ Ս. Գրքից ձեւեր եւ ոճեր է փոխ առ

ցաւելի է, որ պ. Էմինի այս ոճը սիրելը {շատ} անգամ պիտի ստիպէ մեզ երկար խօսել հիմնաւ

յդ եղել է մեր քրիստոնէութիւնից յետոյ եւ {շատ} կարելի է, թէ Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի եւ

եւս հաստատ ասել. բայց երեւի թէ տակաւին {շատ} առաջ էր գնում, որովհետեւ Ս. Գայիանեան

ւմ կայ ակնարկութիւն մի մարդու վրայ, որ {շատ} անգամ կամ շատ ժամանակ կառավարել էր այդ

ւթիւն մի մարդու վրայ, որ շատ անգամ կամ {շատ} ժամանակ կառավարել էր այդ եկեղեցին. ըստ

անեայց։ Ագաթանգեղոսը, որ մանրամասն եւ {շատ} տեղ էլ անունով պատմում է այսպիսի բաները

անշփոթ։ Արդարեւ, Փարպեցու պատմութիւնը {շատ} տեղ եւ մեծ մասով նմանութիւն ունի Տակիդո

ուսաւ Յունաստան։ Յայտնի է, թէ այս {շատ} աջողակ վկայութիւն է եւ մեծ օգնութիւն այ

մչեանը Փարպեցու ժամանակի վերաբերութեամբ {շատ} շփոթ հասկացողութիւն ունի։ Երբեմն ասում

ւմ Չամչեանին, այլ ուրա՛խ ենք, որ նա, {շատ} անգամ կարդացած լինելով Վարդան վարդապետի

եւ ընթերցողը կարդաց, կամ, եթէ սոցանից {շատ} առաջ ապրած հեղինակների գործերում էլ լին

ի դռնումը երեւելը կարող էր ունենալ խիստ {շատ} պատճառ, բացի նորա ծնողների ականաւոր եւ

տեղ չդնել այս եւ այլն խօսքը, որովհետեւ {շատ} անգամ Չամչեանի աղբիւրը այդ խօսքն է լինո

ունու դուստր։ § 25. Այս բդեշխը մեր {շատ} անգամ յիշած Աշուշայ Վրաց բդեշխն է։

ութիւնը, նախ որ երկար է, երկրորդ, որ {շատ} պիղծ բան։ Կամեցողը թող կարդայ, Երկր.

, կամ որի՛ ծառայքն են, որ ունին։ Վերը {շատ} սրբերի անուն տալով՝ յետոյ յիշում է եւ

րգմանում այսպիսի առածները, մանաւանդ որ {շատ} անգամ եւ չէ թարգմանւում, կամ համը կորց

ի ողբոյն "։ Նախնեաց գրուածքը սրբագրելը {շատ} զգուշալի բան է առհասարակ. բայց մանաւան

կամքին ընդդէմ, առաջնորդներ է կարգում. {շատ} անգամ, այո՛, բռնադատում է եւ եպիսկոպո

դերանունների տարբեր գործածութիւնը, որ {շատ} դիւրութիւն է տալիս բանի պարզ հասկացողու

րծ ենք դնում, այն ժամանակ ստիպւում ենք {շատ} տեղ բուն անունը կրկնել, որպէսզի գաղափա

մօտակայ Գեղամայ ծովակը եւ Վարագայ սարը {շատ} անգամ յիշւում է մեր պատմութեան մէջ։ Փա

մարզպանին ներկայանայ։ Արդա՛րեւ մեզ {շատ} զուարճալի է թւում այս փոքրիկ խնդրի լուծ

, պատասխանի բովանդակութիւնը։ Այս ձեւը {շատ} գործածական չէ հին լեզուի մէջ. եւ մեզ թ

որում մեր լեզուի մէջ վերացեալ անունները {շատ} անգամ գործ են ածւում փոխանակ թանձրացեալ

բառը եպիսկոպոսներին տրուած տեսնում ենք {շատ} տեղ, որպէս նաեւ Ասողիկի Պատմութեան 79

կոպոս, որովհետեւ հասարակ քահանայք միշտ {շատ} կային այդ ժողովների մէջ։ " Շնորհազարդ

ելի եւ կաթողիկոս հասկանալ. ըստ որում՝ {շատ} տեղ մեր կաթողիկոսքը եպիսկոպոս են կոչում

ներին, բայց այս սխա՛լ է, քանի որ վերը {շատ} անգամ յիշուած խօսքերը լոկ կաթողիկոս չեն

նարհում են "տամ եմ", "գամ եմ", բայց այս {շատ} անգործադրելի է եւ տգեղ, յայտնի է թէեւ դ

լեզուում կրաւորականի գաղափար։  {Շատ} մարդիկ, որ ամեն բան չափում են հին լեզու

ասելը, աշխարհաբառ ասելու տեղ։  {Շատ} նորելուկ գրողներ այնքան սիրահարուած են

ր կրաւորականի անցեալ ընդունելութիւնն էլ {շատ} անգամ գրում են ու մասնիկով. ինչպէս, գրվ

ւրս անցեալ ընդունելութիւն չկայ։ Մնաց որ {շատ} անգամ կրաւորականի տեղ էլ ներգործականն է

եւ բառարանից պահանջել։  Մենք {շատ} հին լեզուով գրողներ գիտենք, որ եւ հին լ

առջեւ կատարված։ Սորանից 20-30 տարի առաջ {շատ} պառաւներ կամ ծերունիք գործ էին ածում այ

րին։ Պէտք չէ մոռանալ, որ այդ անուններով {շատ} ընտիր եւ պատուական մարդիկ են եղել, եւ ա

յառաջադիմութեան ցանկացող, Հայ մարդը։ {Շատ} չունի Հայաստանը այսպիսի առաքինիք իւր զա

ոգին գուշակում է գալոց անյաջողութիւնը։ {Շատ} մեծ է անկեղծ եւ առաքինի հոգիների բնական

ների բնական ազդեցութիւնը։ Այս անգամ {շատ} սառն կերպով ընդունում է նորան Կաթողիկոս

ղբայրը, ինչպէս լսած ենք նորա բերանից, {շատ} ընդդիմութիւն է ցոյց տալիս։ Տիկին Գեղամ

գուցելու մէջ. նորա ժրաջան աշխատութիւնը {շատ} բան էր խոստանում ապագայումը։ Մի կող

Նորա ազգասէր եւ միշտ վառ հոգին, թէեւ {շատ} պարապած լինէր առանձին գործերով, քաղցր

թեան Վարդապետի աստիճան ստանալու համար։ {Շատ} անգամ խօսում էր մեր հետ այդ մասին դեռեւ

ուսուցչապէս Անքէ վարդապետը։ Բայց սա, {շատ} սիրելով հանգուցեալը, բարեմտաբեր խորհու

նունը, որի յիշատակը անգամ ջնջուած է քո {շատ} զաւակների սրտերից։ Մի մեծատուն մարդու

իսի թաղում, որին պատճառ ուէին նախանձել {շատ} մարդիկ։ ԲԱՐԵՊԱՇՏ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅՔ

, մի տեսակ օգուտ ստանալու ակնկալութեամբ {շատ} սովորական կերպով 99 թուականը կը բարձրաց

ոխային լրտեսները: Այստեղ կը գտնէք դուք {շատ} հերետիկոսներ, մեղաւորներ, որոնք յարգե

արկաւոր էին որպէս ներածութիւն, այլապէս {շատ} դժուար կը լինէր քեզ, սիրելի ընթերցող,

ով ձեռքում մի ահագին սկուտղ, որի վերայ {շատ} յարմար էր շինել մի գինետուն եւ մի մատեն

մ հաւատացնել ձեզ, որ դոքա մեր ժամանակի {շատ} լաւ եւ յարգելի գործերիցն են: - Դոք

ծը. ուրեմն պիտի ասել, որ ձեր ժամանակը {շատ} յիմար է: - Ես մեղաւոր չեմ, Ձեր մռ

հաւատայ, որ ոչինչ չէ խնայելու: - {Շատ} բարի, - ասաց վէզիրը եւ առաւել ցոյց տալ

չէ՛, հարկաւոր չէ՛, այս դժոխքը դեռեւս {շատ} լաւ է իմ համար, առաջինը, որ տաք է, ե

լ երկու հազար գոթիական սիւներ, որ այժմ {շատ} գործածական է աշխարհի երեսին, կապել յու

նոր եւ զանազան ծանօթութիւնք ստանալ, թէ {շատ} ժլատ լինելով պարգեւատրելու մասին, այնք

թիւնը բաւական երկար է. այդ բանի սկիզբը {շատ} ծիծաղելի էր, թէպէտեւ եւ վերջը անախորժ

- Բայց ի՛նչ դուրս եկաւ դորանից: - {Շատ} գեղեցիկ բան: Այս պայմանով ես այնպէս խա

ի մեծ ճախինի մօտ, որ ճախինի մօտ բնակող {շատ} երեւելի ազգի հետ բաղկացնում է մի ամբողջ

ւմ եմ Ձեր մռայլութեանը, եւ նոցա ամէնից {շատ} նզովեալը եւս պիտանի չէ Ձեր դժոխային թագ

յանկարծ, Ձեր մռայլութիւն, բարեհաճեցիք {շատ} բարձր.... հազալ թէ փռնգալ, որ երկի

լ իւր օփէումի վաճառականութիւնը, որ մեզ {շատ} ձեռնտու էր... - Սիրական Աստարօտ

կարող խաբել նորանց, որպէս յառաջ. նոքա {շատ} խելօքացել են այժմ... - Լռի՛ր,

կպչոտել եւ ծակերը մտնել. խառնակութիւնը {շատ} մեծ էր, որպէս թուրքի դիւանում, պատերա

մ է Նորին մռայլութեան մօտ: Բուբանդուսը {շատ} սիրական է դժոխքի թագաւորին. նա երկու պ

մինչեւ ի գօտին: Երկրի տակումը այս բանը {շատ} ընդունելի է եւ շնորհակալութեան գլխաւոր

ասանաբար, այսինքն ընդհակառակը: - {Շատ} բարի, - պատասխանեց վէզիրը. իրաւ որ իս

եւ այն, ինչ որ այժմ կարդացիր. քո ոճը {շատ} հաւանելի է ինձ: Բուբանդուսը սկսեց

սողի գլուխը: - Իմ ծայրագոյն վէզիրը {շատ} ուղիղ է դատում, - ասաց սատանան փառահեղ

ւմ, - ասաց սատանան փառահեղութեամբ. ես {շատ} մեծ մարդ եմ... կարդա՛ ինձ ճարտասանակ

լութիւն, ես իմ բոլոր ընկերներից առաւել {շատ} մարդ ձգեցի կորստական ճանապարհի վերայ,

արուել է Բուբանդուսը, որ թողած այդ մեզ {շատ} ձեռնտու տետրակները, առաջարկում է օրագի

ն էր, այլ պատմաբան վերին աստիճանի: Սա {շատ} հին բաներ է պատմում. գիտէ մինչեւ անգամ

Ձեր դժոխային մռայլութեան.... - {Շատ} ժամանակ է, որ տեսած չէի քեզ: - Աւ

աքսիմատներ, որոնց մէջ Ձեր մռայլութիւնը {շատ} տտիպային նիւթ տեսանելով թողել էր նորանց

վերայ մեր: - Այդ խելքի մօտ բան է. {շատ} լաւ: Վէզիր, - բացագանչեց սատանան, -

իւն եւ բարձրանայ խունկերի ծուխը: - {Շատ} բարի, մռայլագոյն սատանայ, ինքս կը գրէ

ել. դու եւ բուն գրող կամ կարդացող. ես {շատ} լաւ ճանաչում եմ քեզ, քո սիրտը կը ճայթէ

կական գլխաւոր եւ ծայրագոյն Բրամինը. որ {շատ} տարիներով ահա ծառայում էր աշխարհի երեսի

ան գործերի գլխաւոր կառավարչի անունը), {շատ} լաւ դեւ է, շատ խորամանկ, բայց միեւնոյ

որ կառավարչի անունը), շատ լաւ դեւ է, {շատ} խորամանկ, բայց միեւնոյն ժամանակ շատ սի

, շատ խորամանկ, բայց միեւնոյն ժամանակ {շատ} սիրելի է. հեզ, խոնարհ, հնազանդ, հնա

սատանան, մի նայէք, որ սատանայ է, նա {շատ} երեւելի դիպլոմատ է: - Ի՞նչ նոր բան

ինչպէ՞ս են քեզ յանձնած գործերը: - {Շատ} լաւ են, Ձեր մռայլութիւն, իմ գործերը ե

եմ ասում, որովհետեւ քո գործերի ընթացքը {շատ} արագ է: - Ձեր մռայլութիւն, կանայք

տալիս ինձ այդքան նզովեալ հոգի. որքա՛ն {շատ} են այժմ դժոխքի մէջ երեւելի մարդիկ, խոր

եւ այր եւ կին եկան մեր մօտ: - Եթէ {շատ} հեշտ է որոգայթ լարել նոցա: - Ինչպէ

անացուք, թէ ես վարձ չէի տալիս: - {Շատ} բարի, Ձեր մռայլութիւն, ես երէկի արդէն

- Բերում են, բերում են, - կրկնեցին {շատ} դեւեր միաձայն: Բէհեղզեբուղը պատրաստուե

արդիւնքը վատնում էր նոցա վերայ: Թէպէտ {շատ} մարդիկ կան, որ ունին իւրեանց մէջ այդ դ

Հպարտութեան եւ փառամոլութեան կողմից, {շատ} նշանաւոր է դա. կան աշխարհի երեսին ծերո

շակի վերայից, այո, իմ որդին արժանի էր {շատ} մեծ պատիւների, բայց իմ հպատակական պարկ

դառնում այժմ, իմ հարազատ զաւակ, որ քո {շատ} տարեկան կեանքումդ երբեք ամօթ չբերեցիր ի

Այս երգեցողութեան հետ միասին լսւում էին {շատ} կողմերից զանազան դժոխային գովասանական խ

էր երեսի արտաքին թթու կերպարանքի տակ. {շատ} ուրախ էր, որ այս ծայրագոյն Բրամինը չէր

անի անիծեալ հոգիների տարեգլուխը: - {Շատ} բան ասել էի. միթէ՞ պիտոյ է ամենայն ասա

ծիցս, ինչպէս նկատում եմ, քո խոստանալը {շատ} է, քան թէ կատարելդ. խօսքս մեր խնջոյքի

խմելի գինի հարիւր քսան շիշ, Շամպայն, {շատ} լաւերը, Կլիկ եւ Րեդերեր քսանչորս շիշ.

, ինչպէս մի բարի հայ քրիստոնեայ: Նորա {շատ} խմելու վերայ երեւակայելը եւ երազելը, պ

նցի ժլատ հոգացողութեան վերայ նեղանալը, {շատ} սովորական բան է: Երիտասարդ մարդը, որք

վորական բան է: Երիտասարդ մարդը, որքան {շատ} խմէ, այնքան շատ պատուելի է նա, այնքան

րիտասարդ մարդը, որքան շատ խմէ, այնքան {շատ} պատուելի է նա, այնքան փառք ու պարծանք

, այնքան փառք ու պարծանք է նորա համար: {Շատ} ժամանակ չէ, ես պատահեցայ Կունցով ագար

ար մի պակասութիւն չէ, եթէ նա մտածում է {շատ} խմելու վերայ, եւ ո′չ այսչափ միայն, այ

ւ այս խօսքերիցս տեսանում ես ահա, որ ես {շատ} լաւ ճանաչում եմ իմ արժանաւորութիւնը աշխ

ը մասնաւոր մարդ է, փորը կուշտ, արծաթը {շատ}, նորան ինչ փոյթ, որ ազգի զաւակները իւ

մ է, թէ վեցհազարեակ եւս ունի... {Շատ} անգամ տեսել են Շաքարեանցին փակուած մի ա

էր քարշում գետնի վերայ: Նորա ծառայքը, {շատ} անգամ գտել են ախոռի մէջ, այդ բոլորշի գ

ակից լինել միշտ․ նոցա բան ապսպարել, եւ {շատ} անգամ հաւատացուցած է իւր ընկերներին եւ

ն արարողութեան միջնորդութեամբ, հասել է {շատ} բաների: Դոցա կարգումն է եւ այն, որ մի

բաների: Դոցա կարգումն է եւ այն, որ մի {շատ} գեղեցիկ աղջիկ, որի վերայ սիրահարուած է

ր շուտ աւարտուի նորա հանդէսը, պատճառ, {շատ} պատրաստութիւնք տեսաւ ախոռը մտանելուց յա

յժմ առողջութիւնդ, ես, ճշմարիտն ասեմ, {շատ} վախեցայ... - Երեւի թէ առաւօտուն

եւում էր աչքիս եւ անյայտանում դարձեալ: {Շատ} մտածեցի, շատ որոնեցի մեր քաղաքի մէջ,

եւ անյայտանում դարձեալ: Շատ մտածեցի, {շատ} որոնեցի մեր քաղաքի մէջ, թէ կա՞ր արդեօք

աշուեցայ. մարդու հետ խօսելու ժամանակ, {շատ} անգամ չհասկանալով նորա խօսածը, որովհետ

նկերակցութենից. այն մարդիկը, որ յառաջ {շատ} սիրելի էին ինձ, այժմ դարձել էին իմ աչք

րձակելով, անյայտացաւ ծառերի քամակում: {Շատ} որոնեցի նորան անտառի մէջ, այնուամենայն

նելը: - Քեզ արդէն յայտնի է, որ ես {շատ} անգամ կատարել եմ եւ աւելի ծանր գործեր,

որի երեսը նմանեցնում էր թաւիշի. իրանը {շատ} կանոնաւոր, կուրծքը կատարելապէս կերպարա

ոթութեան մէջ... գուցէ մոռանայի եւս: {Շատ} ստոյգ է, թէ ոչինչ բան այնպէս հիմնաւոր

ւատա՛ ինձ, անասունի կեանքը մեր կեանքից {շատ} վատ չէ աշխարհի երեսին: - Դու եւս ճ

ա՛ռ գետնիցը մի քար եւ տես թէ քեզանից ոչ {շատ} հեռի նստած ճնճղուկը, ագռաւը, կամ շուն

ի՛ նստենք եւ կատարենք մեր գործը: - {Շատ} բարի, բայց, ինչպէս ասացի, այդ մարդեր

նա այնպիսի դրութեան մէջ է, որ ժամանակը {շատ} թանգ արժէ նորան: Ես քեզանից գաղտնիք չո

եւս չէ բացել: - Տարակոյս չկայ, որ {շատ} թէ փոքր տեղեկութիւն ունիս այդ գիտութեան

քերի մէջ, ոչինչ գտանելու չե՛ս. իսկ թէ {շատ} խնդրում ես ինձ, ուրեմն ես ցոյց կը տամ

ինձ, թէ կայ մի այդպիսի գիտութիւն եւ թէ {շատ} խելացի մարդիկ եղած են դորա սպասաւորք:

սիրուն, ցոյց տուր ինձ այդ թուղթը, ես {շատ} ուրախ կը լինիմ եւ շատ շնորհակալ, եւ դո

ձ այդ թուղթը, ես շատ ուրախ կը լինիմ եւ {շատ} շնորհակալ, եւ դորա փոխանակ կը տամ քեզ

: Եւ արդարեւ նորա անդադար Նարեկ կարդալը {շատ} ձեռնտու էր եղել նորան ընթերցանութեան մէ

n philosophia, maximus in theologia: {Շատ} են այս մարդու աշխատութիւնքը, բայց Ալքի

չերեւեցաւ մի օրինաւոր ալքիմիկոս, թէեւ {շատ} կային աննշան մարդիկ, որ պարապում էին ա

յիշել այստեղ եւ Նիկոլայոս Ֆլամելը, որ {շատ} խօսքերի պատճառ է եղել իւր կեանքի մասին

ւր նպատակին հասնելու համար, նա կատարեց {շատ} փորձեր. Բայց, - ասում է Պարացելսոսը,

Բայց, - ասում է Պարացելսոսը, - ես դեռ {շատ} յառաջ գիտէի փիլիսոփայական քարի գաղտնիքը

ցած աբեղան համարեց, թէ խոստացած արծաթը {շատ} մեծ էր, համեմատելով Պարացելսօսի կարճաժ

սութեան, որոնք վճռեցին, թէ հերիք է մի {շատ} չափաւոր վարձատրութիւն, որովհետեւ հիւան

ա զրկուած ամենայն օգնութենից, ման եկաւ {շատ} քաղաքներ, յետոյ հասանելով վերջին աղքատ

ագաւորական Հասարակութիւնը, որ յառաջուց {շատ} սառն աչքով նայում էր այս փորձերի վերայ

բոլոր մետալները բաղկացած են ժիպակից եւ {շատ} կամ փոքր մաքուր ծծումբից ( բացի այս երկ

ս. որովհետեւ ոսկու բաղկացուցիչ մասները {շատ} կամ սակաւ գտանւում են միւս բոլոր մետալն

ի թաբաքը եւ, արձակելով ծուխի օղեր, որ {շատ} յաջողակութեամբ բաց էր թողնում բերանից,

բերանը մրոտ մի մարդ: Նորա հին սերտուկը {շատ} տեղ ծակոտուած էր կրակի կայծերից, ձեռնե

մեր կարծիքը, թէ պիտոյ է, որ այդ մարդը {շատ} կանգնած լինէր կրակի առաջեւ, որովհետեւ

ռէի քեզ. խնդրեմ, հրամայեցէք նստեցէք, {շատ} ուրախ եմ: - Բարով, - Մանթուխեանցը

տ: - ճշմարիտը պիտոյ է ասել, այսօր {շատ} վաստակած եմ... - - Ինչպէ՛ս վերջա

ը: - Ճշմարիտը պիտոյ է ասել, այսօր {շատ} վաստակած եմ, - կրկնեց պ. Մանթուխեանցը

րա տնում. բայց այսքան պիտի իմանալ, որ {շատ} օրիորդք մուտ եւ ել ունին նորա տան մէջ,

արկոսը: - Ինչ բաներ էք խօսում. ես {շատ} ուրախ եմ, որ չկայ նորա անունը. եւ եթէ

այն կոմս էմմանուէլին է խելացի ստեղծել: {Շատ} բարի, թէեւ այդպէս չէ, բայց ասենք, թէ

ւթիւն տուեցին դէպի սա: Զարմանք բան է. {շատ} անգամ պատահում է, որ մեզանից իւրաքանչի

մ է, որ մեզանից իւրաքանչիւրը ստանում է {շատ} անծանօթ եւ անտես թշնամիք․ ես ոչինչ վնաս

իւնը, այդպիսի երկնային եւ սուրբ բանը, {շատ} անպիտան եւ անարժան մարդերի ձեռքում եղել

ւաճանութեան եւ արիւնահեղութեան գործիք: {Շատ} ամբարիշտ մարդիկ իւրեանց յանցանքը ծածկել

րծել, նա մի ջիլ մարդ է, գուցէ քեզանից {շատ} խմէ, - ասաց Մանթուխեանցր: - Եղբա՜

ում ես ինձ. նա ինչ մարդ է, որ ինձանից {շատ} խմէ: Ես մինչեւ այժմ կարծում էի, թէ դո

ւիրեւցէք, ինձ մի մասնաւոր վնաս չունի, {շատ} շատ, միւս օր պիտի մի ոտանաւոր գրէ, կա

ւցէք, ինձ մի մասնաւոր վնաս չունի, շատ {շատ}, միւս օր պիտի մի ոտանաւոր գրէ, կամ իւ

, - խաղաղ սրտով ասաց պ. Մարկոսը, - ես {շատ} դիտաւորութիւնք ունէի... Այս խօսքերը

համար գալոց օրերը: Արեւելեան ազգերը, {շատ} անձնատուր եղած լինելով երեւակայութեան ե

ծոցումս է... Շաքարեանցի ականջին {շատ} քաղցր եկաւ ոսկու ձայնը, վասն որոյ վերջ

, թէ ոսկի էր այն, - բայց մի բանի վերայ {շատ} զարմանում եմ, - ասաց նա, - ինչպէս է,

ամ այդքան փոքր շինեցիր, երկրորդ անգամը {շատ} պիտի շինես, այնպէս չէ՞: - Անտարա

րծիք բերել տալ օտար աշխարհներից: - {Շատ} լաւ, եթէ մի մի փութ եւս պատրաստելու լի

դիտաւորութիւնը: Իմ կարծիքը այս է, որ {շատ} ոսկի շինելուց յետոյ, վաճառենք նորան եւ

ընդունելի եւ աստուածահաճոյ բաներ դեռեւս {շատ} կան, ջրհոր փորել, տանը մնացած աղջիկ լ

երայնոց... եւ այսպիսի օրհնութեան գիր {շատ} անգամ կարելի է կէս մանէթով ստանալ: Ի՛ն

մտքով դէպի մի այլ ընկերութիւն: Է․ {Շատ} ժամանակ չէր, որ կոմս էմմանուէլը բնակւո

դուրս գալ իւր մռայլոտ բնակարանից, ուր {շատ} տարիներ անցուցել էր մելամաղձական եւ տխո

ցախնդիր մարդու ուշադրութիւն: Առհասարակ {շատ} տխուր երեւոյթ է այս, բայց անմիջական հե

ւ աղբիւրն էր մխիթարութեան: Ո՛հ, արեւը {շատ} անգամ դեռեւս պիտի մտանէ Հայերի ասիական

ուն մեռեալները ( ходячие трупы) դեռեւս {շատ} ժամանակ պիտի կենդանի մարդիկ թուին մեր ա

պատ էր բոլորովին այդ եկեղեցու բակը, եւ {շատ} ծառեր տնկած կային պարսպի հետ զուգահեռաբ

գրութեան հանդարտութենից երեւում էր, որ {շատ} սառնութեամբ կատարում էր այդ գործը, եւ

նը, ապրելու եւ ընտանիք պահելու հոգսը, {շատ} անգամ խտրութիւն չունին հնարների մէջ, ո

րամասն հաշիւը քննելու համար: Խելացի էր {շատ} մեր երեսփոխանը, նա սկսանում էր մի մի ա

եւ խափան լինել մեր գործին ": Առհասարակ {շատ} բարեսիրտ են մեր քահանայք, այս չէ կարել

մակոչը, ճակատի քրտինքը սրբելով: - {Շատ} բարի. բայց եկեղեցին ո՛չ հոգեւոր կառավա

իւր հետ, որպէս անբան անասունի հետ: Ես {շատ} զարմանում եմ ձեր ժողովրդի վերայ: -

ելի պարոնը: Տարու մէջ, ես տեսանում եմ {շատ} տեսակ հասարակութիւնք: Ամէն մի թաղումի

մ վաթսուն հոգի: Այդ տեղերում լինում են {շատ} խօսակցութիւնք, եւ այդպիսի տեղերում կար

եւ խելացի կամ զննող մարդը, որ կամէր, {շատ} բան կարող է իմանալ այսպիսի ժողովներից:

արաղ, կամ առաջեւս դնում են կերակուրը. {շատ} անգամ տեսել եմ, որ բաժակը կամ ամանը,

սելու կամ բանի մէջ խառնուելու իրաւունքը {շատ} կամ սակաւ կարողութեան տէր մարդն ունի,

մ է միայն պարոնների, այսինքն նոցա, որ {շատ} արծաթ ունին: Միջին դասակարգի մարդիկը,

արդիկ, այնտեղ խօսում են, քննում են եւ {շատ} անգամ աւելի առողջարար մտածում են, քան

ետեւ եւս կը կառավարուի, մեք մեր կեանքի {շատ} մասը անցուցել ենք, թող մեր որդիքը ինչ

ն ձեր պահանջողութիւնքը եւ խօսքերը: {Շատ} տխուր տպաւորութիւն, գործեցին այս բաներ

թեան պատճառով դուրս էք եկել ման գալու, {շատ} լաւ էք արել: Միմիայն երջանկութիւն, որ

նքը առնունք որպէս մի թել, ապա ուրեմն, {շատ} խայտաբղետ եւ պիսակ մի թել է նա: Այդ կա

նպէս է պատահում, որ եթէ ոչ միշտ, գոնէ {շատ} անգամ, այսպիսի քաղցր րոպէները ընդհատւո

եթէ կամիք, գնանք միասին: Թէպէտեւ {շատ} ծանր էր կոմսին ընդունել այս հրաւէրը, բ

ս տեսայ նոցա տանից դուրս գնալը: - {Շատ} կարելի է, - պատասխանեց մայրը, -գուցէ

նդրած կը լինէի ածել այդ եւս, ըստ որում {շատ} սիրում եմ այդ տաղը: - Ճշմարի՛տ է,

այդ տաղը: - Ճշմարի՛տ է, լաւ տաղը {շատ} լաւ բան է: Բայց իմ տաղարանի մէջ չկայ ա

սել: Թ․ Մահտեսի Թովմասի տանը կային {շատ} հիւրեր, արք եւ կանայք, երբ ներս մտաւ

ողջունել նորեկ հիւրը: Կոմս էմմանուէլին {շատ} անախորժ երեւեցաւ այս․ ըստ որում այնտեղ

մտանում ես, որպէս մի մօտ ծանօթի տուն, {շատ} անտեղի են արտաքին քաղաքավարական արարողո

զրկուեցան այդ քաղցր երգի վայելքից, որ {շատ} գեղեցիկ երգում էք: - Խնդրեմ, առա

ս էր լաւը, որ նորա առաջեւ կանգնողը եւս {շատ} խաբուելու պտուղ չէր. նա ինքը մի բան սր

: Առանց կեղծաւորութեան ասում եմ, դուք {շատ} գեղեցիկ երգում էք, եւ ոչ միայն ձեր, ա

թէ մի խնջոյք կամ մի բան պատահի: - {Շատ} շնորհակալ եմ. բայց չեմ կարող ընդունել

չեմ տալիս ձեզ երգել այնպիսի բաներ, ուր {շատ} կային ցած խազեր, այդ կարող է, վնասակա

, - հաւելացոյց կոմսը ծիծաղելով: - {Շատ} շնորհակալ եմ. ես ինքս բաւական նեղութիւ

լով, այլեւ ստուգած լինելով, որ այստեղ {շատ} սակաւ մարդ կար ֆրանսիագէտ, եկել էր մեր

տ, - հարց արեց կոմս էմմանուէլը. - այս {շատ} զարմանալի բան է, յանկարծ, ոչ այն, հա

րիամի թարգմանչութեամբ): Ինձ ասաց, որ {շատ} կը ցանկանար լսել մի Հայոց երգ, փորձելո

ել: Երգեցողութեան ժամանակ, մի բան {շատ} անախորժ տպաւորութիւն գործեց կոմսի վերայ

: Կարդալ, գրել, ընդհանրապէս չգիտեն, {շատ} չնչին բացառութեամբ: Իւրեանց տանից կամ

բնակուել էր, ուրիշներից: Ես ման գալով {շատ} հայաբնակ տեղեր, շատ աշխատել եմ, որ բո

րից: Ես ման գալով շատ հայաբնակ տեղեր, {շատ} աշխատել եմ, որ բուն հայկական մի բան կա

էր թոյլ տալ մանաւանդ այն պատճառով, որ {շատ} տեղեր Հայաստանում քրիստոնէութիւնը ներս

ը ներս մտաւ թագաւորական հրամանի ուժով, {շատ} տեղ սուր եւս գործ դրուեցաւ եւ մի փոքր յ

նալ: - Ի՛նչ պատճառով: - Ո՛հ, {շատ} խո՛ր է դորա պատճառը, եւ որքան խոր, այ

ոշմը մնաց տպաւորուած Հայերի վերայ: Այս {շատ} խորախորհուրդ վնաս էր, բայց իմ մտքերը կ

կամ բարոյական հարինք: - Թէպէտեւ ես {շատ} գլուխ չունիմ ուսումնական բաների, - ասա

չգիտեմ թէ ուր տեսել էր, եւ այնուհետեւ {շատ} եւ շատ որոնելով ու չգտանելով, այժմ վհկ

թէ ուր տեսել էր, եւ այնուհետեւ շատ եւ {շատ} որոնելով ու չգտանելով, այժմ վհկական ար

ջին ձայնի հետ, Որ արձակեցին այնքան {շատ} հոգի: Մրրիկը անցաւ, ծովը հան

Մրրիկը անցաւ, ծովը հանդարտեց. {Շատ} հեռի չէինք մեք ծովեզերքից... Ջր

ս սողաց տեսնել նորա երեսը: Ես {շատ} նայեցայ... բայց մեր նաւն արագ Վա

ինելով կրթութենից եւ դաստիարակութենից, {շատ} վարժ եւ յաջող կերպով սկսեց իւր առեւտրակ

, թէ նպատակը կը սրբէ հնարը, ապա ուրեմն {շատ} հեշտութեամբ կարող է կարճ ժամանակից միլի

ւելի հարստութեան, քան թէ իւրեանց կարգի {շատ} մարդիկ, դատապարտելի հպարտութեամբ նայու

հիմնաւորապէս ապացուցանում է, թէ որքան {շատ} մտածում էր եւ հոգս էր առնում իւր ընտանի

մ տունը այս քաղաքի մէջ մինչ ի սպառ: Ես {շատ} անբաղդ մարդ եմ, - շարունակեց նա, - ան

խանգարուելով, խանգարում է միւսը, որով {շատ} անգամ վտանգւում է եւ ամբողջ կազմուածքը

մբողջ կազմուածքը: Դուք գանգատել էք ինձ {շատ} անգամ, թէ ձեր դուստրը երկար ժամանակ ու

երի վերայ, առանց զգալու... - Ես {շատ} պարապած եմ, ուստի շատ անգամ շփոթւում ե

ւ... - Ես շատ պարապած եմ, ուստի {շատ} անգամ շփոթւում եմ, - պատասխանեց պ. Յո

արէք իմ առաջարկութիւնը, ձեր դստեր բանը {շատ} եւ շատ վատթարանալու է: - Ներկայում

առաջարկութիւնը, ձեր դստեր բանը շատ եւ {շատ} վատթարանալու է: - Ներկայումս այդ ա

ակատար են ոչ միայն զանազան մարմինք, որ {շատ} անգամ պիտոյ էր զգուշութեամբ ներս բերել

պետ, որ դուք ձեր խորհուրդը տուեցիք ինձ {շատ} խիստ խօսքերով: - Ճշմարտութիւնը միշ

ծակատարը, ստրկական պատկառանքով: - {Շատ} լաւ, եթէ խօսք դուրս չգայ գործաւորներից

րան: - Այո՛, իմ պարոն. բայց դուք {շատ} լաւ իմանում էք այս գործերը: Աշխատաւորք

երի մահուդի անպիտանութիւնը: Այս եւս մի {շատ} զգուշաւոր հոգաբարձութիւն էր. վաճառական

խլել այդ պարոնի պաշտօնը եւ այլ այսպիսի {շատ} բաներ: Դուք, իմանալով այս, իսկոյն վճ

ներից, եթէ ոչ աւելի վատթար. ըստ որում {շատ} ռամիկների սիրտ եւ հոգի այնքան ապականուա

и, черти накачали, որ ասում է Ռուսը, {շատ} յարմար է այս հանգամանքներին, որոնց մէջ

, որ հասկանայիր իմ ասածները... - {Շատ} վեր ես քարշւում, - ասաց Թիւթիւնճի-օղլու

իւր կրկնափակ ոսկեայ ժամացոյցին: Ես {շատ} զարմացած լինելով այս մարդուց խօսակցութե

ին դէպի ցեխոտ փողոցը, որովհետեւ աշունը {շատ} առատ էր եղել իւր անձրեւներովը: Սենեակը

նեակը, որի մէջ նստած էին, զարդարած էր {շատ} հասարակ եւ աղքատ կարասիքներով, պատի վե

սիքներով, պատի վերայ կախած էին մի քանի {շատ} հասարակ պատկերներ, պատահմունքով գնուած

օղլուից, որ կանգնած էր նորա քամակում, {շատ} սիրել էր նորան, այդպէս պարզ սրտով մարդ

արեւ չտուած. պատճառ, քանի գնում էին, {շատ} մօտ ծանօթանում էին, եւ Շահումեանցը աւե

մ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն: - {Շատ} բարի, - ասաց Շահումեանցը, - ընդունու՞մ

՛, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն: - {Շատ} լաւ, - ասաց Շահումեանցը, - հողը կղմինդր

, բայց երկրորդ օրինակդ յարմար չէ եւ ես {շատ} ուրախ եմ, որ շփոթուեցար: - Ի՞նչ զա

հանքերի բաղկացուցիչ տարերքը երկու են, {շատ} սակաւ երեք, թէեւ կան բաղադրեալ հանքեր

րին այժմ անարգում էր Շահումեանցը: - {Շատ} բարի, ընդունում եմ եւ փայտի օրինակը եւ

րեւ բուսական, փոխում են իւրեանց ձեւը, {շատ} անգամ եւ բաղադրութիւնը, պակասելով կամ

արանափոխութիւնքը մահ են համարում: - {Շատ} բարի, - ասաց Թիւթիւնճի-օղլուն, - ես ընդ

էիր դրել դու քո վերայ, եւ այս պատճառով {շատ} ճիշտ է տուածը պահանջելու ժամանակ. նորա

ողանալով բուսուցանում է եւ զարգացնում է {շատ} սերմեր, որ քամին բերել էր քո հողի մէջ

ս էր բնութեան նիւթական բաների օրէնքից, {շատ} անգամ բռնացնում են մեզ ո՛չ թէ միմեանց վ

իկ խուսակցութեանդ վերայ. ճշմարի՛տ, ես {շատ} խելօք մարդիկ տեսել էի Խաչատուր աղայի ղա

ւքի մէջ այնպիսի մեծ փոս է փորել, որ ես {շատ} հեռի եմ քեզանից եւ չեմ կարող համարձակու

եան հրաշքներին, կը տեսանես, որ այդ քո {շատ} մեծ կարծած փոսը նա մի րոպէում կը լցնէ,

այս մարդը մի մտածմունք ունէր. պատճառ, {շատ} անցած, հեռացած լինելով Թիւթիւնճի-օղլու

միս կերած, դառնալ ղահուէտուն, ինչպէս {շատ} անգամ պատահում էր: Զարմանք բան է,

, սորա նորա անցքը իմանալու, խօսելու եւ {շատ} անգամ պատգամախօսի պաշտօնը յօժար սրտով վ

ւանումը այս մարդու վերայ, այնտեղ, ուր {շատ} անգամ շատ մարդիկ դրականապէս ապացուցանու

ս մարդու վերայ, այնտեղ, ուր շատ անգամ {շատ} մարդիկ դրականապէս ապացուցանում են կամ հ

այտնի էր, որ Թիւթիւնճի-օղլուի ապրուստը {շատ} պարզ էր, նորա կեցութիւնը շատ հասարակ.

ապրուստը շատ պարզ էր, նորա կեցութիւնը {շատ} հասարակ. մարդ եւ կին տարին երկու ձեռք

սելով Մանուշակի պիտոյքների համար: Կինը {շատ} անգամ ասում էր, եթէ Թիւթիւնճի-օղլուն ո

ին դեռ չենք ծանօթացրել մեր ընթերցողքը, {շատ} սրտաբաց կին էր. կարճահասակ, հաստամարմ

րակ նախիջեւանցի կնիկ-մարդերի հագուստը, {շատ} հաւատարիմ էր մնացած թաթարի տարազին, որ

րա կուրծքի սէգմենտը ցոյց կը տայ քեզ այն {շատ} անգամ թուխ գունով թաշկինակը, որ իսկ եւ

մանր յակինթներով ( եաղութ): Գլխի մազը {շատ} խնամքով երեք բաժանած եւ մի գէս հիւսած ը

նկայ հագուստը եւ ձեւը այն պատճառով, որ {շատ} անգամ մի տպաւորութիւն, որ այսպիսի պատկ

յտնուեցաւ տան մէջ. նորա հագուստի վերայ {շատ} զգալի էր փոփոխութիւնը. պատճառ, մի մեծ

ելով, ստացել եմ, փառք Աստուծոյ: - {Շատ} բարի, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլու տիկի

այնութիւնը կամ անհամաձայնութիւնը: - {Շատ} բարի, - պատասխանեց պարոն Մկրտիչը, - միա

է տային նորա ծնողքը: Պարոն Մկրտիչը {շատ} հասարակ եւ անկիրթ մարդ էր, եւ Մանուշակ

նա ամենայն օր մտածում էր նորա վերայ եւ {շատ} անգամ երկու արտասուքի կաթիլներ գիծ քարշ

ան թէ այսպիսի մարդու կին դառնալ: Նա {շատ} անգամ երեկոները իւր ննջարանի մէջ ծունկ

դ Աղուանեանց Մկրտչի նման մարդը, որ քիչ {շատ} վաճառական անունը վերան էր եւ Ղրիմ գնալ-

անշունչ նամակի հետ, ինչպէս մի մարդ իւր {շատ} սիրելի բարեկամի հետ: Նամակը գրելուց յե

ած չլինէի նորա մասին եւս գրել. բայց ես {շատ} թշուառ եմ, ձուկի նման մունջ. ձայն չու

կը տայ կին մարդերի հնարագիտութեանը, որ {շատ} եւ շատ է: Կին մարդը հարիւր անգամ իւր հ

կին մարդերի հնարագիտութեանը, որ շատ եւ {շատ} է: Կին մարդը հարիւր անգամ իւր հնարագիտ

եւ այն մի օրուայ մէջ. կին մարդու սիրտը {շատ} քնքուշ է եւ դիւրաշարժ, ճշմարի՛տ է, կա

լով, զգուշացնում ես ինձ. ճշմարի՛տ է, {շատ} չար են ժամանակիս տղայքը: - Ուրեմն ա

եղող մարդու տաս, ժամուց չի լինի: - {Շատ} բարի, հոգիս, Աստուած օրդ երկայն առնէ

փայլուն աչքերով եւ լաւ հագնուած: - {Շատ} բարի, - պատասխանեց պառաւը, - Աստուած

սխանեց պառաւը, - Աստուած անփորձ պահէ, {շատ} խնդաս: Աղքատը հեռացաւ: Մանուշակը մ

, որ իսկոյն կատարէին նորա հրամանը: {Շատ} խօսակցութիւնք արեցինք այնտեղ, ճաշ կերա

սիրել էր նորան: Թէպէտ Թիւթիւնճի-օղլուն {շատ} այն տեսակ մարդերից չէր, որ ամենայն բան

սելու չեմ կարող կտրական բան ասել: - {Շատ} լաւ ես ասել. եթէ միւս անգամ գայ, ասա՛

նճի-օղլուից: - Փառք Աստուծոյ: - {Շատ} ուրախ եմ: - Այդ դատարկ բաներ են, -

այլ բարոյապէս եւ հոգեբանաբար: - Ես {շատ} խորունկները չեմ մտանում, - պատասխանեց Թ

հասկացո՞ւր ինձ մարդու ինչ լինելը: - {Շատ} բարի, - պատասխանեց Շահումեանցը, փոքրիկ

քր ինչ ջուր յաւելացնէ վերան. պատճառը, {շատ} քաղցր էր: - Իմը քաղցր չէ, - ասաց Թի

ւթիւնճի-օղլուի կինը, ինչ մեղքս պահեմ, {շատ} զզուած էր այս բանից, բայց ո՞վին ասէ.

այլ այս մի անսահման բան է, այնպէս, որ {շատ} անգամ հարկաւոր կը լինի արժանաւոր մարդու

մարդ կարող է առնել, եթէ կամենայ, բայց {շատ} անգամ մի մարդ չէ կարող մեծ գործ կատարել

են համարում, եւ կարծում են դեռեւս, թէ {շատ} սէր հասկացող մարդիկ լինելով, իրաւունք

տան է, ուր դատւում են ամենայն մարդիկ, {շատ} մեծերից բռնած մինչեւ վերջը: Ամենայն մա

եղ թղթախաղ խաղալու առանց վճարի, կամ թէ {շատ} շատ մի բաժակ ղահուէով, որի արժողութիւն

ղթախաղ խաղալու առանց վճարի, կամ թէ շատ {շատ} մի բաժակ ղահուէով, որի արժողութիւնը գի

ով, որի արժողութիւնը գիտես: Ես ինքս, {շատ} ժամանակ, լսելով մի քանի մարդերի խօսակց

ի մարդերի խօսակցութիւնները, որ իւրեանց {շատ} վեր մարդ են համարում եւ այնպէս բարակ,

ւ չէին այդ ծանր պաշտօնից, այդպիսիներին {շատ} անգամ ասում եմ, որ ձեռք վեր առնուն իւր

մ, - կտրեց խօսքը Թիւթիւնճի-օղլուն, - ես {շատ} ուրախ եմ, եւ ցանկանում էի միշտ միասին

, մնացէք բարեա՛ւ: - Երթաք բարեաւ, {շատ} շնորհակալ եմ: Այս ասելով, մի ճրագ

շնան խառն եղանակներում դուրս գայ, թէեւ {շատ} ցանկանում էր: - Ուրեմն, Մանուշակ,

ղքատի ձեռքով ուղարկած նամակդ կարդացի եւ {շատ} ցաւեցայ, որ այդպէս վրդովուած էր քո հոգ

այտերը բոլորովին մեքենաբար: Մանուշակին {շատ} ահարկու երեւեցաւ այս գիշեր... Նորա ս

էջ, թէեւ ոչ այնքան պարզ. պատճառ, օդը {շատ} թանձր լինելով, թոյլ չէր տալիս լուսնի ճ

լով իւր վարձը, գնում է իւր բանին: {Շատ} տկարութիւնք, շատ անբժշկելի ցաւեր, որո

ում է իւր բանին: Շատ տկարութիւնք, {շատ} անբժշկելի ցաւեր, որոնց վերայ բժշկութիւ

ենով. այն բժշկութիւնքը, որ ստացել էին {շատ} անառողջանալի հիւանդներ. նորա մեծ վկայո

վարդապետի վերայ եւս, որ չնայելով, թէ {շատ} կարդացող էր, այսուամենայնիւ կատարել էր

եղի բնակիչների վերայ: Այն տեղերումը {շատ} անգամ պատահել են մարդիկ, որ տեսել են մ

ի հարսանիք կամ մի այլ հանդէս կատարելը: {Շատ} անգամ նոքա իւրեանց նուագարանների անուշ

նի երեխան ընդունելու: Խեղճ դայեկը, որ {շատ} բարեհոգի կին է եղած, որին մինչեւ այսօր

րկու մեծ ուռիների տակ տեսանում է դայեկը {շատ} ճրագներ, բազմութիւն, սեղանի պատրաստու

դ, եւ ածում է նորա մէջ սխտորի փեճեկներ {շատ}. յետոյ, այն երկու լաւ հագնուած մարդիկ

այսպիսի ոգիաբնակ տեղերի մասին, որոնցով {շատ} առատ է Նախիջեւանը, եւ որոնց ճիշտ նկարա

նստում էին իւրեանց տեղերը: Բայց այնքան {շատ} էին նոքա, որ եւ այսպէս թափանցիկ մարմին

ի-օղլուից ստանար հինգ հարիւր մանէթ, որ {շատ} օգտակար կարող էր լինել նորան իւր առուտո

խօսում այդ աղջկայ մասին, ասում են, որ {շատ} բաց աղջիկ է... Ահա մեր դրացի Գասպար

. Ահա մեր դրացի Գասպարի աղջիկը, թէպէտ {շատ} սիրուն չէ, բայց ի՞նչ հարկաւոր է գեղեցկ

թիւնը, հացով ուտելու չես, գոնէ արծաթը {շատ} է, երկու հազար մանէթ... Ասելը հեշտ

ս չէ գալիս: Պէտք է ասես, թէ նորա ցեղը {շատ} խելօք չեն, եթէ այդպէս դատելու լինիս,

ն է ստացել Գիրէյ-խանից, նա իւր խելքովը {շատ} հարստութեան տէր է դարձած ճշմարիտ է, մի

արծ լսելով խորտակուին միանգամայն: - {Շատ} բարի, եղբայր, կարող ես հաստատ յոյս եւ

, ճշմարիտ է ասածդ հազարի մասին, եւ ես {շատ} ուրախ կը լինեմ, ոչ թէ վերայնոցի համար

ն... - Ի՞նչ պատճառով մատանին ոչ. {շատ} գեղեցիկ շինուած է, քարը թանկագին...

որա բոլոր առեւտրական հաշիւները անգամ եւ {շատ} էր պատահում, որ կին միջնորդի ձեռքով ին

ոջից, սկսեց մատանու պատմութիւնը: - {Շատ} տարիներ են անցել նորանից յետոյ, երբ մե

ի Թաթարի իշխանի իշխանութեան ժամանակին. {շատ} տարիներ եմ ասում եւ ո՛չ թուականը իսկապէ

Խանը, ընդունել է այս հոգեւոր պարգեւը {շատ} սիրով, եւ հրամայել է գանձապետին մեծ ար

անի բոլոր գոյքը, որոնց մէջ լինում է եւ {շատ} անգին գոհարներ եւ այս մատանին եւս, իսկ

արների միջից մի ամենաթանկագին ադամանդ, {շատ} հազուագիւտ իւր գնովը, նուիրելով Սուլթա

րելով Սուլթանին, ստանում է Բասրայի մօտ {շատ} գիւղեր, երկիրներ եւ ստրուկներ, այնպէս

ինելով չեմ կարող դուրս գալ տանից. բայց {շատ} հարկաւոր բան ունենալով ձեզ ասելու, խնդ

Ծ. Գէորգ Շահումեանց: Մանուշակը {շատ} ուրախացաւ, բայց աշխատեց ծածկել իւր ուր

ցոյցի ամէն մի գնալ գալը, ամէն մի զարկը {շատ} երկար էր թւում. իւրաքանչիւր րոպէի մէջ

իւթիւնճի-օղլուին, ասէր նորան, որ ինքը {շատ} վաղուց ստացած էր Մանուշակի համաձայնութի

էր, որ գլուխը փոքր-ինչ բարակ չլինելով {շատ} բան չէր հասկանում, եւ այս պատճառով եւ

՛չ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն, - ես {շատ} ուրախութենով յոժարեցայ եւ օրհնեցի այդ լ

Մի հատ է Նախիջեւանում Թիւթիւնճի-օղլու, {շատ} չկայ. նորա Մանուշակ դստեր հետ ամուսնաց

լուսաւորութեան ճրագը, այստեղ ու այնտեղ {շատ} աղօտափայլ պահպանուելով միայն Հայաստանի

պաշտպանութիւն լուսաւորութեան, թէպէտեւ {շատ} անմխիթար յիշատակարանք, այո՛, ե՛ւ թագա

ումնասիրութիւնը, այլեւ ականաւոր մարդիկ {շատ}, աշխատում են, ուսումնարաններ շինելով

թարը իւր ձեռնարկութեան մէջ ունէր յաղթել {շատ} դժուարութիւնների, բայց նա չվախեցաւ։ Ս

իթարի առաջարկութիւնը։ Այս պատճառով եւս {շատ} դժուարութիւնք, այլեւ մեծ արծաթագլխի կա

երեսից, որի գործակատարքը կաշառուելով, {շատ} հեշտ կորուսանում էին մի մարդ մանաւանդ ա

ատակը, այդ տտիպ պտուղները, որ բերել է {շատ} մասներով Մխիթարեան միաբանութեան գործակա

ի մեր խորին ցաւակցութեանը։ Մեղաւորը եւ {շատ} մեղաւորը, եթէ կը ներեն Հայք մեր համարձ

՝ անցանենք քննել նորա ընկերութիւնը, որ {շատ} յեղափոխութենների ենթարկուեցաւ մինչեւ մե

րկրորդական է քաղաքականութիւնը, որ թէեւ {շատ} ծանրակշիռ բան է, բայց եւ նա ինքը գլխաւ

շուառութիւնը, այդ բոլորը, ասում ենք, {շատ} բնական կերպով, նոցա կրօնի հետեւանքն է

գաղափար ասուած էր իւրեանց օգտի համար, {շատ} վաղ ժամանակներից քարոզում էին իւրեանց ա

՝ անսխալելի եւ անմեղանչական երեսփոխան։ {Շատ} ժամանակ էր, որ քարոզում էին պապերը եւ

նների անկարգ գործերի վերայ։ Դեռեւս {շատ} յառաջ այս իրողութեններից ստեղծագործել է

րոպայի ամենայն տեղերից Հռովմ գանչուեցան {շատ} եպիսկոպոսք, որոնց մի քանիքը զրկուեցան

գորի նամակագրութենների մէջ։ Դեռեւս {շատ} բաներ ունէինք հանդէս բերելու, բայց ժամ

որովհետեւ աշխարհի հանգամանքները երբեմն {շատ} բաներ ստիպում են կատարել, թէեւ մի այդպ

ներում։ Ճշմարտութեան եւ լուսաւորութեան {շատ} քարոզիչք փչել են իւրեանց վերջին շունչը

պառաւի հետ, որի գիշերատեսիլ զինուորքը {շատ} էին, քան թէ լուսաւորութեան որդիքը։ Ար

ել Աստուծոյ ձայնը, Քրիստոսի պատուէրը։ {Շատ} օրինակներ կան պատմութեան մէջ, որ ապացո

Րավայլեակի դանակը։ Պապականութիւնը {շատ} դիպուածներում զոհում էր իւր անսխալելի կ

ում էր իւր անսխալելի կանոնադրութիւնքը, {շատ} մեծամեծ մեղքեր, որ պապին միայն տուած է

ացան Քրիստոնէութեան փրկարար խորհուրդը, {շատ} քաղաքներ, որոնց մէջ մի տեղ հաւաքուած է

նահատուիլ, հաշուի ու համարի տակ դնելով {շատ} հանգամանք, որ անմիջաբար առիթ էին այդ գ

հին Հայկական դպրութիւնը։ Թողունք, որ {շատ} բան եւս թարգմանուած է Մխիթարեանց ձեռքով

եանց ոյժը լեզուներ ուսանելու համար, եւ {շատ} բնական կերպով յառաջացան լեզուագիտութեան

Իսկ առհասարակ այլ գիտութենների հանդէսը {շատ} սահմանափակ լինելով այդ դպրոցում՝ ոչինչ

րութենից։ Եւ ո՛չ միայն Մխիթարեանք, որ {շատ} ցած են իւրեանց գիտութեամբ եւ ուսումնակա

յոց ազգի համար։ Վիեննայի միաբանութիւնը {շատ} բացայայտ կերպով ցոյց տուեց Մխիթարեանց ա

մեր համար զարմանք չէ. դորա փոխանակ մի {շատ} բնական գործ։ Մատենագրական յառաջ խաղալո

եան արժանաւորութիւնը։ Եւ մեր համար {շատ} դառն է տեսանել Հայոց ազգից մի ընկերութի

եւ իմ պաշտպան. եթէ կամիցի եւ եթէ ոչ, {շատ} է ինձ, այո՛ զի նա 'ի մայրենի իրաւանց ի

վաստակս կացուցից։ Անզգամութեամբ ասեմ, {շատ} են ոսկերք իմ առ շաղփաղփ Աստուածաբան կար

որեցուցչաց Հայոց եւ այլն "։ Այսչափ ինչ {շատ} լիցի առ այժմ. զի չիք կար զօրութեան 'ի

նաւանդ՝ համեմատելով ազատական կրօնի հետ, {շատ} նեղսիրտ։ Բայց եւ դա ունէր իւր մեծ խորհո

ւս այլ վերեւումը յիշուած մարդերին թէպէտ {շատ} անհաճոյ էր այս բանը, բայց դորան ընդդէմ

սան միլիոն հաշուած լինէր Հայոց ազգը, որ {շատ} շատ չորս միլիոն է։ ---------------

միլիոն հաշուած լինէր Հայոց ազգը, որ շատ {շատ} չորս միլիոն է։ ---------------

ութեանն յորմէհետէ շարունակաբար փոքր քան {շատ} երեւեցան եւ մատենագիրք եւ լեզուագէտք:

էից եւ ի մենարանս աբեղայից: Այո՛, ո՛չ {շատ} յառաջ քան զայս տպագրեաց ի Մոսկվա Մսեր մ

նպատակի կրթել զուխտ եկեղեցւոյն, որոց [{շատ} թէ սակաւք հասկանալի է հինն բարբառ, [բա

ընդ արքունին ճանապարհ, զի յաւուրս մեր {շատ} եւ շատ էին դժուարութիւնքն ծովացեալ եւ յ

քունին ճանապարհ, զի յաւուրս մեր շատ եւ {շատ} էին դժուարութիւնքն ծովացեալ եւ յանհնարի

զօրէ մարդկայինս մտաց ոյժ, զայն ամենայն {շատ} աջողակութեամբ ի գործ եդեալ հոգիացելոցս

լ տանի ի գիրկս իւր քանի մի անձինս, որք {շատ} կամ սակաւ ծանեան զլուսաւորութիւն եւ ողջ

ութեան գրականութեան մերում անձինք, որք {շատ} կամ սակաւ կարկառեն մեզ զերկասիրութիւն ի

կ, զանազան ըստ տեղեաց եւ աշխարհաց, եւ {շատ} կամ նուազ մօտ յստակ հայախօսութեան, թէպ

ն վատթար քան զՎենետկեցիս, որք փոքր քան {շատ} գիտեն գէթ վարագուրել զամօթալի գործ իւրե

նձ օտարաց, թագաւորեցին ի վերայ լեզուին {շատ} կամ սակաւ, եթէ թագաւորեցին: Չունիմք բ

կան ընկերութիւնք առ Հայս Տաճկաստանի եթէ {շատ} ինչ ոչ արարին վասն ազգի, գոնեայ ոչ վեր

ալ միանգամայն կյանքն Հայկական պէտս ունի {շատ} եւ շատ մշակութեանց լոյս առեալ առ հասարա

գամայն կյանքն Հայկական պէտս ունի շատ եւ {շատ} մշակութեանց լոյս առեալ առ հասարակ յեւրո

աբանութեամբ, նախանձու, քսութեամբ, եւ {շատ} այն է կամակոր տգիտութեամբ, չունի նա զհ

միանգամայն անբանութեան: Լազարեանք միակ {շատ} արար են համեմատութեամբ առ ազգն ողջոյն,

ւթեանց, որպէս Պարսից, Յունաց եւ այլոց {շատ} կամ սակաւ՝ հայեցեալ ի դարսն, որք անցի

չիւնք էին յականջս իմաստնոց Հայոց, որոց {շատ} եւ կարի շատ էր, եթէ միայն սքանչանային

կանջս իմաստնոց Հայոց, որոց շատ եւ կարի {շատ} էր, եթէ միայն սքանչանային ընդ բառից բա

զ երբեմն խօսիլ ընդ ուրումն հնասիրի ( որ {շատ} թէ փոքր շահեալ էր զվարկ ժողովրդեանն՝ ի

ց պտկեալ ի ստեղէնս, եւ խոստանայ զպտուղ {շատ} տալ, թէ միայն մշակողք մշակ էին զսունկն

: Ի դերուն հետէ սովորութիւն է առ մեզ թէ {շատ} եւ եթ փոքր այսու ամենայնիւ զհետ լինիլ կ

ր օգտի համար։ Այս հնարների կարգումն են {շատ} դատապարտելի գործեր, որոնց մէջ մանաւանդ

ց Տէրութեններին։ Յիսուսեանք, այս բանը {շատ} լաւ հասկանալով, իւրեանց ներգործութեան

այսուամենայնիւ նոքա չեն վհատում. բաց ի {շատ} սակաւ եւ այն թոյլ Յիսուսեաններից, որոն

։ Իգնատիոսը պատանեկութեան հասակում {շատ} գեղեցիկ էր եւ անչափ կնամոլ։ Բայց այս մ

tia spiritualia, եւ որ Յիսուսեանք խիստ {շատ} պաշտում են։ Չ'նայելով այս գրքի խորհրդա

ւտում եւ նաւի սպասաւորներին քարոզում էր {շատ} խիստ բարոյականութիւն։ Նորա քարոզները փ

ւնքը... Բայց Բարսելոնեան դպրոցից {շատ} փոքր օգուտ ստացաւ նա. երբ վարժապետը մե

րոզել ժողովրդին։ Նորա քարոզութեան ձեւը {շատ} զարմանալի էր։ Ահա՛ նորա մի օրինակը։ Ի

սիրականի մօտ, որի բնակութիւնը Փարիզից {շատ} հեռի չէր։ Որպէս զի կարողանայ յետ ձգել

անդիպեց Պետրոս Ֆաբերին ( Le feve), որ {շատ} աշխատաւոր եւ քանքարաւոր ուսանող էր։ Իգ

որ եւ քանքարաւոր ուսանող էր։ Իգնատիոսը {շատ} աշխատութիւն կրեց մինչեւ կարողացաւ համոզ

իոսը իւր երկրորդ ընկերը ճարելու համար։ {Շատ} ժամանակ էր արդէն, որ նայում էր նա նախա

նորա կրօնամոլութեան մէջ. պատճառ, ինքը {շատ} հաստատ չէր հաւատի վերայ։ Բայց Իգնատիոս

աչել նորա թոյլ կողմը։ Կսաւիէի ապրուստը {շատ} շռայլ էր, վասնորոյ շատ անգամ արծաթի մե

սաւիէի ապրուստը շատ շռայլ էր, վասնորոյ {շատ} անգամ արծաթի մեծ պակասութիւն էր զգում ե

խարհի հետ։ Շուտով Կսաւիէից յետոյ ուրիշ {շատ} աշակերտներ եւս մանաւանդ Սպանիացիք եւ Պօ

տով կը կործանուէր եւ կը չքանար, ինչպէս {շատ} հոգեւոր Կարգեր երեւել էին աշխարհի երեսի

ոսից եւ կամենան։ Իգնատիոսի աշակերտքը, {շատ} շնորհակալ մնալով Պապի մարդասէր ընդունել

ւեցաւ, որով ծովային ճանապարհորդութիւնը {շատ} վտանգաւոր դարձաւ։ Այն ժամանակ Իգնատիոս

եւորեցան դէպի Հռովմ։ Այս վերջի երկուսը {շատ} փոքր յոյս ունէին գործի յառաջադիմութեան

o "։ Իգնատիոսը, Հռովմ հասանելով, {շատ} ջերմութեամբ սկսեց իւր գործը։ Նա կարողա

այս երեք ընկերները տարեց Պապի մօտ, որ {շատ} սիրով ընդունեց նորանց, առաջին հարկաւոր

ժեշտ համարեց. պատճառ, գիտէր, թէ Պապը {շատ} փոքր է սիրում այլ Կարգերը, որոնք Պապակ

ից մինը էր Բարթոլոմէոս Գուիդիչիօնի, որ {շատ} ուսեալ եւ խելացի մարդ էր եւ իւր բարեպաշ

ջ եւս մի շարադրութիւն էր գրել, որի մէջ {շատ} հասուն բանականութենով ապացուցանում էր ա

րեպաշտութեան համբաւը տարածուեցաւ մինչեւ {շատ} հեռի տեղեր։ Պորտուգալիայի Տէրութիւնը խ

ի համաձայնութեան սեպհականել էր իւրեան։ {Շատ} բնական եւ հասկանալի բան է, որ Պապերը,

սփոխան այնպիսի մարդիկ, որ նախ եւ յառաջ {շատ} ջերմեռանդ հպատակ էին Պապական աթոռին, ե

մէջ վարժութիւնը. ամենայն ինչ մի խօսքով {շատ} յարմար էր Պապի ցանկութեանը եւ հանգամանք

երալին ընտրել Յիսուսեանների միջից երկու {շատ} լաւ եւ ուսումնական մարդիկ՝ ժողովը ուղա

ւթեան մասին։ Ժողովքի մէջ սահմանուած էր {շատ} փոփոխութիւններ առնել աբեղայական Կարգերո

ւղղութեանը, որի անդամ լինել ցանկացողքը {շատ} տարիներով պիտոյ է փորձուէին, վասնորոյ

Իգնատիոսը խնդրեց եւ ստացաւ Պապից ուրիշ {շատ} արտօնութիւններ իւր Կարգին։ Նա ինքը սկս

կան ենք չ'արհամարհել հասարակաց կարծիքով {շատ} ցած ճանաչուած գործը, եւ ո՛չ վախենալ շա

ատ ցած ճանաչուած գործը, եւ ո՛չ վախենալ {շատ} բարձր պաշտօններից։ Այո՛, մեզ պիտոյ է

հական, որ ( ինչպէս կը տեսանենք յետոյ) {շատ} վէճերի պատճառ եղաւ Փարիզի Պարլամենտի հե

որութեններին։ Սպանիայում եպիսկոպոսները {շատ} լաւ չէին նոյնպէս Յիսուսեանների հետ՝ մտ

արգը հանդիպեցաւ սաստիկ արգելառիթների եւ {շատ} խելացի հակառակորդների։ Շատ ժամանակ է,

առիթների եւ շատ խելացի հակառակորդների։ {Շատ} ժամանակ է, որ Յիսուսեանք կամենում էին

տուածաբանական Ֆակուլտէտին, որի կարծիքը {շատ} յարգելի էր Պապական աշխարհի մէջ։ Այս խո

գտանւում էր այն ժամանակ Հռովմում եւ որ {շատ} հարուստ եւ երեւելի մարդ էր Ֆրանսիայի մէ

գնատիոսի վարքը գրողքը ընծայում են նորան {շատ} հրաշքներ։ Միմիայն Րիբադանէյրա, խոստով

էր։ Նուիրեալների ընդունակութիւնքը եւս {շատ} բան էին նշանակում այս տնօրէնութեան ժամա

ճանակարգի մէջ միայն այն մարդիկը, որոնք {շատ} տարիներով փորձուած էին։ Սոցա ուխտը զան

ւ Ամերիկայի մէջ։ Նոցա պատկանում էին եւ {շատ} երեւելի մարդիկ, ինչպէս Ֆրանսիսկոս Բօրջ

ութիւնքը։ Բացի սորանցից, կային եւ այլ {շատ} ստորին աստիճանաւորներ, որոնք ենթադրւու

։ Բացի Գեներալի ընտրութեան ժամանակից, {շատ} սակաւ էին պատահում այսպիսի ժողովքներ եւ

ուսեանների դատողութեամբ, որոնք փոքր թէ {շատ} գտանւում էին Գեներալի ազդեցութեան տակ,

կը եւ ոյժը, նոցա մտքի ուղղութիւնը, եւ {շատ} անգամ՝ առաւել լաւ, առաւել ճիշտ, քան

իւնը եւ անկախութիւնը։ Կարգի հիմնադիրքը {շատ} լաւ են հասկացել իւրեանց դարու բանական ո

էին նոր նոր յայտնագործութիւնք, որոնցով {շատ} եւ շատ պարապած էր մարդկութիւնը։ Մարդիկ

նոր յայտնագործութիւնք, որոնցով շատ եւ {շատ} պարապած էր մարդկութիւնը։ Մարդիկ առ հաս

քը եւ ճանաչողութիւնը չքանում է. ուրեմն {շատ} հեշտ էր Յիսուսեաններին խլել ողորմելի եր

Բայց այսքան պաշտօնների գործերի մէջ, որ {շատ} լաւ կապած են մինը միւսի հետ, չ'կայ մար

կութիւնքը։ Ճշմարիտ, Յիսուսեանների մէջ {շատ} ճարտար քաղաքագէտներ, շատ լեզուագէտներ

ւսեանների մէջ շատ ճարտար քաղաքագէտներ, {շատ} լեզուագէտներ եւ խորամանկ քարոզիչներ կայ

նակելու։ Այժմ կը տեսանենք նորանց իբրեւ {շատ} զօրացած մարդիկ Պապական կոնդակներով, որ

ւիլ՝ առանց նոցա գործակցութեանը, եւ թէ {շատ} Յիսուսեանք մարտիրոսական մահով կնքեցին ք

նութեան ընդդէմ ( Հնդկաստանի քրիստոնեայք {շատ} հարճեր պահում էին) եւ փոքր ի շատէ կարո

ւթենով ճանապարհորդում էր ամենայն տեղ եւ {շատ} անգամ՝ ոտով։ Ոտով անցաւ նոյնպէս Գէյլօ

չեւ Կամօրին հրուանդանը, որի բնակիչքը, {շատ} մոլեալ լինելով իւրեանց հին կրօնի վերայ

ցի վաճառականի, որ յօժարեցաւ գիշերով եւ {շատ} ծածուկ հանել նորան Կանտօն քաղաքը։ Բայց

դութիւնը Քրիստոնէութիւն տարածելու համար {շատ} անգամ դուրս էր հանում նորան չափից ու սա

ւրս էր հանում նորան չափից ու սահմանից, {շատ} անգամ գործել էր տալիս անխնայ գործեր։ Ն

ին կրօնը, որի վերայով անցել գնացել էին {շատ} դարեր։ Սոքա խորամանկութենով կամենում է

յստեղ Կապուսինեան քարոզիչքը, բայց նոքա {շատ} փոքր յառաջադիմութիւն ունեցան. պատճառ,

ցան. պատճառ, այս Ազգի հասկացողութիւնը {շատ} կոշտ ու խաւար էր։ Սոքա ( Հնդկացիք) հա

րիստոնէական ճշմարտութիւնքը քարոզում էին {շատ} վերացական կերպով՝ առանց ամենեւին կապել

ած կարողութենով։ Այս զօրութեան պատկերը {շատ} անգամ տեսած էր նա։ Բայց Աստուած խաչի վ

ատիներէն. այնպէս, որ խեղճ անհաւատները {շատ} անգամ մկրտուելով չէին իմանում, թէ ի՞նչ

մ միայն քարոզութենով եւ մկրտելով. նոքա {շատ} անգամ կործանում էին հեթանոսական մեհեանն

տեսանելով իւրեանց հաւատի անարգութիւնը։ {Շատ} Յիսուսեանք զոհ եղան նոցա վրէժխնդրութեան

եք հատ նորադարձ իշխաններ։ Պիոս IV Պապը {շատ} փաղաքշանքով ընդունեց այս դեսպանութիւնը

ց առ հասարակ Յիսուսեանների ուրախութիւնը {շատ} կարճաժամանակեայ եղաւ. 1611 թուականին,

ջ, ուր օտար մարդ չէր կարող ոտք կոխել։ {Շատ} լաւ ուսաւ Չինացոց լեզուն, հագնում էր Բ

ը եւ սովորութեններին, որոնց օգնութեամբ {շատ} աշակերտ ճարեց իւր վարդապետութեանը մինչե

մ էին նորա ոսկերքը գաւազանով։ Բայց {շատ} չ'քաշեց Յիսուսեանների հանգստութիւնը։ 1

ւց իւր աշակերտ Կայսրին, թէ Հօլլանդացիք {շատ} փոքրիկ երկրի տէր էին յառաջ Եւրոպայի մէջ

յայտնի է անունովս de propaganda fide, {շատ} ջերմեռանդութենով մտաւ այս վէճի մէջ, որ

Տուրնոնին ( Maillard de Tournon), որ {շատ} խելացի եւ գեղեցկախօս մարդ էր ( Բօսսիւետ

իսուսեանք Կայսրից առաւել ծիծաղեցան, որ {շատ} ուրախացել էր իւր սրամիտ խօսակցութեան վե

արդայից, - ինչո՞ւ չես պատասխանում "։ " {Շատ} սրամիտ բան էր, - պատասխանեց Կարդինալը,

ի հետ, որ վերջին տեսաւորութեան ժամանակ {շատ} քաղաքավարի ընթացել էր, գնաց Մակաօ քաղա

ոնեաներին չ'սիրելով, խլեց քարոզիչներից {շատ} արտօնութիւններ, որ ունէին յառաջուց։ Բ

, վարում էին մի գայթակղեցուցիչ կեանք՝ {շատ} անգամ զոհելով պատշաճը... Դեռեւս 1780

ն տարածուելուն Ամերիկայի մէջ։ Թագաւորը {շատ} ողորմած կերպով լսեց այս գանգատին։ Յիսո

էին ըստ ամենայնի նոցա իշխանութեան տակ։ {Շատ} փոքր յանցանքի համար, ըստ մեծի մասին նշ

լոս IIը, Յակոբ II եւ, բացի սորանցից, {շատ} Սպանիայի եւ Աւստրիայի թագաւորներ կառավա

Կարգի փաստաբանը՝ Վերսօրիս անունով, {շատ} թոյլ կարողացաւ հերքել այս բաները, բայց

ասանութիւն էր խօսել հռչակաւոր Դիւպէնը, {շատ} սաստիկ վրդովեց Յիսուսեաններին։ Նոքա տե

րիզի Պարլամենտի հին դիւանների մէջ։ Այս {շատ} նշանաւոր պատասխան է, վասն որոյ դուրս ե

ռաների մօտ ծառայ լինելու, անպիտան, որ {շատ} անպիտանութիւնք է գործում ( qui rote, q

ղովուրդը գրգռելով, Հուգենօտների ընդդէմ {շատ} անգամ կերպարանափոխ եղաւ՝ երբեմն զինուո

երայ։ Հենրիկոս III-ը, որ սկզբումը {շատ} ուշ չէր դնում սուրբ Լիգայի վերայ, զարհ

մ պահել թագաւորական իշխանութիւնը, բայց {շատ} սխալուեցաւ իւր կարծիքի վերայ։ Գիզերը ե

ուած էր " հերետիկոս " եւ որպէս մասնակից {շատ} յանցանքների, անարժան եւ անյարմար Ֆրանս

ընդդէմ գրուած նզովքի կոնդակը։ Պապը {շատ} սիրով ընդունեց Հենրիկոսի դեսպանքը, բայ

իկոս IVը ամենեւին չէր սիրում իւր կինը, {շատ} ընդդէմ էր նորան Մարգարիտայն, որի հետ պ

երի եւ Դուքս դ'Էպերնօնի խռովարարութեամբ {շատ} թոյլ կերպով կատարուեցաւ Րաւալեակի գործի

սարանի անդամներից մինը՝ Էդմօնտ Րիշիէ, {շատ} ուսումնական եւ խելացի մարդ, որ այն ժամ

թագաւորը ամենեւին ատում է այս գիրքը եւ {շատ} շնորհակալ կը լինէր Պապից, եթե դատապարտ

աւատացնել եւ Լուդովիկոս XIVին, թէ Պապը {շատ} ցանկանում էր, որ թագաւորը ընդունէր այս

ան Դուքսը իւր գործակատարութեան սկզբումը {շատ} չէր սիրում Յիսուսեան աբեղայքը։ Հայր Լե

այտնի յայտնի քրթմնջում էր նորա մասին եւ {շատ} անգամ աղաղակով վիրաւորում էր նորան։ Չ'

մի մէջ իբրեւ աշխարհական ժողովող։ Սա մի {շատ} անկիրթ մարդ էր, եւ քաղաքական գործերը ա

որա տեղ նստաւ Պապական աթոռը Կլեմենտ XIV {շատ} ուսումնական եւ լաւ մարդը. նա լաւ գիտէր

աղղիացոց համար, ինչ որ նա տուած էր նոցա {շատ} պատուականներից։  Ես յիշում եմ

ց: Մարդկային օրէնքը դրուեցաւ, թէպէտեւ {շատ} անգամ եւ շատ դիպուածում շեղուելով բնակա

օրէնքը դրուեցաւ, թէպէտեւ շատ անգամ եւ {շատ} դիպուածում շեղուելով բնական օրէնքից, ի

ուսանում ենք ազգերի պատմութիւնը, բայց {շատ} անգամ անհասկանալի կը մնայ մեզ որեւէ ազգ

անձինք, որ արժանի էին դատապարտութեան, {շատ} անգամ անպատիժ են մնացել, որովհետեւ իւր

արում էին իւրեանց նմանների ձեռքով: Այդ {շատ} սխալ դրութիւն է, ամենեւին հակառակ նուի

ն մուրճը ձեռքն առած անաչառապէս փշրում է {շատ} զարտուղի ընթացքներ, ամենեւին չնայելով

իտ անգրասիրութեանը եւ անկրթութեանը, որ {շատ} ժամանակից է թանձր ամպերի նման պատելով Հ

կան ներկելու: Բայց աւաղ ասելոյս, նոքա {շատ}, եւ ես միայն եւ կարասներս սակաւ եւ ներ

ովն էր ընտրում քաղաքական եւ միւս քիչ թէ {շատ} նշանաւոր ժողովների անդամներին: Քաղաքակ

ի վանականների միջից: Դուռը ակնբախ {շատ} ունէր պաշտպանելու աւանդութիւնը. լաւագո

ի կամքին։ Փորձով գիտենք, որ այդ գիրքը {շատ} սիրելի կը լինի մեր ազգի մտացի մանուկներ

ւ թղթի վերայ պատկերազարդ տպագրութեանը, {շատ} դիւրագին է՝ մանաւանդ համեմատելով Պետեր

ն ուշադիր չէ լեզուի մաքրութեանը, այլ, {շատ} անգամ թոյլ տալով օտարի խօսքեր կամ տեղակ

ի անարատութիւնը։ Ճշմարիտ է եւ այն, որ {շատ} անգամ այդ աշխատութիւնքը, տաղաչափութեան

մ ենք, նոյնպէս, որ նորը եւս պահուած է {շատ} տեղ, այս պատճառով կարծում ենք, որ այդ

ւմ են օտարաբար աւելի, քան թէ հայաբար. {շատ} բնական բան։ Պ. Գամառ-Քաթիպան ուշ

, գրում է " ճանապար ", " աշխար ", որ {շատ} խորթ է ու շատ անգամ փոխում է բառի նշանա

անապար ", " աշխար ", որ շատ խորթ է ու {շատ} անգամ փոխում է բառի նշանակութիւնը։ Եթէ

մելու ժամանակ ամեն տեղ գործ են ածում եւ {շատ} անգամ էլ որպէս եախշի եօլ), որ, միամ

, եւ խօսում ենք ուղղակի մեր սրտից, որ {շատ} անգամ չէ ենթարկվում սառը կանոնների։ Բա

սում է յառաջաբանի վերջին տողերում։ Այս {շատ} անգործադրելի գաղափար է։ Մարդը մեղաւո՞ր

ճերը, որ առաջ չէին հասկացել, եւ որոնք {շատ} տեղ, այո՛, աղ ու համ են տալիս գործին

ան շինելու, թէեւ բոլոր այլաբանութիւնքը {շատ} լաւ հասկանում ենք։ A propos, Հորթաթող

ք գործի ընդհանուր արժանաւորութեան հետ, {շատ} թոյլ է եւ ոչ միայն այսչափ, այլեւ անբնա

հարուել. այնպիսի դիպուածում նա կարող է {շատ} տարիներ ապրել։ Թոքերը կամ սի՞րտն է կաթ

եւ ժամերով ապրելու։ Թէ Սօսն ասես, {շատ} կեղծ վիճակում է։ Ցրտում, գլխաբաց, ոտ

Մենք չենք ուզում այս բոլոր անբնական եւ {շատ} թոյլ նկարված անցքերը քննութեան դանակի տ

անցքերը քննութեան դանակի տակ ձգել. այդ {շատ} երկար կը լինի։ Առանց նորան էլ երկարում

լ լինէր այս աչքի յայտնի թուլութեան վրայ {շատ} խօսել, մանաւանդ որ ինքը՝ արգոյ հեղինա

յ, Յիշի Սօսն ու Վարդիթեր ", որ {շատ} ընտիր է, կարճ եւ ազդու, դնում է Գարեգ

ւրդ, անաջող եւ սառը ոտանաւոր։ Պատճառը {շատ} բնական է։ Գործը հեղինակի մտքում եւ սրտ

օգնութեան աներեւակայելի է անգամ։ Մենք {շատ} փաստեր հաւաքած ենք այս դրութիւնը պաշտպա

գաղափարին, որ է որքան կարելի է առաւել {շատ} եւ առաւել մեծ բազմութեան հասկանալի կերպ

Այո՛, ծանր խնդիր է այս եւ իր բնութեամբ {շատ} ժամանակի կարօտ. բայց գոնէ այս է մեր ճա

ոչ պատահականութեան արդիւնք. որովհետեւ {շատ} նորելուկ գրողներ, առանց սկզբունքի, առ

եզուն, որով գրել է իւր ծանօթութիւնը եւ {շատ} անաջող յառաջաբանը։ Անաջող ածականը՝ նո

րծի մէջ մի անգամ երեւցածը ուրիշների մօտ {շատ} կան, ուստի եւ մեր բոլոր նկատողութիւնքը

տ այն եկամուտ ձեւերից, որ Ռուսիայում, {շատ} ռուսագէտ հեղինակների եւ մանաւանդ Տաճկաս

ոլովակերտ եւ հոլովառու նախադրութիւնքը, {շատ} տեղ եւ գրեթէ մեծ մասով, դարձել են վերջ

ծաղելու համար կարելի է այսպէս ասել, եւ {շատ} տեղ էլ հոլովակերտը իսպառ դուրս ընկել,

տարաժամեալ ", նոր լեզուի մէջ " գիշերս {շատ} քնեցի ", չեն նշանակում ես տեղ, ես օր

լ է, այս գիշերը, որ անցաւ, եւ այլն։ {Շատ} անգամ, ինչպէս նաեւ Աշտարակում, նախդրի

աւելացնել՝ գործել-գործվիլ, որովհետեւ {շատ} անգամ հին կրաւորականը կամ, ինչպէս ասաց

ական է, բայց դորա կրաւորականը լինում է {շատ} անգամ կորչել։ Ասացինք շատ անգամ, որով

անը լինում է շատ անգամ կորչել։ Ասացինք {շատ} անգամ, որովհետեւ կրաւորականը գործ են դ

այնտեղ, ուր իսկոյն յաջորդում է ումը, {շատ} ծանր է եւ հասարակ ժողովրդին գայթակղեցու

գնում տակաւին մինչեւ այսչափ. որովհետեւ {շատ} բառ ժողովրդին հասկանալի է լինում, եթէ

ռնում։ Այս է դարձեալ պատճառը, որ մենք {շատ} անգամ սեռական կամ ուրիշ հոլովում պահում

ծանրութիւնը, աւելորդ ներմուծութիւնք եւ {շատ} անգամ հին լեզուով էլ չեն կարող արդարանա

ւի բայերի կազմութիւնը։ Նախ, հերիք է, {շատ} անգամ, եթէ եղանակ, ժամանակ, դէմք եւ

այն նախընթաց գնում է բայում։ Երկրորդ, {շատ} անգամ հերիք է, եթէ հարցնողը իր խօսքի բ

րվել եւ վերջադաս լինելով։ Ստոյգ է, որ {շատ} անգամ լեզուի ոգին պահանջում է այդ վերջա

Կան քանի մի պատճառներ, որ պահանջում են {շատ} անգամ բայական վերջաւորութեանը նախադասու

որանից, հին լեզուի յոգնակի սեռականները {շատ} խնամով ( որովհետեւ օտար է ժողովրդին) պ

րովհետեւ ժողովուրդը ունի իր բուն ձեւը։ {Շատ} ուրիշների հետ, պ. Պռօշեանցը անխտիր գո

բոլորովին անգործածական է։ Ժողովուրդը, {շատ} անգամ " ըստ քաջութեան " կամ " ըստ քաղցր

յատկացուցիչ էլ չունենայ։ Պ. Պռօշեանցը {շատ} է քշում այս ըստ-ը. " ըստ ժամանակին ներ

ձեւեր փոխառնուլը դատապարտելով, ինքներս {շատ} անգամ աւելի խրթին բառեր ենք առնում հին

ի վրայ։ Ստոյգ է, որ հին լեզուի բառերի {շատ} մասը մոռցել է ժողովուրդը, ստոյգ է, որ

մասը մոռցել է ժողովուրդը, ստոյգ է, որ {շատ} բառ չի հասկանում, բայց, ինչպէս մի չգի

ղդասութիւնը սորվենք, այլ բառ ոչ այնքան {շատ}, այնուամենայնիւ այդ լեզուն մենք կը հաս

։ Առանձին առանձին առնված բառեր սորվելը {շատ} հեշտ է, մենք մեր փորձերից կարող ենք ստ

, մեզ անծանօթ բառ հանդիպելու էլ լինի, {շատ} անգամ առանց բառարանի օգնութեան հասկանու

ի եւ ա՛յլ ժամանակների ազդեցութեան տակ, {շատ} բառ չունի, որովհետեւ ժողովուրդը կա՛մ չ

ւ Տաճկաստանցի հայերը միմիանց գրած աւելի {շատ} են հասկանում, քան թէ տասը տարի առաջ։

շռայլութիւն չհամարել։ Մարդկային միտքը {շատ} նազիկ գոյներ ունի եւ որքան շատ հայելի ո

ին միտքը շատ նազիկ գոյներ ունի եւ որքան {շատ} հայելի ունենանք՝ իւրաքանչիւր այդ գոյնե

. ամենքն էլ տարբերվում են իրարից՝ թէ՛ {շատ} եւ թէ՛ քիչ։ Լեզուի հարստութիւնը բառերո

այսպիսի ուժով կենդրոնների վրայ խօսել. {շատ} հոյակապ եւ հեշտ պատուաստող բառեր եւ ձեւ

առեր եւ ձեւեր կան այս ու այն տեղ, նաեւ {շատ} փոքր հասարակութեանց մէջ։ Պէտք է այդ բո

ութեամբ չէ որոշում մասունք բանին, որով {շատ} խառնափնտորութիւնք կը լինէին, այլ եւ բա

ս։ Տաճկաստանի նորահիւս հայ հեղինակները {շատ} տեղ գործ են դնում այս առքական անունները

մի։ Պիտի թոյլ տալ այս ձեւը, որովհետեւ {շատ} անգամ երկու աներեւոյթ եղանակներ միմեանց

ութեան: Թէ ինչպէս է եղել մեր ազգի {շատ} հին ժամանակների բանաստեղծութիւնը մենք թ

, ոչ թէ առասպելների ժամանակ, այլ նաեւ {շատ} յետոյ, երբեք չէ ունեցել մի կանոնաւոր ե

տմութեան յայտնի ժամանակներում, երբ քիչ {շատ} ձեռք ու ոտք ունէր Հայաստանը, մենք չենք

ելական ժամանակների եղածները պիտի լինէին {շատ} հասարակ եւ խեղճ բաներ: Թողնելով այն պա

կապուիլ մի պարեգօտաւորի անունի հետ, որ {շատ} կարելի է թէ անաջողութեան էլ պատճառ դարձ

հայ հեղինակի, հայոց կեանքից բխած, մի {շատ} կենդանի եւ շատ սրտաշարժ գործ, բայց, ձ

հայոց կեանքից բխած, մի շատ կենդանի եւ {շատ} սրտաշարժ գործ, բայց, ձախողակի, հայ գ

է այդ գիրքը թարգմանելու համար ( այնտեղ {շատ} արաբական կամ պարսիկ բառեր կան, որ մենք

ղմից եւ հոգեբանական հարազատութեան մասին {շատ} բարձր է եւրոպական ամենաւուր վիպասանութի

առարկան ` " Սոս եւ Վարդիթերը ": {Շատ} կարդալ հարկաւոր չէ " Սոս եւ Վարդիթերը "

ւթիւնը փայլում է ամէն տողի մէջ: Այդ մի {շատ} բնական գործ է եւ իր պարզութեամբ աւելի ն

տ ուզելով պտուտ գալ, հեղինակը ոչ միայն {շատ} տեղ հարեւանցի եւ երկու խօսքով է անցնում

, Գարեգնի մայրը եւ այլն, եւ այլն, այլ {շատ} զգալի կերպով կեղծ վիճակի մէջ է դնում իր

վրայ երկու, որ երկրորդական ներգործողքը {շատ} շիկանում են. թէեւ հեղինակի նպատակը է ը

ապատից եւ բնութիւնը դառնում է առասպել) {շատ} ընտիր են եւ վսեմ, իսկ այնտեղ, ուր բնա

ուիլ լոկ Սօսի կամ Վարդիթերի հետ, այլեւ {շատ} տեսակ բնաւորութեանց եւ անցքերի հետ, ու

եանքի եւ բնականի ստորագրելում. մինչդեռ {շատ} ուրիշ բանաստեղծք բնականի պակասութիւնը ա

չեւ անձնազոհութեան աստիճան բարձրանալը, {շատ} խելացի դատողութիւնք, տեղ-տեղ էլ կանացի

ք չենք սխալւում: Գիտենք, հեղինակը կամ {շատ} ուրիշներ էլ, իբրեւ իրողութեան կարող են

դնել այն բանը, թէ Արարատեան աշխարհում {շատ} անգամ պսակել են 11-12 տարեկան աղջիկ, ո

մասով արտասուելի աղքատութեան արդիւնք: {Շատ} աղքատ կամ օրական հացի կարօտ ծնողք վաճառ

րանքով խօսում է Արշաւրի մասին, թէ առաջ {շատ} յորդորել է, որ Վարդիթերը Սօսին տան, ի

էական չնչին տհաճութիւնքն անդամ կարող են {շատ} աւերութեանց պատճառ դառնալ եւ Արշաւիրը ը

ի մայրը Արշաւրի ձեռքում Գարեգնի մատանու {շատ} թոյլ եւ անխելք խաղի մէջ, հաշուէ թէ նոյ

: Այն մատանու խաղը, որ յիշեցինք, {շատ} անաջող գիւտերից մինն է, շատ անտեղի անց

յիշեցինք, շատ անաջող գիւտերից մինն է, {շատ} անտեղի անցք եւ բոլորովին խելքի հակառակ

աջնակարգ ներգործողների հետ մեզ զրկում է {շատ} հարցասիրութեան արժանի տեղեկութիւններից

արցասիրութեան արժանի տեղեկութիւններից: {Շատ} բան անց է կենում Գարեգնենց տանը, բայց

ր սերունդի սկեպտիկեան ուղղութիւնը: Մեզ {շատ} ցանկալի էր իմանալ, թէ այդ երկնային եւ

օսք կամ մի նշան գրէր նա ձուի վրայ, կամ {շատ} -շատ որեւիցէ անցքի միայն մի մոմենտը նկար

կամ մի նշան գրէր նա ձուի վրայ, կամ շատ-{շատ} որեւիցէ անցքի միայն մի մոմենտը նկարէր.

րպէս աւելորդ ներմուծութիւնը, այլ որպէս {շատ} անաջող փոխանակութիւնք բնական դէպքերի:

ծ թողութիւն շնորհեսցէ ": Գարեգինը {շատ} է գովուած. նորա գործերը գովեստի չափով

երգործութեամբ դաւաճանում է հեղինակին եւ {շատ} տեղ երեւում է ոչ աւելի, քան թէ մի խեղճ

, որքան մենք այժմ նորան ճանաչում ենք, {շատ} հեռու է այդ տեսակ բաներից: Եւ զարմանու

, որ ոչ միայն աշտարակցիք, այլ եւ ուրիշ {շատ} հազարաւորը կարդալով պ. Պռոշեանցի խօսքե

այդ կախարդ անուանուած խաբեբաներից, կամ {շատ} անդամ կախարդ անունով ամբաստանուած եւ զր

ք գործի ընդհանուր արժանաւորութեան հետ, {շատ} թոյլ է կերպարանագործուած. եւ ոչ միայն

ձեռքերը ․ այդպիսի դիպուածում նա կարող է {շատ} տարիներ ապրիլ: Թոքե՞րը կամ սի՞րտն է կա

թեան խանգարուելու: Թէ Սօսն ասես, {շատ} կեղծ վիճակում է: Ցրտում, գլխաբաց, ոտ

Մենք չենք ուզում այս բոլոր անբնական եւ {շատ} թոյլ նկարագրուած անցքերը քննութեան դանա

անցքերը քննութեան դանակի տակ ձգել, այդ {շատ} երկար կը լինի, առանց նորան էլ երկարում

լ լինէր այս աչքի յայտնի թուլութեան վրայ {շատ} խօսել, մանաւանդ որ ինքը արգոյ հեղինակը

Յիշի Սօսն ու Վարդիթեր ": որ {շատ} ընտիր է, կարճ եւ ազդու, դնում է այն Գ

ուրդ անաջող եւ ցուրտ ոտանաւոր: Պատճառը {շատ} բնական է: Գործը հեղինակի մտքում եւ սրտ

աշխարհը, որի վրայից արդէ՛ն գլորուել են {շատ} դարեր: Բայց խոստովանում ենք, որ

ղ քան թէ մի հին մոլորութիւն, որովհետեւ {շատ} դժուար է հերքել սուտ վարդապետութիւնը.

ետութեան վրայ: Մենք փորձերով, եւ {շատ} տարբեր տեղերում, ստուգած ենք, որ մեր

ստուգած ենք, որ մեր հասարակ ժողովուրդը {շատ} անգամ աւելի ազատ է միջնադարեան լուծից,

ուրեմն այս նոր դարերը բնականաբար, քիչ {շատ} թուլացուցին միջին դարերի մեր ժողովուրդի

ովուրդի վրայ արած ազդեցութիւնը, այո՛, {շատ} բան էլ իսպառ մոռացուցին: Բայց մեր պարո

ղը կը վատնէ ողորմելին իր ջերմութիւնը եւ {շատ} անգամ գործը կը վերջանայ հաւի մահովը: Հ

ութիւնը, մանաւանդ երբ տեսնում ենք, որ {շատ} խոր արմատացած է նա ազգի հասկացողութեան

աւորի հետքը կայ Նոր-նախիջեւանում. գոնէ {շատ} տարի առաջ, ես լսել եմ պառաւներից: Որք

ին. լաւ գիտեմ, որ տղայութեանս ժամանակ {շատ} եմ զզուեցուցել պառաւներին, որ պատմեն ի

մ Հայաստանից դուրս եկած. յայտնի է, թէ {շատ} աւանդութիւնք կամ ոտանաւորք եւ այլ այսպի

, որ արգոյ Պռոշեանցը ուրիշ անգամ աւելի {շատ} հանդէս հանէ այդպիսի տեղեկութիւնը եւ աւե

հատցրել նորա պաշարը. մանաւանդ, որ դեռ {շատ} բան մնում է, որին բնաւ չէ դիպել հեղինա

եւ առաջ ապահովութեան տեղ եղած լինելով, {շատ} հաւանական է, թէ ապարան հասարակ անունից

Էջմիածնի պատկերները, որ հայոց ազգի մէջ {շատ} տեղ կան, պահում են իրենց վրայ նաեւ Մաս

նում են իրենց ծագման ժամանակից, այնքան {շատ} կերպարանափոխ են լինում, ընկնելով ժաման

դեցութեան տակ, մինչեւ այն աստիճան, որ {շատ} անգամ դժար է լինում հասկանալ կամ մեկնել

երահասու լինելու: Սոցա օրինակները խիստ {շատ} կան Ասիայում, ուր այլաբանական խօսուածք

աղճատանքի ենթարկուողը է նոցա ժամանակը: {Շատ} անգամ աւանդութիւնը գրեթէ անարատ մնալով

ամարւում է եղած կամ Մինասի ժամանակ, որ {շատ} առաջ էր ապրել Թորոսից կամ Նիկողոսի, որ

ապրել Թորոսից կամ Նիկողոսի, որ Թորոսից {շատ} դարեր յետոյ էր ծնել: Այդ ժամանակի առաջ

լով այսպէս ժամանակագրական ճշտութիւնից, {շատ} անգամ այնքան շատ հաւաքւում են մի մարդու

կագրական ճշտութիւնից, շատ անգամ այնքան {շատ} հաւաքւում են մի մարդու վրայ, որ այդ մա

աքւում են մի մարդու վրայ, որ այդ մարդը {շատ} դարերից յետոյ դառնում է մի պահարան, մի

ան երեւոյթքը իրենց վսեմափառ կերպարանքով {շատ} անգամ սարսափեցնում են մարդուն. սա միան

փար, մնային մարդու գլխում, ո՛չ. նոքա {շատ} անգամ մարմին են առնում Շիւայի, Դուրգայ

րեթէ մեր օրերի գիւտ է եւ այլ այսպիսիք: {Շատ} ուրիշ կրակներ եւ լուսեր, որպէս ճախնայի

կարծիքով աւելի հաւանականը, որ կարող էր {շատ} անգամ երեւցած լինիլ եւ այսօր էլ երեւիլ

րկու զանազան ամպերի մէջ էլ գոյեանում են {շատ} անգամ այն վերը յիշուած երկու այլասեռ էլ

այսինքն աստիճան-աստիճան միաւորութիւնը, {շատ} անգամ իսպառ անզգայի է լինում մեզ, իսկ

կոպիոսի, Սենեքայի եւ Պլինիոսի գրքերում {շատ} անգամ յիշւում է մի լոյս, որ երեւել է,

: Այս բանի, այսինքն ասուած գրքերում, {շատ} անգամ այս լուսերի յիշատակուելու վրայ հի

ի վրայ կարող է երեւել այս կրակը, որպէս {շատ} ճառագայթների խուրձ, երբեմն բոլորշի եւ

աձեւ լոյս է երեւում, սնապաշտ նաւաստիքը {շատ} բարկանում են, որովհետեւ նոքա հաւատում

, յունական անտիկեան առասպելի հերոսքը: {Շատ} անգամ պատահում է, որ եկեղեցիների գլխի

աւորւում են այսպիսի էլեկտրական լուսով. {շատ} անգամ ագռաւները թռչելով այն ամպի մօտից

վ: Նոյն այս բնական երեւոյթը նկատուած է {շատ} անգամ եւ ցած տեղերում, շատ անգամ ծառեր

նկատուած է շատ անգամ եւ ցած տեղերում, {շատ} անգամ ծառերի ճիւղերը լուսաւորուած են.

անգամ ծառերի ճիւղերը լուսաւորուած են. {շատ} անգամ մարդիկ կարծել են, թէ էրւում են կ

հրաշք, որ ո՛վ եւ իցէ կարող էր մտածել, {շատ} ստո՛ր, շատ տկա՛ր եւ շատ չնչի՛ն է, քան

՛վ եւ իցէ կարող էր մտածել, շատ ստո՛ր, {շատ} տկա՛ր եւ շատ չնչի՛ն է, քան թէ այն հրաշ

ող էր մտածել, շատ ստո՛ր, շատ տկա՛ր եւ {շատ} չնչի՛ն է, քան թէ այն հրաշքը, որ արարի

րի ձեռքով. պատճառ, լոկ թարգմանութիւնը {շատ} անգամ թերի է լինում, թէեւ թարգմանիչը ք

անոր պարզաբանութիւնք գիտութեան մութը եւ {շատ} անգամ անհասկանալի տեղերի: Թարգմանիչը,

ն խնդրելով ընթերցողից, որ մեր գրուածքը {շատ} ճիւղաւորւում է այս անգամ: Արեւը ս

յնքան ուժով կը լինի քամին իրիկնապահին: {Շատ} ծովահայեաց քաղաքներ ունին իրենց իրիկնաք

եր թագաւորների որսորդութեանը յիշատակը, {շատ} անգամ դատապարտելով նոցայ զբօսասիրութիւն

եամբ հարկադրում են մեզ կարծել, թէ դոքա {շատ} հին ժամանակներից, եւ թագաւորներից առաջ

ում եւ ժողովուրդը արդէն ստացած է լինում {շատ} կանխամուտ կարծիքներ, բնական երեւոյթներ

ամանակը հնացնում է եւ մաշում է, այո՛, {շատ} անգամ իսպառ չքացնում է այս կամ այն աւան

նը, այս կամ այն ծէսը եւ սովորութիւնը: {Շատ} անգամ թերեւս այդ բոլորը մնալով գործադրո

երւում, մենք խոստովանում ենք, որ թէեւ {շատ} ենք լսած այդ սքանչելի բժշկութեան պատմու

մէջ էլ կայ մի այդպիսի կուռ բռնուկ) այլ {շատ} արագութեամբ, այնպէս որ էլ ուժ չմնայ պա

գաղտնախորհուրդ եւ սիմբոլական բաներով, {շատ} հասարակ արարողութիւնքն էլ գիտէ խճողել զ

սում է յառաջաբանի վերջին տողերում: Այս {շատ} անգործադրելի գաղափար է: Մարդը մեղաւո՞ր

որ առաջ չէին հասկացել եւ որոնք, այո՛, {շատ} տեղ աղ ու համ էին տալիս գործին: Մի՞թէ

ութեան տակ ձգել հեղինակի լեզուն եւ նորա {շատ} ձախ յառաջաբանութիւնը, վերջինս եթէ չլին

սել հազարների եւ բիւրերի հետ: Հեղինակը {շատ} անգամ ազատ է այս ու այն ձեւը գործ դնել

րութիւնքը պաշտպանելու համար հաւաքած ենք {շատ} փաստեր, բայց այստեղ, մեր հատուածի նեղ

սկզբունքին, որ է որքան կարելի է առաւել {շատ} եւ առաւել մեծ բազմութեան հասկանալի կերպ

ած "։ Ծանր խնդիր է այս եւ իր բնութեամբ {շատ} ժամանակի կարօտ, բայց գոնէ՛, այս է մեր

որա աշխատութեան էական արժանաւորութիւնքը {շատ} եւ շօշափելի են, մինչդեռ թերութիւնքը չն

երի արժանաւորութիւնքը ուրանալով, այո, {շատ} անգամ արատաւորելով ոչ միայն հեղինակի գո

դորա փոխանակ հասարակաց կեանքի նկարագիրը {շատ} վառուն եւ կենդանի գոյներ ունին. եւ այդ

, ո՞չ միայն մաքուր խղճմտանքով, այլ եւ {շատ} լաւ հասկացած լինելով եւ ըմբունելով իր խ

ասում է նա Սօսին, Անոյշի բերնով: {Շատ} քաղցր է գալիս մեր ականջին, երբ լսում ե

ամար ժամի դռանը հաւաքուիլը, այս բոլորը {շատ} պատուական են: Իսկ ինչ որ վերաբերւում է

արում իմանալ Փառք ի բարձումից. տէրտէրը {շատ} էլ բարկացաւ, ո՛ր մինին ասես... մինը

է՞ս ինչ սովորութիւն ա տո՛ ": Մեզ {շատ} շարժէլ է Աշտարակի կանանց ջերմ կրօնասիրո

իտասարդը հասկանում է բանի զօրութիւնը եւ {շատ} քնքուշ կերպով խայտառակում է Բագրատ աղայ

ատ աղայի գլուխը խնամի Յարութիւնի գլխիցը {շատ} պինդ է: Սօսի խօսքերը նորա պէսին ի՞նչ կ

փտիլ, այլեւ իրենց վարակիչ որակութեամբ {շատ} կորստաբեր լինել: Սոքա ընդհանուր մարդկո

են եւ ոչ լոկ մեր ազգին սեփական. թերեւս {շատ}, ընդհանուրի, խոցերից ազատ է մեր ազգը

ը հետ ասում ենք այն խօսքը, թէ մեր ազգը {շատ} խոցերից ազատ է: Բայց, չնայելով ս

կաց տնտեսութեան մասին մենք լսում ենք մի {շատ} պարզ եւ սրտաշարժ խօսակցութիւն, երբ Սօս

իւն, բայց խոստովանում ենք ցաւելով, որ {շատ} մարդ ստուգապէս այդ կարծիքի տէր է: " Ա՛

ասում, համա ինչքան էլ որ ըլնի, էդքան {շատ} մասրաֆ խարջ չի ըլնիլ. սրա միջին մեր իշ

գալի, համա ես իմ աղքատ տեղովս քեզանից {շատ} եմ խարջ տալի, կոռ քաշում, ձի տալի, թ

ոսկորից սաւահի ոչինչ չեն կարող գտնիլ. {շատ} էլ ասենք էն կռւումը ես արդար ըլնիմ. վա

: Ինչպէս առաջ էլ ասացինք, ափսո՛ս, որ {շատ} քիչ հանդէս ունի " [Սօս եւ] Վարդիթերի "

ծ տուել ա, ամէն բանները լաւ, հանդները {շատ}, իրանք անբան " ( եր. 157): Ճշմ

ողնեցոց ամէն բանները լաւ են եւ հանդները {շատ}: Թէեւ արգոյ հեղինակը ցոյց է տալիս մեզ

ր անգիտութեամբ դատողութեան չանենք, այս {շատ} ցաւելի բաների մասին: Սակայն ինչպ

հագին բազմութիւնը մեր սիրելի ազգակցաց, {շատ} ցաւելի տպաւորութիւն է գործել մեր վրայ:

իու մուննաթ անելուն, ո՜հ, դորա ընդդէմ {շատ} բան կայ ասելիք, որ թողում ենք մի ուրիշ

է, որ այդ բանը լաւ սորուի. այլապէս, {շատ} օգտակար բանն էլ կը մնայ անօգուտ:

մեծ գեղերում, ինչպէս Աշտարակն է, եթէ {շատ} շերամ պահողք լինին, հեշտ կարելի է ընկե

արող են օգուտ քաղել հայերը: Կան այնտեղ {շատ} ուրիշ բաներ եւ շատ օգտակար բաներ, բայց

հայերը: Կան այնտեղ շատ ուրիշ բաներ եւ {շատ} օգտակար բաներ, բայց այսօր ամէնքն էլ եր

Բայց այդ ունայն երկիւղ է. մոծակը ուրիշ {շատ} միջատների նման ծառերի վրայ չէ ածում իր

մէջ եթէ կան տխուր բաներ, գոնէ՛ կայ մի {շատ} մխիթարական բան. փոխարագնալը: Այս անու

Բացի սորանից, " Սոս եւ Վարդիթերի " մէջ {շատ} կան սիրուն ձեւեր եւ ոճեր, որոնք գրեթէ

նութեան ազդեցութեան են ենթակայ: Մինչեւ {շատ} մօտ ժամանակներս գրեթէ եւ միեւնոյն նոյն

այինը ` այդ մասին թող որչափ կամին լինին {շատ} կամ քիչ հաւանական կարծիքներ, բայց մենք

զգեցութիւնքը ուրանալու: Մենք կարող ենք {շատ} բան ցոյց տալ եւ հին լեզուից, որ նոյն է

րի մնալով մի օտար ընկերութեան մէջ, քիչ {շատ} ընկնում է այդ օտար լեզուի, օտար ոգու ա

ջ մեռած հայերի իրաւունքի անունով: {Շատ} ազգերի գաղթականք ուրիշ մեծ ազգերի մէջ մ

են հրէայք, ինչպէս Բագրատունիք եւ ուրիշ {շատ} հասարակ ցեղեր: Հայոց ազգի մէջ մտած են

պատմութեան անյայտ խառնուրդները քիչ կամ {շատ}: Այսօր, այս տողերի գրողը, կամ նոցա ա

ճուի թուրքի ազդեցութեան տակ: Այս մասին {շատ} ցաւալի երեւոյթ տեսնում ենք Տաճկաստանի հ

Կարող ենք մխիթարուել միայն նորանով, որ {շատ} սահմանափակ են այդ տեսակ բառերի թիւը: Չ

եւ պատուական աշխատութեան մասին, որ մեզ {շատ} մտքերի պատճառ դարձաւ, որպէս եւ շատ էջե

մեզ շատ մտքերի պատճառ դարձաւ, որպէս եւ {շատ} էջեր լցնելու. մենք, հրապարակով, հանդ

ան խօսք, վկայութիւնք եւ օրինակներ։ {Շատ} եւ շատ զարմանալի է, որ այդ հնամոլ պարո

, վկայութիւնք եւ օրինակներ։ Շատ եւ {շատ} զարմանալի է, որ այդ հնամոլ պարոնները խ

յս դարձել է նոցա համար մի սիւն, թէեւ՝ {շատ} խախուտ, որին թիկն տալով՝ կամենում են

նչ որ կար նոցա մէջ այն ժամանակ, եւ այդ {շատ} ուղիղ մի բան էր. պատճառ, որ կրօնը մի

ներով։ Կրօնի ներգործութիւնը ազգի վերայ {շատ} անչափելի մեծ է. համարեա՛ թէ ամբողջ ազգ

գային աւանդութենով ստացած կրօնը ունէր, {շատ} անծուծ եւ տգեղ բաներ էին. այս տգեղութի

սաւորութեան, ապա ուրեմն մեր ժողովուրդը {շատ} ժամանակ է, որ լուսաւորուած է, եւ մեք

ամբողջ եւրոպայի համաձայն ասում ենք, թէ {շատ} հեշտ է գերեզմանից մեռեալները հանել կենդ

է, ջերմ է եւ սննդարար. ուստի սորանով {շատ} հեշտ կը լինէր կերակրել հայոց ազգի սոված

աղճատել է եւ խանգարել, այսու ամենայնիւ {շատ} հաւանական է, որ այսուհետեւ եւս միշտ աշ

լի շինէ օդի միջնորդութենով ուրիշներին։ {Շատ} զարմանալի է, որ այդ պարոնները, որ հին

թեան եւ քանի մի անցքերի։ Ուրեմն եթէ եւ {շատ} քաջ սովորէր հայոց մանուկը այդ լեզուն,

էս Տաճկաստանումը կամ Ռուսաստանում։ Կան {շատ} օրինակներ։ Այն գաւառական լեզուներն մեզ

նցի խօսուածքը գրոց լեզուի հետ, պատճառը {շատ} հեշտ էր ճանաչել. որ նոր լեզուն չունէր

կերպաւորէ. դորան հարկաւոր է ժամանակ։ {Շատ} անգամ հարիւրաւոր տարիներ չեն թողուլ փոփ

։ Մինչեւ այսօր ոչ մի մեռած մարդ, թէեւ {շատ} էլ ագահ եղած լինէր իր կեանքում, գերեզմ

երով առաջինները, մեր հագած շորերը, որ {շատ} գեղեցիկ էին թւում մեզ, այսօր մարդ չկայ

, շորը նոյնն է, ինչ որ տասը տարի առաջ {շատ} գեղեցիկ էր երեւում եւ մենք էլ էինք հագն

մեր ծիծաղը, եւ ոչ միայն այս չափ, այլ {շատ} անգամ եւ զզուա՜նքը։ Եթէ բաց աչքով տեսն

ւթիւնքը, որոնց շատը դեռ անծանօթ եւս են {շատ} միլիոնների, բայց այդ միլիոնները նոյնպէ

րը նոյնպէս ապրում են, ինչպէս ապրում են {շատ} նկարիչք, որ քսան երեսուն տարիներով Հռո

թէեւ տգեղ զաւակը։ Ասենք թէ մեր նախնիք {շատ} ազնիւ կերակուրներ են կերել, բայց որ այ

նեցած չոր հացը՞, որ ուտւում է, թէ այն {շատ} ազնիւ համարուած բանը, որ թէեւ կերել են

ական մուզէօնների եւ անտիկասէրների համար {շատ} բարձր գին ունին, բայց, չնայելով սորա

շը։ Ասենք թէ ես պսակուած եմ, կնիկս {շատ} էլ տգեղ է, գիտեմ, բայց երբ որ իմ կեան

, որովհետեւ աշխարհի երեսին ոչինչ այնքան {շատ} չկայ, որքան մի բնական երեւոյթի կամ իրո

, ձեւեր, որ նորի մէջ չկան, որովհետեւ {շատ} այդպիսիների գաղափարքը պէտքերի հետ միասի

նտիր, գեղեցիկ եւ մշակուած համարուիլը, {շատ} պինդ կապուած լինելով նոր լեզուն բռնաբար

ովանենք, թէ նոր լեզուի տրամաբանութիւնը {շատ} մօտ է տաճկական լեզուի բաղդասութեան, բա

նանան, քան թէ սոխը եւ սխտորը։ Պատճառը {շատ} պարզ է. որովհետեւ Իսրայէլը, դարաւոր ժ

սկզբունքի մասին։ Յայտնի է, թէ Եհովան {շատ} վաղ էր մի այդպիսի ժողովրդի համար եւ այն

անի խօսքով երկու տող գրել։ Այո՛, մենք {շատ} խոտեր գիտենք, որ այսպիսի ջրհեղեղներից

տենք, որ այսպիսի ջրհեղեղներից փթեցան, {շատ} հողեր գիտենք, որ ցիր ու ցան եղան, որո

զգը հազար տարիներով ծանր ստրկութեան մէջ {շատ} անգամ ստիպուել է կամ թաքուն խօսել, որ

թշուառը աչք ունի, ձեռք ու ոտք ունի եւ {շատ} անգամ մի առոյգ առողջութիւն ընդհանուր կա

աւ եւ ո՛ւր է գնում։ ( Թէեւ այս բանը եւ {շատ} ուրիշների համար տակաւին գաղտնիք է, բայ

լում։ Ոչ միայն մեր ազգի մէջ, այլ նաեւ {շատ} լուսաւոր ազգերի մէջ, սրտի անխարդախ եւ

ողութեանց համար։ Թող յատկութիւնքը, որ {շատ} անգամ սխալ, քան թէ ուղիղ, որպէս հասար

մ պնդել, բայց այսքանը անհերքելի է, որ {շատ} եւ շատ կարող էին մօտենալ, այսքանը անժխ

, բայց այսքանը անհերքելի է, որ շատ եւ {շատ} կարող էին մօտենալ, այսքանը անժխտելի է

զգի առաջ գնալը։ Բայց կրկնում ենք, այս {շատ} զգուշալի եւ նազիկ խնդիր է, որովհետեւ հ

է այդ յեղափոխութիւնը ազդեցութիւն չանէ, {շատ} կամ սակաւ, այդ այլ խնդիր է, եւ կախւու

: Է՜հ, ես ինքս իմ թույլ լարին դիպա եւ {շատախոսեցի}, մոռանալով, որ քեզ նամակ եմ գրում, ա

էգին մի մարդ էինք կարծում, բայց նա եւս {շատախօս} պառաւի նման երազներով է լցրել իւր նամակ

նձն դաւանող եւ մինչեւ անգամ անաստուած, {շատախօս}, կաչաղակ, անսանձ խելագար, որ ընկնում

ւնը այն է, որ այդ առարկայի վերայ ամուլ {շատախօսութեամբ} չհերիքանան: Շատ փոքր է Փարիզում գտ

ով միայն լինել ազգասէր եւ այսպիսի ամուլ {շատախօսութեամբ}, առանց ամենայն զոհաբերութեան, տօնացու

լինիս, որ սորա մասնակից եղողների թիվը {շատանա}, որպեսզի այս գործը գլուխ գալով, վենետ

թէ առ այժմս պիտոյ էր ազգի թուովը միայն {շատանալ}, որ հեշտ, գրաւոր ճանապարհով միայն կար

ր Հայ մարդը սովորել է նիւթականովը միայն {շատանալ}, իւր փառաւոր ապրուստի վերայ հոգալ։ Մեք

վհետեւ չկամեցանք չոր դրութեններով միայն {շատանալ} ։ Բայց այս օրինակները դրինք՝ ոչ թէ խոս

ց, հաւասարուել էին անբան անասունների՝ {շատանալով} միայն նիւթական հնարներով, որով պահպանւ

իրը - Թիւրքիայում, Հայ օրագրերի օրէ օր {շատանալու} յայտարարութիւնքը, Ցենսօր Թիւրքիայում տ

սաներորդ, նոյնպէս եւ հետեւեալ դարուց, {շատանամք} յիշելով զգլխաւորս եւ եթ, յորոց կարեմք

վարդապետն տիեզերաց: Քրիստոնէութիւն ո՛չ {շատանայ} լոկով եւ եթ նշանօք. նա պահանջէ զգործս

րացն քահանայութեան ի մասնաւորի, այո՛, {շատանայ} լոկով նշանօք եւ արտաքին ձեւաւորութեամբ

գործ, որպէսզի տգէտ մնալով ժողովուրդը, {շատանայ} մեր զոհերի թիւն եւ բարձրանայ խունկերի ծ

առնել, պիտոյ է յուսալ, որ այդ սակաւքը {շատանան}, միայն հարկաւոր էր իսկոյն սկսանել մի բ

սիրտ ցաւեցնող մարդ է: Աստուած տայ, որ {շատանան} այդպիսի հոգեւոր անձինք եւ թեւ ու թիկուն

նեն նորանց, մենք ոչ թէ չենք ոզում, որ {շատանան} մեր հեղինակքը, այլ, դորայ հակառակ Մով

նց, ուտելու համար այն ժամանակ, երբ կը {շատանար} Ձեր ստամոքսում մոխրային.... սխալմամ

գտողութիւնը, ոյժը եւ զօրութիւնը այնքան {շատանում} է, այնքան սաստկանում է, որքան շատանու

ատանում է, այնքան սաստկանում է, որքան {շատանում} են եւ սաստկանում են կարիքը եւ հարկաւորո

կոյս է, որ մետալեայ դրամը ամենայն տարի {շատանում} է, ի՛նչ է ուրեմն պատճառը, որ ժողովուր

ւմ բնակիչքը գրեթէ հարիւրին տասն եւ հինգ {շատանում} են ամենայն տարի: Թողո՛ւնք ուրիշ քաղաքն

ան դանդաղկոտութեամբ գրեթէ կաթուածահար, {շատանում} էին իւրեանց շնչական բարեկեցութեամբ եւ ի

մ էին մարդիկ իւրեանց քնից, որ մանաւանդ {շատանում} է եւ զօրանում է գարնան ժամանակ, աղախին

ել այս մասին, վասն որոյ որքան կարելի է {շատանում} եմ համառօտ գրելով։ Նախ եւ յառաջ քանի մ

ջ բերել ըզբանս կրօն ուսոյց վարդապետին, {շատացաք} զթուանշանս երեսացն դրօշմեալ: * *

կին անգթանալոյ զրկիմք զարդիս ի նոցանէ, {շատացեալ} յիշատակութեամբքն, զորս ի մէջ բերէ Խորե

], վիհ մեծ անանցանելի [առ ի մէնջ]: Ոչ {շատացեալ} ժամանակին եւ այսու զոհագործութեամբ, ախ

մի փութ պատրաստելու. յետոյ դարձեալ կը {շատացնեմ}, այժմ չէ կարելի, ըստ որում անօթներս փ

սքան տարիներով լռում է եւ իւր լռութեամբ {շատացնում} է ազգի զաւակներից պապականութեան գնացած

ի սիրտը քանի գնում էր սաստկացնում էր եւ {շատացնում} էր իւր զարկը, որովհետեւ մօտենում էր մի

տպան դուրս գալով Պապական իշխանութեանը, {շատացուցին} նորանց գանգատաւորների թիւը եւ դորանով ի

հազարավոր բաներ կան, կարծեմ որ փոքր ի {շատե} դուք ինքներդ ալ այս բաները կհասկանաք:

ծեիք ձեր աչքումը: Այս բաները փոքր ի {շատե} խոսելուց հետո, հայտնում եմ իմ որպիսութ

մեր օրագրի վերա, թե ժողովուրդը փոքր ի {շատե} ճանաչել է ժամանակի իրավունքը, կտեսնեն

է հասած մեր բանը, որ միշտ մենք փոքր ի {շատե} բան հասկացողքս պիտո է ներողամիտ լինինք

սկ ա՛յժմ, նախանձի չարութեան պատճառով, {շատե՛րն} աշխատում էին լինել իմ փոխանակ. բայց թէ

րպէս այս խոտորմունքը, նոյնպէս եւ ուրիշ {շատեր}, մեզ պէս, ոչ բարով, գրողների պահպանո

այսօր իմ անհոգութենովը իմ գրած բաներից {շատերը} այս կամ այն կողմ ցրված կորած են, որոնց

նք ոչ մի հաջողություն չունեն: Ավելին, {շատերը} ետ են դառել մեր եկեղեցու ծոցը: Յուրաքա

թյո՞ւն է արդյոք նա, - ինչպես պնդում են {շատերը}, - թե ոչ՝ ինչպես ասում են եվրոպական մ

յոց ազգին զանազան առանձնաշնորհութիւնք: {Շատերը} Նախիջեւանցի Հայերից անունով միայն գիտեն

րութեան հոգին, ինչո՛ւ նորա բնակիչներից {շատերը} պարապում են մի մեքենական վաճառականութեա

եզուի: Այս բոլոր գրեանքը, որոնցից {շատերը} դուրս եկած են, եւ միայն երկուքը ( " Պա

թիւնը ինձ եւս պատահեցաւ փորձել, ինչպէս {շատերը} փորձել են: Վերջին նամակովս խոստացե

ծ նամակներս ընկած են ցիր ու ցան, որոնց {շատերը} մինչեւ այսօր անպատասխանի, որովհետեւ չկ

ում, պատմութեան չլինելը արդէն զգում են {շատերը}: Եւ ի՛նչ ծանրութիւն էր Հայոց ազգի

մարդիկ հայհոյում են մեզ, եւ ներկայումս {շատերը} բացերեւ տեսանում են " Հիւսիսափայլի " եւ

, գրաւոր, եւ օր ու ցերեկով: Իհարկէ, {շատերը} թռան դէպի Սիբիր, շատերը մաշւում են բան

կով: Իհարկէ, շատերը թռան դէպի Սիբիր, {շատերը} մաշւում են բանտերի եւ ամրոցների մէջ: Ա

մ, կորուսանելով իւրեանց հարստութիւնը, {շատերը} նոցանից եւ ապրուստի հնարը, պատերազմակա

յարմար պատասխանը տալիս ենք։ Մի՞թէ չկան {շատերը} ( եւ ոչ քչերը), որոնք մեծ թեթեւութեամ

Ուղիղ բան ասել է անհնարին։ {Շատերը} մինչեւ այսօր ասած են, Թէ ուսանողն

Թէ վախճան ես դու որոնում, ինչպէս {շատերը} քեզ պէս, Կեանք գտանել, որ միշտ մ

լը բողոքած է ժամանակ առ ժամանակ, այլեւ {շատերը}... այլեւ Երուսաղէմի միաբանութիւնը։

որա անտեղի լինելը յայտնել, այլ այլապէս {շատերը} կան, եւ ո՛չ միայն շատ կան, այլ կարելի

ս կարծիքով մոլորուած են մինչեւ անգամ եւ {շատերը} այն հայազգի սխօլաստիկ ( դպրոցական) ուս

ների ճաշակի վրայ: Ծիծաղելին այն է, որ {շատերը} այս ձեւի հետ վարուելու կատարեալ տգիտութ

կազմուածքին: Իհարկէ, ինչպէս ուրիշ {շատերը} եւ մանաւանդ Դուքս Վելլինգտօնը առատօրէն

ւ նորա անունը եւ, ի՞նչ եմ ասում, այո՛ {շատերը} նոցանից նորա անաղօտ փառքի վերայ ստուեր

սեց սորա անունը): Թէպէտ աւագ մարզերից {շատերը} ասացին կարդինալին, թէ ամօթ է ձեր սրբազ

րանում ը: Այն եւս իմացա՞ր, թէ ինչպէ՛ս {շատերը} եւ պաշտօնատարներից տեսանելով կարդինալի

րմարաւոր գործարանին: Հռոմի մանուկներից {շատերը} սորա ձեռնտուութեամբ գիտութեան փառաւոր ա

ւթեան փառաւոր ասպարիզումը պսակուել են: {Շատերը} սորա միջնորդութեամբ Ֆրանսիոյ, Գերմանիո

ը շուտով տարածուեցաւ քաղաքի մէջ, այլեւ {շատերը} կարդինալի կուսակիցներից զայրանալով սորա

ւմ։ Իսկ այժմ լիրբ եւ նախանձոտ մարդերից {շատերը} եկեղեցական գրքերի անունները անգամ կամ կ

, եթէ կարելի լինէր, նախանձի պատճառով, {շատերը} կը կամենային հնարք գտնել, որ Տիրոջդ ար

իրենց ժամանակին, իսկ հին բաները, թէեւ {շատերը} նոցանից Ադամից են սկսում, այնուամենայն

մարդիկ կային ճանաչող ինչպէս վայել էր. {շատերը} միմիայն լսել են աշխատել, բայց ինչպէ՞ս

խմել, որովհետեւ մեր հայ երիտասարդներից {շատերը} խմելով չափում են իւրեանց քաջութիւնը: Ս

րի, բայց, ինչպէս ասացի, այդ մարդերից {շատերը} անծանօթ են ինձ: Արդեօք աւելի լաւ չէ՞ր

սը սաստիկ անձնատուր էր արբեցութեան, եւ {շատերը} ասում են, թէ նա զոհ գնաց իւր նախանձորդ

ւ: Բացի այս երեւելի մարդերից ուրիշ {շատերը} պարապած են այս գիտութենով, բայց ցոյց տ

թէպէտ եւ խօսել եւս չգիտէ, ինչպէս նաեւ {շատերը}... եւ թէ ի՛նչ բանի վերայ խօսում էին

ւս Քրիստոսը, բարձրացել էր խաչի վերայ։ {Շատերը} ոչխարի նման մորթուեցան պապականութեան ձե

արոզութեններից։ Նորան հետեւողներից {շատերը} կիրակէ եւ տօնի օրերը պահք էին պահում եւ

սնակից են լինում Զաքարիայի պապանձմանը։ {Շատերը} կորան բանդի մէջ, մի քանիսին վիճակեցաւ

րկնային թագաւորութեանը։ Յիսուսեաններից {շատերը} ստացան Մանդարինական արժանաւորութիւն, ե

enitus " կոնդակի հակառակ, մինչեւ անգամ {շատերը} Պարլամենտի անդամներից, Յիսուսեանների ս

այրացած էր սաստիկ Յիսուսեանների վերայ։ {Շատերը} մեռանում էին առանց հաղորդութեան, բայց

անութեան վրայ: Բռնելով այս ճանապարհը, {շատերը} այդ անուններից կը կորցնեն իրենց ներկայ

ել, - ղրկել իմ աղպօր եարին: {Շատերը} կան նոյնպէս ազնիւ, նոյնպէս գեղեցիկ, բ

աւար անկիւններում մեր գլուխը լալու։ {Շատերը} կը ծիծաղեն պարզամտութեանս վրայ, որ դեռ

հետ համեմատելու համար - ինչպես եւ ուրիշ {շատերի} վրա: Խնդրում եմ Անանիային գրես, որ

նտես էիք առնում Աստուծոյ բանը: Ձեզանից {շատերի} տանը գտանւում է Էֆիմերդէ, բայց Սուրբ գ

իթը բերանը թթուեցուցած, նստել էր ուրիշ {շատերի} կարգում: Շինած էր դահլիճի ճակատում մի

է պատճառը, որ " Հիւսիսափայլը " փուշ է {շատերի} աչքին։ Բայց միշտ մտածում ենք, թէ պատա

նին առանձին առանձին նամակ գրել, թող որ {շատերի} հետ ծանօթութիւն եւս չունիմ, ըստ որում

ւ իցէ պարոնի վրայ, այլ մանաւանդ այդպէս {շատերի} վրայ եւ թող չկարծուի, թէ նոցա կարծիքնե

ցան) բոլո՛ր գրուածքները ունին եւ ուրիշ {շատերի}, սոցա նման կորստի ճանապարհը գնացողների

այոց մեծ լուսաւորիչ տէր Սահակի եւ ուրիշ {շատերի} մասին, որոնք վախճանեցան՝ ո՛չ օրհնելու

նման մի վարդապետ. Հայոց պատմութիւնն էլ {շատերի} աչքում մի առասպել, եւ ոչ գիտութիւն եւր

գլուխը պապականութեան անգութ կացնի տակ։ {Շատերի} մոխիրը ցրուեց տարաւ քամին էշաֆոտների վե

տօնեայ մօտենալ առիւծի աւարին... Այո՛, {շատերի} համար իւրեանց ճշմարտութիւնը եւ լուսաւոր

Ինչպէս երեւում է, պ. Պռօշեանցը ուրիշ {շատերի} նման կարծում է, թէ տալիս եմ-ը շինւում

խնդիրը: Այնպիսի բարակ, հոգեբանական եւ {շատերի} աչքից անզգալի կերպով թռչող անցնող երեւո

միայն այդ հուսահատությունը կործանում է {շատերին}: Մինչդեռ միշտ հնարավոր է ուղղվել, եթե

րգական քանքար: Այդ գրքի հեղինակը որպէս {շատերին}, նոյնպէս եւ մեզ անյայտ է, ըստ որում՝

մը որքան դժուարին եւ անհնարին է երեւում {շատերին}, դորա հակառակ՝ մեզ շատ հեշտ: Այստեղ

էս նաեւ պատուելի Մխիթարեանց մէջ, որոնց {շատերին} ես ինքս պատահել եմ, որոնք, բացի Rosar

պի վարդապետութիւն, ինչպէս անպիտաններից {շատերին} տեսնում էի, որ անում էին, սարսափում է

թերից ` գոնէ՛, եթէ ոչ ուրիշ աղբիւրից, {շատերին} յայտնի է, թէ բոլոր աշտարակցիք այգեգործ

եց եւ այնտեղ բնակւում էր։ Արդէն {շատերին} յայտնի կը լինի, որ մեք, ճշմարիտ եւ ան

ենում է անխնայ: Վաճառականը շուարել է, {շատերն} են շուարել նորա նման։ Մնում է առանց վա

Չեմ կարող քեզ ուրանալ, Ինչպէս {շատերն} ուրացել են, Որոնց անունն չուզեմ տ

Կեղեւը իւր տարերքով: {Շատերն} իջան, Ովկիանի Խոր յատակը շփեցին

անր է, արուեստական է, անհասկանալի է։ {Շատերն} էլ, որ իրենց բուն մայրենի լեզուի գիտու

չ, մնացել են առանց բացատրութեան, թէեւ {շատերն} էլ բացատրված են։ Բացի սորանից, ցաւում

ատենին համար իր պարտքն էր, չըներ նէ, {շատերուն} պէս ազգատեաց կ՚ըլլար եւ դժոխքը կ՚երթար

քան միայն ասում եմ, որ եթէ դուք փոքր ի {շատէ} յարգում էք ձեր անձը, ապա ուրեմն առանց

ական ազգութիւնը, որ մինչեւ այժմ փոքր ի {շատէ} քարոզուել է Հայոց ազգի մէջ, չէ կարող պ

ամենայն տեղ մեր սիրելի ազգի մէջ փոքր ի {շատէ} երեւում է հոգեկան-բարոյական շարժողութիւ

մինչեւ այժմ ուսանել եւրոպացիների փոքր ի {շատէ} ազատ օրէնսդրութիւնքը: Անգլիական պառ

րի վերայ է այժմ մեր խօսքը, ազգի փոքր ի {շատէ} գրագէտ բազմութեան եւ զարգացած մանուկներ

ում ենք նորա մարմնի կազմուածքը, փոքր ի {շատէ} հոգեբանական տեղեկութիւնք, վերջապէս՝ մ

րին եւ ուսումնական ոճով։ Եւ ո՞ր փոքր ի {շատէ} հասկացող ու զգացող Հայը կարող էր առանց

ն համաձայնելով հաստատելու են մեր փոքր ի {շատէ} ասածները։ Այժմ Հայոց մանուկը Ռուսա

շեանի՝ իւր բարերերի յիշատակին, փոքր ի {շատէ} պարտավճար լինի նորա հոգու առաջեւ։

ափշտակելով, շահուեցաւ իւր համար փոքր ի {շատէ} ազատ կեցութեան հնարք: Ահա այս էր պատճա

մինչեւ այժմ կարծում էի, թէ դու փոքր ի {շատէ} ճանաչում էիր ինձ, փոքր ի շատէ յարգում

ւ փոքր ի շատէ ճանաչում էիր ինձ, փոքր ի {շատէ} յարգում էիր ինձ, բայց այժմ հասկացայ,

օգուտը պաշտէր: Ամենայն ոք, որ փոքր ի {շատէ} ուսումն է ստանում, մոռանում է իւր ազգը

նոր մարդ չէ մեր ազգի համար. նա փոքր ի {շատէ} յայտնի է ընթերցող հասարակութեանը իւր Յի

լ պաշտօնական խորհրդով, որ միտքը փոքր ի {շատէ} լարուած կամ նախապաշարուած լինի, չէ սեր

իւր հասկացողութեան պէս երգելով, փոքր ի {շատէ} հեռացել են այդ եղանակները յունական գաղա

եւս չունէր ազգութեան մասին, իւր փոքր ի {շատէ} կրթութիւնը ստացած լինելով մի օտար ազգի

մնացած արտաքին պատահմունքի: Այն փոքր ի {շատէ} աշխարհակալութիւնքը մեր Արշակունի թագաւո

անցը, որպէս, Հայերի աչքով, մի փոքր ի {շատէ} հարուստ վաճառականի գործակալ, դեռեւս իւ

ասկանան մեզ, մանաւանդ նոքա, որ փոքր ի {շատէ} գաղափար ունին կլայեկի եւ արճըճի արժողու

տուեցին վաճառականի մօտ աշակերտ, փոքր ի {շատէ} եթէ եւ անունս գրել գիտեմ, այդ ինքս իմ

ասին մտել էին նորա մէջ: Թէեւ նա փոքր ի {շատէ} հասկացողութենովը կարողացել էր ազատել իւ

է հանդիպի մի այնպիսի մարդու, որ փոքր ի {շատէ} բան հասկանալով ծիծաղում էր այս յիմարակա

րմնացանութեան համար։ Հայոց ազգի փոքր ի {շատէ} իմացական նորոգութիւնը պիտոյ է կատարուէր

ը հարկադրում է մեզ հերիքանալ այս փոքր ի {շատէ} ծանօթաբանութեամբք այն իրողութենների մաս

ցին կազմել Հայոց լեզուի համար մի փոքր ի {շատէ} մարդավայել քերականութիւն՝ քրքրելով Հայ

ալ պապականութեան Հայերի մէջ, որ փոքր ի {շատէ} ոտքի տեղ գտել էր Հայաստանում դեռեւս 13-

՞թէ արժան էր զրկել զմանկտին եւ ի փոքր ի {շատէ} լուսաւորութենէ, զոր կարողք էաք հաղորդե

նեայք շատ հարճեր պահում էին) եւ փոքր ի {շատէ} կարողացաւ դղրդել այս սովորութեան զօրութ

հետ, տեսանում ենք, որ հեղինակը փոքր ի {շատէ} ուշը դարձուցել է լեզուի վերայ։ Այնուամ

օգտակար լինէին նորան մեր բարեմիտ փոքր ի {շատէ} ծանօթութիւնքը նորա աշխատութեան վերայ,

ասկանալի, այլ եւ մեզ իսկ, մինչ փոքր ի {շատէ} հայերէն սորված ենք, ոչ միայն հին լեզու

ին տաճկաբանութեամբ է գրած եւ մեր փոքր ի {շատէ} տաճկագիտութիւնը տկար է այդ գիրքը թարգմա

եւել է Արագածի վրայ եւ կամենալով փոքր ի {շատէ} տեղեկութիւն տալ ազգին նորայ մասին, պէտ

Ենթադրում ենք, թէ ընթերցողը փոքր ի {շատէ} գաղափար ունի էլեկտրականութեան վրայ, ապ

թադրուի թէ ֆիզիկան ծանօթ է նորան փոքր ի {շատէ}: Բայց ինչպէս մի անգամ արդէն ասացի

եր, բայց կենդանի ազդը, որի հետ փոքր ի {շատէ} ծանօթ ենք, առնում ենք որպէս անխարդախ գ

մ էր մի կիսախելք մոլակրօն մարդ՝ Յովհան {Շատէլ} ( Chastel) անունով։ Յիսուսեանների համ

կան քաջագործութիւնը կատարելու ժամանակ։ {Շատէլ}, բորբոքուած, վառուած այս խրատներից,

դիպուածը փրկեց նորա կեանքը։ Ի՞նչպէս։ {Շատէլ} դուրս եկաւ թագնուած տեղից, այսինքն՝ վ

որեց թագաւորին՝ կա՛մ դու, կա՛մ ես "։ {Շատէլ} խոստովանեցաւ, բայց չկամեցաւ մատնել իւր

ճռեց քանդել այն տունը, ուր բնակւում էր {Շատէլ}, եւ նորա տեղում մի բուրգ շինել թագաւոր

ամենտը գործ դրեց ամենավճռական հնարներ։ {Շատէլը} դատապարտելով դէպի մահ՝ միեւնոյն ժամանա

ի վնասակար եւ նստողական կեանք, դոցանից {շատը} զոհ է լինում բարակացաւ ասացեալ տկարութե

, եւ շատ գումար հաւաքուեցաւ, բայց այդ {շատը}, համեմատելով աղքատ եւ սոված բազմութեան

ասարակ ժողովրդին գայթակղեցուցիչ, որոնց {շատը}, ուում է տեսնելով, չէ կարդում վում է

, մանաւանդ՝ գաղղիացւոց, որոնց բառերի {շատը} դեռ պահում է իւր մէջ բնական Լատին ձայն

ոգեկան քաղցերը կամ ցանկութիւնքը, որոնց {շատը} դեռ անծանօթ եւս են շատ միլիոնների, բայ

տուղութեանց վրայ խօսք ենք բանում. բանը {շատի} կամ քչի վրայ չէ, այլ կանոնի վրայ, ուս

առանձին խելք, եւ փակեց նորան Պուատուի {Շատինիէ} անունով ամրոցի մէջ, ուր հետեւեալ տարու

առաքելոց սրբոց Թադդէ ի եւ Բարթողոմեայ: {Շատից} քան սակաւուց բաբախին սիրտք ի վերայ Ձեր

քայն Արտաշէս " եւ այլ մի քանիսը, որոնց {շատիցը} բախտի անգթանալովը այժմուս զրկված ենք,

գործից ես հնար ունեցայ տալ ձեզ 100 000 {շատոյ} յանդուգն նզովեալներ: - Bardzo dobž

ած ածականը դնելէն ետեւ, " անիկայ մեզնէ {շատոնց} ի վեր զատուած է " ըսելով, դարձեալ նոյն

ա՜յ ձեր թշուառութեանը... Այդպէս ըլլալը {շատոնց} գիտէինք, այսուամենայնիւ, այս օրուան օ

ին Բաբկէնին ըրածը տարուէ տարի նորոգելէն {շատոնց} դադրեցաւ, իսկ Մխիթարեան համախոհաց սեւա

սակաւաթիւ լինելը, համեմատելով պէտքերի {շատութեան}, թո՛ղ չվհատեցնէ ձեզ. այն մարդը, որ զ

անալը կամ ցածնալը կապուած է այն նիւթերի {շատութեան} կամ սակաւութեան, որոնց հետ կ'ենթադրուէ

լ դրամի արժէքը եւս կը բարձրանայ նիւթերի {շատութեան} չափով: Այն աշխարհներում, ուր հաս

խօսքերը: Իմ գլուխը պտոյտ է գալիս գործի {շատութենից}: - Ես գիտեմ քո հարազատութիւնը եւ

ն գլուխ կացած, բայց յաղթուեցան թշնամու {շատութենից} ։ Կայսրը մեծ հալածանք հանեց առ հասարակ

մենք մեր այս գործը այս տեսակ օրինակների {շատութիւնով} բեռնաւորելու դիտաւորութիւնից, որովհետե

Դադարեցաւ կարմրագոյն եւ ջերմ հեղանիւթի {շատրուանը}, որ այնպիսի յորդութեամբ դուրս էր զարկո

, առանց ջրմուղների, առանց մարմարոնեան {շատրուանների} եւ հռոմէական ագուգաների վազում է սարի լ

մի օր գնում է նորա փառաւոր, ծառերով եւ {շատրուաններով} զարդարած պալատը, օրհնելու նորան: Խանը

ի մէջ ոսկի եւ արծաթ բերողի թիւը, այլեւ {շատցնում} է երկրագործութեան արդիւնքի կարօտողների

Որ հաւատա՛յ Աստուած, Քրիստոս, թէեւ {շատք} չեն բաւական ": ՄԱՐԳԱՐԷ ( Լերմոնտո

սրբոցս թէ եւ ըստ պատմութեանն աւանդելոյ {շատք} գոն մեզ ի ծանօթութիւն անուամբ եւ եթ, ա

եպիսկոպոս Սիւնեաց, որոյ երկասիրութեանց {շատք} վասն մեր՝ համարին կորուսեալ, իսկ որ պ

- Հին Հայ հեղինակների տպագրութիւնը՝ " {Շար} Հայ մատենագրաց " անունով - Արամեան տպար

ւթեամբ տպելու: Այս գործերը տպւում են " {Շար} Հայ մատենագրաց " մակագրութեամբ եւ բաժան

ի հայ մարդ առնուր իւր ձեռքը հին լեզուով {շարադրած} մի գիրք ( իհարկէ՝ հայերէն) եւ սկսէր չ

ուսեան քարոզիչք շարունակում էին իւրեանց {շարադրած} Աւետարանի քարոզութիւնը։ Այս քարոզիչքը

Անանիայից քո այս նամակում մանրամասնորեն {շարադրածի} համար, Հուսով եմ, որ առաջիկայում էլ ի

դեպի կախարդական գավազանը: Իմ ամբողջ {շարադրածից} պարզ է, թե ես ինչ ուղղություն եմ բռնել

դ՝ տպեսցի թ, եւ զայլն: Միթէ տպարանն {շարադրե} ՞ յինքենէ զնոր պարբերութիւնս, եւ զո՞ կա

նպատակ գրութեանս է այս. ի բազմաց հետէ {շարադրեալ} եմ " զՄարդեղութիւն Քրիստոսի ", որպէս ե

թենէ վարուց նորա, որ պահի 'ի նոյն վանս {շարադրեալ} 'ի Հ. Մատթէոս վարդապետէ Եւդոկիացւոյ ձե

ինձ: Ձեզ հայտնել էի մասնավորապես, որ {շարադրել} էի մի գիրք " Մինին խոսք, մյուսին հարսն

, ինչպես ինձ թվում է, հեղինակը լիովին {շարադրել} է իր հայացքն Անգլիայի կամ անգլիացիների

զվի արմատական բարեփոխության մի փորձ ", {շարադրել} հնի քայքայման եւ նորի կազմավորման ընթաց

ածում է առանց կարիքի եւ առանց խտրության {շարադրել} նոր լեզվի համեմատական քերականությունը՝

ղարկէի մի նամակ, որ հօրեղբօրիցս ծածուկ {շարադրել} էի եւ շատ հաւատացած եմ, որ կ'ուրախանար

կական ( jargon!) լեզուով պիտոյ էր գիրք {շարադրել} կամ օրագիր տպել: Եւ ո՛վքեր են կռուողքը

: - Տպագրութեան սխալանք են, գրաշարը {շարադրել} է այն բոլոր կտորները։ - Ոչ, պարոն

րդից։ Մի այդպիսի հեղինակի սիրտ տուել է {շարադրել} կամ թարգմանել մի գիրք, նա կատարում է ի

հետ միասին սկսեցին երգել այս տաղը, որ {շարադրել} էր յատկապէս այս դիպուածի համար պ. Նաեն

մութիւնը դաս էր տրւում այն գրքերով, որ {շարադրել} էին Յիսուսեանք՝ խանգարելով բոլոր իրողո

դորա նման արժէք: Անշուշտ, հեղինակը չէ {շարադրել} նորան ` նա առնում է ազգի հասկացողութիւն

ած են Պ. Ոսկանեանին յանձն առնուլ միայն {շարադրելը}: Ազնիւ Հայը, զոհելով իւր ժամանակը, կ

ежил) հին լեզվով, հին ձեւով իր մտքերը {շարադրելու} շրջանը եւ սկսել է գործածել նոր, վայրի

..: Մեր Բուբանդուսը իրաւ որ տեղեակ է {շարադրելու}. մինչեւ այժմ վիպասանական գրուածները սո

նում՝ Օրացոյց եւ զանազան գուշակութիւնք {շարադրելու} համար։ Նայելով բաների հանգամանքներին ն

ետոյ մեծ արդիւնք ցոյց տուեց Կարգին, եւ {շարադրեց} երեխաների համար մի կրօնագիտութիւն՝ խիս

ղացան հասկանալ։ Նա մի թշնամանող տետրակ {շարադրեց} Կայսրի վերայ եւ տարածեց ժողովրդի մէջ։

ամանակը Համալսարանի Սենտիկ էր, մի գիրք {շարադրեց}, որով ապացուցանում էր Յիսուսեանների քա

սեանը Մադրիտի մէջ Ֆիլլիպպ IIի հրամանովը {շարադրեց} մի գիր՝ "de Rege et Regis Institutione"

ոց հոգեւոր կառավարութեան, զխնդիրս զայս {շարադրեցի}, պարզագրեցի եւ ստորագրեցի: Միքայել

նոր որգոստային: Ի սմին խնդրոյ զոր {շարադրեցի} եւ պարզագրեցի ես, խնդրագործ Միքայէլ ջա

Այն " Մարդեղութիւն Քրիստոսի ", զոր {շարադրէի} ի վարժատան Պատկանով քահանայի, ի կատար

՝ " Արեւմուտքի " թէ՛ հիմնադրերի եւ թէ՛ {շարադրողի} ջանքը եւ աշխատանքը ունայնացնելու համար

լի երդմնագիր, -բոլորովի՜ն արժանի նորա {շարադրողներին}, - եւ հրաժարուիլ իր սրտի վկայութիւնից ե

սիացի Գեներալ Պրօկուրօր Դէ-Մօնկլարը իւր {շարադրութեան} մէջ " Compte rendu des constitutions de

թղթերը կնքուեցան։ Հենեար Յիսուսեանի մի {շարադրութեան} մէջ գտանուեցան այնպիսի խօսքեր, որ անար

ոճեր եւ դարձուածներ չէ պիտոյ դնենք մեր {շարադրութենների} մէջ Խորենացուց եւ Յովհաննէս Կաթողիկոսից

ուցուեցաւ, որ երկու Յիսուսեանք իւրեանց {շարադրութենների} մէջ թոյլ էին տալիս շնութիւն ու անառակու

ր ամբողջ գրուած գտանւում է Paolo Sarpiի {շարադրութենների} մէջ " Histoire du concile de Trente " (

աղաքից։ Իւրեանց այն ժամանակներում տպած {շարադրութեններից} մինի մէջ Յիսուսեան աբեղայք ասում են, թ

Մաքիաւելական եւ դատապարտել էր նորան իւր {շարադրութեններից} մինի մէջ, հրամայեց դահճի ձեռքով այրել

է կրիտիկա. ամենայն մարդ, կարդալով մի {շարադրութիւն}, արդէն կը հասկանայ բանի զօրութիւնը, մ

, եթէ մի սատանայ կերաւ մի որպիսի եւ իցէ {շարադրութիւն}, իսկոյն անյայտանում է աշխարհի երեսից ա

մնաւորութեանը. նա սորանից յառաջ եւս մի {շարադրութիւն} էր գրել, որի մէջ շատ հասուն բանականութ

գեղեցիկ են այդ օրհնութեան գրերի ոճը եւ {շարադրութիւնը}: 'Ի սուրբ եւ Աստուածընկալ դրանէ...

իչքը, Իգնատիոսը այս միջոցին գրել է իւր {շարադրութիւնը}, որ յայտնի է անունովս " Հոգեւոր Վարժու

ուան մահճի մէջ, նա դեռեւս թելադրեց իւր {շարադրութիւնը} ՝ " Հնազանդութեան օգտակարութեան մասին "

շտօն ունէր: Այս դեւը անգիր գիտէր բոլոր {շարադրութիւնների} անունները, կարող էր մանրամասն ասել բոլ

ացել եմ, միտքս գալիս է, բաղանդիստների {շարադրութիւնների} մէջ, որ այդ աչքդ երեւելի Պետրոս անապատ

անւում էր, որ երկու Յիսուսեանք իւրեանց {շարադրութիւնների} մէջ թոյլ էին տալիս շնութիւն, անառակութ

ար եւ այլն։ Զնոյն ճանապարհ կալաւ եւ 'ի {շարադրութիւնս} լեզուին Հայոց, ունելով զայն ոճ Եւրոպաց

եկեղեցական երգք ի զանազան դէպս: Յարձակ {շարադրութիւնս} նորա զառաջին տեղի ունի " Գիրքն կոչեցեալ

ակիդ եւ մերային եւ օտարք՝ ասացեալ են ի {շարադրութիւնս} իւրեանց զնախնական երգոց եւ դեռ ի մէջ բե

ւը, - լաւը չկարողացայ գտնել. իրաւ է, {շարադրութիւնքը} բաւական հին բաներ են, բայց դորա փոխանա

նան թթու դէմքով. - ինձ հարկաւոր չեն քո {շարադրութիւնքը}, այլ ցանկալի է իմանալ, ինչպէ՛ս վերջաց

կարելի է հավատալ եզվիտներին, երբ նրանք {շարադրում} են 16-րդ եւ հետագա դարերի պատմությունը

դկային հոգու թռիչքի վերայ. մի խօսքով՝ {շարադրում} է " Բնաբանութիւն " ( Physiologia) ուսա

ով տեսակցության կամ ավելի պարզ խոսքերով {շարադրված} նամակիդ, ես առայժմ ինձ մոտ եմ թողնում

նուրբ խնդիր է: Լեզուն տրակտատ չէ՝ չի {շարադրվում}: Լեզուն օրենք չէ՝ չի հրամանագրվում:

ատ... " Յետո՞յ, մի ամբողջ գայլի {շարական}: Հարաւ հիւսիսից փոշի բարձրա

չարանաց Տեառն 'ի մարմնի քում կրեցեր " ( {Շարական} )։ § 51. Բնագրում ասած է. " Քանզի

հաշուատեսքը տաղ չէին թողնում, մեղեդի, {շարական} չէին թողնում, որ չերգէին... Սովորաբ

ք մի առ մի յիշատակին ի յառաջաբանութիւնս {շարականաց} տպելոց յորում եւ իցէ տեղւոջ, եւ զճառ ի

ւր վարդապետ Կեչառացի, երգիչ եկեղեցական {շարականաց} ։ Հայկականս դպրութիւն կենագործեալ յո

, նոյն խորովածը, նոյն պատիւը, տաղը եւ {շարականը}, հետեւաբար եւ նոյն վկայութիւնը " ստորա

լինելու, էնդուր համար, որ ժամագիրքը, {շարականը}, տաղարանը եւ այլ այսպիսիք միմիայն քահա

նը պիտոյ էր ներս բերել: Բացի սորանից, {շարականները} կամ եկեղեցական երգերը, որ լսում ենք այ

ուել ինձ: - Եկեղեցական երգերի կամ {շարականների} մասին ի՛նչ է ձեր կարծիքը: - Նոցա բ

մինչեւ տասներեքերորդ դարը յաւելանում է {շարականների} թիւը: Մեր թարգմանիչքը ստացան Յունաստան

նորհալու ընդհանրական թղթերից, հոգեշարժ {շարականներից} կամ այլ աշխատութեններից: Մեք բողոք

ութիւնը Չափուի նորա տակառով. {Շարան} ո՞վ է, Ֆոյլը ի՞նչ է Մէկ խօսքով իմ

ոցուած է զանազան կողմից, Արիւն ու {շարաւ} կթափի երակից. Լուա՛, մաքուր ջուր

ուլներից, մեք համեմատում ենք այն նեխած {շարաւի} հետ, որ այսքան դարերով հաւաքուել է հայ

ողջոյն ընթացս գրուածոյն իբրու ընդ մի օղ {շարեալ}, առ եւ ո՛չ մի հեղինակ գտանեմք, թո՛ղ զ

": Անխորհուրդ եւ սերտած բառեր, որ {շարել} է միմեանց քամակից։ Մինը հարցանէ, թէ Հ

րերը... Հրաւիրում ենք կեղծաւորները {շարել} իւրեանց գործարանքը եւ արդարացնել Բէգզադ

, եթէ չէ կարելի նորում միմեանց քամակից {շարել} ասիական փքուռոյց հռետորութեամբ նոյնանշա

բառ ուսանելով ծուռ ու սխալ միմեանց մօտ {շարել}, համարում էին իւրեանց անձը Խորենացի ու

յդպէս է, ուրեմն եւ պէտք է հին ձեւի տակ {շարել} եւ կապակցել, թէեւ նոր հոլովներով, այժ

մինչեւ Դանուբ, մինչ այն մեծ գետը {Շարելով} դէպի առաջ գալիս է զօրքը: Ծռծռում

ւք պատասխանեցաք ըստ ներելոյ ժամանակին, {շարեն} ըզգրքոյկ վարդապետին Գաբրիէլի ՚ի համար հ

ողորմեցաւ երեսիս ջրին: Վառեցի կրակը, {շարեցի} քուրայի մէջ զանազան մետալներով լցրած հո

ւ ծիծաղաշարժ, Փորերս փոյթ չէ թող {շարժ} գան։ Հանգստութեան միջոցին,

ետո ինչ որ մնացել է, ի հայտ բերե, թե՛ {շարժական} եւ թե՛ անշարժ, եւ այս բոլորը, ինչպես

գործութիւնքը. մի խօսքով, այդ մարդը մի {շարժական} գահ է սատանայի եւ բոլոր դժոխքի զօրութեա

սրտի քում ոչ տուաւ՝ Զոր սիւք ասես {շարժական}. Զի Տէր զայն քեզ զլացաւ,

գի մէջ եւ կարո՛ղ էին սեպհականել ինքեանց {շարժական} կամ անշարժ կայք ու կալուած։ Սորանով պա

անվի քաղաքին, քաղաքը, այդ բոլորի, թե {շարժականի} եւ թե անշարժի արժողութենից կհատուցանե մ

տ զօրութեան կտակին, որով բովանդակ կայք {շարժականք} եւ անշարժք բաժանին ի վեշտասան մասունս,

ում է այդ գործողութեան դիտաւորութեան եւ {շարժառթի} համեմատ։ Խորհուրդը կամ շարժառիթը է մի

տպուել են Մխիթարեանց ձեռքով այս կամ այն {շարժառթի} ազդեցութեան տակ, բայց այդ գործունէութե

ը լինէր նոցա համար մի նոր զարկ, մի նոր {շարժառիթ} յառաջադիմութեան: _______ Մի այ

դրութիւնը աշխարհի երեսին, արդէն մի մեծ {շարժառիթ} է այսպիսի անձնազոհ օգնութենների, եթէ մ

ի գրուածքը ծայր ի ծայր կարդալով, երկու {շարժառիթ} տեսանք, որ կարապետել են Պարոնին դէպի ա

ատենագրական գործունէութիւնը ունէր երկու {շարժառիթ}. մինին հետեւելով՝ աշխատում էին հաճոյա

մատենագրական գործունէութիւնը ունի երկու {շարժառիթ}, ինչպէս ասել ենք, եւ այդ շարժառիթքը ա

անգամ Ձեզ եւ ինձ միմեանց հետ ծանօթացնող {շարժառիթ} նամակովս: Թէպէտ եւ ես ի վաղուց հե

կողմից ճշմարտութեան դրօշակը բարձրացնելը {շարժառիթ} եղաւ մեր վերայ քանի մի կամակոր մարդերից

Մի մարդու առաքինի կամ վատթար լինելու {շարժառիթը} գտանւում է նոյն այդ մարդո՞ւ մէջ, թէ նո

: Ի՞նչ է այդ մարդերի այսպիսի ուղղութեան {շարժառիթը}, ի՞նչ է, որ այդպէս հաստատ պահում է դո

ազգից կարող էր առաջարկել ինձ: Այն {շարժառիթը}, որ ստիպում է սուտ ազգասէրներին, նուի

Չ. Ֆոքս ": Երկրորդ եւ աւելի բթամիտ {շարժառիթը}, պաշտպանել չարագործ Պօղոսը եւ պահպանել

ը, անշուշտ, կամելով վարագուրել գրելու {շարժառիթը}, այնուամենայնիւ, այսօր արեւի պէս յայտ

գը, մեր բոլորի կենդանութեան աղբիւրը եւ {շարժառիթը} ։ Արի՛ք, ուրեմն խառնենք մեր աղօթքը Աստ

ւնը։ Ինչպէս եւ եղած լինէր այդ բանի {շարժառիթը}, այսքանս ստոյգ յայտնի է, որ 1712 թուա

ան եւ բանական գործունէութեան աղբիւրը եւ {շարժառիթը} ։ Այսչափ կրօնի վերայ։ Մեր խորհուրդ

լով եւ իմաստասիրելով այս գործունէութեան {շարժառիթը}, առաւել արդարացի կերպով կարող է գնահատ

ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՑ ՄԱՏԵՆԱԳՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԷՈՒԹԵԱՆ {ՇԱՐԺԱՌԻԹԸ} Նախընթաց գլխումը, խօսելով Մխի

եան եւ շարժառթի համեմատ։ Խորհուրդը կամ {շարժառիթը} է մի հոգի, որ ձգում է գործը որպէս մարմ

մի անցողական, կամ լաւ ասել, րոպէական {շարժառիթի} ազդեցութեան... Մինչդեռ Շահումեանց

նց մտածելու եւ իւր գործի հետեւանքից կամ {շարժառիթից} մի տպաւորութիւն ներս ընդունել իւր հոգու

, բայց էապէս հիմնուած լինելով նիւթական {շարժառիթների} վերայ, աշխատում էր յանձն առնուլ ամենայ

այս կրօնական վէճերի պատճառով, շատ մեծ {շարժառիթք} են, որ նստիս ու լաս, մինչեւ որ թաղման

զգի բուն օգուտը եւ նորա յառաջադիմութեան {շարժառիթքը} ։ Խնդրում ենք այդ պարոններից, որ բամբասե

ան գործունէութիւնը, այս գործունէութեան {շարժառիթքը} դէպի մեր ազգը, նորա ներկայ դրութիւնը,

Անցանենք այժմ քննել այս գործունէութեան {շարժառիթքը} ։ Դ. ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՑ ՄԱՏԵՆԱԳՐԱԿԱՆ ԳՈ

գործունէութիւնը՝ քննելով յառաջուց նորա {շարժառիթքը} ։ Մեք հանդիպեցանք Մխիթարին Հայաստան

նական գործ։ Մատենագրական յառաջ խաղալու {շարժառիթքը} Մխիթարեանց ձեռքով, Մխիթարի մահից եւ նո

կու շարժառիթ, ինչպէս ասել ենք, եւ այդ {շարժառիթքը} անմիջական հետեւանք են Մխիթարեանց ճիզուի

կը քննենք նոցա գործունէութիւնը եւ սորա {շարժառիթքը}, յետոյ ցոյց կը տանք այդ միաբանութեան յա

արող առաքինի դառնալ, նորա առաքինութեան {շարժարանը} գտանւում է դաստիրակութեան եւ կրթութեան

դհանրութեան, որ է ազգի հիմքը, լծակը, {շարժարանը}: Ընդհանրութիւնը կ'ապահովուի, քանզի զօ

իք աբեղայից, յայսոցիկ բանաւոր պատճառաց {շարժեալ} նորա ի թշնամութիւն ընդ իս, քանզի ո՛չ ո

որպէս ծայրագոյն քահանայապետ, մանաւանդ {շարժեալ} ի զգացմանց սեպհական եղելոց հարց, քան հ

ապետեան Սալթիկեանց Խ ն դ ի ր {Շարժեալ} ի քրիստոնէական բարեպաշտութենէ, բերեալ

լրացեալ երեսփոխանութեան, որպէսզի նոքին {շարժեալ} յազգասիրական ոգւոյ դէմ դիցեն չուել 'ի Հ

լեռնէ. Մարգարէն զայս ասէ, {Շարժեալ} ի Քումմէ Հոգւոյ: Կարկեցան ե

ս եւ մուսայն ոչ երբէք մերձենայ, եթէ ոչ {շարժեալ} ի հանգամանաց եւ ի զօրութենէ գործոյն: Բ

տճառը, բայց հազիվ թե կարողացել էի ոտքս {շարժել} տեղից եւ ահա բազմության գլխի վերա շողաց

ւթեան, մինչեւ զգացող մարդերի արտասուքը {շարժել}... Լամարթինի կեանքը անցած է եւ անցնում

րան յաջողեցաւ մինչեւ ամենավերին աստիճան {շարժել} այս ուսանողի վառ երեւակայութիւնը, իսկ

ցն, իսկ միւս այլ որ ինչ եւ գտանիցի ինձ {շարժելի} ըuտատ, թէ նաղդ դրամ իցէ, թէ վաճառելի

լի շարժուն իր եւ թէ թալապներ, զամենայն {շարժելի} իրսն յիւրում ժամանակի վաճառեսցեն, թալա

բած, Իւր թոռների առաջեւ, Թառամ գլուխը {շարժելով} Մեղքերն յայտնեց բացերեւ: " Կեանքիս ան

, - ասաց Շամիլը՝ կարեկցութեամբ գլուխը {շարժելով}, - վկայ է Մարգարէի մօրուքը, որ մոլորո

Իւր թոռների առաջեւ, Թառամ գլուխը {շարժելով} Մեղքերն յայտնեց բացերեւ:

ղաց ուսերի վրայ, գովելու համար ձեռները {շարժելով} եւ կցկտուր ձայներ հանելով, թռչկոտում ե

ահական զօրութիւնը, կեանքը, որ անդադար {շարժելով} ՝ առ ու տուրի մէջ էր այդ ներգործողների

Շահումեանցը առանց խօսքի, միայն գլխի {շարժելովը} շնորհակալ լինելով Թիւթիւնճի-օղլուցը, ա

ստի եւ կարող միմիայն մեր հեգնական ժպիտը {շարժելու}. միւս կողմից շատ աւելորդ չէ յայտնել,

դղրդում էին, բայց շատ անզօր գտանուեցան {շարժելու} մարդերի սիրտը, խնայելու կիսակենդան մնա

ւմ են ինձ: Նրանց թվարկումը քո նամակում {շարժեց} իմ ժպիտը. դու գրում ես՝ " քո բարեկամն

Հնչեց ահա քնար քաղցրախօս, {Շարժեց} երկինք ու գետին, Արարատից դէպ Արա

դրդելով դէպի այնպիսի ահաւոր բարկութիւն {շարժեց}, որ ջրհեղեղ անէր բովանդակ երկրի երեսը

ատների մէջ։ Այս խիստ ու կոշտ վարմունքը {շարժեց} Ֆրանսիացոց ատելութիւնը դէպի Յիսուսեան ա

ր բոլորովին, խաղաղ քամին, որ հազիւ թէ {շարժեցնում} էր ծառի ամենաթեթեւ տերեւը, զովացնում է

նան, - վերջը՞: - Սորանից յետոյ ես {շարժեցուցի} եւ մի այլ ազգ, որ ապահով բնակւում էր հ

կից լինիս ինձ, թո՛ղ գոնէ իմ Հայութիւնը {շարժէ} քո սիրտը եւ հոգին: Ես որդի եմ մի անբաղ

զիւ կարողացան նորա քարացած սիրտը ի գութ {շարժէլ}, որ խնայէր բովանդակ հին աշխարհի մայրաք

գերմանացոց հետ, մինչ չէ կարելի նորանց {շարժէլ} ու դղրդել... Բարեհաճեցէք տեսանել, ա

ինչ սովորութիւն ա տո՛ ": Մեզ շատ {շարժէլ} է Աշտարակի կանանց ջերմ կրօնասիրութիւնը

րովհետեւ կամենում էք իմանալ, ձեր սիրտը {շարժէլու} համար կ՚ասեմ ձեզ մի քանի խօսքեր, եթէ դ

ա դիմակ զիւր թոյլ կուրծ: Եւ յի՞նչ {շարժի} բնութիւն, Զի՞նչ օրէնք, ո՞վ հեղին

ՄՈՒՍԱՅԻՆ. Մուսա՛, գողտրիկ, {շարժի՛ր} անոյշ, Հա՜ր եօթնաղի քնարը,

Ուր սառուցնե միշտ ճնշում... {Շարժի՛ր} Մուսա՛, Արարատի Որդւոյ ձեռի քընար

մի փոքր, - աշխատի՛ր, հոգիս, փոքր ինչ {շարժի՛ր}, հոգա՛... - Աշխատում եմ, վազու

աստաններու սիրտ չունիմ եւ մեջտեղի եղածը {շարժիլ} տավա տալապայի, մնաց որ պատշաճ բան էլ չ

դուրս է տալիս նիւթեր եւ քանի որ կարող է {շարժիլ} եւ այս գործողութիւնը կատարել, նա ունի

ութիւն չունենալով պիտի ուրիշ զօրութեամբ {շարժին}, վարձկան են այդ զօրութեան: Նոցա շահը

Որ չը տրուեց սրտիդ հեզ, Ինչ կոչում ես {շարժիչ} հով. Այն զլացաւ Տէրը քեզ, Զի թէ սրտիդ

եւ երիվարք հրեղէնք... եւ վերացաւ Եղիա {շարժմամբ} յերկինս " ( Չորրորդ Թագ., գլ. Բ, հա

ագեղ: - Երանութի՜ւն խելայեղ... Զի այդ {շարժման} ժամանակ Հեշտին ` անօթն ընտրութեան Եռ էր

լայնարձակ. Հազար պչրանքով, քնքուշ {շարժմունքով}, Ձկնորս էր որսում, սրտով համարձակ

ի՛ր ինձ: Դու մեքենայ ես, եւ ես եմ քեզ {շարժող} զօրութիւնը ": Մեր բառարանի մէջ հնազանդ

ովնաթանեանցի տեսութեամբ, բոլոր աշխարհը {շարժող} եւ կառավարող ուժը եւ զօրութիւնը էր արծա

։ Այդ պատճառով եւս մատենագրութեան յառաջ {շարժող} զօրութիւնը բղխում է ոչ մի աղբիւրից, ին

եզու ասի էապէս այն, որ կենդանի է, յար {շարժողական} ինչ մի խօսուն եւ ձայնաւոր ի շրթունս ազգ

քը երբեմն հարիւր հազարներ իւր ձեռքի մէջ {շարժողը} դառն աղքատութեամբ կնքում է իւր կեանքը,

խանակում է կենդանութեամբ եւ մշտնջենական {շարժողութեամբ} ։ Աղբիւր լինելով ամենայն բարոյականութեա

ւնը դադար չունի, նա գտանւում է անդադար {շարժողութեան} մէջ, որ է նորա կեանքը. աշխարհի երեսին

տարբերութիւնքը: Այո՛, գործունէութիւնը {շարժողութեան} հետեւանք է, եւ առանց շարժողութեան, չկ

իւնը շարժողութեան հետեւանք է, եւ առանց {շարժողութեան}, չկայ գործունէութիւն: Ուր չկայ գործու

ւթեամբ գործ դնելով Ֆրանսիոյ յեղափոխական {շարժողութեան}, խաչակիր արշաւանք քարոզեց ֆրանսիական ա

խանգարուի, հանգիստ չէ տալիս Հեգելին: {Շարժողութեան} ոգին մտաւ նաեւ Անգլիայ, որ անհողդողդ պ

ւեմ։ Առաջին կարգը անուանել եմ " օրագիր {շարժողութեան} ", երկրորդը ` " հակառակութեան ", երրո

այն կողմը, որտեղից լսել էի աղաղակը կամ {շարժողութեան} ձայնը, այն սիրած աղջիկս, ուրուականի պ

որ մինչեւ այժմ ճանաչել էին աղբիւր յառաջ {շարժողութեան} մի տեղից դէպի մի այլ տեղ, վազում է անհ

նոքա, որ եւ այսպէս թափանցիկ մարմիների {շարժողութեան} համար եւս, հարկաւորեցաւ հարուստ ժամանա

դուրսից միայն գործունէութիւն ցոյց տուող {շարժողութեան} տակ պահուած է սարսափելի անգործութիւն եւ

ի Տէրութիւն՝ առանց շնչառութեան, առանց {շարժողութեան}, զրկուած կեանքի ամենայն նշաններից։

անց կատարելագործութեան համար ( մանաւանդ {շարժողութեանց} մէջ), այլեւ իւրեանց խիստ բարոյականութ

ընկնում էի մտածութեան մէջ, յանկարծ մի {շարժողութենից}, մի աղաղակից դուրս գալով այդ խոր մտածո

հասկանալ կամելով նորա միտքը նորա դէմքի {շարժողութենից}: Նոցա ձեռքի թաթերը, չոր, ինչպէս ո

տճառ էր եղել այդ ցնցողական եւ անգիտակից {շարժողութեններին}: Մեք, վաղ ուրեմն, գուցէ շատ յառաջ

պէս զի կեղակարծ, այսինքն՝ խաբեբայական {շարժողութենով} դադարեցուցանեն նորա ճշմարիտ աճեցականութ

լաւ է, եւ ինչ հարկաւոր է ձեզ կեանք եւ {շարժողութիւն}, դուք մեր ձեռքումը պիտոյ է լինիք որպէս

ից, ուր պահանջւում է գործունէութիւն եւ {շարժողութիւն} եւ ձգելով մի գաղտնածածուկ վերացականութե

ն մէջ, ուր դադարած էր ամենայն կեանք եւ {շարժողութիւն}, եւ ուր խոստովանուած կեանքը էր մի անշա

ր ազգի վիճակը: Մեզ հարկաւոր է կեանք եւ {շարժողութիւն}, հարկաւոր է յոյս ունենալ մեր անձին եւ

տեղ Հայերի մէջ երեւում է այժմ փոքրիշատէ {շարժողութիւն}: Ազգը եւ ազգութիւնը ասես թէ կամաց կամա

մէջ երեւում է մեծ գործունէութիւն, մեծ {շարժողութիւն}, եւ այն ազգը, որ չկամէր ինքնուրոյնաբա

: Ուր չկայ գործունէութիւն, ասել է չկայ {շարժողութիւն}, իսկ ուր շարժողութիւն չկայ, այնտեղ կե

ւն, ասել է չկայ շարժողութիւն, իսկ ուր {շարժողութիւն} չկայ, այնտեղ կեանք չկայ, այնտեղ թագաւ

Ի՛նչ է կեանքը: Կեանքը է անդադար {շարժողութիւն}, նիւթերի անդադար փոխանակութիւն եւ անձն

փոքր ի շատէ երեւում է հոգեկան-բարոյական {շարժողութիւն} եւ դէպի լոյսը ձգտողութիւն, մինչ հանդիս

նի մէջ երեւում է մտաւորական եւ կենսական {շարժողութիւն} ։ Մեր առ ի սրտէ երախտագիտական շնորհ

մի ներհուն նաւուղիղ: Այդ մեքենային մի {շարժողութիւն} եւ դէպի մի նպատակ ձգտող ընթացք տալու հա

ութիւնը, այլ մի տեսակ կատաղի ցնցողական {շարժողութիւն}: Եթէ մի օտար մարդ նկատէր հեռուից այս տ

որպէս մի գործարանաւոր էակի մէջ կեանք եւ {շարժողութիւն}, արդեօ՞ք, արեգակի տարեկան շրջանառութի

իրականը։ Այս գլխի մէջ պիտոյ է տեսանենք {շարժողութիւն} Հայկական մատենագրութեան մէջ։ Հայոց հնա

այոց հնախօս լեզուն իւր վերստին կեանք եւ {շարժողութիւն} ստանալու համար պարտական է Մխիթարին, որ

ի տակից։ Այստեղ կեանք, կենդանութիւն, {շարժողութիւն} եւ այլն եւ այլն, որ ասում ենք, այդ բո

րիկ հոգու խաղաղութիւնը, ծառի տերեւների {շարժողութիւնը} կայծակնաբեր որոտմունքի նման բան է այդ մ

տի որոնենք անդադար գործականութեան մէջ. {շարժողութիւնը}, ինչ կերպով եւս յայտնուի մարդկութեան մ

նախազգացութիւն, թէ այդ տիեզերական նոր {շարժողութիւնը} տարածուելով առաւել եւ առաւել կարող է ճա

ու մաշելով այդ աշխարհների ամենայն ազատ {շարժողութիւնը} ։ Զարմանալի է ճակատագրի կամեցողութ

վրդի մտաւոր աճեցականութիւնը եւ կենսական {շարժողութիւնը}, ինչպէս կը տեսանենք յետոյ մանրամասն։

մի ատամը։ Այնպէս շուտ կատարուեցաւ այս {շարժողութիւնը}, Պալատականք, որ կային տիկինի տան մէջ

սեցնում կամ այլայլում. այլ լեզուի ամեն {շարժողութիւնը}, դէպի որ կողմը եւ լինի, լինում է որպէ

ի մէջ, որ ամեն օր մեր աչքի առջեւն են, {շարժողութիւնը} ինքը պատճառ չէ, այլ պատճառի հետեւանք։

րայ, ե՛ւ դէպի միւս իր նմանը։ Կա՞յ այս {շարժողութիւնը} ։ Ես գդակս վեր եմ ձգում եւ այն ժամանակ

այելով խօսողի բերանի, դէմքի եւ ձեռքերի {շարժողութիւններին}, խուլը կարողանում է հասկանալ, թէ ինչ

ութիւնը, ուժաթափ առնեն նորան դպրոցական {շարժողութիւններով} եւ խեղդեն գիտութիւնը իւրեանց գրերի փոշի

երում զինուորների մէջ ծագեցան թշնամական {շարժողութիւնք} այն ժամանակուայ բաների կարգին ընդդէմ։

յնպէս խօսեց, որ, ասես թէ, նորա բոլոր {շարժողութիւնքը}, դէմքը, աչքերի փայլը, ձայնը, եւ այլ

միաւորուէր իր եղբօր հետ։ Արդարեւ կրկին {շարժողութիւնքը} ե՛ւ ի՛ր առանցքի վրայ, ե՛ւ դէպի միւս իր

գրությունը մի փոքր ձեռք ու ոտք ստացավ, {շարժողություն} է ցույց տալիս յուր մեջ: Իսկ եթե հայկակ

նգամայն եւ նահապետական հիւրասիրութենից {շարժուած}, քան թէ պարտականութենից դէպ ի մեր արժա

պապանձուին չար լեզուները, որ երբեւիցէ {շարժուած} են այս չնաշխարհիկ պարոնի ընդդէմ: Նորա

գիտէր, որ լռելու չե՛նք, բարեմտութենից {շարժուած} եկել էր մեզ մօտ, աղաչելու, որ բան չգր

եթէ քո իմ հետ ամուսնանալու ցանկութիւնը {շարժուած} չէ իմ անունով, հարստութենով, ապա խոստ

օն վարել: Նորա ամէն մի քայլը, ամէն մի {շարժուածքը} հաշուած ու համարած էին, որպէսզի, մի փ

արդարեւ հոգու պատկեր է. հոգու ամէն մի {շարժուածքը} ջլերի անբացատրելի միջնորդութեամբ երեւու

մկնակները լարուեցան եւ երեսի ցնցողական {շարժուածքը} ցոյց էր տալիս նորա հոգու վերին աստիճանի

ւր յառաջաբանով, այլեւ ձեռների եւ դէմքի {շարժուածքով} մի այնպիսի ձեւ ցոյց տուեց պ. Մարկոսին

ւթեամբ ( разделение труда) նա կարող էր {շարժուել} եւ լայնանալ մինչեւ անվախճանը, նորա բան

վաղուց ունէի Հնդկաստանում. նա ՚ի գութ {շարժուելով} մի անիմանալի ազդեցութենից, կարծես թէ մ

ղահուէ բերել նորան: Դերվիշը, սիրտը {շարժուելով} Խանի այսպիսի բարեհոգութենից, կամենում

առանց հոգիանալու եւ ջերմանալու եւ սիրտը {շարժուելու} կարդալ Ամերիկայի յայտնագործութեան նախեր

, հոգեհանգիստ կատարելով այնտեղ, յառաջ {շարժուեցաւ} դէպի մեր եկեղեցին. որի քամակից լուռ եւ

խուր հանդիսին։ Սգասիրտ խումբը յառաջ {շարժուեցաւ} դէպի Վագայնկով). մի երկու ժամից յետո

թեամբ խօսեց այս բաները, որ պ. Մարկոսը {շարժուեցաւ}: Նորա երեսի մեռելատիպ կերպարանքը, վշտ

ղջութիւնը եւ կազմութիւնը, որ կարողանար {շարժուիլ} եւ գործ կատարել: Ազգութեան մեքենայի՝

եւ այն ազգը, որ չկամէր ինքնուրոյնաբար {շարժուիլ} եւ գործ կատարել, կուլ կ՚երթայ մի ուրիշ

որ համարում էին, թէ աշխարհը պարտական է {շարժուիլ} նոցա չնչին եւ խելացնոր կամքով, եւ թէ ն

ը. նորա աշակերտների օրից սկսանում է նա {շարժուիլ} ։ Բայց այդ միջոցին միաբանութեան մէջ

արէն, սակաւ երբեմն՝ Հայերէն: Թող {շարժուին} գերեզմանի մէջ մեր Արամ նահապետի ոսկերքը

ով իւրեանց փայլը եւ ծաղկաւեր դառնալով, {շարժում} են տեսանողի կարեկցութիւնը: Մարմարիոնը

բն եւ վերջ ընդունելութեան " ստորագրով, {շարժում} են մի անզովանալի ծիծաղ: Այդ գրքի մ

Ներս մտանելով այս գործի մէջ՝ գուցէ {շարժում} էի ձեր հարցասիրութիւնը, թէ արդեօք ի՛նչ

ճանապարհը, որով գնում է եւ այժմ ծանր է {շարժում} դէպի մի այլ ուղղութիւն: Ահագին տխրութե

ճով խօսելով) աւերողապէս, էակը անդադար {շարժում} է, ընդունում է նիւթեր, դուրս է տալիս

նանալու չափով եւ կատարելութեան գաղափարը {շարժում} է դէպի առաջ: Յայտնի է, թէ փրկութիւնը

եծ թիթեռնակ, որ նստած մի թուփի վերայ, {շարժում} էր իւր պայծառ, ծաղկանկար թեւերը: Մի ա

սնի ունէր կերպ ու ձեւ, Թռչում էր, {շարժում} օդի մէջ, այնպէս, Ինչպէս մի փետուր

էր սեղանի վերայից ջրի շիշը եւ սպառնալով {շարժում} էր նորան, երեւի թէ եղբայրը, եթէ բացաս

հագնում։ Հիմի ինչ եղաւ, որ նոյն շորը {շարժում} է մեր ծիծաղը, եւ ոչ միայն այս չափ, այ

կրորդ՝ փիլիսոփայութիւնը, մի կենդանի, {շարժուն} եւ համօրէն մարդկութեան սեպհական բան լին

ըuտատ, թէ նաղդ դրամ իցէ, թէ վաճառելի {շարժուն} իր եւ թէ թալապներ, զամենայն շարժելի իր

աշխ խառնելիս՝ Չա՜փ քեզ ի գոգ տացի {շարժուն}, Յաւիտեան օրհնեա՜լ լիցիս:

անակը, այսինքն հասկացողութեանը գումարը {շարժուն} եւ հոսանուտ բան լինելով, չէ կարելի փիլ

ս կեանքը աշխարհի երեսին. երեկ խօսուն, {շարժուն} եւ զգայուն էակ, այսօր դրած դագաղի մէջ

ապարունակութիւն եւ այնպիսի փոփոխական եւ {շարժուն} տեսարաններ է ստանում, որ տասը պատկերի

ան կեանքը կնիկ են պահանջում, կենդանի, {շարժուն}, ջերմութիւն եւ երակներում արիւն ունեցո

, բայց եւ նոր լեզուն ունի իր կենդանի եւ {շարժուն} ձեւերը ու ոճերը, որպէս ներկայ գաղափարն

ն: Պոլիցիայի գործը դեռ շուտով հառաջ {շարժվելու} չէ, ըստ որում Ստռոգոնովը, ինչպես գրել

ավորության ու գիտության սանդուղքով առաջ {շարժվելու} արմատական պայմաններից մեկը: Հարգա

ուք իմանալով իմ հանգամանքը, միանգամայն {շարժվիք} եւ ազգասիրությամբ եւ կարեկցությամբ դեպի

ր սիւնը, գլխաւոր հաստարանը, որի վերայ {շարժւում} են իմ բոլոր խանութները այստեղ... այնտե

երի գագաթի վերայ, եւ որոնք ազատութեամբ {շարժւում} են յետ եւ յառաջ, ակամայ երանի եմ տալիս

, հարազատ մնալով ազգի կեանքին, յառաջ է {շարժւում} այժմ մի քանի ճշմարտասէր եւ հեռատես պարո

ազգային հարազատ մատենագրութիւնը յառաջ է {շարժւում}, տեսանելով, որ նորա անխոնջ գործակատար

ի կառքը, նստում է... Եւ կառքը յառաջ է {շարժւում} ամենայն զօրութեամբ: Երկու օրից յետ

ւամենայնիւ, այդ ազգի ազգութեան մեքենան {շարժւում} է հասարակ ժողովրդի վերայ. սա է այդ մեք

նել իր թոյլ կրծքով. Բնութիւնն ինչո՞վ է {շարժւում}, Ո՞վ է նրա հեղինակ, Յիմարութիւն չէ՞ ս

կան իրաւունք: Եւ կառավարութեան մեքենան {շարժւում} է միմիայն առաջին եւ միջին դասակարգերի ո

սում է, բոլորեքեան գրեթէ կարեկցութեամբ {շարժւում} են եւ զայրանում են վերակացուի անիրաւութ

ուն, համարեա թէ փայտանալով, հազիւ հազ {շարժւում} էր բերանի մէջ. հայ երիտասարդներից մինը

Աւետարանի սերմը։ Արդէն 1722 թուականին {Շարլնուան} հազիւ հազ կարողացաւ այս վայրենի անապատն

եւ չունեցած անուններն ալ ետեւէն կարգաւ {շարուած}: Այսպիսի նորակերպ տողի մը նշանակութիւն

դի մի մասը, ուր որպէս մատենադարանի մէջ {շարուած} էին ցուցակով եւ կարգով այն բոլոր սխոլաս

զմանները, որը կարգով, եւ որը անկարգ, {շարուած} էին կանաչ, թավիշապատ յատակի վերայ: Աս

քրուած պառաւներ ձորի խորքի մի անկիւնում {շարուած} վհկական խարուկի չորս կողմում, անընդհատ

սառն եւ մեռեալ, ինչպէս գետնայարկի մէջ {շարուած} են լինում կարգով յաւիտեանս յաւիտենից ան

նոյն կարգով դժոխքի դուռի երկու կողմումը {շարուեցան}: Դուռի մուտքին մօտ չորս ոսկեզօծ կոտոշն

ընդունում եմ նորանց մատենադարանի մէջ եւ {շարում} եմ կարգով, ինչպէս հարկն է: Դուք ասացի

ը եւ դնում է եւ զանազան ուղղութիւններով {շարում} է իւր խաղակից ժամանակի առաջեւ: ժամանակ

դրօշակներ, եւ այս բոլոր բաները կարգով {շարում} են մաղի մէջ, որի տակումը փռած էր հիւան

եթէ ինձ եւս չզոհէիր քո մէջ Բէգզադաների {շարումը}: Բայց չկարծեմ, որ այդպէս լինի, դու ե

մոտ կա, Սադովայա փողոցում: Ի դեպ, ես {շարունակ} ծախսեր եմ փաթաթում քո վզին, բայց արդյո

րձաւորքը, եւ թէ այդ պատճառով վեց շաբաթ {շարունակ} անձրեւը հեղեղելու էր մեր արտերը: Մի քա

իրքը կարդալու. մօտ իբր 60 երես կարդացի {շարունակ}, մնացածը տեղ տեղ, ինչպէս պատահեցաւ:

ալ է ինքն յամի ամի զիւր տօնախմբութիւն՝ {շարունակ} կարգաւ ստանալով ի ժողովրդոց զառատ աջահա

հարկաւոր էր՝ առողջ մարմնի առողջութիւնը {շարունակ} պահելու համար, որպէսզի իւր կատարած փոր

ղացել, այլեւ չէ կամեցել մի հիմնաւոր եւ {շարունակ} դաշնակցութիւն պահպանել Հայաստանի հետ:

՝ Յունաց հետ միաւորութեան, բացել էր մի {շարունակ} դաւանաբանական գրագրութիւն այս առարկայի

մարդերից, որ թեթեւ աչքով նայում են մի {շարունակ} հրատարակութեան վերայ, իջանել հայկական

, զանազան լուսաւոր գաղափարներով հարուստ {շարունակ} օրագրութիւններ, այն Ազգը, որի համար ո

մ Լոլդովիկոս XIV-ի բռնակալութիւնքը, որ {շարունակ} 50 տարի ոչ միայն քամեցին Ֆրանսիոյ արիւն

ռ եւ ազգի օգտի վերայ մտածող: Բանի թելը {շարունակ} պահելու համար, դառնանք դէպի վերակացուն

չքի համար ասում ես դու ինձ, 800 տարի է {շարունակ}. ես կարդացել եմ, միտքս գալիս է, բաղա

գեղեցիկ խռովութիւն: Ժողովուրդը երեք օր {շարունակ} կռւում էր որպէս վագր կամ կատաղած սպանիա

առնափնդորեցի մտքերը, որ նոքա քանի ամիս {շարունակ} կտրատում էին միմեանց. կորան, չքացան,

որ մեր խօսակցութիւնը ստանում է այսպիսի {շարունակ} ընթացք, գոնէ՛ ժամանակը կ՚անցանէ, մինչ

ուել էր: Ցեխը կրկնապատկուած էր անձրեւի {շարունակ} գալուց, այդ փողոցի փայտաշեն եւ կեղտոտ

ալ թագաւորի դէպի այլ հաւատարիմքը, նորա {շարունակ} հրաժարուելը Րավալեակի խորհրդակիցքը գտան

որոգութեան հին հայախօսութեանն յորմէհետէ {շարունակաբար} փոքր քան շատ երեւեցան եւ մատենագիրք եւ

թիւն դարում կնքէ Յովհաննէս Մամիկոնեան, {շարունակեալ} զգրած Զենոբայ, զորմէ յիշեալ եմք կանխաւ

տեսեալ, այլ ի հարցանել մեր զվասն էրն՝ {շարունակեաց}, թ է Հայք Ռուսաստանի առեալ ի ձեռին զտա

ամ օրական ապրուստ ճարել եւ բժշկությունը {շարունակել}: Պետք է որ ես ինքս գտանիմ իմ ճարը, ըս

սակայն համաձայնիր ինքդ, որ հնար չունեի {շարունակել}. ի՞նչ անեի, ո՛ր քարին տայի գլուխս, մ

ւ կկարողանամ գլուխս ապրեցնելով իմ գործը {շարունակել} եւ այս հուսով դուրս եկա Մոսկվայից եւ ահ

եղ հեկեկանքը եւ արտասուքը թոյլ չտուեցին {շարունակել} նորան իւր խօսքերը: Մի փոքրից յետոյ, մ

ել, քան թէ Պ. Արամի տպարանում սկսուածը {շարունակել}: Երբ պատահեցաւ ինձ հարցանել Պ. Արամից

թէ բոլորովին այլ պատճառով հրաժարուեցան {շարունակել} սկսուածը, եւ այս է պատճառը, որ պատուե

ւատարմութիւնը կորուսանելով, չկարողանայ {շարունակել} իւր առեւտրական գործողութիւնքը, որպէսզի

բոլորը, հասկցաւ, որ անցեալը չէ կարելի {շարունակել}, լարերը շատ ձգուած են, ուստի մի փոքր

ինչ որ Լուդովիկոս XIV-ը սկսել էր, XV-ը {շարունակել} էր, աւելցնելով իրեն անառակութիւնքը, շ

ցած ձեւին. ինչ բան որ ուզում էր կեանքը {շարունակել}, պէտք էր որ աւելի երկար ապրէր[12], Օ

ալով առաջին փորձովը խրատուիլ, վերստին {շարունակել} է իւր խիստ ընթացքը: Եթէ նա ասելու է,

հաւանելի է ինձ: Բուբանդուսը սկսեց {շարունակել}: - Եւ այլն, եւ այլն, եւ այլն,

- Շարունակի՛ր: Բուբանդուսը սկսեց {շարունակել}. - չէ կարելի կառավարել ժողովուրդը ուրի

յաւելանալով, եւ սկսում են մի այլ ձեւով {շարունակել} իւրեանց կեանքը: Ահա այսպէս, սիրելի Թի

Ա՜յ թե պատմություն է, եղբա՛յր: Հետո, {շարունակելով} ընթերցումը, տեսա, որ դա Բոքլի " Անգլի

եան Աստուածը ասելով: Բայց մեք, այսպէս {շարունակելով} մեր խօսակցութիւնը, չմօտեցանք բուն խնդր

պատակուած էր մարդոց կամքը ": Հայմը {շարունակելով} իր ստորագրութիւնը եւ նկարագրելով Հեգելի

տք [իբր ի բազումս] անգործածական բառից, {շարունակելոց} յողջոյն ընթացս գրուածոյն իբրու ընդ մի օ

իւսների դարանագործութեանը, ոչ թէ միայն {շարունակելու} են " Հիւսիսափայլ " օրագիրը, այլեւ նոր

թէ ճգնի իւր մինչեւ այժմ բռնած ճանապարհը {շարունակելու}: Նա աղքատ է, բայց այդ աղքատութիւնը մի

տութիւնքը զայրանալով զրկել է քեզ հնարից {շարունակելու} մեզ սիրելի Յիշատակարանը: Ոմանք, առաւե

ագութեամբ, այնպէս որ էլ ուժ չմնայ պարը {շարունակելու}: Երկրագործական աշխատութեանը ժամանակ,

էի իմս օտարութիւն եւ Ձերով սատարութեամբ {շարունակեմ} զընթացս ուսման ի Կայսերական Համալսարանի

գրեց նորանց, որ չի յուսահատուին, այլ {շարունակեն} իւրեանց աշխատութիւնը։ Նորա հետեւողութե

որդիքս պիտի ձեռք ձեռքի տանք միմյանց եւ {շարունակենք} մեր կռիվը ազգի եւ ճշմարտության անունով

ն կատակել զհամախոհս Մխիթարեանց, ուրեմն {շարունակենք} մեր խօսքը: Անանուն Փեփէ Մարիձայի մ

ոխության դեմ՝ թուրքերեն լեզվով հանգիստ {շարունակեց} իր գործը: Սկզբում ես նրան մի փոքր սաստ

թթուեցուց իւր երեսը եւ մեծ տհաճութեամբ {շարունակեց}. - Պարո՛ն, ներիր ինձ ասել քեզ,

ւ, բոլորովին այլ ընթացք տալով խօսքին, {շարունակեց}. - Մի՛ բարկանար, լաւ է. մի՛ բարկ

լի կնիքով՝ Քրիստոսի անպարտ արիւնով, - {շարունակեց} նա: - Ես կարօտ եմ կարեկցութեան,

ոքր ժամանակ անցանելուց յետոյ, սա կրկին {շարունակեց} իւր գիտեցածը, մինչեւ բարեմիտ մարդիկ իւ

պիտը: - Ցանկալի էր ինձ իմանալ, - {շարունակեց} սատանան, - թէ ի՛նչ են արժում այդ բոլոր

ան, որքա՛ն պատերազմ մարդ ու կնոջ մէջ, {շարունակեց} նա կարդալով ցուցակը, այս որքա՞ն սիրոյ

ութեան մէջ ես տեսանում եմ թերութիւնք, - {շարունակեց} պ. Մարկոսը, - եզրակացնելով այն ծանօթու

յ: - Տե՛ս, ի՛նչ է ասում պարոնը, - {շարունակեց} Շաքարեանցը ծառային, ցոյց տալով պ. Մար

ուեց եւ դուրս գնաց: Պ. Շաքարեանցը {շարունակեց}. - Ուրիշ ի՛նչ այնպիսի բանէր կային

ի երեսին: - Բայց ասացէք խնդրեմ, - {շարունակեց} պ. Մարկոսը, - եթէ Մանթուխեանցը այդպէս

լսածի պէս: - Այն նորա քոյրը չէ, - {շարունակեց} Մանթուխեանցը. - եթէ այն օրիորդի համար

էի մեր խնջոյքի մէջ խայտառակել նորան, - {շարունակեց} պ. Մարկոսը, - ես այնպիսի բաներ հարցան

նոցա գործած գերբնական գործերի մասին, - {շարունակեց} պ. Մարկոսը: - Յատկապէս խօսեցի այդ

ամար: - Եում է այդ մարդու ազգը, - {շարունակեց} Մահտեսի Թովմասը, - բոլոր Եւրոպա ման է

սերտողութի՛ւն էր, որ կատարում էիք, - {շարունակեց} նա դաոնալով դէպի օրիորդ Մարիամը: -

Յառաջ գնանք եւ չդադարենք սորա վերայ, - {շարունակեց} կոմսը: Ազգերի բանաստեղծութեան միակ աղբ

մինչ ի սպառ: Ես շատ անբաղդ մարդ եմ, - {շարունակեց} նա, - անբաղդ, որպէս եղբայր, անբաղդ,

հաստատել միւսը. բայց իմ խորհուրդը, - {շարունակեց} բժշկապետը, ընդհատելով պարոնի խօսքը:

րես: - Դու ուխտի մասին ես խօսում, - {շարունակեց} Թիւթիւնճի-օղլու տիկինը: - Ամենեւին

- Խորհուրդ մարդկան, կամք Աստուծոյ, - {շարունակեց} Թիւթիւնճի-օղլու տիկինը, - ես նորա հետ ե

ը քեզ վարձ, տեսանո՞ւմ ես այս նամակը, - {շարունակեց} նա, հանելով գոգնոցի գրպանից, - եղբայրս

ատասխանեց Մանուշակը: - Զարմանք է, - {շարունակեց} մայրը, - ի՞նչ պատահեց այս մարդու հետ,

պէս մարմարիոն: - Մկրտիչը եկել էր, - {շարունակեց} իւր խօսքը մայրը, - որ շուտով հարս առնեն

ծ ձգէր հօր վերարկուն: - Ես այսօր, - {շարունակեց} Թիւթիւնճի-օղլուն, - ղահուէտնից դուրս եկ

ուայ ճաշկերութենից: - Նա եկել էր, - {շարունակեց} կինը, - որ խնդրէ քեզանից, որ դու այս ե

էին երիտասարդների գոյութեան պատճառը, - {շարունակեց} Շահումեանցը: - Յատուկ շնորհակալ եմ

: - Քեզ անպատճառ մի բան պատահել է, - {շարունակեց} Շահումեանցը, - ուշաթափ ընկնիլ... Առա

հետ միասին Պապի օրհնութիւնը ստանալով, {շարունակեց} իւր ճանապարհը։ Սպանիացիք ճանապարհի համ

արող էր առնել "։ " Ես չեմ հասկանում, - {շարունակեց} Մուրաօ անունով միւսը, ի՞նչպէս Պապի խիղ

ս, վեր կալայ ձեռիս գաւազանը եւ դարձեալ {շարունակեցի} իմ զբօսանքը: Յանկարծ տեսանում եմ, մի

հլիճից, որովհետեւ վերջին բաները ոչ եթէ {շարունակեցին} այն ազնիւ տպաւորութենների կարգը իմ հոգո

ի մեծ պատիւ էր, որ ցոյց էինք տալիս, - {շարունակեցին} բարեկամքը: - Սխալւո՛ւմ էք. մեք կը

ոց եպիսկոպոսները մնացին Տրիդենտի մէջ եւ {շարունակեցին} եկեղեցական գործերի քննութիւնը. այս կեր

ապրելու, թէ ոչ, քանզի չգիտէ, թէ պիտի {շարունակէ} ՞ գործարանը իւր գործը, որ եւ նա աշխատել

. " Յայտ լիցի աստուածասիրութեանդ ", կը {շարունակէ} օրհնութեան գիրը, " զի զօր առաքէալ էիք

ործակից սրբոյն Գրիգորի: Զսոյն զայս գիր {շարունակէ} յեօթներորդ դարու Յովհաննէս Մամիկոնեան,

եւ Մեծն Ներսէս Պարթեւ, որոց առաջինն՝ {շարունակէ} զպատմութիւն Ագաֆանգելոսի, պատմելով զան

ն լինի զարմանալի եւ ընդհակառակը: - {Շարունակի՛ր}: Բուբանդուսը սկսեց շարունակել. -

աւարտուի, միեւնոյն հոգով եւ հմտութեամբ {շարունակուելով}, այն ժամանակ մեր նոր դպրութեան մէջ այդ

այց մի փոքր թեթեւ: 10-ին մինչեւ կէսօր {շարունակուեցաւ}, կէսօրից մինչեւ երեկոյ ժամը 10, որ այ

ուրս սահելով: Այս անկարգ գործողութիւնը {շարունակուեցաւ} մի քանի րոպէ, երբ նոքա 2000 ասպարէզ տե

ցել կանաչ ճիւղերի վերայ: Այս զմայլանքը {շարունակուեցաւ} ամբողջ ճաշի ժամանակ․ բայց գինու վերջին

նելով, կարողանում են այնպիսի անխախտելի {շարունակութեամբ} եւ հետեւականութեամբ ներգործել եւ արդիւն

ինաւոր թոյլտուութիւն սկզբնաւորութեան եւ {շարունակութեան} ի կանոնադրութեանց Ձերոյին կայսերական մե

հետէ ՚ի յանձնարարութենէ աստի, զապագայ {շարունակութիւն} վերստին յարուցեալ գործոյն թողում ի խոհե

իրենք կը կառավարեն եւ հոգեւորականութեան {շարունակութիւնը} կը պահեն, եւ եկեղեցւոյ կառավարութեան ղ

ը, չեմ ասում Արշակունեաց թագաւորութեան {շարունակութիւնը} Լուսաւորչից յետոյ, բայց եւ այս պայծառ

կամ պարզագրել, իսկ սեւ օրինակների մէջ {շարունակութիւնը} եւ վերջը մենք չգտանք։

ում կարդում ենք... Այստեղ պակասում է {շարունակութիւնը}, այսինքն՝ բերելու օրինակը։  Բա

րունն է բացուէր... Երգի կախարդիչ {շարունակութիւնը} ընդհատեց իմ տիրացուի բանասիրական քննութ

լոգիկական, այլ կցկտուր․ եւ այդ կեանքի {շարունակութիւնը} եւ ապահովութիւնը բոլորովին ապաստան մնաց

ուրյան իսկ ծերության հասակի հավիտենական {շարունակության} մեջ, որ կարող է եգիպտական մումիայի նմա

: Հույս ունեմ, որ կուղարկեք Գերվինուսի {շարունակությունը} նույնպես: Ի դեպ, ում միջոցով, որ հար

ջ մարմինը լուացուի անձրեւի տակ, ապա կը {շարունակուի} այդ անձրեւը վեց շաբաթ, իսկ այդպիսի անձ

Եթէ պատուելի հեղինակների ընթացքը այսպէս {շարունակուի} միշտ, ապա եւ Հայերի հոգեղէն կեանքը կը

միշտ, ապա եւ Հայերի հոգեղէն կեանքը կը {շարունակուի} մի օրինակ, ինչպէս եղել է եւ կայ եւ կը

կանոնը միայն այս է, որ կեանքը յաւիտեան {շարունակուի}, եւ շարունակում է. եւ բնութիւնը մեղաւ

կսած 1300 տարից տեւում է մինչեւ այսօր, {շարունակուի} հազարաւոր տարիներ եւ սորանից յետոյ, սո

իւ թէ մեր ազգի մէջ կարող էր գոյանալ կամ {շարունակուիլ} մի այնպիսի օրագիր կամ պարբերական հրատար

ի նուիրուած օրագիր չէ կարող գոյանալ կամ {շարունակուիլ} մեր մէջ ներկայումս։ Մենք չենք ելած քնն

ազգի վայրենացած զաւակները, որ լինին եւ {շարունակուին} լաւ լաւ եւ գեղեցիկ օրագրութիւնք, բայց

շխատելով ծածկել իւր անկրթութեան մեղքը, {շարունակում} է ասիական կամակորութեամբ. " Բայց մի մե

մ գործակատարի նիւթական կարողութիւնը, - {շարունակում} է Բէգզադէն: - Լաւ գիտես, որ նա կարողա

արելով իմ հայեացքի եւ սկզբունքի մասին՝ {շարունակում} եմ խօսքս, թէ մեր ազգութիւնը զօրացնելու

երի հիմնարկութիւնքը եւ հաստատութիւնքը, {շարունակում} է. " Սոցա նման եւ մեր Արշակ թագաւորը ե

: " Այս բոլորը աւարտելուց յետոյ, - {շարունակում} է Պ. Խուդաբաշեւը, - Ներսէսը, միայն մ

զգեր կան: - Խայտառակ դրութիւն, - {շարունակում} է մտածել մեր նեղսիրտը: - Ազգերը մարդեր

մտած նիւթերը, լուծուելով կազմուածքից, {շարունակում} են իւրեանց կեանքը՝ կազմելով մի այլ էակ

նեղսիրտ գրականութեան: " Բայց ", - {շարունակում} է Հայմը, որպէս թէ սթափուելով եւ հետեւե

թէ՛ լսողի վրայ: " Հասկանալ է ", - {շարունակում} է Հայմը, - թէ ինչ խորհուրդ պիտի վերագրե

տօնը: Ցաւալին այն է, որ մինչեւ ցայսօր {շարունակում} է իւր վարպետութիւնը, իւր անխոհեմութեամ

խօսելով Մեծ թարգմանչաց վրայ, ա՛յսպէս է {շարունակում}. " Որոց վարդապետք եւ ուսուցիչք Սուրբն

նունն էլ տալով եւ պատմագիր անուանելով, {շարունակում} է. " Սոքօք հանդերձ ( այսինքն՝ աշակերտ

բերած յառաջաբանի խօսքերից յետոյ պարոնը {շարունակում} է. " քանզի վաղ տեսանեմք զնորահասն Ղազա

ինչ որ դու ունիս. բե՛ր մատեանները, - {շարունակում} են քահանայք: Երեսփոխանը բերում է. եւ

Ուրեմն ի՛նչ պիտի լինի այս ազգի վերջը, {շարունակում} էր նա մտածել․ անտարակոյս այն, ինչ որ լ

է, որ կեանքը յաւիտեան շարունակուի, եւ {շարունակում} է. եւ բնութիւնը մեղաւոր չէ, եթէ մարդի

դու ձեռք: - Բայց այդ ի՞նչ պսակ է, - {շարունակում} էր նա իւր մտքիցը, - որ երկու կողմից հաւ

նայն ժամանակ մի քանի Յիսուսեան քարոզիչք {շարունակում} էին իւրեանց շարադրած Աւետարանի քարոզութ

եր, որոնց դէմ վերջին դէպքերի ընթացքում {շարունակում} էր բողոքել ազգը: Այս կարծիքը հաւա

ք քէֆ անենք ": " Կնանիքը, - {շարունակում} է հեղինակը, - մի աման ջուր բերում են լց

" եւ հայրաբար ներողամիտ կը լինի նա " - {շարունակում} է հեղինակը - " սորայ միջի բազմապատիկ թե

ա: - Դէ՛, տա՛ր, դէ՛, տա՛ր, - {շարունակում} է Հեթումը, - ճիճուները սոված կոտորուեցի

րտության համար, մինչեւ որ մի քանի տարի {շարունակվելով}, արմատ արձակե ճշմարտությունը մեր ազգի

առաջին անգամը, բայց եթե մի երկու տարի {շարունակվի}, այն ժամանակ հույս կա, որ ավելի լավ լ

իս մօտ մի տաղտկալի միայնութեան մէջ, որ {շարունակւում} էր երրորդ օրից սկսած: Յանկարծ ի՛նչ տես

ք Թրեանցի ժամանակ եւ թէ մինչեւ այժմ եւս {շարունակւում} է: Ես չկարողացայ այս երկու տեսակ խօսքե

անգամ փորս լուծեց: 6-ին լուծողութիւնը {շարունակւում} է, թէեւ փոշին չեմ ընդունում, թէեւ երէ

16 անգամ լուծողութիւն արիւնախառն: 8-ին {շարունակւում} է տկարութիւնս, չնայելով որ գործ եմ դնո

ինչ որ ցոյց է տալիս բժշկութիւնը: 9-ին {շարունակւում} է, բայց մի փոքր թեթեւ: 10-ին մինչեւ

ի գրգռականութիւնից: 26-ին տկարութիւնս {շարունակւում} է: Տեսութիւն եղբօրս հետ եւ Ս[իմէոն] Գ[

Այսօր հիւանդացայ, ջերմ ունէի: 16-ին {շարունակւում} է: Մէջքս, գլուխս եւ կոկորդս ցաւում են

դս գրգռուեցաւ դարձեալ երեկոյեան: 23-ին {շարունակւում} է. վատ գիշեր անցուցի: Նամակ գրեցի եղբ

. 15-ին պատասխանեցի: 15-ին տկարութիւնս {շարունակւում} է ամենայն կատաղութեամբ. բոլոր մարմինս

նական գործողութիւն է, երկու կողմից եւս {շարունակւում} էր մեծ զօրութենով եւ կատաղութենով։ Յիս

եզու: Ազգն մեր ի ժամուս՝ թուի ի {շարս} ընկճեալ ազգաց, այլ թուի նա, եւ չէ անհ

, ուր պիտի որ գործի ամբողջ ընթացքի մէջ {շարված} թելերը աւելի ճարտարութեամբ, աւելի հնար

ե՛ւ Լիոնի Արքեպիսկոպոսի նամակները, ե՛ւ {Շարտրէսի} եպիսկոպոսի նամակները, որոնք տպած են ֆրա

տակների վրա, մայր ցամաքում առաջացան մի {շարք} սահմանադրական պետություններ, որոնք միմ

imes-ում նույնպես կարելի է ցույց տալ մի {շարք} հոդվածներ, որոնց մեջ իրար հետեւից երեւ

երեւում, ինչպէս եւ միւս նորա գործը՝ " {Շարք} կաթողիկոսաց " անունով։ Խնդրեմ կարդացէք

երել նորա նզովքը կաթողիկոսների վերայ եւ {շարք} կաթողիկոսաց անունով աշխատութիւնը, որ ո

ղութիւններին, վերացնելով միաժամանակ մի {շարք} անձանց կողմից գործադրուող ինքնիշխանութի

այն է, որ մեր ժողովուրդը կարդալով այս {շարքերը}, վառուի գործունէութեամբ եւ ետ դնելով ա

ողովրդի կողմից, մեկը, որ " ավազակների {շարքն} է դասվել ", կործանում է ամբողջ անտիկ ա

Երկնքում ահա Ընթանում է նա, Աստղերի {շարքում} Բոցավառ փայլում "... - Ի՞նչ է նրա ան

գիւլբանդի նման, Կանգնել եմ ախա բախա, - {շաւաղուս} տուտը կախ ա, Շէկ տղայ, կարմիր աղջիկ,

մամբ, որով եւ կրթեալքն 'ի նոցանէ զնոյն {շաւիղ} կալան եւ նովին մտօք զուսումն իւրեանց ու

ալ [յոճ խօսից յունականին], զնոյն կալան {շաւիղ} եւ նոցին առաջնորդեալ տեսութեամբ, եւ առ

եւ ըստ աշխարհաց, այլ զմի եւ եթ կալեալ {շաւիղ} հասարակաց հասկանալի՝ որոց ի սփիւռս նշտ

նդխտանալով օտար աշխարհում: Նոցա կեանքի {շաւիղի} վերայ եւս չկան ծաղիկներ եւ վարդեր, ամե

որ ինչ ցայս վայր հեղինակք ըստ առաջնոցն {շաւղաց}, [իբր թէ արդիւնաւոր գտան, որ եւ ի կար

ի՞թէ արժան իցէ հնաuիրացդ [հրաժարեալ՝ ի {շաւղաց} լուսաւորեալ եւրոպէականաց, լիբրեւ ի ժան

անից, ոչ Մովսէսի տախտակներից, այլ այն {շաւղից}, որ բացում էր մարդկային բանականութիւնը

շրջանկատ եւ առողջամիտ Եւրոպացոց անմոլար {շաւղօք} ընթացեալ տեսանեմք զքարոզդ նոր հայախօսու

նհամար մոմերով, որ տնկած էին արծաթի եւ {շափիւղեայ} մոմակալների վերայ, զարդարած ոսկի, արծ

վերջապես, դ) քանի՞ տոկոս բյուրեղային {շաքար} է պարունակում իր մեջ հյութը: Մնացյալը

չի վերաբերում. իմ գլխավոր նպատակն է՝ {շաքար} ցանել մեկ քառակուսի սաժենի վրա, որպեսզ

րինձ, վարսակ, գարի, տօրոն, սուսամ, {շաքար} -եղէգն, ճակնդեղ եւ այլ, հազար բուսական

ր, որ բուսուցանում է բամբակ, մետաքս, {շաքար}, ցորեան, բրինձ, սուսամ, տորոն եւ այ

ա չէ գործածում ճակնդեղի կամ եղէգնաբոյսի {շաքար}, ձգեց աւազանի մէջ, մի կաթսայից լցրեց

չէ: Մանուշակը երկուքի մէջ եւս հաւասար {շաքար} էր ձգած, այնպէս չէ՞, Մանուշակ: -

ել էր իւր կարգը, նշանակում է թէ որքա՞ն {շաքար} պիտոյ է ձգած լինէր, մի՞թէ մօտի մարդիկը

ին մեռնիմ: Ամպել ես ամպի նման, - {շաքար} ու ղանդի նման, Իմ նանն ինձ ո՞նց ա պահե

եգիպտոսեան մարմարոնեայ դագաղներից մինը {շաքարամանի} փոխանակ, իսկ այն մեծ տակառը, որի մէջ

՝ երեք կաթիլ եմ ընդունում՝ մորու ընտիր {շաքարաջրի} մեջ: Թթուն ներգործելով իբրեւ զորեղ քրտ

ւ համար: Քեզ միշտ բարի կամեցող Յ. {Շաքարեան} "։ Պ. Մարկոսը, աւարտելով նամակի

ր էին ձգել քեզ քո բարեկամքը. հաւատա՛, {Շաքարեանց}, դու մի օր յանկարծ կը մեռանիս եւ հոգիդ

- Ինչ որ ճշմարիտ է, ճշմարիտ է. սիրելի {Շաքարեանց}, ուրեմն համաձայն ես ինձ, որ պիտոյ էր

մասին պատրաստ եմ օրերով խօսել, սիրական {Շաքարեանց}, եւ բացայայտ կերպով հասկացնել քեզ իմ տ

ի անունը պիտի յիշատակուի: Երանի՜ մեզ, {Շաքարեանց}, երանի - հազար երանի: Թո՛ղ ուրիշները

կիչը ծանօթ է արդէն իմ ընթերցողներին: - {Շաքարեանց} է նորա ազգանունը, - յաւելացրեց Մահտեսի

պէս վարւում էին մինչեւ այժմ, թէպէտ պ. {Շաքարեանցը} աւելի հարուստ էր, քան թէ պ. Մարկոսը,

ում էր նա առանց գլխացաւութեան: Պ. {Շաքարեանցը}, իւր բոլոր կեանքը 18 տարեկան հասակից բ

րկոսը խօսում էր ծառայի հետ, եւ ահա պ. {Շաքարեանցը} բարկացած, շողիքը բերանից թափելով ներս

նցի երեսին, զգաստացուց նորան: Պ. {Շաքարեանցը} վեր կացաւ եւ կովի նման նայում էր պ. Մա

ր աւելի ներգործական էր նորա աչքում: Պ․ {Շաքարեանցը} քնեց... Դեռեւս ամբոխուած էր նորա շնչ

ը, թէ ի՛նչ դիպուածով յատկապէս ընկել էր {Շաքարեանցը} այդ վիճակի մէջ: Շաքարեանցի ծառան դրսու

. Մարկոսի այս բաները խօսելու ժամանակ, {Շաքարեանցը} ընկաւ մի տխուր մտածութեան մէջ: Երազի ն

է դու մի բան տեսա՞ր, - կտրեց խօսքը պ. {Շաքարեանցը}: - Եղբայր, ես կոյր չեմ, եւ ինչ ո

ոստովանահայր, ի՛նչ կայ որ: Գ․ Պ. {Շաքարեանցը}, այս իւր յառաջաբանով, այլեւ ձեռների ե

- Շնորհակալ եմ, շնորհակալ եմ, - ասաց {Շաքարեանցը}, - ես գիտեմ քո բարեկամութիւնը, եւ այդ

իմանաս, որովհետեւ ներկայ էիր: Պ. {Շաքարեանցը} այնպիսի անկեղծ ոգեւորութեամբ խօսեց այս

ցէ հասուցաներ ինձ իմ նպատակիս: Պ. {Շաքարեանցը}, այս խօսքերը ասելով, սկսեց երեխայի պէ

րիորդը, որի համար խելքը թռուցել էր պ. {Շաքարեանցը}, խնդրեց սորանից նկարագրել այդ օրիորդը

սորանից նկարագրել այդ օրիորդը: Պ. {Շաքարեանցը} թէեւ բանաստեղծ չէր, թէեւ չունէր մի առո

նոր ձեւով, որ կրում էին Փարիզում: Պ. {Շաքարեանցը} կարծում էր նոյնպէս, թէ այդ օրիորդը պիտ

քում: Երբ մի փոքր հանդարտել էր պ. {Շաքարեանցը}, պ. Մարկոսը խնդրեց մի բաժակ արաղ․ եւ

նք, եղբա՛յր, խօսենք, - պատասխանեց պ. {Շաքարեանցը} մեքենաբար, ցանկանալով մոռանալ անցած գն

ե՛ս, ի՛նչ է ասում պարոնը, - շարունակեց {Շաքարեանցը} ծառային, ցոյց տալով պ. Մարկոսի վերայ

իսը գլուխ տուեց եւ դուրս գնաց: Պ. {Շաքարեանցը} շարունակեց. - Ուրիշ ի՛նչ այնպիսի բ

ւնները: - Կարդա՛ տեսանեմ: Պ. {Շաքարեանցը} հանեց սեղանի վերայի թղթերի տակից, որ խ

զանից գաղտնիք չունիմ, - յաւելացրեց պ. {Շաքարեանցը}, բարեկամաբար զարկելով պ. Մարկոսի ուսի

ուղը, բելիարը եւ սատանան իսկ: Պ. {Շաքարեանցը} վեր կացաւ տեղից եւ գնալով միւս սենեակը

ի տակից, երգում էր մի մեղեդի: Պ. {Շաքարեանցը} երկար որոնելուց յետոյ գտաւ Մանթուխեանցի

ղեդին: - Գտայ, գտայ, - կանչեց Պ. {Շաքարեանցը}: - Տնաքանդ, խօսելու ժամանակ չէ,

ել եմ դորա բովանդակութիւնը, - ասաց պ. {Շաքարեանցը}, տալով թուղթը պ. Մարկոսին: - Այն

ընթերցանութեան մէջ վարժուելու: Պ. {Շաքարեանցը} նստաւ իւր բարեկամի մօտ: Պ. Մարկոս

յից կը ստանանք նորան, - պատասխանեց պ. {Շաքարեանցը} ինքնաբաւական կերպով: Այս խօսքերից

ամեցէ՛ք, անուշ արեցէք: Այս ասելով պ. {Շաքարեանցը} լցրեց արաղը մի բաժակի մէջ եւ տուեց Մանթ

.. - Չկամի՞ք ծխել, - հարց արեց պ. {Շաքարեանցը}: - Ին՞չ է հարցանում այս մարդը, եր

: - Ահա ցուցակը, - պատասխանեց պ. {Շաքարեանցը}: Մանթուխեանցը վեր առաւ ցուցակը եւ

ւն քո՞յր ունի, - ասաց պ. Մարկոսը: {Շաքարեանցը} աչքերը չորս բացեց սիրուն քուէր անուն լս

հրաւիրենք նորան եւս, - յաւելացրեց պ. {Շաքարեանցը}, - ես ծանօթ չլինելով, չէի նշանակել:

ամենեքեան հրաւիրում են նորան, - խօսեց {Շաքարեանցը}: - Նորա համար... - պատասխանեց Մ

քրիստոնէութեան վարագոյրի տակ: Պ. {Շաքարեանցը}, լսելով Մանթուխեանցի կարծիքը կոմս էմմա

ր ողջի վերայ ծիծաղում էր, - պատասխանեց {Շաքարեանցը}: - Եւ ինչպէս էր ծիծաղում, հրապարա

չար լեզու ունի. Աստուած ազատէ, - ասաց {Շաքարեանցը}: - Ո՛ր անզգամը խելացնոր չէ. եթէ մ

միք, պատասխանեց Մանթուխեանցը: Պ. {Շաքարեանցը}, որպէս տանուտէր, նախագահ հանդիսացաւ խ

ատկացնել խնջոյքի օրը. նորան պատասխանեց {Շաքարեանցը}, թէ լինելու է մայիսի 20-ին: Պ. Մ

դէր սորան: Մի օտարոտի տեսարան էր: {Շաքարեանցը} ամենեւին ոչինչ տեղեկութիւն չունէր այս տ

փոքր հանդարտելով նստած աթոռների վերայ, {Շաքարեանցը} լցրեց արաղը բաժակների մէջ: Մեծ սիրով բ

ւ է, լաւ, թող ես եւս տեսանեմ, - ասաց {Շաքարեանցը}, - դու տեսել ես եւ դարձեալ կը տեսանես

եռուից լափում էր այդ մետալի կտորը: {Շաքարեանցը}, սեղանաւորի աչքով քննելով մետալը, խոս

ամբ: - Չեմ տրտմում, - բացականչեց {Շաքարեանցը}, - միայն․․․ - Գուցէ կասկածում ես,

ի քարոզը, որ կարդաց Շաքարեանցի գլխին: {Շաքարեանցը} մի գիտնական մարդու տեղ դրած լինելով Ման

անցը, ձեռքը պարզելով դէպի արաղի շիշը: {Շաքարեանցը} յառաջամատոյց գտանուեցաւ եւ իսկոյն լցրեց

ստ որում, ինչպէս ասել ենք իւր տեղում, {Շաքարեանցը} ունէր մի փոքր կարողութիւն: Բայց երբ գտ

: Բայց երբ գտաւ ոսկի շինելու գաղտնիքը, {Շաքարեանցը} սկսեց նայել Մանթուխեանցի վերայ նոյնպիսի

ի ներգործական: Ճշմարիտը պիտոյ է ասել, {Շաքարեանցը} իւր ժամանակին այս աչքով նայած չէր Մանթո

ւնքը, ստացաւ սորանից մի նամակ, որ պ. {Շաքարեանցի} ծառան բերել էր: Պ. Մարկոսը բացեց

ելու վերայ երեւակայելը եւ երազելը, պ. {Շաքարեանցի} ժլատ հոգացողութեան վերայ նեղանալը, շատ

ւստ էր, քան թէ պ. Մարկոսը, որովհետեւ {Շաքարեանցի} հայրը թողել էր մի քանի անշարժ կալուածք

ով դանակ: Բնական բաներից ցաւում էր պ. {Շաքարեանցի} գլուխը, նա սիրում է ոգիների եւ փերիներ

միայն մի շապիկով եկել է կէս գիշերին պ. {Շաքարեանցի} ախոռը եւ ծունկ չոքած նորա առաջեւ, աչքը

քը: Բ․ Պ. Մարկոսը, ներս մտանելով {Շաքարեանցի} տուն, չգտաւ նորան այնտեղ: Հարցանելով

արձել դա, - մտածում էր պ. Մարկոսը պ. {Շաքարեանցի} մասին: - Աստուած, հրեշտակները, սուրբ

կարող է երաշխաւոր լինել, գուցէ ես եւս {Շաքարեանցի} նման գլուխս տայի դիւական պարապմունքի:

ծ դնել իւր արհեստը, եւ, կանգնելով պ. {Շաքարեանցի} գլխի տակ, սկսեց մրմնջել մի աղօթք, եւ

ք խօսքերը, այլեւ մի փոքր ջուր սրսկելով {Շաքարեանցի} երեսին, զգաստացուց նորան: Պ. Շաք

էս ընկել էր Շաքարեանցը այդ վիճակի մէջ: {Շաքարեանցի} ծառան դրսումը կանգնած զարմանում էր պ.

ողնելով իւր հետաքրքրութիւնը, ներս մտաւ {Շաքարեանցի} սենեակը, ուր քնած թողել էր իւր բարեկամ

մար ջոկ ջոկ լեզու դարձած խօսում էին պ. {Շաքարեանցի} փոխանակ: Նա յայտնեց, թէ այդ օրիորդը բ

աղակից, որ արձակել էր անտառի մէջ, պ. {Շաքարեանցի} երեւելու ժամանակ: Պ. Մարկոսը, այ

իկ: Նա ասում էր, որ այդ կ'ամրացնէ պ. {Շաքարեանցի} թուլացած զօրութիւնքը: Արդարեւ մի րոպէ

ր պակաս է. է՛յ, Սարգի՛ս: Սարգիսը {Շաքարեանցի} սպասաւորն էր, որ իսկոյն երեւեցաւ իւր պ

բաքով: Պ. Մարկոսը եւս, հետեւելով պ. {Շաքարեանցի} օրինակին, սկսեց ծխել թուրքի թաբաքը եւ

քը հազիւ հազ տեսանում էին միմեանց. պ. {Շաքարեանցի} սենեակը դարձել էր մի մաքրատուն: Մի քան

լու ժամանակ մի այնպիսի հայեացք ձգեց պ. {Շաքարեանցի} վերայ, որ սա հասկացաւ, թէ պ. Մարկոսի

րկոսը, մնաս բարեաւ ասելով, դուրս գնաց {Շաքարեանցի} տանից, թողնելով այնտեղ երկու բարեկամքը

ը: Զ․ Պ. Մարկոսը դուրս եկած չեկած {Շաքարեանցի} տանից, Մանթուխեանցը, որ մինչեւ այս րո

ռաւ տեղից, եւ երկու ձեռքով փաթաթուելով {Շաքարեանցի} վզին, փոքր մնաց, որ իւր ասիացի քնքշու

աղաղակեց. - ոսկին ծոցումս է... {Շաքարեանցի} ականջին շատ քաղցր եկաւ ոսկու ձայնը, վա

թեամբ, պիտի մեծ ազդեցութիւն ունենար եւ {Շաքարեանցի} կեանքի վերայ: Երկու բարեկամքը եւս

ց եւ բռնելով ձեռքում զննում էր, չտալով {Շաքարեանցի} ձեռքը: - Լա՛ւ է, լաւ, թող ես եւս

սպէս էր Մանթուխեանցի քարոզը, որ կարդաց {Շաքարեանցի} գլխին: Շաքարեանցը մի գիտնական մարդու տ

աղով: Այս րոպէից սկսած Մանթուխեանցի եւ {Շաքարեանցի} յարաբերութիւնը ամենեւին այն չէր, ինչ ո

եանցը, ոսկին շինելուց յառաջ, գալիս էր {Շաքարեանցի} մօտ, որպէս իւրեանից առաւել մեծ մարդու

դրութենից, փոխեց իւր խօսակցութեան ոճը {Շաքարեանցի} հետ, եւ կրաւորական բնաւորութիւնը դէպի

Պ. Մարկոսը հոգեկից բարեկամ էր պ. {Շաքարեանցին}: Նոքա երեխայութենից սկսած դրացի էին մի

կ եւս ունի... Շատ անգամ տեսել են {Շաքարեանցին} փակուած մի ախոռի մէջ, որ, մի ձեռքին գ

արուած է եղած երկար ժամանակ, եւ որ պ. {Շաքարեանցին} ամենեւին մարդու տեղ եւս չէ դնում եղած,

լով, որ մի աղօթքով բան չդարձաւ, բռնեց {Շաքարեանցին}, նստեցուց բռնութեամբ աթոռի վերայ եւ սկ

աւելորդ չհամարեց վերստին հաւատացնել պ. {Շաքարեանցին}, իւր դէպի նա անկեղծ բարեկամութիւնը:

ցողին, մի փոքր յառաջ խօսք էր տուել պ. {Շաքարեանցին}, ոչինչ հարցախնդիր անտես չառնել, ամենա

ւխեանցը այս խօսքերը ասելով տուեց մետալը {Շաքարեանցին}, բայց աչքի հայեացքով, ասես թէ, հեռու

էս բարձր խօսելով գինի պահանջելու էր պ. {Շաքարեանցից}, սորա ժլատութիւնը խայտառակելու մտքով:

նաս տալ երկրագործին բամբակը, մետաքսը, {շաքարը}, ցորենը եւ այլն: Մեք չենք կարող թոյլ

նգամ չորոշել, որովհետեւ ոչ-բյուրեղային {շաքարի} հարաբերությունը բյուրեղայինի հետ հակադա

էջ, նոյնպէս բոլոր ազգը թոյնը կ'ընդունէ {շաքարի} տեղ, խնդրենք ներողութիւն, այդպէս չէ.

բուսական բերքերի, մանաւանդ՝ բամբակի, {շաքարի}, թաբակի, զանազան մորթերի եւ այլ բաներ

ութեան մէջ ոստիւնք չկան, այլ հետեւական {շգթայաշարութիւն}, բայց եթէ մի դիպուածում չէ իրագործւում

օնեա՞յքը կամ նոցա գահերէ՞ցը: - {{Ճի՜շդ}: - Ինչո՞վ ապահովում է կառավարութի

մ անզգամութեան), այս պատճառով էլ, {{ճի՛շդ} եւ առաւե՛լ, քե՛զ միայն արժանի էի։

յս վարդապետութիւնը բովանդակում է իր մէջ {շելլինգեան} համակարգութեան արմատական իսկութեանը, ո

գիշեր: Ոչ Հեգելի աշակերտ ենք եւ ոչ {Շելլինգի}, բայց արդարութիւնը ստիպում է խոստովանե

ւ խորհուրդս եղած է մի բան ուսանել: {Շեկսպիրը} ՝ անգլիական թէատրոնի պարծանքը եւ բանաստ

րի, որոնց ամեն մինը եօթն հոգի է ստացել {Շեկսպիրի} արարչագործ գրչի տակ, բայց Վերսայլի հետ

կ ղրկէ... Բայց ինչո՞ւ մեր նպատակէն {շեղելով} ՝ ուխտերնուս դէմ ըրինք. մեր գրութեան հ

մար հնարքներով խեղճ Գրիշային ճանապարհից {շեղեր}. վերջինիս էլ ես շատ եմ ափսասում: Նա ե

քի ծանրությունը կընկնի Իսահակի վրա. նա {շեղեց} նրան ճանապարհից՝ չնայած նրան ճշմարիտ ճ

առանց երբեմն յայս եւ երբեմն յայն կողմն {շեղլոյորպէս} ցուցանէ զինքն Այվազովսքին, թերեւս, հա

ամբոխի ( եւ այս կերպով մարդադիր օրէնքը {շեղուած} բնականից, ոչ Մովսէսի տախտակներից, այլ

ը բոլորովին կորցնում է իւր խորհուրդը եւ {շեղուելով} հիմնադրի մեծ նպատակից, մի նոր ուղղութե

ւ, թէպէտեւ շատ անգամ եւ շատ դիպուածում {շեղուելով} բնական օրէնքից, ի վերայ այսր ամենայնի

եան օրէնք է, օրէնք, որ մի մազի չափ չէ {շեղում} իւր զուգակշիռը: Փոքրիշատէ կարողու

ի մարդ ազնիւ եւ կամ խարդախ Կշռի չէ {շեղում} թաթը ": Նա կապում է պատմու

ել հին հայախօսութեամբ, զի որ ի նոսա են {շեղջակոյտք} [իբր ի բազումս] անգործածական բառից, շա

ն զմթութիւն անփարատ Ի քոյդ հոգւոյ {շեղջցէ} ակունս յաւէժաբար հաստատուն։

որբոքումից գերադասում են ընդունված գծից {շեղվելուն}: Բայց այդ մարդիկ պատկանում են բացարձակ

կվում են փոփոխության եւ ավելի կամ պակաս {շեղվում} նորմայից, որը թերեւս ( իմ անձնական ենթ

պատակը տանող ամենակարճ ուղիղ ճանապարհից {շեղվում} են, հանդիսանում են հե՛նց այն խութերը,

, որոնցից ոչինչ արդիւնք չունինք, որոնց {շեմքը} երբեք չենք կոխած, որք հացը մի անգամ ու

ցէ միւս անգամ Ոտքս չկոխեմ Քո {շեմքի} վերեւ, Մնացի՛ր բարեաւ:

երկրորդումը անկարելի էր նորա հիւրանոցի {շեմքի} վերայ ոտք կոխել: Բոլոր ծառայքը տանջւու

ահա սենեկի դուռերը բացուեցան յանկարծ եւ {շեմքի} վերայ երեւեցաւ քիթը բերանը մրոտ մի մարդ

Դուռը բացուեցաւ, եւ բժշկապետը երեւեցաւ {շեմքի} վերայ: Սովորական ողջունատուութենից

պատճառով եւս, դուռը բացուելուց յետոյ, {շեմքի} վերայ երեւեցաւ միայն մի մառախլապատ կերպ

միասին: Դուռը բացուեց յանկարծ, եւ {շեմքի} վերայ երեւեցաւ այն մարդը, որ փողոցից մ

նոյնպէս ամբոխուած, առանց յառաջ խաղալու {շեմքի} վերայից, հարցրեց նորանից, թէ տա՞նն էի

սարքովը եւ վառած մոմերովը դնում են տան {շեմքի} վերայ, եւ առաջարկում են հիւանդին, երե

ը, որ ես խունկ ծխեմ դրացու աղջկանը մեր {շեմքի} վերայ, իբրեւ քո հարսի ապայ այն օրից պ

նը: Նա տեսաւ իւր հօրը կանգնած ննջարանի {շեմքի} վերայ: - Ի՞նչ ես առնում այդտեղ, Մա

այսպիսի եղանակում ոտք դուրս չէին դնելու {շեմքից}: Մտածեցի, թէ այդ մարդը գալիս է իմ դրա

որա քամակից: Երբ ոտքս դուրս կոխեցի {շեմքից}, երկու զրահաւորուած մարդիկ բռնեցին ինձ

, Կրկնալուսնի խոր ակօսով Յաւերժահարսի {շեմքն} է քերում Մեր հրեշտակն իր ֆալլոսով...

են առել արդեն այն սահմանագծի վրա, այն {շեմքում}, որտեղ արդեն իսպառ վերջանում է զանազան

ին Բաղչէ-սարայի մէջ երեւում է մի դերվիշ {Շեյիխուլիսլամ}, որպէս թէ եկել է Մէքքէից, ուր գնացած

այս անդէն առ ետեղբ, Եւ ընդ գճեալ {շեշտ} ընդ ակնն Նկրտի կոփել եղջերբ:

կ գրութիւնս իւր զոր այժմ ուրանայ ուղղել {շեշտակի} առ կառավարութիւնդ ի քննել առ ի զգրողն ա

ժոյգի Եւ ձգտում է հարուածել Իր եղջիւրով {շեշտակի}. Ապա, ոտքի՛ քաջաբար Կպչում է լաւ ճմլո

մաց եւ հրամանի վարդապետաց իւրեանց դիմեն {շեշտակի} ի Բիւզանդիոն եւ վարժեալ յունական դպրութ

ւնի մեզանից բան պահանջելու, - ասում եմ {շեշտելով}, - թո՛ղ նա յառաջ սերմանէ, յետոյ հնձել

գեղերում, ինչպէս Աշտարակն է, եթէ շատ {շերամ} պահողք լինին, հեշտ կարելի է ընկերովի բ

լաւ կարծած կարմիր թթենին երկրորդական է {շերամաբուծութեան} մէջ, որովհետեւ ճերմակ թթենին համարւում

մ դրական բան ասել, որովհետեւ եւրոպական {շերամաբուծութեան} մէջ այդպիսի բան չկայ եւ որովհետեւ գիտու

մնալ եւրոպացի կնոջից: Մենք միայն {շերամաբուծութեան} մասին խօսեցանք, բայց միայն այդ չէ, որ

ութիւն լինի շինականի կողմից: Եթէ միայն {շերամաբուծութեանը} առնելու լինինք, որ գրեթէ լոկ մայիս ամս

սնում ենք, թէ ի՛նչ ողորմելի վիճակում է {շերամաբուծութիւնը} Աշտարակում: Վարդիթերը թութի տերեւ

Հ. Գ. Կա՞ արդյոք ռուսերեն լեզվով {շերամաբուծության} պիտանի ու կարգին ձեռնարկ: Սպասում եմ Ա

ծաթով կարելի էր թութի անտառներ գոյացնել {շերամադարմանութեան} համար, բայց ոչ ով սիրտ չունի մօտենալ բ

մեղուադարմանութիւն ( пчеловодство) եւ {շերամադարմանութիւն} ( шелководство) նոյնպէս բարձիթողի են ա

ատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը եւ խնդրեցի {շերամադարմանութիւն} եւ պակսիմատ: 24-ին նամակ ստացայ եղբօր

1 ֆ[ունտ] թաբակ[ով], կազմ[ած] Բոկլ եւ {շերամադարմանութիւն}. նոյն օրը պատասխանեցի: 31-ին նամակ ս

յլ, հազար բուսական եւ ընդեղէն, եւ ուր {շերամադարմանութիւնը} եւ մետաքսագործութիւնը կարող են ծաղկիլ ո

իւնը նշանակած է 30-ին: Այսօր բերեց ինձ {շերամադարմանութիւնը} եւ սորգոյի մասին գրուած գիրքը: Նոյնպէս

նջելով բոլոր սպասաւորք ի գործատան մէջ: {Շերամապահ} Ինձ քաղցր է ասել, գոչեց նա, մի ք

ւում է, թէ ի՞նչ սիրով պահւում է այնտեղ {շերամը}: Ծառի տէրը խնայում է իր լաւ թթենու տեր

խոտհնձի ժամանակը յունիսի սկզբում, երբ {շերամի} բանը պրծած է, այլ թէ ասենք, որ լոկ ծե

Անոյշին: Իսկ ինչ որ վերաբերւում է {շերամի} խնամարկութեան, աստուա՜ծ ազատէ, թէ ի՜ն

, աստուա՜ծ ազատէ, թէ ի՜նչ վիճակում է: {Շերամի} դեղնացաւը պատճառւում է Մարինոսի չար աչք

չպիտի կարողանայ եւրոպացու պէս թել քաշել {շերամի} բօժօժից. նոյնիսկ հիւսիսային Եւրոպայի մ

ջ, երբ բնակւում էինք ամառը միասին կոմս {Շերեմետեվի} գիւղում։ Բայց մեք, տեսանելով նորա առո

րա վերայ շատ չանցաւ, ձեռքս ընկաւ Էդմոն {Շերթիէ} Ֆրանսիացու գիրքը, ուր Հայոց թիւը բարձ

մոռացա հարցնել, իսկ դուք մոռացաք բերել {Շերրի} վաղուց ի վեր խնդրածս գիրքը. անե՞ծք կա

առաջին մեծ հատոր): 5) Դքսուհի դը {Շեւրեօզ}: 6) Պաւլոս եւ Վիրգինիա: 7)

ի գործն է կատարեալ ": Այսօր Միլտոնը եւ {Շեքսպիրը}, Հոմերոսը եւ Դանթէն ազատ չեն անկատարու

ղաչափութեամբ քամի են փչել եւ լրբութեամբ {Շեքսպիրի} կամ Շիլլէրի հովեր են առնում, որոնց անա

լ եմ ախա բախա, - շաւաղուս տուտը կախ ա, {Շէկ} տղայ, կարմիր աղջիկ, - թո՛ղ բռնենք իրար

փոքր է նորա մեծութեանը տանելու համար: {Շէկսպիրը}, Համլէտի բերանով, բանտ է անուանում եր

մաշել են Հայաստանի քաղաքների եւ գիւղերի {շէմքերը} ՝ սորան վատաբանելու, նորան պարսաւելու

ւ, արդարեւ, քաղաքավարի մարդը երեւեցաւ {շէմքի} վերայ կարմիր, ճերմակ, թաց մազերով, լ

ւթեան ոտք կախել մեր խնդրած ուսումնարանի {շէմքի} վերայ: Այն ուսումնարանը, որ կարող էր

եւ այդ թուրքերէնի թարգմանութիւն է " բաշ {շէյ} սաղլըք դըր "։ Նոր լեզուի մէջ ընդհանրապ

կառավարութեան համար, այնպէս, որ միշտ {շէն} մնան նոքա, որպէսզի կարողանան գոնէ հարի

եցական պատմութիւն գրելու։ Հայոց ազգը " {շէն} տուն հարս կը գնայ "՝ Փափազեանից ուսանե

այլ նորա հարաւային կողմում, առանձին եւ {շէնից} մեկուսի։ Բայց սակայն այդ եկեղեցին շինո

ն ունիմ եւ այն քարեայ Երկու յարկով {շէնք} փառաւոր. Ծառաներիս թիւը չըկայ,

ը եւ Ազովեան ամրոցի սահմանումը, որ ձեր {շէնքերի} հանդէպ կային ձկնորսութեան տեղեր, ամենո

ն տալով՝ կամենում են իւրեանց կանգնելու {շէնքը} անել հաստատուն եւ տեւողական։ Այժմ այդ

լիճը եւ այս գաղտնի դուռը իւր վանդակապատ {շէնքովը}, տեսանւում է մինչեւ այսօր եւս Բաղչէ-սա

ատոյ եւ ուղիղ դաւանութեան, եւ թէ զիարդ {շըրջեցաւ} 'ի քարոզութիւն 'ի մէջ Հայոց, 'ի վանս ե

ասպարի աղջկայ աչքերը... -Ի՞նչ է, {շի՞լ} է փոքր ինչ, իմը եւս այդպէս էր, բայց ի

ւմ էր նորա քրոջը: Աղուանեանցի քոյրը {շիլ} աչքերով, թուխ եւ երկայն երեսով, արծու

, ինքը քեզ կը վկայէր, որ աչքի փոքր ինչ {շիլ} լինելը ոչինչ արգելք չէ ամուսնական սիրու

զօրութիւն է, այնպիսի ոյժ է, որ ոչ եթէ {շիլ} աչքը կարող է ուղղել, այլեւ կտրիճի աչքը

ցանել, որ չկարողանայ տեսանել կնոջ աչքը {շիլ} լինելը... - Եթէ դու այդպէս մտածու

րին Նուրինն էկել ա Աջբայ հուրին էկել ա {Շիլայ} շապիկ հագել ա Կարմիր գօտիկ կապել ա Եղ

ր՝ շշերն ու բաժակները ": Ճիշտ է ասում {Շիլլերը}, թե՝ " կյանքի մայիսը մի անգամ է ծաղկո

ը, Պրուդօնը, Ֆուրիէն եւ Ֆօհթը, այլեւ {Շիլլերը}, Գեօթէն, Ֆիհտէն, Քանթը եւ Հեգելը, ճ

ամարը, որ կապել էին նորա վրայ Գէօթեն, {Շիլլէրը}, Լութերը: Չնչին եւ ափի չափ տէրութիւնք

քամի են փչել եւ լրբութեամբ Շեքսպիրի կամ {Շիլլէրի} հովեր են առնում, որոնց անարժէք համբակն

ործարանի մէջ եւ ստանալով շաբաթը մի քանի {շիլլինգ}, ապրում էին որպէս եւ իցէ. այժմ այն գո

ինէր իւրաքանչիւրին տալ ոչ միայն մի քանի {շիլլինգ}, այլ տասնաւոր լիբրէներ, այսուամենայնի

ւորքը, իբրեւ շնորհք, ստանալով մի քանի {շիլլինգ} մի անգամ, մինչդեռ հացը եւ ապրուստը հար

ը, որ եւ նա աշխատելով՝ ստանայ մի քանի {շիլլինգ} եւ հոգայ իւր ընտանիքը: Ւ՞նչ հարկա

ընտանեաց մէջ, չէ կարող եւ այն մի քանի {շիլլինգը} ճարել ընտանիքը ապրեցնելու համար:

փին ունի յինքեան ճիշտ զերկուս անգլիական {շիլլինգս}, ուստի եւ տասն ռուփին զմի լիբրէ ստեր

օրիորդը բարձրահասակ է, սպիտակ, մազերը {շիկագոյն}, աչքերը պարզ երկնագոյն, շրթունքը կարմ

ռանալ, որ Վերսայլի փայլողութիւնը սկսեց {շիկանալ} այն ժամանակից, երբ ֆրանսիական ազգի սիր

յտնի է, թէ Արիստոտէլի փիլիսոփայութիւնը {շիկանում} է, մինչ նա ուղեղը նմանեցնում է սպունգի

երկու, որ երկրորդական ներգործողքը շատ {շիկանում} են. թէեւ հեղինակի նպատակը է ընդհանուրի

ւրում վարդերը Եւ իր սիրած հրեշտակին. {Շիկնում} են շառ այտերը, Սիրտը զարկում հեշտագին

, բայց, երեխայութենից դաստիարակուելով {Շիյեաթների} մօտ, սրտի վկայութեամբ ընդունել էի այդ

դէն առ նմին հասկացայ, որ սխալուած էի՝ {Շիյեաթների} կրօնը պաշտպանելով: Այս միջոցին նայ

ւ բաղդի բերելով ընկել է մեր կրօնի մէջ: {Շիյեաթների} դաւանութիւնը ուրացաւ ոչ այն պատճառով,

որ հնարել է Բենիամին Ֆրանկլինը ": {Շին}. - " Ի՞նչ ասել է շանթապահ գործիք ":

առաւորուեցաւ Բենիամին Ֆրանկլինը ": {Շին}. - " Այդպիսի ոչինչ բանի համա՞ր. դա ին

յծակը ": Վաճ. - " Ինչպէ՞ս ": {Շին}. - " Իսկոյն կ'ասեմ. միայն յառաջուց պի

կամքով կայծակը մի մարդ չքացնէր ": {Շին}. - " Ճշմարիտը պիտոյ է ասել, չեմ տեսած

ն եւ յառաջադիմութեան տունը աւազակաց այր {շինած} լինէին։ Այս խօսքերից յետոյ, որ բաւակա

ծակը սեւացնում էր այն մարդը, որի չափով {շինած} էր մոմը ": Վաճ. - " Դու ինչ յիմար

սկրացաւս նորոգուի, կրկնապատկեցի արաղով {շինած} դէքոքտիս չափը յառաջ, քան թէ քնել էի,

ինչպէս ասում ես, կրկնապատկել ես արաղով {շինած} դէքոքտի չափը, արիւնը թանձրացել է գլխիդ

մ, համարեա՛ թէ բոլորը քարից ու աղիւսից {շինած}: Եկեղեցիքը, որ վեց հատ են թուով, հոյ

նի մի քանի խանութներ՝ հին ժամանակներից {շինած}, որ վարձու է տալիս, եւ որոնք, բոլորո

էջ, ոմանք պարտէզումը նստում են իւրեանց {շինած} կտաւեղէն տաղաւարների տակ: Վանքը, ինչպ

ւրի առատ վտակով: Վանքից մինչեւ ջրի ափը {շինած} է մի քարեայ սանդուղք, որի վերայ Վարդավ

եւ յառաջադիմութեան տունը աւազակների այր {շինած} լինէր "։ Նշանակում է, թէ ազգի մէջ կայ

հաւ ասացին, դրել է թաղիքից ( քեչայից) {շինած} վահանի նման բան, այլեւ, շրջապատելով փ

ուցած, նստել էր ուրիշ շատերի կարգում: {Շինած} էր դահլիճի ճակատում մի փոքրիկ, բայց նա

քը: Գլխաւոր շինութեան աջ ու ձախ կողմից {շինած} են նոյնպէս բնակութիւնք, որոնցից մինի մ

՛նչպէս ապա պիտի ստանան իւրեանցը քո մարդ {շինած} գործակատարից: - Բանդը ունի շատ սեն

սիսային Ամերիկայի Քուէպէք քաղաքում, որ {շինած} էր սուրբ Լաւրենտիոսի գետի վերայ եւ որի

են, որ Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի հիմնած եւ {շինած} կաթողիկէ եկեղեցին էր Վաղարշապատի մէջը ե

ղիկէ Էջմիածինը Ս. Լուսաւորչի հիմնած եւ {շինած} հայկական նախամեծար եկեղեցին։ Ի՜նչ ուրի

։ Այդ ժողովին էր ապաստան Ս. Լուսաւորչի {շինած} նաւը, եւ այդ ժողովը, դարձեալ հեռատես

նելի Կոմիտաս կաթողիկոսի սրբատաշ քարերով {շինած} փառաւոր գմբէթը, մեր այսօրուայ Ս. Էջմի

ն կանգուն բարձրութեամբ սուր ծայրով, որ {շինած} է տպագրութեան սրբագրական թերթերից. այս

գրական թերթերից. այս գդակի սրածայրումը {շինած} է մի դրօշակ, որ պտոյտելով փայտեայ առան

ի անշունչ էակ, մի տակառ, որ փայտից էր {շինած}, որ ո′չ հոգի ունէր, ոչ Աստուծոյ պատկե

ց կոմսը, - ի՛նչ ոտանաւոր է այդ եւ ովի՛ {շինած}: - Այն ժամանակ կ'ասեմ, երբ լսեմ ձ

դառնում է մոխիր, միթէ՞ փայտը մոխրից է {շինած}: - Փայտը միայն մոխրից չէ շինած, - ա

ից է շինած: - Փայտը միայն մոխրից չէ {շինած}, - ասաց Շահումեանցը, որ քաջ տեղեակ էր

կօճակւում էր մի յատուկ այս գործի համար {շինած} կօճակով. այսպէս կօճակած էր եւ Թիւթիւնճ

րուած մարդկային ազգին, նման է օպիումից {շինած} քաղցրեղէնին, որ դայեակները ( Ասիացոց մ

աքրելու մասին, յանձնեց նորան Գօայի նոր {շինած} սերմնարանի գլխաւոր տեսչութիւնը, որ դար

ի մէջ՝ քարոզելով այնպիսի Աւետարան, որ {շինած} էր Չինաստանի կրօնին եւ սովորութեանը յար

մառ-Քաթիպայի աշխատութեամբ լոյս հանած եւ {շինած} ազգային ժառանգութիւնը։ Ընթերցասիրելով

թեան վերայ պիտոյ է այսքանն ասել, որ դա {շինած} է երեխաների դաստիարակութեան համար՝ ցոյ

ը։ Այո՛, կարո՛ղ ես շինել նաեւ նախնեաց {շինածի} պէս, բայց՝ լոկ մարդու ցոյց տալու եւ հ

ում է եւ զուգակշիռը: Դիցուք հազար հոգի {շինական} երկիր էին գործում, որոնք, երկրագործու

ա ձեռքում: Քաղաքի մէջ, համեմատութեամբ {շինական} կեանքին, եթէ ոչ աւելի, գէթ հարիւրին ք

կանան, դալարին: Որպէ՞ս ըղձայ այր {շինական} Բիւրաբեղուն լի հնձոց. Կամ ա

իրոջ տարապայման հարստութիւն, իսկ անհող {շինականաց} տարապայման աղքատութիւն չէ՞ լինելու: Այ

ինականի եւ մի վաճառականի մէջ: {Շինականը}. - " Պարո՛ն, քաղաք մտանելով՝ տեսանու

: Պիտի ասեն, որ այդ տեսակ ազատութենից {շինականը} եթէ տնտեսական մասնում աւելի վնաս ունի,

ունք ունի շինականից գնելու, նոյնպէս եւ {շինականը} իրաւունք չունի ուրիշի վաճառելու:

մ ենք, թէ հարստահարուած երկրագործը կամ {շինականը} բռնադատուած է լուռ մնալ իր հարստահարողն

ել նորա մետալիօնները։ Բազար որ տանիս, {շինականը} քեզ ալիւր ու եղ կը տա՞յ, որ բերես քո զ

րել այն խօսակցութիւնը, որ պատահել է մի {շինականի} եւ մի վաճառականի մէջ: Շինական

ջերմ եղանակում ծառի տակ՝ մի փայտեայ, {շինականի} աթոռի վերայ նստած լցնում էի քո էջերը:

չեցնել: Բէգզադէի երեսը վաղուց դարձել է {շինականի} տրեխ: Երրորդ՝ Բէգզադէն ունէր մի ս

՝ արծաթ վճարելով փոխարէն: Ապա եթէ հայ {շինականի} ձեռքը մի փոքր դրամ անցանէ, եթէ նա յոյս

, եթէ միայն աչքաբաց խնամատարութիւն լինի {շինականի} կողմից: Եթէ միայն շերամաբուծութեանը առ

այժմ նոյնը պիտի անուանուէր վճար: Բայց {շինականին} ի՛նչ մխիթարութիւն անուանափոխութեան մէջ

տակից: Այստեղ եւս մխիթարական բան չկար {շինականին} ։ Այո՛, պիտի ազատուէր պարոնից, բայց դ

, բայց ինչպէ՛ս լուծել՝ առանց հող տալու {շինականին}: Երկիր չտալ նոցա, ասել է 23 միլիոն ժո

մունր գումարներ տալ յառաջուց այս եւ այն {շինականին} եւ հունձից յետոյ, ապրանք ստանալ փոխարէ

ավարութենից աւելի ո՛չ ո՛ք իրաւունք ունի {շինականից} գնելու, նոյնպէս եւ շինականը իրաւունք չ

նակը, ապա կարելի է Արարատյան դաշտի հայ {շինականների} բարբառով մի փոքրիկ բրոշյուր հրատարակել

րը - իսկ դա կարեւոր բան է այնտեղի աղքատ {շինականների} համար: Էջմիածնում տակավին կան մի քանի

ը հեղեղելու էր մեր արտերը: Մի քանի այլ {շինականների} բերանից լսւում էր մի այլ առասպել, որով

անում, միայն գրում եմ այն, ինչ որ կայ {շինականների} մէջ եւ ինչ որ նոցա կենդանի լեզուովը լսո

նէր՝ կանոն դնելով ամենայն քաղաք մտանող {շինականների} սայլերից պահանջել մի սալ քար ներս բերել

. թո՛ղ գնան իւրեանց գիւղերումը պարծենան {շինականների} առաջեւ, բայց մի օրինաւոր ընկերութիւն ա

ուել են գետնի վերայ՝ ծառերի տակին, եւ {շինականների} անգործ, ոտաբոբիկ եւ ըստ մեծի մասին մեր

ւնչ եւ դաժան Բորէասը, որ խլում է աղքատ {շինականների} տան ծածքը, որի զօրութեանը չեն կարող դի

թիւնը անձրեւի պատճառ էր տուել մեր գիւղի {շինականներին} ՝ հրատարակել նանրահաւատութենից յառաջացա

ի, բայց նահանգական բնակիչքը, յատկապէս {շինականքը}, որոնց մարդագլուխ սահմանւում է երեսուն

կն եհաս մինչեւ մօտ ի յատակս երկրիս, 'ի {շինամէջ} քաղաքիս... եւ տեսանեմ 'ի մէջ քաղաքիս մ

շմարտութիւն է, որ ձեզ համար խաղալիկ էք {շինե՛լ} ՝ անպատուելով դորա սուրբ անունը ": Զար

նուազեալ քան զայնոսիկ որք յերկերիւր ամէ {շինեալ} վանորայքն չհամարէի զանձնս արժանի կալոյ

ւազեալ քան զայնոսիկ, որք յերկերիւր ամէ {շինեալ} վանորայքն ". եւ թէ " գիտեն զայս բնակեա

սի աբբայի։ Եւ ապա անցեալ 'ի Վենետիկ եւ {շինեալ} զվանս Սրբոյն Ղազարու բնակեցաւ անդ, ուր

ւ այլ, նոր եւ կենդանի լեզու աշխարհիկ, {շինեալ} եւ մշակագործեալ հեղինակացն ջանիւք իբրեւ

թողիկէին. նորոգեաց եւ զխախուտ որմոյն. {շինեաց} զքարայարկսն " ( Սեբէոս, եր. 140)։

ուանեալ 'ի Թրանսիլվանիա, մին 'ի յունաց {շինեաց} տուն մի փառաւոր, ընդդէմ սորա կանգնեաց

ում քարշքարշելով այս ու այն տեղից բան է {շինել}, եւ մերայինք թարգմանել են 5 տարում:

րագուրում էր ազգի պակասութիւնը: Բան էք {շինել} ձեր համար. ճշմարտութիւն, հա՛ ճշմարտու

ւթեան տուն, որի մասին ասում էք, թէ չէ {շինել} նա այր աւազակների, ուրեմն եւ անպատշաճ

ւմ էք ձեր տարեգրութիւնը, որ Խորենացուն {շինել} էք չորս հազար տարեկան. սովորական տարեգ

մարդիկը, որ Էֆիմերդէն բան ու գործ էին {շինել} իւրեանց համար: Աստուած մեզ խելք ու բան

ը ջարդել էր այն մեծ գոմը, որ մեծ հայրս {շինել} էր անտառի մօտ՝ լճի առաջեւ՝ մեծ արծաթ

ւորքը կարող են նոցա տրուած հողերի վերայ {շինել} տներ, խանութներ, շտեմարաններ, գործար

ենք տալիս նոցա եկեղեցիք ու զանգակատունք {շինել} ՝ ազատութեամբ կատարելով նոցա մէջ իւրեան

ն սկսանել մի բարի գործի հիմնարկութիւն, {շինել} մի առարկայ, որ մօտ լինէր ժողովրդի հոգո

Շահբէգը կամի Պ. Իսահակեանցին կնքահայր {շինել} իւր երեխայն մկրտելու ժամանակ. զարմանալ

են, բայց արագիլից եւ մօրահաւից կազուար {շինել}, ծածկելով մի կոպիտ վահանի տակ, ճշմարի

նամ նայիբի մօտ, գուցէ մի բան կարողանամ {շինել}, գուցէ մի բան ընկնի ձեռքս։ Եւ ճշմարիտ

ա ողբերին եւ լացին: Թո՛ղ աշխատին դպրոց {շինել}, աշակերտ հասուցանել, ազգը լուսաւորել

իաբանութիւնը սորանից մի քանի տարի յառաջ {շինել} է մի աղօթք, որ Մուրադեան տղայքը երգեն

ան գործակատար, որ վերջին ժամանակներում {շինել} էր իւր հետ մասնաւոր ընկեր ( այս գործակա

ադէն մի անգամ հրաւիրում է մի մարդ անդամ {շինել} մի ընկերութեան, որ կազմել էին Բէգզադէն

ղ իսկոյն հասկանալ ազգութիւնը եւ պտղաբեր {շինել} նորան. այս մեր հասարակաց վատաբաղդութիւ

ինել, որ հազիւ պիտի կարողանայ մշակել, {շինել}, գործել եւ վաճառել այն, ինչ որ դուրս

: Բայց հողը նա չէ վաստակել, հողը նա չէ {շինել}, հողը բնութեանն է: - Պարո՛ն, չա

ամեն բան մեր կամեցածի պէս կարողանայինք {շինել}, եթէ տեսական հաշիւը միշտ ուղիղ գար կեա

ծայր դուքաններ են, զոր յանցեալ տարւոջն {շինել} ետու ի հիմանէ հաստահեղոյս եւ բռաշէն կառ

նը այս էր, թէ այս ինչ պարոն Թիֆլիզումը {շինել} է մի գիրք, որ 1840 քանի թուականներին տ

մ, անհնար էր, որ մարդը կարողանար լաստ {շինել}, մինչեւ լաստ չշինէր, չէր կարող նաւակ

, մինչեւ լաստ չշինէր, չէր կարող նաւակ {շինել}, մինչեւ նաւակ չշինէր, նաւ շինել եւ վե

նաւակ շինել, մինչեւ նաւակ չշինէր, նաւ {շինել} եւ վերջապէս մինչեւ նաւը չշինէր, շոգենա

մինչեւ նաւը չշինէր, շոգենաւ չէր կարող {շինել}: Թէ ուր է եղել այս փորձը, այսինքն որտ

որհրդաւոր գործարանը ինչպէ՛ս խաղալիք էին {շինել} իւրեանց վատթար կամքին: Վերահասու եղա՞ր

Մեծ Վահանը, ոչ թէ չեղած տեղում նո՛ր է {շինել} Վաղարշապատի Կաթողիկէ եկեղեցին, այլ թէ

ունը այնպէս կրճատել եւ մի այնպիսի անուն {շինել}, որ բնա՛ւ չէր եղած Հայերի մէջ։ Բայ

րի վրայ հիմնվելով, հազար տարու աւերանքը {շինել}. հերիք է, եթէ միայն այդ ուղղութիւնով առ

ս կաթողիկոսը, իսպառ վերցնելով, փոխանակը {շինել} է այն հոյակապ քարակառոյց գմբէթը։

ահագին սկուտղ, որի վերայ շատ յարմար էր {շինել} մի գինետուն եւ մի մատենադարան: Այս սկո

ը. - ես միտք ունիմ ժամանակով իմ գրապետ {շինել} այն վարդապետը, որ անցեալներումը պատուե

միանգամայն քանդել այս շինուածը եւ նորից {շինել} նոր ձեւով.... - Հարկաւոր չէ՛,

ունիս գողանալ նիւթեր, եւ մի այլ տեղում {շինել} մի առանձին դժոխիկ, քո սիրեկանի անունով

հրամայեմ շաղախել քեզ հողի հետ եւ աղիւս {շինել} Գեհենի հնոցները նորոգելու համար...:

անպիտանը... ինքը որովհետեւ ոչինչ չի {շինել} եւ կամք չունի շինելու, սկսեց իմ առաջեւ

իս գետից: Ջուրը թացացնելով նորա շապիկը {շինել} էր բոլորովին թափանցիկ, եւ այդ պատճառով

վերայ կարելի է ուրախութեան պալատներ եւս {շինել}: - Եղբայր, ների՛ր, մոռացել եմ.

պ. Մարկոսը: - Այո՛, այդպէս: Ես {շինել} եմ ահա մի ցուցակ, որի մէջ գրել եմ մեր

ջ միայն այդ գիտութեան խորհուրդը էր Ոսկի {շինել} ուսուցանել: Սկիզբը կարծիքի, թէ կ

թէ կարելի բան էր զանազան նիւթերից ոսկի {շինել}, նոյնքան հին է, որքան ագահութիւնը դէպ

զ, թէ մի քանի Ալքիմիկոսք կարող են ոսկի {շինել} եւ գտել են այն դեղը, որի օգնութեամբ կա

ք այդպիսիներից, որոնք մարդ խայտառակելը {շինել} են իւրեանց կեանքի եւ գոյութեան խորհուրդ

ւմ, հրապարակով... նզովեալը - լեզուն {շինել} է օձի լեզու, մի աման արիւն գլխին դրած

Մեր գլխաւոր պարտականութիւնն է եկեղեցիք {շինել}, եղած եկեղեցիների պատկերները արծաթապատ

մտածեց, թէ արդարեւ գիտութեամբ քաղցր էր {շինել} Շահումեանցի թէյը: Բայց Շահումեանցը վեր

յ պարտականութիւն կայ այն վատերը եւս լաւ {շինել}: Ինչո՞վ, ի՞նչ կախարդական գաւազանով:

ի այնպիսի բան, որ տասին եւս կարող է մի {շինել}, - սէրը եւ միաբանութիւնը, այս է մարդը

պիտի հրամայեմ թշնամիների գլխից աշտարակ {շինել}, քեզ այն շնորհը կ՚առնեմ, որ քո գլուխը

զուսումնասիրութիւն իւրեանց եւ մի միայն {շինել} նոցա զուսումնարան ազգային, որոյ նման ո

անալ մարդկութեան վերայ, գերի եւ ստրուկ {շինել} նորան։ Նոյնիսկ վերեւում յիշուած Գրիգոր

Քրիստոսը խոստացել էր մի հօտ եւ մի հովիւ {շինել} բոլոր մարդկային ազգը, քարոզում էին ազգ

ական գործունէութիւն, մի խօսքով՝ մարդը {շինել} մեքենայ։ Այս պատճառով չէ կարելի կարծել

թոյլատրւում էր միմիայն Փարիզ քաղաքի մէջ {շինել} Տուն եւ Կօլլեգիում երեխաների դաստիարակո

ց յայտնի էին Կարգի բոլոր գաղտնիքը, կամ {շինել} նորանցից աշխարհական ժողովողներ, որոնք

ւմ Քրիստոսի կենարար վարդապետութեններովը {շինել} Չինացոց սիրտը եւ աշխատիլ նոցա հոգու փրկ

ովիկոս XIV-ը արդէն իւր խոստովանահայր էր {շինել} հայր Լետելիէ) Յիսուսեանը, վասն որոյ

րանագործել նորա միտքը եւ հասակաւոր մարդ {շինել} երեխայից։ Այն ձեւը, որ գործ էին դնում

ւում էր Շատէլ, եւ նորա տեղում մի բուրգ {շինել} թագաւորի փրկութեան եւ Յիսուսեան աբեղանե

ձգտենք այս խնդիրը լուծելու։ Ուզելով {շինել} հազարամեայ աւերանքը, չպիտի փոքրոգութեա

տ եղած տեղը գործ դնել եւ ոչ թէ բան գործ {շինել} ։ Իսկ բուն հին ձեւի գործադրութիւնը՝ հե

քեզնից մի օգուտ չեն ունեցել, բանըդ չեն {շինել}... Արշամի բերնով խօսում է նոր ժ

առանց պատուհանների եւ հողէ յատակով տուն {շինել}, ինչպէս նախնիք շինում էին հնումը, տու

տան են այնպիսի տները։ Այո՛, կարո՛ղ ես {շինել} նաեւ նախնեաց շինածի պէս, բայց՝ լոկ մա

. նիւթական տպաւորութիւնքը վերջին նպատակ {շինելը} արդեօք չէ՞ նշանակում ասել, թէ հաւատ չ'

զամենայն եկամուտն ժողովեցից, հարկաւոր {շինելիքն} շինեցից, եւ մնացեալ եկամտովն, եթէ յիշ

՝ Ազովից ո՛չ շատ հեռի, եւ նոքա, քաղաք {շինելով}, անուանեցին նորան Նախիջեւան: Այդ ԲԱՐՁ

նի տարի է, որ քանի մի հարուստ մարդիկ, {շինելով} այնտեղ գեղեցիկ ամբարներ եւ այլ շինուածք

արիւնը, քամել է նորա վերջին ոյժը եւ, {շինելով} նորան մի մեռեալ դիակ, մի անշարժ եւ անկ

եւ միւսներին եւ մեզ որպէս թէ վատամարդիկ {շինելով} ։ Բայց զուր է անհանգիստ լինում. իմ համ

ն դէպի Դօն գետի ափը եւ Նախիջեւան քաղաքը {շինելով} սկսանում էին մի փոքր ազատ շունչ առնուլ

րակի նման տաքացրած կարմիր շամփուրը պսակ {շինելով} եւ ուրացօղի գլխին դնելով, տեղն ի տեղը շ

ութիւնը իւր դատարկաբանութեան համար նիւթ {շինելով}, կամ, աւելի լաւ ասել, կերակուր տալով

Մանուշակը շուտով առեց մկրատը եւ {շինելով} մի քնքուշ ծրար, կընքեց նորան եւ հրեց հ

ւնը հասարակաց մարդկութեան սեփականութիւն {շինելով} ։ Մի այլ տեղ մարդկութիւնը՝ հոգեւոր անա

րդիկ շատ, աշխատում են, ուսումնարաններ {շինելով} եւ Եւրոպական նոր լեզուներից գրեանք թարգ

աւ Աբբա։ Մխիթարը, վանք ու եկեղեցի {շինելով} Մօթոնէումը, երկար չը կարողացաւ մնալ այ

դ եւ ամուլ ծիսակատարութիւնը առաջին բանը {շինելով}, փոխանակ իրաւունք տալու օրինաւոր կերպո

նով կամայ ակամայ հեթանոսները Քրիստոնեայ {շինելով} ։ Շուտով օգնութիւն հասան նորան նոյնպէս

բայց նուաստացնում են Սուրբ գիրքը, հնար {շինելով} նորան իրենց անձնական շահասիրութեան: Բա

ի բանի գործարան, բացի աղիւս եւ կղմինտր {շինելու} ախոռներից եւ փոսերից, բացի կիր շինելու

շինելու ախոռներից եւ փոսերից, բացի կիր {շինելու} հնոցներից, որոնք, անհրաժեշտ բաներ լին

պատուելի եւ մեր սիրական հասարակութիւնը {շինելու} չէ մի հոյակապ բուն ազգային դպրոց եւրոպա

րւում է ոչ թէ եղած տունը աւազակների այր {շինելու} համար, այլ մի այդպիսի տուն մինչեւ այժմ

յց են տալիս արեւին չորացնելու եւ ապուխտ {շինելու} համար, բայց դարձեալ վէրքեր չէին, որ չ

հրաժարւում եմ նորան իմ զաւակի կնքահայր {շինելու} մտքից, որովհետեւ կնքահայր ասացեալը պիտ

. Իսահակեանցը Խորենացու 4. 000 տարեկան {շինելու} մեղքը ձգում է իւր վզից գրաշարի վիզը։ Խ

ացականչում է նա: - Աւելի հասկնալի {շինելու} համար առարկան, բացատրենք քեզ մեծը եւ ը

որովհետեւ ոչինչ չի շինել եւ կամք չունի {շինելու}, սկսեց իմ առաջեւը գովել մարդերի խելք ո

լիս անզգամը քաղաքական պաշտօնական օրագիր {շինելու} համար, բերել տալ ֆրանսիական, անգլիակա

եզ դժոխքում քաղաքական պաշտօնական օրագիր {շինելու} համար բերել տալ այդ օրագիրքը, եթէ այդպ

րծ է դրել տներ եւ մինչեւ անգամ եկեղեցիք {շինելու} համար, եւ մեռած ձեւանալով, իւր կնոջ հ

ի փոքր կարողութիւն: Բայց երբ գտաւ ոսկի {շինելու} գաղտնիքը, Շաքարեանցը սկսեց նայել Մանթո

կարող էր աղիւս պատրաստել բաղանիքի հնոց {շինելու} համար, կամ ճեղքուիլ, տրորուիլ երկրագո

ի կտոր հող՝ նորա վերայ վանք ու եկեղեցի {շինելու} համար։ Այս ժամանակիս կամ թէ մի փոքր յա

, որ ախորժակ չունենք մի այդպիսի բառարան {շինելու}, թէեւ բոլոր այլաբանութիւնքը շատ լաւ հա

ն կենդանիների մորթեր եւ ոսկորներ ( զէնք {շինելու} համար): Արդէն քաղաքակրթութեան մէջ մեծ

աւանդ անդադար ուշադրութիւն, հանգոյցնէր {շինելու} թելերի մէջ, այնուամենայնիւ մենք վստահ

ւթիւնը: Իմ կարծիքը այս է, որ շատ ոսկի {շինելուց} յետոյ, վաճառենք նորան եւ գոյացնենք մի

մի օր յառաջ: Մանթուխեանցը, ոսկին {շինելուց} յառաջ, գալիս էր Շաքարեանցի մօտ, որպէս

ին նոքա դադարեցին Չինացիները Քրիստոնեայ {շինելուց} եւ հոգս էին առնում միմիայն կարգի եկամու

նալու, բայց, հաւասարութեան ոգին ունքը {շինեմ} ասելով աչքն էլ հանեց - երկու տունից էլ

- Ինչպէ՞ս թէ անյաջող անցան: - Ինչ {շինեմ} ես գերմանացոց հետ, մինչ չէ կարելի նորա

քո համար շամպայնից վաննա ( բաղանիս) կը {շինեմ}, որ լուացուիս. այն ժամանակ ինչ բան է

ց է կախուած ես այն աղջկանից այնպիսի կին {շինեմ} քո համար, որ տեսանողը զարմանայ, քաղաք

րետիկոսական կարծիքների, որ այս բաներից {շինեն} նորան գերեզման, որի մէջ կենդանի կենդան

ն մամուռ եւ եղինճ, եւ ուր պիտոյ է բոյն {շինեն} մողէսները եւ բազիլիսկները, պիտոյ է վայ

յան ոգին եւ ուղղությունը որքան կարելի է {շինենք} ժողովրդական, ազատելով աբեղայականությու

ծելու համար է. " վատէրը կ՚եփենք կազ կը {շինենք}, լաւն էլ խիաթի կը քաշենք, է՜հ, մի բա

ածի չափ հողի քանակութիւն, որի վերայ կը {շինես} քո բնակութիւնը, վերասաց պարագաներով:

Թէ հայրենիքդ սիրելով Բան կը {շինես}. սխալւում ես, Այդպէս յիմար մտածե

փոքր շինեցիր, երկրորդ անգամը շատ պիտի {շինես}, այնպէս չէ՞: - Անտարակոյս․ այս մ

քահանայապետութեան " ( եր. 333)։ " {Շինեսջի՛ր} տաճար անուանն Աստուծոյ, 'ի տեղւոջն որ

յ ի նոր հայախօսութեան, եւ որք հետզհետէ {շինեսցին} եւ յարդարեսցին որչափ եւ որքան հնար գոյր

Թատմորն է արաբական, որ երբեմն Սողոմոն {շինեց} եւ որ վերջումը նյութ եղավ արաբական բանա

ր վարդի հետքից Վազեց Արարատ, {Շինեց} իւր բունը։ Շատ երկար Հայաստ

Վահան դեռ նայեցաւ Եկեղեցւոյն, որ {շինեց}. Նա տեսաւ շքեղ տաճար Ու դէպ

եօթներորդ դարու սկզբում սրբատաշ քարերով {շինեց} որպէս Հռիփսիմեանց հոյակապ վկայարանը, ն

ջ. սա մի հիւսիսային երեւելի քաղաքի մէջ {շինեց} մի աւագ եկեղեցի, որի երեք պատը գողացաւ

ութիւնը իւր անսխալելի կոնդակներովը?? Նա {շինեց} նորանց թիւը անորոշ եւ անսահման, իրաւու

րան շինէ։ Ասենք թէ գլուխը քարը տուեց, {շինեց}, յետոյ պիտի այդ բառարանը տպէ ու հրատար

շինէ: Ասենք, թէ գլո՛ւխը քարը տուեց ու {շինեց}, յետոյ այդ բառարանը պիտի տպէ հրատարակէ

լիճը, որ հանգուցեալ Ներսէս կաթողիկոսը {շինեց}: Տօթահար միաբանը կէս օրից յետոյ դուրս

ղալմաղալիցն ազատուելու, մի ուրիշ տուն {շինեց} եւ այնտեղ բնակւում էր։ Արդէն շա

ղմից բիւրաւոր արձագանք: Պատնէշներ {շինեցին}, փողոցների սալայատակները կողոպտեցին,

Այլ իմ խօսքերին ընդդէմ ու ներհակ {Շինեցին} նոքա մի չար ամբարտակ. Դարձան թշնա

Մխիթարեանք, գիշեր ու ցերեկ աշխատելով, {շինեցին} ու տպեցին Հայոց լեզուի համար բառարաններ

ատմում է հեղինակը ( եր. 69)- " Նուրին {շինեցին} ու ման ածեցին, երկուսը կռնից բռնեցին

ւ՛, ասեց, կոտորուիք դուք, ջըհըդի ժամ {շինեցին} էլի, է՞ս ինչ սովորութիւն ա տո՛ ":

ւթեան, վերջապէս, հասանք: - Ի՛նչ {շինեցինք}: - Աւելի ի՛նչ կամիս, - եւ տհաճու

իր, ի՞նչ մարդ ես, ինձ եւ այդ աստղը մի {շինեցիր}. խղճմտանք չունի՞ս, Աստուծուց չե՞ս վախ

ւ անհանգիստ հեղինակ. Մեզ խաղալիք {շինեցիր}, Ողջ աշխարհի խայտառակ:

, թո՛ղ թէ խորովել... - Ապա ի՞նչ {շինեցիր} Իտալիայումը: - Ոչի՛նչ: - Ինչ

- Ոսկին, որ առաջին անգամ այդքան փոքր {շինեցիր}, երկրորդ անգամը շատ պիտի շինես, այնպէ

եկամուտն ժողովեցից, հարկաւոր շինելիքն {շինեցից}, եւ մնացեալ եկամտովն, եթէ յիշեալ տանն

տաճա՛րդ զայդ ձեռագործ, եւ զերիս աւուրս {շինեցից} ա՛յլ առանձին ձեռագործի։ Սակայն եւ այնպ

ելով ներս մտաւ գործակատարը: - Ի՛նչ {շինեցիք} գործարանում, - հարց արեց պ. Յովնաթանե

կամ համալսարանում, լուսաւորութիւնը կը {շինէ} իւր համար մի չարութեան գործիք, եւ կ'աշ

ան) ամուսնացնէ, կա՛մ անոնց համար վանք {շինէ} ու երկաթեայ պատուհաններուն առջեւն ալ մէ

ել, զուր չէ տիրում մարդը, Նա կը {շինէ} ծխոտ ճիւղեր սարերիդ միջում, Խոր ա

Կաթողիկէին, որ 'ի Վաղարշապատ քաղաքի, {շինէ} զնա գեղեցկայարմար եւ չքնաղատես կոփածոյ

նձ եւս, ինչպէս Բէգզադէին մատին փաթեթ {շինէ} եւ աշխարհին խայտառակէ: Դնենք, թէ ես չ

ս Աստուծոյ տուրքն էր, մշակէ եւ պտղաբեր {շինէ}. եթէ նա վերջապէս հնազանդ մնայ եւ ականջ

ւ, որ նստի ծանր ու բարակ ոճերի բառարան {շինէ} ։ Ասենք թէ գլուխը քարը տուեց, շինեց,

թիւն, քան թէ նստի բառ արուեստակէ, ձեւ {շինէ}, կամ այս ու այն ազգից մուրայ, որ իր ա

ւ, որ նստի ծանր ու բարակ ոճերի բառարան {շինէ}: Ասենք, թէ գլո՛ւխը քարը տուեց ու շինե

այս էր, որ մեր մտքի հասկացածը նա լսելի {շինէ} օդի միջնորդութենով ուրիշներին։ Շատ զար

չէ, որ ով կամենայ եւ երբ, ուզածին պէս {շինէ}, կերպաւորէ. դորան հարկաւոր է ժամանակ

պարհ լինէր, անպատճառ, կնքահայր եւս կը {շինէի} նորան, մանաւանդ՝ բամբասողների սրտերը

մ տունն ուզէի կը քանդէի, ումն ուզէի կը {շինէի}, ձիս որ դհովն ուզէի, դէնը կը քշէի, հ

մեր շահին, մեք եւս կեղծաւորութիւնը կը {շինէինք} մի յաղթակիր գործիք: Բայց թող հեռի մնան

վ եւ արժանաւոր գործերով իւր անձը սիրելի {շինէր} նոցայ եւ ժողովրդի նորա վերայ ունեցած վա

զաւերակս տաճարաց, վանօրէից, քաղաքաց, {շինից}, ամրոցաց, կամրջաց, բրգանց, աշտարակա

որէն եւ միւս անդամներէն ծածուկ) տպուած {շինծու} անցագրին պատմութիւնն ընենք: Չորրոր

ն եւ հաստատութիւն ունին, քան թէ ամբողջ {շինծու} համակարգութիւնք, որ օդի մէջ են ման գալ

ր օրերը չկային նշանակած. երեւի թէ դորա {շինողը} եւս մի թերահաւատ մարդ էր: Միայն մի խաչ

արակաց ոչինչ չունի կրօնի հետ: Եկեղեցին {շինողը} եւ պահողը է ժողովուրդը, սորա վերայ է ն

րեւի տեւողութիւնը, թէ կղմինտր եւ աղիւս {շինողները}, որովհետեւ մեծ վնաս ունէին անձրեւից,

մէջ այբը քէ է երեւում, իսկ քէն՝ այբ, {շինովի} եւ խարդախ մի մատենագրութիւն է, ստութեա

եբայութեանը. դորա գազանանոցի կենդանիքը {շինովի} էին, որ շատ թէ փոքր, յայտնի երեւում ե

՝ թագուցել է իւր անձը Թոռնակ Կըկռիկեան {շինովի} անունի տակ: Գրքի բովանդակութիւնը, ինչ

ւ քննութիւնը ստուգում է, որ այդ նամակը {շինովի} էր եւ խարդախած Բէգզադէի ձեռքով: Պօլիցմ

եւ գուցէ թէ ստորագրութիւնը եւս լինի մի {շինովի} անուն, ըստ որում, նամակի մէջ չէր գրու

ռնութիւն երբէք չեն կարող ապացուցանել մի {շինովի}, հնարած ճշմարտութիւն։ Վա՜յ այն ճշմարտ

ղաքի մէջ, որ պատկանէր հասարակութեան եւ {շինուած} լինէր մի բարոյական խորհրդով, զորօրինակ

ն եւ լուսաւորութեան ոտքերը ադամանդից են {շինուած}, եւ միստիկականութիւնը տեղ չէ գտանելու

կամ դուքաններ եւ կամ այլ ինչ արժանաւոր {շինուած} պատահեսցի եւ գնեսցեն, եւ յորժամ այնպիս

աւոր եղած բաներով, երկու հարիւր տարուց {շինուած} վանքերից փոքր պակաս կամ յետ մնացած լինէ

իկէ եկեղեցու գմբէթը, որ առաջ փայտից էր {շինուած} )։ Թողնելով ուրիշների վկայութիւնքը,

օր անունը, Անոյշ-Վռամից եզրակացնելով, {շինուած} է Վռամ կա՛մ Հ. Չամչեանի եւ կա՛մ այն մա

աջին օրինակդ, այսինքն կղմինդրը, հողից {շինուած} լինելով, դառնում էր դարձեալ դէպի հող,

Ի՞նչ պատճառով մատանին ոչ. շատ գեղեցիկ {շինուած} է, քարը թանկագին... - Գիտեմ, - ը

, եւ թէ նորախօսութեամբ կործանի հոյակապ {շինուած} հին հայկաբանութեան: Զարմանք այս են զի

եւ եթ գործ, զի վերականգնեցին զմիջաբեկ {շինուած} հին հայախօսութեան, այդորիկ վասն ոչ ուր

... զհիմն ի վեր տապալեալն զարմանակերտ {շինուած} Երգոյն վիպասանաց, նման մանկանն Վարդգէս

գուցէ թէ բարձրանայ մի օր Հայ ազգութեան {շինուածը}: Ներս մտանելով այս գործի մէջ՝ գու

եր մռայլութեանը, միանգամայն քանդել այս {շինուածը} եւ նորից շինել նոր ձեւով.... -

ուրդ պիտի վերագրել Հեգելի սահմանադրական {շինուածին} եւ նորա պատահաբար ինքնավարութիւնը ( сам

թէ միայն բան չէ շինւում, այլ յառաջուց {շինուածները} եւս քանդւում են: Որեւիցէ գործ, որ պիտ

ախիջեւանու դպրոցին եւ այլ աստուածահաճոյ {շինուածների}: Նորա ժամանակակից զանազան մարդիկ նոյնպ

ակ ստանում էին նոքա իւրեանց ապրուստ այս {շինուածների} եկամուտից։ Ժողովողների ուխտը կատարւում

ութեամբ տանն ի հիւսիսոյ ցհարաւ ի ներքոյ {շինուածոյն} յարեւմտեան որմի անդ ծայրէ ի ծայր դուքան

րդութեանց, զբարոյական աւերակս գեղապանծ {շինուածոց} հարցն մերոց սրբոց մեզ ընծայեցուցանէ: "

սնիւք, յառաջ քան զայս: Արժողութիւն {շինուածոցն}, ըստ քաղեալ ծանօթութեանց իմոց, յազգայ

զպատճէն հաշուոց, տարեկան ելից եւ մտից {շինուածոցն} ի վերոյ յիշելոց, տեսանէ զի ամսականն ար

բ անցուցանել ի գիր զամենայն դեռ կանգուն {շինուածս} նախնեաց եւ զաւերակս տաճարաց, վանօրէից

Մի ցաւալի բան է, որ ոչ մի հոյակապ {շինուածք} չկայ այդ քաղաքի մէջ, որ պատկանէր հասար

ենադարան, Ժողովարան եւ Կլուբ: Ամենայն {շինուածք} ՝ մեծ, թէ փոքր, սեպհականութիւն են մաս

շինելով այնտեղ գեղեցիկ ամբարներ եւ այլ {շինուածք}, այլեւ բաւական մեծ ծախքով սարի յետնակո

մում՝ քաղաքի ծայրում. բաւական գեղեցիկ {շինուածք} ՝ երկու յարկով, որի վերայ կարելի է ժամ

գործածական տառերը սովորաբար են նոր ոճով {շինուածք}, թէպէտ եւ ոչ բոլորովին կատարեալ ճարտար

ւնքը, երեւելի մայրաքաղաքներում օգտատէր {շինուածք} գնել, հաշուատուն կազմել այդ շինուածքի

մ անուամբ գտեալ տներ, գետին եւ կամ այլ {շինուածք} որքան եւ ներկայ ունիմ, որպէս վերն գրեա

Իմ աչքին ի՞նչ երեւաց՝ Մի {շինուածք} կիսակործան Որի գլխին կորացած

նհամար ծակեր ու ճեղքուածներ: - Հին {շինուածք} է, - պատասխանեց անիծեալը, գլուխ տալով

գլխին միշտ նկարուած է լինում մի անհեթեթ {շինուածք}. առանց դորան չէր լինիլ, - այդ Նոյեան տ

ն բարձր սարի վերայ, ափսո՛ս, որ քաղաքի {շինուածքը} չեն սկսանում իսկոյն գետի ափից, դորա հա

նոր սիւներ, բայց եթէ հիմքը ոյժ չունի, {շինուածքը} ի՞նչպէս կարող է կանգուն մնալ: Հար

ուցեալ գրեսցեն եւ յայտնեսցեն թէ այս նոր {շինուածքը} եւ կամ էս ինչ տունն եւս, վերն յիշեալ Մ

": Եւ սերովբէն, որ գիտեր Մարդու սրտի {շինուածքը}, Եւ ամեն ինչ տեսնում էր Նրա անվրէպ սու

: Այնքան շատ եւ այնքան խիտ են այդ անտէր {շինուածքը}, որ մարդը ճամփայ չունի, եւ քանի խելքի

ուտք եւ աջ կողմդ Սրբազնագոյն Սիւնհոդոսի {շինուածքը}, իսկ ձախ կողմդ Ներսէսեան լիճը բռնած առ

ւթիւնը ուրախութիւն չէ լինում, եթէ նորա {շինուածքը}, հաստատ պահող հիմքերը չկային, այն չոր

ի աննշան փողոցի մէջ, քաղաքի ծայրումը. {շինուածքը} փայտեայ, երեք պատուհանով, որ նայում է

րներով, որով պահպանւում էր նոցա մարմնի {շինուածքը} ։ Ի՛նչ կերպով կատարւում է այս։ Սորան պ

ծի հիմքը, որի վրայ կառուցանում է նա իր {շինուածքը}: Յայտնի է թէ ազգն էլ մեղաւոր չէ, եթէ

րերը, եթէ քո դիտաւորութիւնը այն է, որ {շինուածքը} ծառայէ քո իրական պէտքերին, ապա ուրեմն

ն պիտի յարմարուին միմեանց հետ եւ ամբողջ {շինուածքը} պիտի կազմեն, իրական պէտքերի յարմար, ն

կոյս անկաջը, բայց որ հայոց անկախութեան {շինուածքը} կործանուել ու կտորներն էլ Նեվայից բռնած

ներից, որոնք, անհրաժեշտ բաներ լինելով {շինուածքի} համար, երեւում են հարկաւորաբար յառաջաց

ար գտանելով, ոչ եթէ ողբում է՝ յիշելով {շինուածքի} ամբողջութիւնը, որի կազմութեանը պատկանո

էր երաշխաւոր լինել յաւելուածի եւ ամբողջ {շինուածքի} ապահովութեանը: Գլխաւոր շինութեան մէջ բ

ակաց շինուածքից: Ի՞նչ կը լինի այն {շինուածքի} վիճակը, եթէ նորան կազմող մասերը օրըստօ

ր շինուածք գնել, հաշուատուն կազմել այդ {շինուածքի} կառավարութեան համար, այնպէս, որ միշտ

արիւն դառնալու. պատճառ, մարմինը, իւր {շինուածքի} համար նիւթ չ'ստանալով այնպիսի կերակրից

ում էր այդ վանքը։ Եկեղեցու փայտեղէն {շինուածքի} կրակից վնասուելու պատճառով շատ նեղութիւ

այնտեղ մնալ։ Թէպէտ վանքի սարք ու կարգը {շինուածքի} անհաստատութիւնից մի երկու անգամ ջարդուվ

ւերակների քարերը կարող են պիտոյանալ նոր {շինուածքի}, ինչպէս պահանջում է ժամանակի ճարտարապե

, Երբ հաճեցաւ շունչ փչել, Իմ հողանիւթ {շինուածքին} Կենդանութիւն պարգեւել. Ես անբարբառ մի

, Երբ հաճեցաւ շունչ փչել, Իմ հողանիւթ {շինուածքին} Կենդանութիւն պարգեւել. Ես անբարբառ մի

սչափ միայն ասում ենք, որ վիպասանութեան {շինուածքին} մեծ հարուած է տուել կատաստրօֆի այս անբն

սչափ միայն ասում ենք, որ վիպասանութեան {շինուածքին} մեծ հարուած է տուել կատաստրոֆի այս անբն

ւթիւնը պիտի լինի մնացածը տաշել կոկել եւ {շինուածքին} պիտոյացնել։ Հազար անգամ էլ որ աշխատես

մարեցաւ, սա եւս դուրս ընկաւ հասարակաց {շինուածքից}: Ի՞նչ կը լինի այն շինուածքի վիճակ

աճառական գործողութեանց: Քարեղեն են {շինուածքն} եւ պարտ է տալ զարժանի իրաւունս պատպանու

հատուսցեն զպարտսն եւ զնոյն նոր ստացեալ {շինուածքն} եւս յորժամ գնեսցեն, էս թղթումն իմ ստոր

ուխ տալով եւ անամօթաբար ժպտելով, - հին {շինուածքները} միշտ խոնարհում են դէպի կործանումն. այս

եւ էականապէս ուրիշ բան չեն, եթէ ոչ հին {շինուածքների} կործանում: Այնքան շատ եւ այնքան խիտ են

փակուած էին վանական եւ կալուածատիրական {շինուածքների} աշտարակազարդ պարիսպների մէջ, մինչեւ այ

է բնակուել բո՛ւն եկեղեցու մէջ, այլ այն {շինուածքում}, որի անհաստատութիւնից " միանգամ եւ երկ

էնից մեկուսի։ Բայց սակայն այդ եկեղեցին {շինուել} է Վաղարշապատի կենտրոնում, եւ այս մասին

ում է, էրվելուց յետոյ, վերստին փայտից է {շինուել}, որ փայտէ մնացել է մինչեւ եօթներորդ դար

տեղ ապրում են Քո որդիները հլու: Սեղան {շինուեց} սրբութեան, Տէ՛ր, քեզ համար, ուր արթո

երբ գետի ափում ամբարներ ու նաւահանգիստ {շինուեցան}, որովհետեւ մշակների ձեռքով լցւում էին

սակերտ շտեմարաններով եւ թէ՛ այլ հոյակապ {շինութեամբ}, պատկանում է ժառանգական պատուամեծար քա

ռաջի կայցէ կործանումն հնախօս լեզուին առ {շինութեամբ} նորոյն, ուսցուք ի լուսաւորեալ ազգաց,

ն իմաստունքն հայոց կործանութիւն Ազգի առ {շինութեամբ} նոր մատենագրութեան, ցաւ է ինձ խոստովան

անձատանը տասն տարուց յետոյ, բայց տների {շինութեան} համար, փայտ եւ այլ հարկաւորութիւնք կը

մբողջ շինուածքի ապահովութեանը: Գլխաւոր {շինութեան} մէջ բովանդակւում են մատենադարանը եւ մի

իարակ կրօնաւորների բնակարանքը: Գլխաւոր {շինութեան} աջ ու ձախ կողմից շինած են նոյնպէս բնակո

պարծանքի գաղափար, մի ընդհանուր ազգային {շինութեան} գաղափար նորա մտքով եւս չէ անցել: Մեզ մ

րեանց ընկերներին։ Ես ազգային խօսքի {շինութեան} մասին խօսակցութիւնս կնքում եմ սորանով,

աւոր չէ՛, - գանչեց սատանան, - դու այդ {շինութեան} ժամանակ մտքումդ ունիս գողանալ նիւթեր,

մինը, տարեցին դէպի այն բնակարանը, որի {շինութեան} համար հաւաքել էր այնքան արծաթ: Սա

, որով իրագործեց իւր գաղափարը քաղաքական {շինութեան} մասին։ Թէպէտ եւ այս գաղափարը ժողովրդի

ւ քրքրենք ազգի բարոյական տարրերը. նորի {շինութեան} պիտանին պիտի առնունք, իսկ փտածները, ո

նոյնպէս թողեալ են յօգուտ աստուածահաճոյ {շինութեանց} ի Նոր Նախիջեւան, որ գոն յօգուտ դպրոցի

յետնակողմը փորելով եւ նորա քար ու հողը {շինութենների} առաջեւներումը լցնելով, բաւական խոր մտա

ում էին իւրեանց գոյքը այդ աստուածահաճոյ {շինութենների} համար, անմահացնելով իւրեանց խնկելի յիշ

ս եկամտից եւ առանց ծախելոյ, զդանկ մի ի {շինութիւն} ազգի կամ ի պահպանութիւն դպրոցաց, որ ըս

ջիցէք, կարէ սատար լինել Ձեզ, թերեւս ի {շինութիւն} դպրոցին, զոր հիմնէիք տակաւին ամօք իբր

քաղաքում, քեզ տրուած հողը, որի վերայ {շինութիւն} թէ արել ես եւ թէ ոչ, ազատ ես, կամեցած

ենումն ի սեղան խաչին, ի փրկութիւն եւ ի {շինութիւն} հաւատացելոց: Արգել Քրիստոս նովին, յիշ

ազգի բանականութիւնը, եթէ նա մի հոգեւոր {շինութիւն} չէ կարող ստանալ նորանից, ի՞նչ յանցանք

ւթիւնից: - Ինչպէ՞ս, ի՞նչ. այդքան {շինութիւն} միայն մի ծակի համա՞ր: - Այո՛, Ձե

ասիրութեան եւ իւրեանց բնական ձգմամբն 'ի {շինութիւն} վանաց եւ ազգային տեղւոյ որպէս եւ յայսմ

գործութեամբ ժամանակին՝ կործանի միջաբեկ {շինութիւն} հայկական հնախօսութեան, որոյ զպատճառ ան

ի՞նչ յայնս գտանեն, որ մարթիցի [օգտել ի {շինութիւն} հոգւոյ եւ սրտի] եւ սնուցանել զմտաւոր կե

հայազգի երեխաների համար ", զկնի որոյ ի {շինութիւն} Հայաստանեայց եկեղեցւոյ ընծայէ ազգին " զ

յց ուշադիր եղեւ եւ լինել կամի, այս է՝ {շինութիւն} հայկական ուսումնարանաց վասն հայաբար աւա

ր հեղինակաց զֆիզիքական քաջալերութիւնս ի {շինութիւն} զաւակաց իւրեանց, ուրեմն եւ ամբողջ հայկ

ան լուսով հասկանալ եւ հասկացնել " ի մեծ {շինութիւն} ազգին ", մենք սիրում ենք որպէս ճշմարտո

ամայութիւնը, բայց չենք լսում, թէ նոցա {շինութիւնը} այժմեան ժամանակումս ինչ խորհուրդ ունէր

այլ հետեւանք դուրս դնել: Ազգային {շինութիւնը} բնական կերպով պիտի յառաջանայ ցածից՝ հի

արողանայ հաստատ պահել իւր վերայ լինելոց {շինութիւնը}: Ինչո՛վ պիտի նորոգենք այս հիմքը.

ն ծովի մէջ լողալ: Չէ կարելի նորի {շինութիւնը} սկսանել եւ անցածի հիւանդանոցից օգնականք

նից, նորա մօտ գտանւում են երկու փոքրիկ {շինութիւնք}, ուր բովանդակւում են դասատունքը եւ աշա

բնականաբար անհնար է, որ մի ակնթարթում {շինուի}, կոկուի եւ պայծառանայ: Այստեղ հարկաւո

( բարձրութեան) չափը, այդ չափով մոմ էր {շինում} եւ վառում էր եկեղեցում, բայց ոչ սովորա

, այլ միայն հարաւային եւ Փոքր Ռուսսիա, {շինում} են միլիոններ։ Ինքը՝ նախիջեւանցին, գն

թիւնը: - Եթէ սուրբ չլինէր, ի՞նչ է {շինում} երկնքումը: - Քեզ ո՞վ է ասել, որ ն

անի որ իրական անհաւասարութեան հետեւանքը {շինում} է ինձ ազատ-ստրուկ: - Չեմ հասկանու

համակարգութեան մէջ, նոյն այն բանը, որ {շինում} է նորան համակարգութիւն եւ հնար է տալիս

րբութիւնը պաշտեն ու չդրժեն: Ապա ի՛նչ է {շինում} Անգլիան: - Նա այժմ պարապած է հնդկա

րականութեան դեւի կողմից: - Ին՞չ ես {շինում} այդտեղ, - կրկնեց խաւարի սարսափելի թագա

ը. եթէ եկեղեցին քանդուի, ժողովուրդն է {շինում}, դարձեալ եկեղեցու արդիւնքը ժողովրդիցն

այ էր մտածում, ի՛նչ օդեղէն ամրոցնէր էր {շինում}, տիրացուն, որ եւ քառասունի չափ աշակեր

. ածխածինը միանալով օդի թթուածնի հետ, {շինում} է երկու տեսակ բաղկացութիւն, մինը ածխաթ

խեղճ Մանուշակը ի՞նչ օդեղէն ամրոցնէր էր {շինում}. երեւակայում էր իւրեան հարսնացած Շահու

որական ներգործութեամբ ծառայ եւ ստրուկ է {շինում} այն մարդը կամ այն ազգը, որ մասնակից էր

որ տեղում նոքա հաստատւում էին, իսկոյն {շինում} էին եկեղեցի եւ նորա մօտ հոյակապ դպրոց՝

ի եւ ռամիկների համար ջոկ եկեղեցիներ էին {շինում}, պատարագի ժամանակ պահում էին առ հասարա

ւսից եւ յաւիտենական հլու եւ հնազանդ էին {շինում} իւրեանց Կարգին։ Դուրս եկաւ երեխաների հ

, Պարագուայի մէջ ունէին ձուլարան, ուր {շինում} էին թնդանօթներ եւ այլ զանազան զէնքեր,

քեասիբ քիւսուբի տունը քանդում, իրանցը {շինում}, ես գրողամնայ մի հիքի ունիմ, ինձ տարե

հողէ յատակով տուն շինել, ինչպէս նախնիք {շինում} էին հնումը, տունդ կը մնայ դատարկ, եւ

՝ որեւիցե հրապարակական կամ տերութենական {շինվածքների} ճակատում, այդ բոլորը, առանց ամենայն բ

գիրը: Ամենայն տեղ, սկսած տերութենական {շինվածքներից} մինչեւ գինետունքը, մինչեւ վարսավիրաննե

նականաբար անհնարին է, որ մի ակնթարթում {շինվի}, կոկվի, փայլի եւ պայծառանայ. այստեղ

լեզ: Խդրելեզին եկեղեցու պարսպի մօտումը {շինւում} են զանազան խանութներ, եւ ժողովուրդը ամ

րդին. հազարամեայ աւերանքը մէկ օրում չէ {շինւում}. մնայ, որ այդ աւերանք էլ չէ, այլ՝ ժ

նք, որի հիմքի վերայ ոչ թէ միայն բան չէ {շինւում}, այլ յառաջուց շինուածները եւս քանդւում

ղի արած, աւերուած ու խանգարուած լեզուն {շինւում} է եւ կարգի է դրւում Մխիթարեանց հոգաբարձ

յաստանի եւ Տաճկաստանի։ Բացառականքը {շինւում} են առհասարակ ից մասնիկներով, բայց երբե

թէ ինչի՛ մէկ դարում կամ հինգ դարում չէ {շինւում} ։ Այն, որ հազար տարիներով, տարբեր աշխ

շ շատերի նման կարծում է, թէ տալիս եմ-ը {շինւում} է տալի ընդունելութիւնից, որի ծայրն թար

տնեղինք թէ ինչի՛ մէկ կամ հինգ տարում չէ {շինւում} ինչ որ մենք ուզում ենք: Այն որ հազար տ

Այս րոպեին ստացա 13-ի թվակիր նամակդ 12 {շիշ} գինու հետ, որի մասին նամակումդ ոչինչ չ

վ հաստափոր եւ զուարճախօս բժիշկը, որ 12 {շիշ} գարեջուր էր խմում օրը, որ անցեալ տարի

ս[խանեցի] նոյն օրը, կ՚երթայ 15-ին ( 12 {շիշ} գինի): 15 -ին յայտնեցին, թէ գինին ին

րօ, իսկ հասարակ խմելի գինի հարիւր քսան {շիշ}, Շամպայն, շատ լաւերը, Կլիկ եւ Րեդերե

, շատ լաւերը, Կլիկ եւ Րեդերեր քսանչորս {շիշ}. Մադեռա, Խերէս, Ռէյն-վէյն, մի խօսքո

, մի խօսքով թունդ գինիներ տասն եւ ութն {շիշ}: Կատարումն օրինաց եւ մարգարէիցը կը լին

տիր ինչ որ կը հրամայէ քեզ: - Երկու {շիշ} Եամայկայի լաւ Ռօմ, երկու շիշ Կօնեակ,

- Երկու շիշ Եամայկայի լաւ Ռօմ, երկու {շիշ} Կօնեակ, երկու շիշ անգլիական ճին եւ երկ

կայի լաւ Ռօմ, երկու շիշ Կօնեակ, երկու {շիշ} անգլիական ճին եւ երկու շիշ Սարեպտի բալա

նեակ, երկու շիշ անգլիական ճին եւ երկու {շիշ} Սարեպտի բալասան, - իսկոյն կցորդեց պ.

, որ Նէապոլսի մէջ ցոյց ես տալիս ինձ մի {շիշ}, ուր կայ մի քանի կաթիլ արիւն եւ պատմել

տեղ, այն ժամանակ հարիւր վաթսուն երկու {շիշը} մի բանի նման կը լինի: Բայց ինչո՛ւ Ռօմ

անթուխեանցը, ձեռքը պարզելով դէպի արաղի {շիշը}: Շաքարեանցը յառաջամատոյց գտանուեցաւ եւ

խաթունը հափշատկել էր սեղանի վերայից ջրի {շիշը} եւ սպառնալով շարժում էր նորան, երեւի թ

վերայ Վարդ-խաթունը ցած դրեց ձեռքից ջրի {շիշը}, բայց նորա կատաղութիւնը չէր նստել բոլո

յլն, կամ երբեմն նկատում են, որ մի սեւ {շիշի} միջից լցուած սպիտակ ջուրը ծիրանագոյն նե

, ծոցերը լիք մանր քարերով եւ խորտակուած {շիշի} կոտորակներով: Ամենայն ոք, որ մինչեւ ա

: Սատանան հանեց դագաղից մի մեծ, ահագին {շիպի} կտոր, պատճառ, նա չէ գործածում ճակնդեղ

քայական տունը՝ Ռուբենեանց իշխանութիւնը {շիջանելով}, կորուսին Հայերը իւրեանց ազատութեան վե

, որ այնքան վատաբաղդ չէր գտանուած, որ {շիջանէր} նորա սրտի մէջ կրօնի ճրագը, իւր գործողո

ւր օր յօրէ բորբորքեալ տոչորէ եւ ոչ ունի {շիջանիլ} հնարիւք առանձին մարդոյ։ Հա՛յր սուրբ,

արձակուած, բայց այդպիսի շանթերը փութով {շիջանողք} են եւ վաղուց արդէն կորուսել են մարդկեղէ

րավառ են դէպի այսպիսի գործեր, որ յետոյ {շիջանում} են շուտով՝ չլինելով հնարք պահպանութեան

ք հազիւ թէ տեսած հրապարակի լոյսը եւ ահա {շիջանում} են ասուպների նման՝ մի տխուր յիշատակ թո

վառուիլ արեգակի առաջին ճառագայթներից: {Շիջանում} էին այնուհետեւ երկնքի պարզ երեսի գիշերա

րի ընդդէմ սուրերը բթանում են, կրակները {շիջանում}: Իւրաքանչիւր մարդ, եթէ նա կամենում էր

հանդիպեցաւ նա կատաղի մրրկի, Գնաց {շիջաւ} այնուհետեւ ` նորա յոյսը ու կեանքը,

ապրուստը։ Այս թշուառ իրողութենների մէջ {շիջաւ} Հայաստանում լուսաւորութեան ճրագը, այստ

ին նորա վերայ: Մարդկային մարմինը, երբ {շիջել} էր նորանում անձնապահական զօրութիւնը, ը

հետ, որ եկած էր այնտեղ ապստամբութիւնը {շիջուցանելու} համար, ընկաւ պատերազմի մէջ մեռած։ Յիս

Ֆրանսիայի ազնուականների ապստամբութիւնը {շիջուցանելու} ժամանակներումը. այս բոլոր երեւելի դիպո

կը: Դու կորցրեցիր քո առաջին փառքը, եւ {շիջուցիր} քեզ լուսատու ճրագը։ Կորցրեցիր քո օրէնք

, վերը աստված կա, նա կտեսնե ծուռն ալ, {շիտակն} ալ, ես ձեզի խոսք հասկացնելու չկարողացա

: Պատմէ նա զաղետալի կործանումն Անւոյ եւ {Շիրակաց} գաւառի: Գրիգոր Վկայասէր թարգմանիչ վարո

ւթիւն սակաւաւոր գրուածովք, յորս Անանիա {Շիրակացի}, որ ուսեալն էր զմաթեմատիկական ուսմունս

յի մէջ, նորա քաշածները եւ այդ պատճառով {Շիրակի} գաւառի ամայանալը, որպէս նաեւ Անի քաղաք

որ երբեմն սրտադող Վազում է դէպ այն {շիրիմ}, կամենում է մտնել հող... Արդեօք

վ։ Կ՚անցնեն դարեր, տարիներ, մեր {շիրիմը} կը կորչի. Պառկի՛ր խաւար հողի տակ

ի ոտանաւորք, Սայաթ-Նովա, Ադամ աղբար, {Շիրին} եւ այլն, բայց նորանց ազգային երգ անու

Արտասուքով ու արիւնով թրջենք նորա {շիրմի} հող: Երանի՜ էր, թէ գիտնային

ի գեղի գերեզմանքը, Ծունկ չոքեց մի {շիրմի} մօտ: " Հայրի՛կ, աստղիկդ չէ փայլ

Հողում, պայծառ երկնի տակ, Անմահ {շիրմիդ} անապատի Որդին կանգնած է պահնակ:

ը նորան զլացաւ Գիր պարգեւել անշուք {շիրմին} ։ Խարխարեալ տաճարի մէջ

եան եւ թանձրաբարդ միգաց սաստիկ վարագոյր {Շիւ} ՚ի ծուէնս պատառոտէ նորա գուպար լուսաճեմ

, ո՛չ. նոքա շատ անգամ մարմին են առնում {Շիւայի}, Դուրգայի եւ Վիշնուի անհեթեթ կերպարանք

իշների աչքին մօտենալով՝ նայում են, որ {շիւղը} հանեն։ Եւ այսպիսի խաբեբայութեամբ աշխատ

աշխատել քիչ թե շատ կռացած. ստիպված էի {շիփշիտակ} նստել, կարծես օխլով կուլ տված լինեի:

ախոյ ձեռամբ կարկատեալ ըստ զօրելոյ մտացն {շլացելոյ} յանակնկալ ճոխութեանց: ՚Ի հրատարակել զմ

արող է ուղղել, այլեւ կտրիճի աչքը անգամ {շլացուցանել}, որ չկարողանայ տեսանել կնոջ աչքը շիլ լ

գաւոր եւ Տէր, Ժառանգ Նորվեգիու, Դուքս {Շլեզուիդ} -Հօլստինեան, Ստորմանեան, Դիդմարսենեան

յ, թէ՝ զինչ ասէ հանճարեղ [գերմանացին] {Շլեյդըն}. գիտութիւնն պարտի սեպհական լինել բովան

վերջացավ: Զանֆդլեբինին փողը տվել եմ. {շլյափը} բերող չկա, Պետր Նիկոլաեւիչի նամակը ստա

դ, որպես իմ ներկայությամբ. տեր Գեորգի {շլյափը} ողբալով կեցած է Դյուլյուի մոտ, բերող չ

գրքեր, գրքեր եւ գրքեր: Եզյանից խնդրիր {Շլոսսերը}, կարծեմ նա ուներ, իսկ եթե ոչ՝ գտիր ի

սմին վերադարձնում եմ: Ես քեզ խնդրել էի {Շլոսսերը} կամ Մակոլեյը, եթե քեզ հաջողվի ճարել,

վերջացնելու վրա եմ. այնուհետեւ կսկսեմ {Շլոսսերը} եւ ապա նորից Ֆոշեն: Մակոլեյն, իր մշտա

ետ միասին: Ոչ միայն Գերվինուսը, այլեւ {Շլոսսերը} ես արդեն ուղարկել եմ քեզ հանձնելու համա

նների, թեկուզ հօգուտ ֆիզիկայի: Եթե {Շլոսսերը} չկա ( Հռոմեական պատմությունից սկսած),

որհակալություն եմ հայտնում Մակոլեյի կամ {Շլոսսերի} համար: Երեկ ես գրել եմ քեզ երկար նամակ

այր, Երեկվա թվակիր քո սիրելի նամակը {Շլոսսերի} երկրորդ հատորի, Մակոլեյի երկրորդ հատոր

շատ եւ շատ շնորհակալություն, միայն թե {Շլոսսերն} ուղարկեցեք ինձ ո՛չ թե աշխարհի ստեղծագոր

, բաշորթիկ, ճլպինդ եւ չալ-օխամ կամ չալ-{շխամ} բառերը բացատրված են։ Այս բառերից բաշոր

վանացնել բայից։ Բայց չալ-օխամը կամ չալ-{շխամը} ) չգիտենք, թէ ինչի բառ է, թէեւ թուր

արտեց ուսումը, բայց բնակվում է դարձյալ {շկոլայի} մեջ մի տարի եւս այդպես պիտի լինի, տարե

, ձգած է. ուրարաձեւ նոյնպիսի պաստառից {շղարշ}, բաց կապոյտ գունով, որ յետոյ մէջքի վե

եցկութեան պանծալի Ապրշումէ քօղը սուրբ {Շղարշում} է լաւ ձգուած Մուտքը հեշտին խորանի, Ո

պարանին՝ ձեռքս անցուցին մի ծանր երկաթի {շղթայ} եւ, երկու զրահաւորուած մարդիկ վերաս պա

է՜ս տենչում ազատութիւն, Կամ բռնութեան {շղթայակապ} Զոհը ` բանտի խորտակուելուն: Ի՞նչ են

ի առաջեւ. պատճառ, դուրս գալով իւրեանց {շղթայակապ} արգելանքներից, կամ, աւելի լաւ ասել,

մարդս ընկերութենից, եթէ կտրւում է այն {շղթայակապը}, որ Նախախնամութիւնը կազմել էր մարդու ե

Այս կոպիտ հեգնութիւն է եւ ստրկութեան {շղթայի} ամենածանր օղի մինը: Հերիք չէ նորան իմ

բռնական ֆրիդրիկոսների ձեռքով դարբնուած {շղթայի} մէջ, քան թէ այն սահմանադրութեան, որ մ

ս վերջինի եւ Աշտարակի մէջ։ Բայց եթէ այս {շղթայի} մէկ կամ երկու ողը հանում ես, այն ժամանա

պիսակ մի թել է նա: Այդ կարճ կամ երկայն {շղթայի} օղերը ունին իւրեանց վերայ զանազան դրոշմ

ապիկի տակից մի փայտի կտոր, որ արծաթեայ {շղթայով} կախած էր կուրծքի վերայ, համբուրեց եւ յ

այ սեւ ժապաւէն, որի տակից առանձին ոսկի {շղթայով} կախած փոքրիկ եւ գեղեցիկ ոսկի խաչը բարձր

խլեալ ՚ի նոցանէ, պնդեցին ի զարհուրելի {շղթայս} ստրկութեան, եւ զներողութիւնսն ՚ի հրապա

սաստկագոյն։ Դժողակէզ ապստամբն խիստ ՚ի {շղթայս} ահագին, Կաշկանդեցաւ իմ հանդէպ արե

թյան հեղափոխությունը արձակեց եւ մամուլի {շղթան} ՝ մամուլը, մարդկային ազատ բանականությա

օլիցականք եւ ժանդարմը՝ դաստիարակները, {շղթան} ՝ հրահանգիչ գիրքը, աքսորը՝ բարոյականո

ձ աշխարհի իշխան: Գերութեան {շղթան} ինձ զգալի չէր, Եւ ոչ բռնութեան ան

մնան միշտ հլու: " Կը փշրէ {շղթան}... կ՚երթայ Հայաստան ". Հա՛, հա՛

զել ներկան ու անցյալի շաղկապող պատմական {շղթան}, պ. Նազարյանցը ցանկանում է որոշ իմաստ

ծում չէ իրագործւում միջին մոմենտը, այդ {շղթան} չէ կտրւում, որովհետեւ մի անգամ հասել է

, որ չէ վախենում, բուն այն անխորտակելի {շղթան}, որով բնականապէս կապուած է նա իր ազգի

բնի գործարանք են բացում՝ անտանելի ծանր {շղթաներ} պատրաստելու եւ, եթէ կարելի է, բոլորով

պէս մազ եւ եղունգ կտրելը, հագաւ երկաթի {շղթաներ}, հաց չէր ուտում այլ կերպ, եթէ ոչ մոխի

, հրամայեց պահապաններին արձակել ձեռքիս {շղթաները} ՝ ասելով, թէ անարժան է, որ Մարգարէի փ

, մի ապականեալ մսուրի մօտ: Ձեռքիս {շղթաները} մերկացուցին աչքիս առաջեւ կախարդական վար

րս եկայ նորա սենեկից, արձակեցին ձեռքիս {շղթաները}, երկու օրից յետոյ հասայ Րեդուտկալէ բոլ

Եւ ցնդեցիր հազարամեայ {Շղթաները} ծանրացած. Հզօր ձեռքիցդ ` այն երկա

իս առաջեւ կախարդական վարագոյրը, եւ այդ {շղթաների} տխուր եւ միօրինակ ձայները զգացուցին ինձ

բռնակալի դուռը տանուելով, բերուելով եւ {շղթաների} մէջ իւրեանց անարատ հոգիները արձակելով,

ններից զօրեղ է եւ համակարգութեանց բոլոր {շղթաներից} ամուր: Հեգելի համակարգութեան մէջ, նոյ

որպէս կասկածաւոր ցիգան կին, կապւում է {շղթաներով} ։ Կոմսը շատ ուրախանում է՝ իմանալով, ո

ր հակառակորդի մայրն է: Երբ Ազուչենային {շղթաներով} կապած տանում են Մանրիկօյի տան առաջեւից

ախութիւնը, բայց Ռուսիոյ կառավարութիւնը {շղթաներով} կապում է նորան եւ ազատութեան մարգարէներ

, քէն ու ոխ: Մեր հայրենիք {շղթաներով} Այսքան տարի կապկապած, Իւր ք

նքը կարդալու։ Նա պինդ կապած է ժամանակի {շղթաներով}. ժամանակը վազում է յառաջ, ուրեմն եւ ժ

ն եւ այն՝ կառած ու կապած անտանելի ծանր {շղթաներով} ։ Մինչդեռ քրիստոնեան, ազատութեան կնիքը

ախեցող մարդ չ'լինելով, հրամայեց երկաթի {շղթաներով} կապել բոլոր դեսպանութիւնը։ Կսաւիէն հազ

։ Սոփերաց 20 գրքույկը բովանդակում է Ս. {Շմավոնի} վարքը եւ ներբող ի " Վկայսն Արեւելից ":

կոսն ամենայն հայոց, Յարութիւն քահանայն {Շմաւոնեան}, ի Մադրասայ, յիններորդէ աւուր ամսեանն

եւ քրիստոնէութեան առաջին դարում. Ադ. {Շմիդտ}: Собрание сочинений Гран[овского], т

այսպիսի սիրական: ՎԵՑԵՐՈՐԴԸ - ՄԻ՛ {ՇՆԱՐ}... Եւրոպացոց առ հասարակ քաղա

ածուխ, գրեց պատին. " վեցերորդը՝ մի՜ {շնար} "։ Պապը տեսաւ, որ իւր գործ

ի կին մարդ, առի ցանկանալոյ նմա, անդէն {շնացաւ} ընդ նմա, ի սրտի իւրում ", - ասում է Ք

ի ՚ի կին մարդ, առ ի ցանկանալոյ, անդէն {շնացաւ} ընդ նմա ՚ի սրտի իւրում ": Եթէ լոկ ցանկ

յի կին մարդու վերայ, արդէն իր սրտի մէջ {շնացաւ} նորա հետ։ Այլեւ հեթանոսաց վարդապետ

ի կին մարդ առ 'ի ցանկանալոյ նմա, անդէն {շնացաւ} ընդ նմա 'ի սրտի իւրում ( Մատթ., գլ.

երի մասին ասում է, թէ անհաւատ, թիւր, {շնացող} եւ չար ազգը միայն նշան կը խնդրէ. պատճա

հայազգի, Տալ իմ մարմինը կերակուր {շների} Կամ ի կախաղան, նշաւակ մարդկան,

անդ մինչդեռ կրկնածին Երկնից Արքայն զօդ {շնշեաց}, Զիս ընդ նմա չքոտի հիւրընկալաւ այ

են Փրկչից. " Խօ՛սք տուր, - ասում են, - {շնո՛րհ} ուղարկէ. բո՛ւն դու ինքդ խօսէ մեզ հետ դ

ուսամ թէ ոչ դուք եւ ոչ նաեւ ազգն, որոյ {շնորհ} ունիմ կալ յերեսփոխանութեան, ստգտանաց ի

կս, դիմեալ առ արժանապատուութիւն Ձեր, {շնորհ} ունիմ խոնարհաբար խնդրել, հաղորդ կացուց

խոնարհաբար խնդրէ ՚ի յարգութենէ Ձերմէ, {շնորհ} առնել, նշանակել առ այս զժամադրութիւն,

մեծապէս կարօտիմ տեղեկութեան: Ուստի {շնորհ} ունիմ դիմել գրութեամբս առ Ձեզ, որպէս ա

ՐՈՅԻՆ ՎԵՀԱՓԱՌՈԻԹԻՒՆ ՍՐԲԱԶՆԱԿԱՏԱՐ ՏԷՐ {Շնորհ} ունիմ յայտ առնել սովին Ձերոյին վեհափառո

հարգելի անունը հայտարարությանս մեջ ( որ {շնորհ} ունիմ Ձեզ ուղարկելու) աշխատավոր հրատար

տ մեծահոգի մարդ է Պ. Իսահակեանցը, մեծ {շնորհ} է ցոյց տալիս ինձ՝ " առանց դիտողութեան

գասիրութեամբ՝ դեռեւս մտածելով, թէ մեծ {շնորհ} էր, մեծ բարերարութիւն էր ազգի համար,

աչքս՝ դուռը, նստած եմ, թէ ո՛վ արդեօք {շնորհ} կը բերէ իմ մօտ կամ ո՛ր բարեկամս կը շտապ

եամբ) խնդրեմ վերապատուելի Հ. Ղեւոնդից {շնորհ} առնել դադարեցնել այդ վնասակար աղօթքը,

կին, որ ստացուել էր Կոստանդնուպօլսից, {շնորհ} է գտել՝ մատուցանելու Նոցին Կայսերական

մատենին նշանագրելոյ, զոր զոյգ ընդ այսմ {շնորհ} ունիմ մատուցանել Տէրութեանդ: Վեհա

Յաւերժը ինձ այն օրից, երբ {Շնորհ} տուեց մարգարէի, Չարութեան ու յան

ց յետոյ կը լինի քամակումս, որի մասին, {շնորհ} ունիմ տեղեկութիւն տալ ձեզ. անձնանուէր

գի երախտաւորքը հալածելու համար. երբ նա {շնորհ} կը բերէ մեր մօտ, նորան անշուշտ, հանձն

բարեկարգ է: - Ձեր մռայլութիւնը մեծ {շնորհ} ունի իմ վերայ: - Ես ճշմարիտ եմ ասո

տուելագունեղ տէր, Այս ուրուականը, {շնորհ} ունիմ ներկայացնել ձեզ, տէր հնդկական ծա

նչ արժանաւորութիւնք ունի իմ զաւակը, որ {շնորհ} բերեց մեր մօտ, որի մասին այս րոպէիս խօ

սներկու ժամը, եթէ կարո՛ղ էք, դուք եւս {շնորհ} բերէք: - Մեծ ուրախութեամբ կը գայի

ան խնդրեցի, որ ինքը այս երեկոյ մեր մօտ {շնորհ} բերէ թէյի... Մանուշակի ուրախութիւ

այդպիսի պարոն ճաշի կանչէ իւր մօտ, մեծ {շնորհ} է ռամկական կարծիքով. ճշմարիտ է. Թիւթի

ւ սարսափով մօտեցած խնդրում է նորանից մի {շնորհ}, պատճառելով նորա այսքան յաղթութիւնքը,

ասելու, խնդրում եմ, որ դուք անպատճառ {շնորհ} բերէք իմ մօտ. յոյս ունեմ, որ կը կատար

կինը, - այս պարոնը մտածում է եղած, որ {շնորհ} է ցուցանում մեզ մեր աղջիկը առնելով. նո

առ ի մէնջ, զի ո՞ր այն իցէ առաւելագոյն {շնորհ}, քան ճանապարհ յարդարել քրիստոնէին չճան

իւնը անխտիր: " Աստուածային եւ երկնաւոր {շնորհ}, որ միշտ լնու զպէտս սրբոյ սպասաւորութէ

ահանային, լուայ, զի թէ վեհափառութիւնդ {շնորհաբաշխ} կոնդակաւ ձերով հաճեսջիք յանձն առնել, ո

զքեզ օրհնեսցեն անձինք մեր: Եւ այսօր ի {շնորհաբեր} գալստեան քում բերանք մեր եւ սիրտք լցեալ

յք միշտ շատ կային այդ ժողովների մէջ։ " {Շնորհազարդ} սուրբ հայրապետ " ասում է Մաշտոցը ամեն ե

դը, - ո՞ւր են իմ շանթերը: Աթենասը {շնորհալի} կերպով, քաղցր ժպիտը շրթունքների վերայ

արկ լինէր զէականն ի գործ դնել՝ յինէն: {Շնորհալի} եւս, որ պարզoրեն խոստովանի զբղխումն Հո

ղցրութեան բանիցն եւ խորին ուղղամտութեան {Շնորհալի} անուանեալ մեկնիչ կաթուղիկեայց: Մատթ

Սուրբ Մովսէս Խորենացին եւ Սուրբ Ներսէս {Շնորհալին}, որոնց անունը խնկւում է հայկական եկեղե

կայ աշխատութեան մէջ նկարագրում է Ներսէս {Շնորհալին} որպէս մի երկդիմի մարդ՝ իւր ազգը խաբող

տութիւնը, ընդունեց Կաթողիկոսը ( Ներսէս {Շնորհալին} ), իսկ ծէսերի զանազանութիւնքը մեծ մասո

ի եւ օտարների առաջեւ սեւացնում է Ներսէս {Շնորհալին}, գիտութիւնը չէ կարող ընդունել: Այդ դե

սկ Հոգին սուրբ ՚ի նոցունց ", եւ կամ ՚ի {Շնորհալին} " առող յՈրդւոյ անճառաբար ", սխալի յոյժ

Անյայտ չէ Հայերից, որ սուրբ Ներսէս {Շնորհալու} ժամանակ, ինչպէս նաեւ նորա եղբօր՝ Գրիգ

կուած Յոյն աբեղան, որ սա բերանացի խօսէ {Շնորհալու} հետ եւ կարգի դնէ միաւորութեան խնդիրը:

ունէր ինքը, եւ ուր որպէս թէ գրուած էին {Շնորհալու} եւ Թէորիանոս աբեղայի խօսակցութիւնքը, ի

տարակում ենք անարգ զրպարտութիւնք Ներսէս {Շնորհալու} վերայ եւ ոչ մի վկայութեամբ չհաստատուելի

ւթեամբ չհաստատուելիք: Թէորիանոսի՝ {Շնորհալու} հետ խօսակցութիւնը բովանդակող գիրքը, որ

ունել այն խօսքերը որպէս սեպհական խօսքեր {Շնորհալու}, որի հոգին եւ ուղղութիւնը քաջ յայտնի ե

են մեզ բոլորովին այլ կողմից, նոյնիսկ՝ {Շնորհալու} ընդհանրական թղթերից, հոգեշարժ շարականն

նդդէմ, որ Թէորիանոսը կամայաբար դնում է {Շնորհալու} բերանը, մերժում ենք որպէս մերկ սուտ նո

եան յաջորդել կրտսեր եղբօր իւրոյ Ներսիսի {Շնորհալւոյ}, որ վասն ի Հռոմկլայ բնակելոյն անուանեց

բան, հակասութիւն լինի խոստովանութեանց {Շնորհալւոյն} այլուր: Դերանունս՝ " ՚ի նոցունց " ի կ

ն է ՚ի 5508 թուականի. Յայս հայի եւ բան {Շնորհալւոյն} յԱրարչականին " զգեցաւ որդին գրած ՚ի վեց

բամ զքեզ, Հայոց աշխարհ ", ի ժամանակաց {Շնորհալւոյն} ՝ " Ողբացէ՛ք, եկեղեցիք " եւ այլն, յոր

հաւատարմութեան համար ՄԵՐ՝ այս վերստին {շնորհած} պարգեւաթուղթը սեպհական ձեռքով ստորագրեց

, Ս. Խ. Շահբէգ: Ես շատ {շնորհակա՛լ} եմ այս Պարոնից, դա միշտ կերակուր է տալ

ամից հետո խնդրել էի ինձ մոտ ճաշ ուտել, {շնորհակալ} եմ, եկավ: Ճաշից հետո, ժամը 5-ին ե

վ եկած ձուկը եւ երեշկիկ ապուխտը ստացա, {շնորհակալ} եմ, բայց նա խոստացավ Նախիջեւան հասածով

անուշին գրած մի քանի տող գիրը կարդացի, {շնորհակալ} եմ, որ չի մոռանում: Անցյալները Խոնղու

Մարտի 29-ին գրած գիրդ ստացա, անչափ {շնորհակալ} եմ, որ այդպես ստեպ գրագրություն կանես

ձեռքով ստրախ[ավոյ] գիրդ եւս առի, անչափ {շնորհակալ} եմ, որ այդպես մեծահոգությամբ հայտնում

րոյ եւ այնպես արել էի. եւ շատ եւ անչափ {շնորհակալ} եմ եւ քաջալերվում եմ, որ իմ ազգի համար

յուրաքանչյուրը 3 մանեթ 25 կոպեկով, որ {շնորհակալ} եմ, Ֆեոդր Միխայիլիչը երես եղավ եւ առավ

յս 4-ին ստացավ նշանակված գումարը եւ շատ {շնորհակալ} լինելով Ձեր գործունյա մասնակցությունից

Պ. Նազարյանցն ստացել է Ձեր նամակը, {շնորհակալ} է Ձեզանից, բայց 62 մարդ, որպես ասաց պ

, եղբայր, իմ որպիսությունը: Ես անչափ {շնորհակալ} եմ քեզանից եւ մինչեւ ի մահ մոռանալու չե

ալով փոքր չեղավ իմ մխիթարությունը. շատ {շնորհակալ} եմ, որ ինձ չես մոռանում, ինչպես ես եւ

ր բարկացել եք: Ցավածներուդ համար անչափ {շնորհակալ} եմ եւ հավատում եմ, որ պիտի ցավեիք, բա

ւթենից դեպի լույս քարշել, շատ եւ անչափ {շնորհակալ} եմ, եթե այդ բարերարությունը ինձ առնեք

նչ վերաբերում է նրա ուղարկածին՝ անկեղծ {շնորհակալ} եմ, բայց ես, ինչպես բազմիցս ասել եմ ք

երադասելի է տեսակցությունից: Ի սրտե {շնորհակալ} եմ սիրելի բարեկամ Անանիա Պավլովիչ Սուլթ

կան զգուշացումներին, ինձ մնում է միայն {շնորհակալ} լինել նրան եւ միաժամանակ հայտնել, որ ա

բաները, դրանցից օգուտ չկա: Սրտանց {շնորհակալ} եմ Անանիային՝ իմ նկատմամբ ունեցած եղբա

եք վարդեր չեն փթթել... ։ Բոլորիցդ {շնորհակալ} եմ, որ իմ կենացը խմել եք. ես երբեք չե

նկանում եմ նրան լիակատար հաջողություն: {Շնորհակալ} եմ բոլոր նրանց, ովքեր ողջունում են ինձ

բոլոր տեղեկությունների համար շատ եւ շատ {շնորհակալ} եմ. մի քանի անգամ կարդացի նամակդ, որ

ավական է այս հարցերի մասին: " Հոգով {շնորհակալ} եմ սիրելի Անանիայից քո այս նամակում ման

ետրվարի 28-ին, եւ ուրիշ ոչինչ: Սրտանց {շնորհակալ} եմ Անանիային՝ ընկերոջ եւ եղբոր պարտքը

արտի 27-ի նամակդ՝ ծխախոտի հետ միասին: {Շնորհակալ} եմ տանից տված տեղեկություններիդ համար,

նամակ եմ գրում, այլ ոչ դիսերտացիա: {Շնորհակալ} եմ Մարիա Աֆանասեւնայից իր նեղության համ

րքի հետ միասին: Բոլորի համար ի սրտե {շնորհակալ} եմ եւ հույս ունեմ դեռ անձամբ շնորհակալո

լ եւ շատ հեշտությամբ ուսումնասիրել: {Շնորհակալ} եմ Անանիային, որ սկսել է հետաքրքրվել Գ

երմ պատասխանը նրա ջերմ բարեւին: Սրտանց {շնորհակալ} եմ, որ նա մտերմորեն հիշում է այն բարեկ

նց, որ նամակը մենք ստացել ենք եւ որ ես {շնորհակալ} եմ Ավետիքից: Ըստ որում, չմոռանաս բարե

Ինձ հայտնած բոլոր լուրերի համար շատ {շնորհակալ} եմ: Հուսով եմ, որ քո հաջորդ նամակում

ին, մի խոսքով մեր բոլոր ազգականներին. {շնորհակալ} եմ նրանց համակրանքի համար: Բարեւիր

ին ստացա քո նամակը ծխախոտի հետ միասին. {շնորհակալ} եմ. Նախիջեւան գրած նամակներիդ համար նո

էիր իմ ժառանգական իրավունքների մասին. {շնորհակալ} եմ, եղբայր, իսկ ես բնավ չգիտեի, որ ե

առ միտք ունիս գալու ինձ տեսության, շատ {շնորհակալ} եմ, բայց այս է բանը, որ շոգենավերը հա

ք, որ գրեմ սրտիս ուզածը ու բերեք, շատ {շնորհակալ} եմ, ինձ ոչ մի բան հարկավոր չէ, եւ դու

թէ " խելագարի հացը խելօքի փորը "։ Շատ {շնորհակալ} եմ խրատիցդ: - Եղբա՛յր, եթէ դու աւ

տը մեր անտէր ազգի վերայ եւ հաւատա՛, որ {շնորհակալ} կը լինիս յետոյ ինձանից մինչ կը վայելես

րանները ձեռքերին, շատ ուրախ ենք եւ շատ {շնորհակալ} այն մարդուց, որ այդպիսի մեծ եւ երեւելի

, այնուհետեւ ինչպէս կամիք, եւ ես անչափ {շնորհակալ} կը լինիմ ձեզանից, եթէ առիթ տաք ինձ գոր

ած է եւ գրքի մակագիրը՝ " Ընծայ ": {Շնորհակալ} ենք պատուելի ծերունուց, որ պատուասիրեց

" վիճակը այլապէս էր վճռել ճակատագիրը: {Շնորհակալ} ենք " Ընծայից ", որ առիթ տուեց կարդալո

անկէց ալ ուրիշ արժէք մը չունիք ": {Շնորհակալ} ենք Պ. Կըկռիկեանից եւ, մանաւանդ, ուր

Շնորհակալութիւն Պ. Արամեանին եւ առաւել {շնորհակալ} կը լինինք, եթէ բոլորովին ազատօրէն եւ ա

ր ազգի նոր մայրերը, հերիք է մեզ եւ շատ {շնորհակալ} կը լինինք, եթէ դուք ձեր հայկական իստակ

այլն Մեսրոպ Տիրատուրեան: {Շնորհակալ} ենք մեր անծանօթ բարեկամից նորա այս գովե

սի չնչին զոհերի պատճառով: Դորա հակառակ {շնորհակալ} կը լինինք, եթէ մի բանասէր ցոյց տայ մեր

իր իմ հողը, ինձ հատուցիր այսքան վարձ, {շնորհակալ} եմ, այսուհետեւ չեմ կարող իմ հողը տալ ք

Հացեաց դրախտն էլ Հացեաց պարտէ՞զ։ Բայց {շնորհակալ} ենք երանելի Մովսէս Խորենացուց, որ Հացե

ւնն էլ կորցնելը լաւ բան չէ։ Մենք սրտանց {շնորհակալ} ենք մեր հին բարեկամից, որ այս նախապաշար

ր դէպի նա անկեղծ բարեկամութիւնը: - {Շնորհակալ} եմ, շնորհակալ եմ, - ասաց Շաքարեանցը,

ծ բարեկամութիւնը: - Շնորհակալ եմ, {շնորհակալ} եմ, - ասաց Շաքարեանցը, - ես գիտեմ քո

մ ժլատութեանը. ես իսկոյն կը հոգամ, եւ {շնորհակալ} եմ, որ ասացիր, թէեւ կարող էի ես եւս մ

դ թուղթը, ես շատ ուրախ կը լինիմ եւ շատ {շնորհակալ}, եւ դորա փոխանակ կը տամ քեզ մի գրչագիր

ի խնջոյք կամ մի բան պատահի: - Շատ {շնորհակալ} եմ. բայց չեմ կարող ընդունել ձեր ասածնե

հաւելացոյց կոմսը ծիծաղելով: - Շատ {շնորհակալ} եմ. ես ինքս բաւական նեղութիւն զգում եմ

երստին լսելով կոմս էմմանուէլի գովեստը, {շնորհակալ} եղաւ նորանից, կատարելով մի խորին րեւեր

ասին: Բայց կոմսը ոչինչ չասաց, միմիայն {շնորհակալ} եղաւ օրիորդից, որ զուարճութիւն պատճառե

ն զարմացած, ասաց նորան: - Ես անչափ {շնորհակալ} եմ այդ գեղեցիկ խուսակցութեանդ վերայ. ճ

ր միշտ քեզ հետ լինէի, եւ այսչափիցը եւս {շնորհակալ} եմ, որ դու արժան ես համարում քեզ մտանե

խնդրեմ Վարդ-խաթուն տիկինը: - Յատուկ {շնորհակալ} եմ: Դեռեւս պարոն Մկրտիչը բակի դուռը

ք, թէեւ մարդիկ մեզ անխելք են կարծում. {շնորհակալ} եմ, որ ինձ բարի կամենալով, զգուշացնու

ւշակը դողում էր վախեցածից, բայց որքա՞ն {շնորհակալ} էր պառաւից, որ նամակը չէր տուել իւր հօ

անցը առանց խօսքի, միայն գլխի շարժելովը {շնորհակալ} լինելով Թիւթիւնճի-օղլուցը, աչքը մին ձգ

, - շարունակեց Շահումեանցը: - Յատուկ {շնորհակալ} եմ, որ այդպէս սէր ցոյց ես տալիս ինձ, -

ասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն, - եւ մանաւանդ {շնորհակալ} եմ, որ հիւրի նման չես վարւում իմ տանս

ջուր: Շահումեանցը քաղաքավարի կերպով {շնորհակալ} եղաւ Մանուշակի աշխատութեան մասին, եւ հ

նացէք բարեա՛ւ: - Երթաք բարեաւ, շատ {շնորհակալ} եմ: Այս ասելով, մի ճրագ Թիւթիւնճի-

եւ կամենան։ Իգնատիոսի աշակերտքը, շատ {շնորհակալ} մնալով Պապի մարդասէր ընդունելութենից,

աւորը ամենեւին ատում է այս գիրքը եւ շատ {շնորհակալ} կը լինէր Պապից, եթե դատապարտէր Պապը այ

ատողութիւններից, գո՛նէ մի ծեղի չափ թող {շնորհակալ} լինին, ինձնից ո՛չ, այլ պ. Պռօշեանցից

այն մէկիցն էլ հրաժարուելով ասում է. " {շնորհակալ} եմ, աղա՛... էն մի ոչխարն էլ քեզ բաշ

ի լեզու աշխարհիկ: Գործ այս արժանի բիւր {շնորհակալեաց} առ ի մէնջ, զի ո՞ր այն իցէ առաւելագոյն

ախ եղէ, առ որ մատուցանեմ զիմս լիաբերան {շնորհակալիս}, առաքեմ ընդ այսմ իսկական գիրն դիրեկտօր

հեղինակաց օրագրացդ չկարեմ ք ժխտել զմեր {շնորհակալիս}, զի եւ նոքին իսկ ըստ պարոն Պալդազարեան

նակ ուշադրութեան մէջ, միշտ նորա անունը {շնորհակալութեամբ} կ՚արտաբերէր: Իսկ ով որ այս մասին անփոյ

ձ ճանապարհի ծախս տուեց: Եւ նորա անունը {շնորհակալութեամբ} եմ յիշում այս տեղ. այսպէս հասայ իմ հայ

լ ազատութեան, արժանի՛ եւ արժանի՛ է մեծ {շնորհակալութեան}: Մեր ներկայութեամբ դուրս եկաւ այդ

ովի օրհնութիւնը վայելել Պ. Չամուռճեանի {շնորհակալութեան} հետ, Պօղոս չարագործը եկեղեցական ճանաչե

տիարակութեան համար։ Առ հասարակ մեծ {շնորհակալութեան} արժանի բան է, որ գերապատիւ հեղինակը իւ

կրի տակումը այս բանը շատ ընդունելի է եւ {շնորհակալութեան} գլխաւոր ցոյց դէպի այն մարդը, որ հրաւիր

մասին պատասխանատուութիւնից, այլ եւ մեծ {շնորհակալութեան} արժանի։ Մենք կարող ենք որեւիցէ գաւառակ

մասին պատասխանատուութիւնից, այլեւ մեծ {շնորհակալութեան} արժանի: Մենք կարող ենք որեւիցէ գաւառակ

կ թերութիւններին ": Պ. Պռոշեանցը {շնորհակալութեան} եւ յարգութեան է արժանի եւ ոչ ներողութեա

քով իտալական բնագրից թարգմանուած: Բացի {շնորհակալութենից}, ուրիշ բան չունինք ասելու պարոն թարգմա

ց, եւ քո պէս մարդը պէտք է ուրախանայ եւ {շնորհակալութիւն} մատուցանէ ինձ, եթէ արժանացել էր մի երկ

կեանցը, կարդալով իմ յօդուածը, փոխանակ {շնորհակալութիւն} մատուցանելու ինձ, որ, յանձն առնելով կ

ւնքը, եթէ տեսանեմ, եւ հաւաստի եմ, որ {շնորհակալութիւն} կը ստանամ նորանից: Պ. Իսահակեանցը

ւթիւն տուեց հայկական բնաւորութեններին: {Շնորհակալութիւն} դորա հեղինակին: Թէեւ մի նպատակ կամ մի

ն կը թողուր մեր վերայ: Առհասարակ, {շնորհակալութիւն} այդ ուսանողներին նոցա գովանի ցանկութեան

վերաբերուէր ֆրանսիական կառավարութեան: {Շնորհակալութիւն} Պ. Արամեանին եւ առաւել շնորհակալ կը լի

պահելով մնաց աշխարհի երեսին, այդ մասին {շնորհակալութիւն} մահմեդականութեան. սա բացասաբար պահպանե

ւթեան անունը կրում է իւր ճակատի վերայ, {շնորհակալութիւն} Ղրիմի թաթարներին: Իսկ միւս եւ աւելի մե

Հիւսիսում այսքանն էլ գտնւում է։ Կրկի՜ն {շնորհակալութիւն} մեր բարեկամներին. § 2. Այս անանու

նգամանքները՝ մեք հարկադրւում ենք կրկին {շնորհակալութիւն} մատուցանել Մխիթարեան միաբանութեանը. առ

նք, որ արգոյ Պռօշեանցը գրում է. "... {շնորհակալութիւն} անելիս, ու խոտերի քօքերը ձնի տակից հան

լ կը մարսես... Մենք մեր կողմից {շնորհակալութիւն} ենք յայտնում արգոյ հեղինակին, որ բացու

ային առածներ, ասացածներ: Մենք լիասիրտ {շնորհակալութիւն} ենք յայտնում մեր հեղինակին: Բացի սորան

, թող արգոյ տպագրողը հաճի ընդունել մեր {շնորհակալութիւնը}: Ինչ որ վերաբերւում է տպագրողի սեպհակա

ճին ընդունել մեր առ ի սրտէ հրապարակական {շնորհակալութիւնը}, որոնց ցանկանում ենք նոյնպէս ամենայն յ

, եթէ համոզուեցաւ կամ գոհացաւ, մեք մեր {շնորհակալութիւնը} կանխիկ յայտնում ենք նորան: Իսկ ընդհակա

տճառների համար: Մենք մեր գոհութիւնը եւ {շնորհակալութիւնը} միահամուռ յայտնում ենք բովանդակ խումբին

րում եւ դէպի նոցայ ուղղել մեր առ ի սրտէ {շնորհակալութիւնը} եւ ընթացք ու յաջողութիւն մաղթել իւրեանց

ւթենից եւ Մեղուին եւ պ. Այվատեանին մեր {շնորհակալութիւնը} յայտնելով, չենք կարող, միեւնոյն ժաման

ւթիւն։ Մեր առ ի սրտէ երախտագիտական {շնորհակալութիւնը} թող հաճի ընդունել գերապատիւ հեղինակը,

է այստեղ հանդիսաբար յայտնել մեր անկեղծ {շնորհակալութիւնը} այն պարոններին, որ կամակար յօժարութեամ

ւմ նոյնպէս յայտնել մեր առ ի սրտէ անկեղծ {շնորհակալութիւնը} ազնուական հայկազն, Պ. Մկրտիչ Սարգիսեա

Այսպէս յայտնում ենք մեր մաքուր սրտով {շնորհակալութիւնը} եւ բժիշկ Պ. Յարութիւն Յովհաննիսեան Մար

դրել իմ վերայ հրապարակաւ յայտնել քեզ իմ {շնորհակալութիւնը}: Բայց մի մատենագիր մարդ ի՛նչ բանով

ենք Պ. Գամառ-Քաթիպային մեր սրտի անկեղծ {շնորհակալութիւնը} ։ Կը ցանկանայինք, որ օգտակար լինէին նո

ինքը ": Թող կանխիկ ընդունի մեր սրտա՜նց {շնորհակալութիւնը} հայկական Գոգըլը, որին մաղթում ենք մի փ

այտնում ենք արգոյ հեղինակին մեր սրտա՜նց {շնորհակալութիւնը}, աւելի ընդարձակութիւն եւ աւելի կերպարա

ատրեց Հոլոյին կնիկը, որ հարիւր, հազար {շնորհակալութիւններով} դուրս գնաց Թիւթիւնճի-օղլուի տանից, ձեռ

ներկել: Ծախսերը թող իմ հաշվին գրի, ես {շնորհակալությամբ} կվճարեմ՝ առաջին հնարավորության դեպքում

Գրիգոր եղբորս, ե՛ւ Վառվառե քրոջս, ու {շնորհակալություն} հայտնիր նրանց բոլորին անդավաճան զգացմու

երազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-Շահին եւ {շնորհակալություն} հաղորդեցեք իմ նկատմամբ նրա ջերմ վերաբեր

անի պատառիկի հետ միասին ստացա: Նախօրոք {շնորհակալություն} եմ հայտնում Մակոլեյի կամ Շլոսսերի համար

քները բոլոր լավ ծանոթներին եւ իմ կողմից {շնորհակալություն} մատուցիր նրանց ինձ հիշելու համար: Արդ

ւմ եմ նամակիդ: Գրքերի համար շատ եւ շատ {շնորհակալություն}, միայն թե Շլոսսերն ուղարկեցեք ինձ ո՛չ

ռանց որեւէ դեղորայքի կանցկացնեմ. կրկին {շնորհակալություն} եմ հայտնում Անանիային իր խորհուրդների ե

համակրությանը՝ ինձ մնում է միայն նրանց {շնորհակալություն} հայտնել. այժմ ուրիշ ոչնչով չեմ կարող հ

լսկուն նամակ գրի, ապա թող ինձնից նրանց {շնորհակալություն} հայտնի՝ ինձ ուղարկած ողջույնի համար:

անկլավիկներ, հյուրեր " եւ այլն: Կրկին {շնորհակալություն} նորին գերազանցություն Ս. Գ. Սուլթան-Շ

" քաղցրախոսություն " չի սիրում. միայն {շնորհակալություն} եմ հայտնում նրան՝ իմ մասին հայտնած շատ

Dandy-ն ( Ալաջալյանը) այստեղ է գալիս: {Շնորհակալություն} Անանիային, որ մնում է այստեղ. ես նրա

համար նշանակված ժամանակը շատ հեռու չէ: {Շնորհակալություն} նորին գերազանցությանը գրքերի եւ ողջույն

ուդնեւ, խաղաղություն նրա աճյունին: {Շնորհակալություն} [Մարիա Նիկոլաեւնային] ինձ հիշելու եւ իր

հեռացար այստեղից, երեկ չէ մյուս օրը: {Շնորհակալություն} նորին գերազանցության Ս. Գ. Սուլթան-Շա

զում էի քեզ գրել, բայց չէր հաջողվում: {Շնորհակալություն} եմ հայտնում քեզ, որ դու այդքան անհանգս

ողանայի կատարելապես հայտնել քեզ իմ սրտի {շնորհակալությունը}, պատճառ, եթե այդ գիրքը պետք է երեւի հ

դորանով ցույց տալ քեզ իմ երախտագիտական {շնորհակալությունը}, բայց քո առաքինությունը գերազանցեց քան

, ապա չմոռանաս նրան հաղորդել իմ սրտանց {շնորհակալությունը} մեր բարեկամների եւ ծանոթների մասին նրա

ուր անցաներ, ուրեմն ընդունիր իմ անկեղծ {շնորհակալությունս}, որպես գրավական մեր անքակտելի բարեկամո

սկիզբը, իսկ հետո՝ ինչ որ աստված տա: {Շնորհակալությունս} Անանիային՝ առաջարկած ձկան համար, միայ

ր իմ հարգանքը, իսկ Մարիա Աֆանասեւնային {շնորհակալությունս} ՝ ուղարկածի համար: Փառք աստծո, ես առո

շնորհակալ եմ եւ հույս ունեմ դեռ անձամբ {շնորհակալությունս} հայտնել Մարիա Աֆանասեւնային, եթե նա ին

ն ծայրագոյն քահանայապետիդ ըստ զօրութեան {շնորհաձիր} կոնդակի Ձերոյ, տողելոյ առ նոսա ի 6-էն

օսութեան, այդորիկ վասն ոչ ուրանալ զմեր {շնորհապարտութիւն} առ նոսա. այլ թէ այդ վերակենցաղութիւն հ

ՂԱԶԱՐՅԱՆ, Երեկի, որ էր ամսույս 9, {շնորհավոր} բակլա խորան տեյի, ստացա քո մեղադրությա

եռեւս հայտնի չէ, իմացվածովը կգրեմ: {Շնորհավոր} լինի խաղաղությունը ( տեսար դուն 76-ին ժ

: Քո Միշել [Հ. Գ. ] Ի դեպ, {շնորհավոր} նոր տարի: Անցիր, խնդրում եմ, ծնողներ

եւ Ձեր ամբողջ գերդաստանի համար: Այս {շնորհավորական} մաղթանքից հետո արժան եմ համարում հայտնե

ւի հետ միասին հայտնիր նրան եւ իմ անկեղծ {շնորհավորանքը} եւ ցանկությունս, որ նա որքան կարելի է

տոսի տոնի առթիվ, իմ անխախտ հարգանքը եւ {շնորհավորանքը} ( եթե կարելի է այսպես արտահայտվել) հաղ

նիան մոռացել է տեր Մովսեսին հաղորդել իմ {շնորհավորանքը} ՝ նրա հարեւանի գրական ժողովածուն ընդհատ

ի հետ Տոբոզոյում, ապա վաղօրոք կարելի է {շնորհավորել} խմբագրությանը՝ ապագա coup de baton-ի հ

նդրում եմ բարեւս հաղորդես Կովալսկուն եւ {շնորհավորես} նրա դիսերտացիայի վերահաս հաջողությունը

, որ շուտով ամուսնանալու է. իմ կողմից {շնորհավորիր}, ինչպես երիտասարդ ամուսիններին, այնպե

ՊԱՏՎԵԼԻ ԵՂԲԱՅՐ, ԳՐԻԳՈՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ. {Շնորհավորում} եմ քեզ Քրիստոսի Սուրբ Հարությունը, տա

բ կարող են արժանապես ընթացք ստանալ: {Շնորհավորում} եմ Ձեր պատվանուն քաղաքացիության վկայագի

ՐԱՊԵՏ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ Արգո հայրենակից, {Շնորհավորում} եմ Ձեզ Քրիստոսի տեառն մերո սուրբ Հարութ

Պետրոս Նիկողայոսյանի նշանածներդ իմացա, {շնորհավորում} եմ: Առ ժամս ուրիշ բան չունիմ գրելու,

երիս եւ ծանոթներիս ողջունիր իմ կողմից: {Շնորհավորում} եմ նրանց բոլորի առաջիկա նոր տարին եւ Քր

մակը, բայց ես, այնուամենայնիվ, նորից {շնորհավորում} եմ քեզ գալիք նոր տարին եւ Քրիստոսի մոտա

ն: Սկսեմ իմ սիրելի բարեկամ Անանիայից: {Շնորհավորում} եմ նորա բարեհաջող գալուստը երկարատեւ ու

ն ինձ ստիպեց ծիծաղել խելագարի նման: {Շնորհավորում} եմ M-lle Mari Sultan-Schah-ի անցած ծննդ

ունւոյն: Այլ հոգեւորք մեր սնանկացեալ ի {շնորհաց} ժամանակին, վարձկանաց քան թէ հովուաց բե

լիցիս "։ § 5. Բնագրի խօսքը. " 'ի {շնորհացն} որ ելանէին 'ի բերանոյ նորա " ( եր. 36

( եր. 36) յիշեցնում է մեզ " ընդ բանս {շնորհացն}, որ ելանէին 'ի բերանոյ նորա ", Աւետ.

դեանց 9 յունուարի 1852 Քիշնեւ {Շնորհաւոր} եղիցի մուտ նորոգ տարւոյս եւ տօն հրաշափա

ւն: Գնա՜ց ու էլ գալիք չունի: 1864 {Շնորհաւոր} նոր տարի Յունուարի 1-ին նամակ ստացայ ե

ամբ. տեսնինք նորը, որ ահա զարկում է: {Շնորհաւոր} նոր տարի, 1865, 1 յունուարի, ժամ առա

865, 1 յունուարի, ժամ առաջին: 1865 {Շնորհաւոր} նոր տարի: Յունուարի 1-ին տես[ութիւն եղ

սկսանւում են երաժշտութիւնքը, բացւում է {շնորհաւորական} հացկերութիւնը: Բայց դայեկը վերմակ կամ

միւս ոստիկանքը յառաջ մտան սատանայի մօտ {շնորհաւորել} դժոխքի այս նոր եկաւոր հիւրը, որին այսպ

ի՛ ընթերցող, ես քո մօտ չեկայ Նոր տարին {շնորհաւորելու} ։ Դորա փոխանակ, մտածելով այս բաների վե

գրած նամակդ, որով Քրիստոսի յարութիւնը {շնորհաւորելուց} յետոյ պատմում էիր ինձ քո ճանապարհորդութ

ամակ. " Պարոն Կոմս Էմմանուէլ, {Շնորհաւորեմ} քո անբաղդութիւնը, որի վերայ ուրախացել

անգամ համբուրելով Մանթուխեանցի երեսը, {շնորհաւորեց} նորա յառաջադիմութիւնը, որ իւրեանց պայմ

ր: Քահանան ճանաչեց պարոն Մկրտչին եւ {շնորհաւորեց} նորա գալուստը: - Միթէ՞ դուք գիտէիք

ռաւօտը հազիւ լուսացած, եւ ահա Նոր տարի {շնորհաւորողքը} գլուխ կոտրելով չափում են փողոցները...

թիւնքը, կամ երբ կամենում է ընդունել մի {շնորհաւորութիւն} իւր նշանաւոր դեւերից, որոնցով լցուած է

ցել տէր սատանայից մի արձակ կամ ոտանաւոր {շնորհաւորութիւն} կարդալ իւր զաւակի գալստեանը, կանգնած է

րաւիրել Երեւակի բաժանորդքը, որ իւրեանց {շնորհաւորութիւնքը} փութացնեն......: Ս. Շահբէգ

րա պայծառ ընդունակութեանը: Մեզ էլ {շնորհաւորում} ենք, Խանումի խօսքերով ( եր. 76), թէ

ոց՝ ոչինչ ընդհատ քան զառաջինն մեծակշիռ {շնորհեալ} են պաշտօնք ի պահպանութիւն ազգիանօթ քդ ա

ատուեալ վարժիչք հայկական դպրութեան որոց {շնորհեալ} է գէթ գիտութիւն լոկ հայկականին, կարող

ւնն առաջարկեաց նորին բարձր սրբազնութեան {շնորհել} եւ ինձ ի թիւս այլոց հոգեւորականաց զաստի

ուր ամ մի ողջոյն: Այժմ թէ բարեհաճեսջիք {շնորհել} ինձ զարձակուրդ ըստ օրինադրեալ կարգին,

ւ զամենայն զթուղթ առ Ձէնջ եթէ հաճեսջիք {շնորհել}: Զայդ ամենայն պարտ է կնքել ի մի ծր

մ ինձ, եթէ կարողանամ իմանալ, ովի՞ հետ {շնորհել} է ինձ բաղդը խօսակից լինել: - Ես Հա

իլլիանտիայ մատանի, իսկ Թագաւոր Ժառանգը {շնորհել} է դրամական վարձատրութիւն ": Պարտակ

կարողութիւն վաճառել, գրաւ դնել եւ կամ {շնորհել} ումեք զտունն եւ կամ ՚ի տան սարանջամիցն

ակ օրինակին, յաւիտենական կամօք հաճեցաւ {շնորհել} Ձեզ ` Արուսեակի առաջին կարգի ասպետութիւ

թէ Վենետիկի կառավարութիւնը այն խորհրդով {շնորհել} է Մխիթարին եւ նորա միաբանութեանը հող,

զմատեանն սուրբ, սապէս եւ զայլ գրեանս՝ {շնորհել} ազգին ի լեզու [բուն Հելլենական ըստ ժամա

եկարգութեանց առ ՚ի Վեհափառութենէդ ազգին {շնորհելեաց}: Ասպարէզ մեծ կայ յանդիման Ձեր, ասպ

այն եւ զԱշխարհագրութիւն՝ ըստ ժամանակին {շնորհելոյ}: Սա՛ տայ մեզ լոյս տեսանել զառաջինն զան

նշտետին Ասիոյ եւ Եւրոպիոյ ըստ ժամանակին {շնորհելոյ}: Արք ոմանք որք ի բանագիտաց համարի

յագրաց: ՝ Չիք տեղի կասկածանաց, թէ {շնորհելով} Ձեր զվկայաթուղթս իմ՝ պարտավորեսջիք զիս

տալով, ասաց պատգամաբերին. " Քրիստոսի {շնորհելով} ո՛ղջ եղիր, եւ այրն ոչինչ թեթեւ եթէ ես

ՁԷնջ, ողորմած տեարք, զայս մի ինչ, զի {շնորհեսջիք} ինձ զարձակուրդ ի հանրահռչակ Ճեմարանէ Ձե

եցուցեալ տայր ասել զթագաւորն Յազկերտ զի {շնորհեսցեն} նմա զորդիս երանելւոյ նահատակին Հմայեկայ

ծ սէրը: Ինչեւիցէ. " Աստուած թողութիւն {շնորհեսցէ} ": Գարեգինը շատ է գովուած. նորա

շնորհեցաւ զհետ ընթանալ նոցա, թերեւս եւ {շնորհեսցի} Ամենակալ Տեառնէ՝ եթէ հնասէրք հայոց՝ խ

ր հայոց վեհափառ կաթողիկոսը ընդունելով, {շնորհեց} մեզ իւր օրհնութեան կոնդակը, որի մէջ "

եռն պարգեւներ, եւ Վենետիկեան Ծերակոյտը {շնորհեց} միաբանութեանը ամենայն կարելի թեթեւութիւ

նոցա ծառայութիւնը, Ֆաբերին եւ Կսաւիէին {շնորհեց} della Sapienza անունով Կօլլեգիումի մէջ

ս՝ [թէեւ յօտարութեան վայրի] նոր ուրեմն {շնորհեցաւ} զհետ ընթանալ նոցա, թերեւս եւ շնորհեսցի

ռան դողալով, - խնդրեմ, եթէ կարելի է, {շնորհեցէք} ինձ տասն արծաթ: - Ի՛նչ հաշուով տասն ա

յետ չենք կենայ, որչափ ամենակալ տէրը կը {շնորհէ} մեզ կարողութիւն նոր լեզուով աւանդել ազգ

Փարպեցու Թղթի յառաջաբանն էլ ասում է. " {Շնորհէր} ( Վահան) նմա ( Ղազարու) զհոյակապ եւ զ

միամիտ լինիք, որ սրբազան հայրն միշտ իր {շնորհը} ձեր վրայէն պակաս չանի, նույնպէս եւ իմս

թռած է մեր աչքից: Աստուծոյ մի նոր {շնորհը} կը լինի մեր վերայ, եթէ այսուհետեւ գէթ

: Մինչեւ անգամ ես յիշում եմ {շնորհը}, Որ ցուցի՛ր ինձ անցեալ ձմեռի վերջ

ԲԵՂԱՆԵՐԻՆ ԹՂԹԻ ԱՌԱՋԱԲԱՆԸ) Աստուածային {շնորհը} միշտ լուսաւորում է արդարութիւն սիրողներ

եւ կամ որ ա՛յժմ կան Հայերի մէջ, եւ իմ {շնորհը} ՝ առաւե՛լ, քան շատ պարեգօտաւորների շնո

ր որոճալուն, իր մէջ քաշելով արգելում է {շնորհը}. անընդդիմանալի են, արդա՛րեւ, ինչպէս

ւին լուռ էր նախանձը, իմ մէջ զօրացած էր {շնորհը}, իսկ երբ տեսան, որ ժողովրդի բազմութիւ

ո՛չ թէ ասողից, քա՛ւ լիցի, " որովհետեւ {շնորհը} յետ չէ դառնում, եւ պարգեւքը չեն պակասո

ւցանել Արարիչը, յարգի կացուցանելով այն {շնորհը}, որի ընդունակ միմիայն մեզ էր ընտրել իւ

շնամիների գլխից աշտարակ շինել, քեզ այն {շնորհը} կ՚առնեմ, որ քո գլուխը կը դնեմ աշտարակի

ացուց այն գաղափարը, թէ Աստուծոյ բանը, {շնորհը}, ներողութիւնը եւ այլ կրօնական պիտոյքը

տին կրկնում է " Աստուածային եւ երկնաւոր {շնորհը} ", եւ վկայ բռնելով նուիրելու եւ ամենայ

յուսալով Վիսբադենի Բռաուն անունով բժշկի {շնորհի} վերայ, որին ուղարկում եմ այս նամակը քե

քատ Հայերի որբերի եւ հանգուցեալ Մուրադի {շնորհի} մէջ։ Նոքա պիտոյ է կամակար հրաւիրէին,

միտ մարդերին հաւատացնելով, իմ մէջ եղած {շնորհի} վարդապետութեանը, որպէս մի թերի բանի վր

սարացու եւ Նազազացի Գրիգորի, որ իր շատ {շնորհի} պատճառով աստուածաբան ասուեցաւ, եւ մեր

րբ տեսան, որ մարդիկ, միմեանց պատմելով {շնորհի} առատ թափուիլը, հակամիտ էին գովելու՝ յ

է արժանի կացուցանէ իւր մարդկութիւնը այս {շնորհին} իւր առաքինական գործերով, ուրեմն, պիտո

ն Հայոց որդիքը մասնակից լինել Մուրադեան {շնորհին}, ինձ պատասխանեց, թէ այն պատահած անախո

իսկ բան ուսանել կամեցողը կարօտ օտարների {շնորհին} ։ Այս ողբալի բանի պատճառը պարզ տեսա

րայ, որ նախանձել էին նորանում եղած մեծ {շնորհին}, այլեւ այդ մարդոց նոր դարձուած աշակերտ

՛ջդ արժանի էի։ Իսկ, իմ ունեցած շատ {շնորհին} նայելով, որ Քրիստոսը տուեց ինձ, որպէս

սական օրէնքին օտա՜ր է եւ Քրիստոսի տուած {շնորհին} անտեղեա՜կ։ Արդեօ՛ք, այս մեր Հայոց աբե

եւ հայհոյութիւն չէ՞ր իմ կողմից Աստուծոյ {շնորհին}, որ տուել էր ինձ, մինչ մի բուռն հողից

ցուցի՞ն իւրենաց անձը այսպիսի Կայսերական {շնորհին}, որ բաշխել էր նորանց։ Խոստովանում

ատում եմ հիշողությանս եւ 20-ամյա փորձիս {շնորհիվ}. բայց այդ բոլորը քիչ են: Ընդհանրապ

վանդ, նորին գերազանցություն պ. պարետի {շնորհիվ} մինչեւ ժամը 11-ն ինձ իմաց են տալիս առաջ

նորան լսողների հոգիները ծաղկում էին այն {շնորհից}, որ նորա բերնից էին դուրս գալիս). ե

րհը՝ առաւե՛լ, քան շատ պարեգօտաւորների {շնորհից} ( ահա անզգամեցայ եւ խօսում եմ, աղաչում

ու պատճառ ունի եւ Տիրոջից. եւ Քրիստոսի {շնորհից} ամենքն էլ ողջ են եւ մէջտեղում, թո՛ղ հա

Մեղուին. Ճռաքաղը եւս հեռի չէ մնացել իմ {շնորհից}, խնդրեմ չմոռանալ: - Այս բաները այ

ութիւն սրտից ձերոց եւ ձերայնոց: Մեք {շնորհիւ} արարչապետին աստուծոյ գտանիմք համայնովք

լոյ, առ պ. Նազարեանցն եւ այն որպէս թէ {շնորհիւ} պ. Յովնանեանցի: Պատմի նոյնպէս, որպէս

. Անապատում բնակիմ ահա Տեառն {շնորհիւ}, ինչպէս թռչնակ: Յաւերժի ու

ւաթիւ ոմանք բուն ուղղափառք, թէպէտ այժմ {շնորհիւ} տեառն բազմաթիւ երեւին։ Իսկ երկրորդ մաս

որոց պատկանին ոչխարք, տացեն թոյլ, այլ {շնորհիւ} Ամենակալին բերանք մեր բացեալ են առ ամեն

անի անձինք, որոնք անուն են հանել միայն {շնորհիւ} իրենց հարստութեան: Այս մարդիկ, հ

ից: Յետագայում առաջացած հայկական հարցի {շնորհիւ}, եւրոպական պարբերականները, Հայոց լեզո

անոնադրութեան բնական յաջողութիւնը, սրա {շնորհիւ} ասպարէզից հեռացուած անձնաւորութիւնների

մէջ կան մարդիկ, այդ օտար դպրութենների {շնորհն} է։ Եթէ պատուելի հեղինակների ընթացքը այ

մէջ, խաբուած քահանայապետի սիրոյ առ նա {շնորհն} են: Բայց թո՛ղ սոքա մնան մի փոքր լ

նախանձավոր լինել լուսավորյալ ազգերի լավ {շնորհներին}, ընկերակից լինել հառաջադեմ ժամանակին,

եղ - որ այս մարդս այժմ եւս քահանայապետի {շնորհովն} է ստանում այն եօթն օրավար հողի արդիւնքը

չ միայն ետ է վերցնում Խաթթի-Հիւմայունով {շնորհուած} իրաւունքները, այլեւ այն իրաւունքները,

ներ։ Թո՛ղ ասեն ուրեմն, որի՞ համար {շնորհուելով} պարգեււում է վարդապետութեան խօսքը, ասո

ց, եթէ յանկարծ մարդասէր Աստուծուց խօսք {շնորհուի}, խեղդւում են նախանձից։ Եթէ տեսան ժողո

ԵՂԲԱՅՐ ԻՄ Ի ՔՐԻՍՏՈՍ, ՏԻՐԱՑՈՒ ՍԱՐԳԻՍ, {ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ} ԲԱՐԵԿԱՄ, Զի՞ է քեզ, եղբայր, ի մոռ

ել զիս յանչափս: Յանձն արարեալ զիս ի {շնորհս} գերամաքուր աղօթից ձերոց, մնամ կատարեալ

զարձակուրդ ի ճեմարանէ: Ապաւինեալ ի {շնորհս} ազգասիրական հոգւոյ Ձերոյին գերազանցութե

աջոյն համբույր շատ Ի 6-ն ամսույս {շնորհս} գտի ստանալ զարձակեալն ՚ի վեհափառութենէդ

որ ի Նախիջեւան: Յանձն արարեալ զիս ի {շնորհս} աղօթից վեհափառութեան Ձերոյ, միայնոյ մխ

սկին, ի մասին հնդկական հրիտակացն: {Շնորհս} գտեալ մատուցանել զթուղթ վեհափառ հայրապե

աւաստի առնել զՁեզ, արգոյ պարոն, թէ ՚ի {շնորհս} համարեցայց, եթէ հաճեսջիք տալ ինձ զխնդ

ւեսակ աստղի պէս էր փայլում "։ " Եւ զիմ {շնորհս} քան զբազումս պարեգօտաւորաց " ( զօրացուց

անկյունները: Մենք ունենք բարձրագույնս {շնորհված} հրովարտակ, որը հնարավորություն է տալիս

ամենահպատակորեն օգտվում է բարձրագույնս {շնորհված} հրովարտակի իրավունքներով: Ոչ ոք ոչ

ակական գործերում ձայն ունենալու համար, {շնորհված} հրովարտակը չի վերաբերում հատկապես որեւէ

Այսպէս եւ այն խեղճ գործաւորքը, իբրեւ {շնորհք}, ստանալով մի քանի շիլլինգ մի անգամ, մ

լինէր, այս խեղճ մարդը իւր կեանքը իբրեւ {շնորհք}, չպիտի ստանար բռնակալ-բարերարից:

յստակ վերայ ճակատին Կապել էր կամար {շնորհք} արարչի Հարազատ պարգեւ հայազգի ոգի

աճէր... լինել համաձայն․ Այն ի՛նչ {շնորհք} էր, որ կաթեց մատից, Որով ցոյց տու

" Աստուած պարգեւել է մի քանիսին խօսելու {շնորհք}, ուրիշներին գուշակութիւն, բայց ինձ,

կայ, ո՛րքան զուգապատշաճութիւն, ո՛րքան {շնորհք}, ինչ ճարտարութիւն, խելքդ ինչ է կտրում

յդպիսի մարդիկ ուրեւիցէ, այդ Հայոց ազգի {շնորհքը} չէ. մեզանից իւրաքանչիւր ոք, Գերմանակա

լածում էր ինձ: Ես գործ դրեցի այն բոլոր {շնորհքը}, որ, քո ուղեղից ծնանելով, ստացել էի

Ռուսաց մարդասէր եւ ՕԳՈՍՏԱՓԱՌ ԿԱՅՍՐՆԵՐԻ {շնորհքը}, չէ պիտոյ յօժարի իւր զաւակների կրթութե

ն ընծայում է Վարդիթերին Փանուելի աղջկայ {շնորհքը}: Մենք չենք ուզում այս բոլոր անբնա

սը այդ բանում մի տնտես է, մի մատակարար {շնորհքի}, որ ուրիշ կերպով չէ կարող տալ, եթէ ե

այնիւ մենք վստահ ենք, հայ կանանց ձեռքի {շնորհքի} վրայ, որ թէ նորա ձեռքին օրինաւոր գործի

յսը մնացած լինէր մեր հայկական աբեղաների {շնորհքին}, մեր հին լեզուն մնացած կը լինէր այժմ ա

են, մեր կեանքը թռչում է, իսկ մեք, քո {շնորհքիցը}, բանտարկուած մեր բնակարաններում թառամո

ոյ հեղինակը մի վայրկեան Փանուէլի աղջկայ {շնորհքն} է ընծայում։ Մենք չենք ուզում այս բո

ծ ածվելով կը դառնայ հանրական։ Գրութեան {շնորհքն} է, որ այսօր Ռուսիացի եւ Տաճկաստանցի հա

ա սրբութիւնը, հերքում է նորան վերագրած {շնորհքները} ։ Բայց XVII դարու սկզբումը, երբ Յիսուս

ւորում էր նորան։ Չ'նայելով իւր փայլուն {շնորհքների} վերայ՝ Դուքսը փոքր առ փոքր կորուսանում

աց Աղավնին " վերջացել է, եւ պ. Այվազի {շնորհքով} այստեղի երկու վարդապետքը՝ Ամբրոսիոս ու

նչ տագնապի մեջ եք, ստացա պ. Հակոբյանց {շնորհքով}: Նամակը մի փոքր ուշացել էր, քանզի Եգի

կրթութիւն, որովհետեւ Ներսիսեան դպրոցի {շնորհքով} շատ հեռի չէք կարող գնալ: Բայց այս մի խ

ԱՆԴՐ ՆԻԿՈԼԱԵՒԻՉ Կայսեր, որովհետեւ ՍՈՑԱ {շնորհքով} ապրում է այսօր Մեծ Մօր՝ Ռուսսիայի հողի

եռ եւ առանց նորան, Մինչ լոկ սուտի {շնորհքով} Այս աշխարհի բարութեան Մի մասը

եւ անտեղի գրքեր՝ գերապատիւ Մխիթարեանց {շնորհքով} լոյս հանած, յետոյ՝ հրահանգ քրիստոնէակ

րդը իւր Կօրիֆէյ ճանաչուած սխօլաստիկների {շնորհքով} մեղաւոր է Կրիտիկայի առաջեւ, որովհետեւ

ութիւն եւ այն՝ շատ ծաղկած, Մխիթարեանց {շնորհքով} )։ Այդ Վիեննացու քարոզած մատենագր

եւ միմիայն ֆրանսիական մեծ յեղափոխութեան {շնորհքով} մի փոքր մարդ դարձած կառավարութիւններով

եւ այս բոլորը լրագիրների եւ օրագիրների {շնորհքով}, որ հնարեցի ես եւ որոնց վերայ գլխաւոր

գիք, դուք, պարոններ, որ տէր սատանայի {շնորհքով} այսօր արժանի էք եղած դժոխքի որդի կոչուի

այսօր ճանաչում է Հայոց ազգը Մխիթարեանց {շնորհքով} ։ Ահա՛ այն բոլորը, ինչ որ ունէինք ասել

ռ հող գցես, Իմ տէր ու տիրական բալայ: {Շնորհքով} զոռով տղայ դա՛ռ. Սաղ աշխարհքը ձեռդ առ

կ ցանկութեան պատճառով նայե՛լը կատարուած {շնութեան} հետ հաւասարեց՝ ասելով, թէ որ մէկը ցան

եանց շարադրութենների մէջ թոյլ էին տալիս {շնութիւն} ու անառակութիւն, երեսուն վեց Յիսուսեան

անց շարադրութիւնների մէջ թոյլ էին տալիս {շնութիւն}, անառակութիւն, երեսուն վեցը նոցանից թ

դիկ այս հոգեբանական երեւոյթը մեկնում են {շնչական} մագնիսականութեամբ, որի լինելութիւնը եւ

այ, հետեւաբար մեծ խորհուրդ ունի մարմնի {շնչական} կեանքի վերայ՝ յատկապէս ներգործելով շնչ

, թէ ինչ պաշտօն ունի կատարելու օդը մեր {շնչական} կեանքի յարատեւութեան մէջ, այն վերոգրեա

րեթէ կաթուածահար, շատանում էին իւրեանց {շնչական} բարեկեցութեամբ եւ ի վերջոյ, որոնց ական

նքն՝ աշխարհի կազմածի, երկրի բերքերի, {շնչական}, տնկական եւ հանքական դասակարգերի մասին

թիւնը բաժանում էր երեք տեսակ, օդական, {շնչական} եւ դիւական. * * * * * * * * * * *

ամարեա թէ ապրում են միմիայն բուսական եւ {շնչական} կեանքով, իմացականի մասին գաղափար եւս չ

ինէր ու ապրէր որպէս մի լոկ բուսական կամ {շնչական} արարած: Ես անգութ չեմ դէպի որեւիցէ արա

ետեւ ապրում ենք միմիայն բուսականաբար եւ {շնչականաբար}: Հաւը կորեկ է տեսանում երազում, իսկ Հ

յն պիտի զանազանուէր նա բուսականներից եւ {շնչականներից}, մնում է անկերպարան խաւարի բաբելոնեան

ислота), որ, սաստիկ վնասակար լինելով {շնչառութեան}, կարող է խեղդամահ սպանել ե՛ւ քուրմերը

կան կեանքի վերայ՝ յատկապէս ներգործելով {շնչառութեան} վերայ եւ թոքերի միջնորդութեամբ յարակցու

անից պիտի յառաջանար արեան թանձրութիւն, {շնչառութեան} ստիպանք եւ կարճութիւն: Չորրորդ՝ քննւո

խաչը բարձրանում էր եւ ցածանում էր նորա {շնչառութեան} հետ միասին: Դուռը բացուեց յանկարծ,

tionem)։ Այստեղ մանաւանդ պիտոյ է, որ {շնչառութեան} եւ բառերի միջոցը լինի հաւասարաչափ ( et

ծուեցաւ. երեւեցաւ մի Տէրութիւն՝ առանց {շնչառութեան}, առանց շարժողութեան, զրկուած կեանքի ա

ժամանակ " Մեղուի " եւ նորա հրատարակողի {շնչառութիւնը} շատ կը ծանրանար, մինչեւ այն աստիճան,

նցը քնեց... Դեռեւս ամբոխուած էր նորա {շնչառութիւնը}, սիրտը մի առանձին խռովութեամբ բաբախում

ը եւ հեկեկանքից ընդհատուած կարճ եւ արագ {շնչառութիւնը} - այս բոլորը միանալով կազմում էին արդար

ակայն ստեպ ստեպ սաստիկ ծանրանում է նորա {շնչառութիւնը}: Ինչ ասեմ. եթէ բժիշկ կամ թէ բնագէ

շրջանառութիւնը ի՛նչ կերպով ծանրացնում է {շնչառութիւնը}: Բայց այժմ, որքան եւս բացայայտեմ, այ

քան լցրել են օդը, որ բոլոր մարդկութեան {շնչառութիւնը} դժուարացել է... Նա ազգասէր է. Աստու

կ խորհուրդների մէջ ալեկոծուելով, - նորա {շնչառութիւնը} շուտացել էր, սիրտը արագ-արագ զարկում է

խտտոցով, քիչ է կրկնվում, իսկ խորխելիս {շնչառության} օրգանի ցնցումների ջղաձգման բնույթը գնալ

ւին անկարող վերակենցաղել զբանականութիւն {շնչասպառ}: Զի՞նչ այդ տրամաբանութիւն ամենեւին նոր

ձրացնել եւ ձեռները դէպի ինձ երկայնել եւ {շնչարգել} եղաւ: Ինչպէս մարդու շատ անգամ պատահում

րեցին ինձ փոսի մէջ. ես ընկայ... {Շնչարգելուած} նեղութենից զարթելով Ստուգեցի, թէ

սօֆայի վերայից, ուր ընկած էր որպէս մի {շնչաւոր} եւ ձեռքերը տրորելով սկսեց ման գալ սենեկ

կենդանութեան: Հոգի, որով կեայ ազգն, {շնչաւորէ} զպատմութիւն եւ սա զբանաստեղծութիւն, ու

ում են զանազան զեռունք եւ սողունք։ Այս {շնչաւորների} մեռած մարմինների քիմիական վերլուծութիւն

կարողութիւնք եւ ունակութիւնք, որ միւս {շնչաւորների} մէջ փոխանակւում են բնական ազդեցութեամբ

ել հնարավոր չի լինի: Այժմ ուժեղ հազը՝ {շնչափողի} եւ նրա աջ ճյուղի անհաճելի խտտոցով, քիչ

բէն. " Մի՛ լիցի քեզ յաւիտեան {Շնչել} զայն օդ բոցեղէն, Մի՛ լիցի քեզ տու

յդ թոքերի գործունէութիւնը առողջ օդ ներս {շնչելով}, հերիք է, որքան թմրեցուցիչ թոյն մտել

ապականեալ հիւթերը, ճանապարհ տային ազատ {շնչելու}: - " Մեղուի " հրատարակողը խայտառակ

դւում են եւ կարկամւում են պապականութեան {շնչելուց} ։ Վաղուց ահա պապերը սովորել են մտած

դւում էր Կարգի նենգաւոր քաղաքականութեան {շնչելուց} ։ Այսպէս ահա՛ ներգործում էին Յիսուսեանք

ության անունով, միշտ կրկնելով " Ցորչափ {շնչեմք} զօդս " եւ այլն: Եթե մեր թշնամիքը միացա

Որով լցուած էր սիրտս եւ հոգիս․ Որով {շնչեցի}, որով ապրեցայ, Ինչպէս մի ծաղիկ գգ

ալիս են եւ գնում են, " որպէս հողմ, որ {շնչէ}, որ ոչ գիտէ, ուստի՛ գայ կամ, յո՛ երթ

ի դիւրալուր, Տեսնէ քո արեւ, {Շնչէ} քո զեփիւռ։ Մարտի 2, 1855

եւորեալ գտանի անսուրբ ազդեցութեամբ. նա {շնչէ} զօդ դիւական. Ոլիմպոսն յունական տապալեա

կ Հեշտին ` անօթն ընտրութեան Եռ էր գալիս {շնչի} տակ Վարդի - մեծն բալասան... Ամե՛ն. եղ

առչում են լիճ, դաշտ ու անտառ: Գարնան {շնչից} ջրերն ինչպէս Կարկաչում են զիլ ու կայտա

՝ Արկեալ ի զով զիւր ստուեր, {Շնչոյն} դիւրէր տուր եւ առ՝ Եւ սերովբէն հ

ւմ են այլ մարդիկ, որ հոգիացած Աստուծոյ {շնչով} եւ արձակած իւրեանց ձիւնի պէս սպիտակ թեւ

ւչ, մեծ ես, Տէ՛ր, Որ տիեզերքն սիրոյ {շնչով} ես լցրել. Կը յանդգնի՞ որդը բերանն իր

անդրանիկ որդի ժառանգ, Ասաց վերջին {շնչով}, սակայն հոգին հանդարտ: Այ

վերայ, քանի որ մարդը ապրում է եւ օդ է {շնչում}, մեք հրատարակում ենք նորան իմաստակութի

լոյս տուող միշտ ու անվերջ: {Շնչում} ես օդ, քանի աստղը հորիզոնում փայլում է

պատուած մեռանում է ահա եւ կեանքի վերջին {շնչումը} ՝ այն սոսկալի մահու տառապանքի միջոցին,

րպես այդ բոլորի անհրաժեշտ ատրիբուտներ՝ {շշերն} ու բաժակները ": Ճիշտ է ասում Շիլլերը,

, եւ սկսում են նոքա մինը միւսի ականջին {շշնջել} Մանուշակ դայեկի վարժ լինելը իւր գործի մ

րը, խոր գիշերի լռութեան մէջ, - դարերով {շշնջեցին} այդ նահատակների վերջին րոպէում արած բող

ցաւ յունական խորհրդին, այն ժամանակ մեծ {շշունջ} ընկաւ ազգի մէջ, մինչեւ որ Ներսէսը հարկ

, եւ ես սկսեցի ազատ շունչ առնուլ: {Շո՛ւտ} գրիչ, թանաք, թուղթ, եւ ահա Պ. Շահբէ

լով պաքսիմատը: - Ձեր մռայլութիւն, {շո՞ւտ} կբարեհաճիք քնել այսպիսի նախաճաշիկ ուտել

Ինչպէս խեղդվում են երեխայք, {Շոգ} օրերին լողալիս, Էն կողմումը քո թշ

Միթէ կա՞յ դեռ արմաւենին ` {Շոգ} օրերում լայնատերեւը: Նա գանչու՞մ

՞ էք ունայն տեղը աշխատում, ո՞ւր էք այդ {շոգ} կրակում կենում եւ յիմարաբար անձնամահ լի

61 Սերոբ եղբօրս 62 Տրապ[իզոնի] ռուսի {շոգ[ենաւային]} ընկեր[ութեանը] 63 Փոթի, Լիւլեւին,

մրրկիս, ի միւս օր հարկեցայ մտանել յայլ {շոգենալ}, որ զեզերբ քերեալ Միջերկրական ծովուն ե

կուց աւուրց, այլ ես տեսանելով զմեկնիլ {շոգենալուն}, այսօր ի Սուէզ, կարեւոր դատեցայ զեղել

արգութիւն Ձեր, զայլսն թողլով հետեւեալ {շոգենալուն}: Օրէնսգէտն այն, որպէս եւ ազգայինք

ում են Գայեթան՝ Սպանիան եւ Հռոմը երկու {շոգենավ} ունին պատրաստ Գայեթայի մոտակայքում թշվա

շատ շնորհակալ եմ, բայց այս է բանը, որ {շոգենավերը} հազիվ հազ ապրիլի 20-ին սկսին ներգործել

են, մի կենդանություն փայլում է անդադար {շոգենավերի} եւ անցորդների հաճախության պատճառով: Բա

րվեցա ոտք կոխել Սիկիլիա կղզին: Երբ մեր {շոգենավը} մոտեցավ ծովեզրին, Մեսսինայի նավահանգստ

: Այդ խաբեբաներից մեկն ինձ հանդիպեց {շոգենավի} վրա՝ Զմյուռնիայի եւ Կոստանդնուպոլսի մի

ւսում աւուր հարկեցայ տեղափոխ լինել յայլ {շոգենաւ}, որ ընդ եզերօք նաւել Միջերկրական ծովու

է տարածում: - Անգլիան ամիսը երեք {շոգենաւ} ափիոն բռնութեամբ ներս է տանում Չինաստան

ութիւնը եւ այդ թոյնի փոխարէն ամիսը երեք {շոգենաւ} արծաթ է ստանում. այս անբարոյականութիւն

շինել եւ վերջապէս մինչեւ նաւը չշինէր, {շոգենաւ} չէր կարող շինել: Թէ ուր է եղել այս փոր

վեր առած, իմ տասն եւ մի ընկերներիս հետ {շոգենաւ} նստեցի Բօրդօ քաղաքից գնալու դէպի արեւմտ

ի Հնդկաստան ճանապարհորդ բոլոր վաճառական {շոգենաւերը}: Այնտեղ գիշերեցինք եւ արեւածագին ճանապ

ջ մթութենից մի արփիաճաճանչ առաւօտ: Մեր {շոգենաւը} սուրալով կապուտակ ծովի յստակ եւ հարթ մա

ից դուրս սաստիկ փչող հողմերը երբեմն մեր {շոգենաւը} լեռնաձեւ կոճակների վերայ դէպի երկինք էի

ցին, որ երեկի առաւօտ իմ բոլոր ժամանակը {շոգենաւի} վերայ պարապած էի նկատողութեամբք. ինձ պ

, այսինքն փայտը ջուրը ընկնելուց մինչեւ {շոգենաւի} աստիճանին հասնելը, այդ փոյթ չէ, հերիք

ար յարձակւում էին մեր վերայ եւ դիպչելով {շոգենաւի} կողերին, խորտակւում էին մռնչելով: Մեզ

յրենի մարդ, քաղաքակրթուելով պէտք չունի {շոգենաւին} հասնելու համար կոտրած ծառից սկսել, այլ

ոտրած ծառից սկսել, այլ կարող է ուղղակի {շոգենաւին} ձեռք զարկել: Մարդը, որ առաջ կրակը տես

անել ց8 նոյեմբերի ի Փօթի, յորում աւուր {շոգենաւն} նաւելոց է ի Տրապիզոն: Ոչ զանց արար

ջինն զկայ առեալ ՚ի Նէապօլիս, ըստ որում {շոգենաւն} թափեալ զբեռինսն վերստին ընկալաւ զայլս.

ը միմեանցից բաժանւում, որ մէք Բօրդօյից {շոգենաւով} մտանք Ատլանտեան ովկիանոսը, որ ողողում

ւուրս քանիս ի Նէապօլիս, ուր թափելոց էր {շոգենաւուն} զբեռինսն եւ ստանալոց անդէն, նաւեցի ի Գ

կները եւ վտանգները, որոնք շատ նավեր եւ {շոգեշարժ} պտուտակավոր նավեր կուլ են տվել եւ տալիս

ոխանակցին իմոյ, ելանեմ ի Փոթի, ուղղիչ {շոգեշարժ} նաւով ի Կոստանդնուպօլիս, ուստի յարգութ

րջին հատուածը չգրեցի՞, մինչեւ գնում էի {շոգեշարժ} կառքով... Եթէ մտածում ես, թէ Կոմս Էմմ

ծ, Փարիզից ուղեւորուեցանք դէպի Բօրդօ, {շոգեշարժ} կառքով: Նոր էին լոյսն ու մութը մի

այի ապտակի զօրութիւնը, համեմատելով մեր {շոգեշարժ} մեքենաների հետ, հաւասարւում է 17 38 ձի

Ամերիկայի վայրենիքը, եթէ տեսանեն, որ {շոգեշարժ} կառքը, առանց մի գրաստի կամ թէ մարդու օ

ունիսի վերջին ղրիմցի տղայոց հետ կ՚երթամ {շոգեշարժ} նաւով Կոստանդնուպոլիս, այնտեղից նոյնպէ

ցին Մեզ պատկերներ նկարել Եւ {շոգեվար} նաւ ու կառքին Նետի, ռումբի պէս վ

իւր բաժանուած տեղից բարձրանում է որպէս {շոգի} եւ, պատահելով ջրերի ( ուրեմն աւելի ցած

միջնորդութենով, որ ստանում էր կրակից, {շոգի} դարձած ցրւում է օդի մէջ. ածխածինը միան

ւեցան, եւ յետոյ, արեգակի ջերմութիւնից {շոգիանալով}, դէպի ամպը բարձրացան: Ահա այս քաջ

գական ոյժը, այն ժամանակ, անտարակոյս, {շոգին} կը լուծանուէր դարձեալ դէպի հեղուկ մարմի

գիշատիչքդ Հայկեան սեռին, անմեղաց արեան {շոգին} Աստուծոյ կենդանւոյն առջեւն ելած " բնակո

փոքր օդի ճնշողութիւն եւ ահա այն թռուցիկ {շոգիները}, որ թողել էին ծովի հորիզոնական մակերեւ

եւի թէ, պատճառուած էր զանազան քիմիական {շոգիների} ազդեցութենից, որպիսի էին խլոռից բաղկաց

պէս թւում է, ժիպակեղէն բաղադրութենների {շոգիներից}, քիթը մեծ ( թէեւ իւրաքանչիւր ոք մեզանի

նը: Ամէն խելքը գլխին մարդ, որ գարեջրի {շոգիներով} չէ բթացրել իր ուղեղը, ասել է ուրեմն եւ

րը: Հեղինակի ծծմբային օդ կարծածը նաւթի {շոգիք} են, իսկ նաւթը պատկանում է ածխային մարմ

ում են նաւթի հորերը եւ լճերը: Բայց այն {շոգիքը}, որ ճանապարհ ստացել էին դէպի երկրի մակ

շոգուն, որ պայծառ վառուէր: Իսկ թէ այդ {շոգիքը} հաւաքուէին մի անօթի մէջ, որ դրուէր աւե

ենից, որպիսի էին խլոռից բաղկացած աղերի {շոգիքը}, որոնք մեծ ազդեցութիւն ունին ներկանիւթ

ի սառն շրջակայքի, հասանում են դէպի վեր {շոգու} յատկութեամբ, եւ հերիք է մի լուցկի մօտե

որ Եւրոպայի մէջ ներգործում են կրակի եւ {շոգու} զօրութեամբ, Ասիոյ պարզութեան մէջ կարո՛

ամբ, եւ հերիք է մի լուցկի մօտեցնել այդ {շոգուն}, որ պայծառ վառուէր: Իսկ թէ այդ շոգիքը

կայ հողոյն հաստատուն. Որպէ՞ս նմա {շող} փայլակեալ Զոր հատանէ լուսատունն.

: Դեռ կը ծագի նա քո վերա, կը խփէ {շող} դամբանիդ, Նա կը հասնի քեզ այգորե

մեանց մի ընկերը եւ ուր այժմ տեսնում ենք {Շողակաթի} եկեղեցին։ " Որոյ սեան խարիսխն ոսկի

ր, Այլ զի գոհար մեծագնոյ Ոչ {շողայ} թարց քերելոյ, Է Ածէ՛ք առ քերօղն

Ժպիտ ի դէմս առ վայրկեան Փայլեալ {շողայ} դժպհի. - Որ ոչ մարդ է հողեղէն,

նք, Եւ խլրտէր եւ գելոյր Եւ {շողային} վառ աչկունք. Մերթ ի գիրկս կուսակա

արժել տեղից եւ ահա բազմության գլխի վերա {շողացին} երկու սուր: Շրջակա բազմությունը՝ հեռա

եստ ժառանգների վերարկուների տակից դուրս {շողացին} պողովատիկները: Նոքա ապրեցան եւ քրտն

րո՛ղ ես քո կամքով կամ սենեակիդ մէջ թուր {շողացնելով} ՝ պատգամ տալ 5 միլիոն ազգիդ, որ նա թող

Թէ չեն նստել գլխումդ Ցոլացմունքը {շողերին}: Ուսիր գոնէ հոսանքը, Ինչ ո

Աստղերն էլ խօսքիս լսելով ` Ուրախ {շողերով} խաղում են: Բայց երբ ամբոխու

ստանում ենք, որ Հայաստանի լուսնակը իւր {շողը} կը կաթէ նորա գերեզմանաքարի վերայ, եթէ

Ի՜նչ կարօտով դիտում է նա Փարոսի հուր - {շողը} պայծառ. Եւ ստրուկը բազմաչարչար Ինչպէ

ցաւ քո հոգին. Էգուց կարող է նոյն {շողը} հանդիպել քո դիակին, Երբ պատանած ս

ս լուսինին հրաման կը տամ առատ ծագել իւր {շողը}: Յունաստանից շուտ կը փոխեմ Պ

, Թէ գործ ունիս արժանաւոր ` լուսնի {շողից} պայծառ է, Քո դամբանը նա յաւիտեան

դնում նորան, բաւականանալով միայն նորա {շողիւնով} ահաբեկել սպառնալից թշնամիքը: Յիրաւի,

հետ, եւ ահա պ. Շաքարեանցը բարկացած, {շողիքը} բերանից թափելով ներս մտաւ: - Այդ ա

ղելիս լիալոյս Արփին լերանց գագաթներին {Շողշողալիս}, ով դու կոյս, Պարտէզն իջած թէ փարուե

պսակելու համար յանկարծ երեւում է զէնքի {շողշողիւնը} բազմաթիւ ճրագների լուսով: Ներս են գալի

. ծերացած քահանայապետը խաբուեցաւ դորայ {շողոմարարութեամբ}, ինչպէս միւս շատ բաների մէջ խաբուած էր

էին մկանունք, Եւ խլրտում, գալարւում, {Շողում} նրա վառ աչկունք. Կոյս գրկումը իր ջերմի

սիրով: Նա մի անարգամիտ, չափազանց {շողոքորթ} եւ իւր տիրոջ պէս շատ ժլատ մարդ է. նորա

յանձն առնուլ ամենայն տեսակ ցածութիւն, {շողոքորթել} ազգի թեթեւամիտ եւ կարճատես անդամների ան

, դորս ժլատութեան, մարդատեցութեան, եւ {շողոքորթութեան} պատճառով, թէպէտ այդ մարդը իւր տիրոջն ե

Թափեց խաղաղ ու խոր քուն: Զեփիւռի զո՜վ {շոյանքի} Տակ թմրում է ու ննջում, Նրա շուրջը սոխ

ենայ, Դու բարձերըդ տաս նրան... Ու թէ {շոյուի} գլուխը կոր... Քեզնից նոր կեանք ստանայ

րկարար գիտակցությանը, եւ ինչ որ առավել {շոյում} է մեր ինքնասիրությունը՝ առանց դպիրների

ոփոխությունը դարձյալ կարող ենք բնության {շոշափելի} օրինակներովը մեկնել: Գիտենք որ թե մի բ

եսորեն ուսումնասիրել են Աստվածաշունչը, {շոշափելու} չափ պարզ է, որ այդ ժողովուրդն ունենալո

........................ Եւ {շոշափեցա՜ն} Ստինք կուսական, Ծիրանէծաղիկ

գտակար կլինի, եւ ճանապարհս ոչ թե միայն {շոսսեյնի} կշինե, այլեւ երկաթի: Ես այնտեղ վերահա

ն եւ իւր կեանքում Չունէր ապրուստ, {շոր} կամ տուն, Կ՚ապրի նոյնպէս այնուհետ

Բայց նա որ միշտ թաւիշ, կերպաս {Շոր} կարում է իւր անձին, Որ խորտիկներ

ս ա գալի, ասում ես, թէ ա՜յ որդի, քեզ {շոր} կարեցի, որ ինձ ականջ անես, դու ջլիս (

կերպ, եթէ ոչ մոխիր խառնած հետը։ Կոշտ {շորեր} հագած ման էր գալիս փողոցներում՝ ողորմո

ղը տրորողն Այն տաճարի բաց մուտքում Իր {շորերը} թաթախելով Նուիրական բոսորում ` Հպարտա

լ՝ ուղորդ։ Վեր կացաւ-հագաւ {շորերը} սիրուն, Թէյ ու հացեղէն մատուցին ի

բօրիցս, նոյն թուականից: Այսօր աւելորդ {շորերը} տուին նորան: 27-ին տեսութիւն եղբօրս,

Դաւթին հասաւ, այն ժամանակ սա պատռեց իր {շորերը} եւ ողբաց նորա մահը։ Փարպեցին, իր Թղթո

բնակւում էր Պարին, կտրատում էին մեռածի {շորերը} եւ իբրեւ մի սուրբ նշխար պահում էին իւրե

նոքա տեսան, որ բոլոր նոցայ հալաւները ( {շորերը} ) կրակուած են: Այդ կրակը անցնելու ( մա

ղնում եմ դարերով առաջինները, մեր հագած {շորերը}, որ շատ գեղեցիկ էին թւում մեզ, այսօր

շակւում, մեր կերակուրը չէ եփւում, մեր {շորերը} չեն կարւում կամ լուացւում։ Կարող ես,

։ Սորա պարզ եւ շօշափելի օրինակը թերեւս {շորերի} վրայ տանք։ Տասը տարի առաջ, թողնում եմ

ու ծուկից մի մարդ դուրս էլ է գալիս այն {շորերով}, ի՜նչպէս տգեղ է երեւում մեզ։ Տարակոյս

, որովհետեւ ո՛չ Փարիզեան տարազաւորը իր {շորերով} կարող էր ապրիլ արջային շրջանակի տակ եւ

թշնամեաց արեամբ ներկել իւրեանց հագի սեւ {շորը}: Արեւմուտքը տեսաւ հեռուանց

էս տգեղ է երեւում մեզ։ Տարակոյս չկայ, {շորը} նոյնն է, ինչ որ տասը տարի առաջ շատ գեղ

էինք հագնում։ Հիմի ինչ եղաւ, որ նոյն {շորը} շարժում է մեր ծիծաղը, եւ ոչ միայն այս

չքը եւ յիշողութիւնը մեզ վկայում են, որ {շորը} չէ փոխուել, ապա ուրեմն մենք ենք փոխուո

այի համար դարձել է Փարիզեան տարազահնարի {շորը}, արջային շրջանակի տակ, կամ Լուկուլլոս

՝ մի ինչ որ լրտեսի միջոցով՝ խնդրել ու {շորթել} էր 60 ֆ[ունտ] ստերլինգ տարեկան եկամուտ

ւ զզուա՜նքը։ Եթէ բաց աչքով տեսնում ենք {շորի} նոյնութիւնը, նորա անփոփոխութիւնը, ինչ

բաւած էր որպէս երեւելի կախարդ եւ ծնած է {Շուաբիում}, 1205 թուականին: Նա մտաւ Դոմինիկեան կ

ասպանութիւն։ Լուդովիկոս XVը, վերջապէս {Շուազելօի} խորհրդին հետեւելով, 1764 թուականի նոյե

ամիէնի չարագործութեանը։ Ինքը՝ նախարար {Շուազեօլը}, ըստ ամենայնի հակառակ էր Յիսուսեանների

ւորին ջնջել այս Կարգը Ֆրանսիայի միջից։ {Շուազեօլը}, երկիւղ կրելով Յիսուսեաններից, որոնք

լ դատաստանի ձայնը, բայց սխալեցան։ {Շուազեօլը} այս անգամ միացաւ Պարլամենտի հետ եւ մայի

ը ներգործում էր, միւս կողմից՝ նախարար {Շուազեօլը} ։ Վերջապէս իւր՝ Հռովմի մէջ ունեցած դես

. իւր կեանքը մինչեւ ցայսօր զեխութեան եւ {շուայտութեան} մէջ է անցկացրել, եւ անց է կացնում:

եռեւս 1780 թուականին Պետրոս Հալլերշտէյն {Շուապացի} Յիսուսեանը Պալատական Մանդարին էր եւ Չին

ացած, նոցա սրտերից օտարացած, կորած եւ {շուարած} որդիքս։ Այս պատուական մարդը միտք է արե

լ է պահել, որ այսօր մեզ պէս ազգի կորած {շուարած} որդիքը կարողանում են նորա կենդանի խօսքո

պարհ մոլախոտեալ ի դարուց ժամանակաց, եւ {շուարեալ} ի վարանս տարակուսի]. մի՞թէ չունիցի իրա

ում է եւ մօտենում է անխնայ: Վաճառականը {շուարել} է, շատերն են շուարել նորա նման։ Մնում

խնայ: Վաճառականը շուարել է, շատերն են {շուարել} նորա նման։ Մնում է առանց վաստակի վաճառ

անդիպեցանք Մխիթարին Հայաստանումը, մինչ {շուարուած} գնում էր նա այս վանքից միւս վանքը, այս

որ արդէն ինն դար. Տե՛ս մի չինարի {շուաքում} գինու փրփուրը, Քնուկ վրացու նկարէ

սօր պատգամ է տալիս բոլոր երկրագունդին: {Շուեցիայի} սառնամանեաց մէջ նա արուեստով եւ բիւր հո

ի կերպով պատժեց յանցաւորը։ Պապական {Շուէյցարիայի} մէջ, ուր Յիսուսեանք մեծ ազդեցութիւն ու

դապետութիւնը Գերմանիայում, Ցուինգլիինը {Շուէյցարիայում}, իսկ Կալուինականութիւնը ծաղկում էր Ֆրա

վարպետիս էլ, կանթեղն էլ մտքումս միասին {շուլալեցի}: - Գուցէ թէ այլ տեղերում մի փոքր այլապ

Hy, տէրտէր, դուք գալիս էք, {Շուխռի} -մուխռի խօսում էք, Ողջիդ խելքը չա

ի առաջ է բերում հավասար գումար առաջարկի {շուկայում}: Այնինչ ֆաբրիկացիան, նախքան ի վիճակի

տ: Այդ գումարով, պահպանելով ` պահանջի {շուկան}, յուրաքանչյուր տարի առաջ է բերում հավա

ի համեմատ պահպանում է աշխատանքի պահանջի {շուկան}: Ինձ համար շատ հետաքրքրական կլիներ

ւնուար ամսոյ 23-ին պատահելով Սատանի հայ {Շումէ} գիւղի մէջ, տեսայ մի զարմանալի անասնանո

Մուխալն սերդուկով, գլուխը քարը տվել է {շուն} շան որդին, երեսն պատովն, իշտե քեզի կա

նում ենք մենք այդ չքերին, Որ դրան {շուն} են, եւ մեզ տեսնելիս՝ Շուտ դիմակն

նրան եաղի ա. եփած կերակուր ա, մարդ, {շուն}, կատու, ղուրդ ու ղուշ, ինչքան աշխարք

տեմ, վրադ շատ հաչեցին Տգիտութեան {շուները}. Քեզ շատ անգամ քարկոծեցին Կ

Հայ քրիստոնէի ննջեցեալ մարմին եւ ձգել է {շուների} առաջեւ՝ պատճառելով, թէ այն մարդը Աւետ

, որպեսզի իր շան բնի մասին հոգա, թե չէ {շունը} կսատկի: Այս նամակն այսօր կպահեմ ինձ

թիւն ունի մարդասպանը, գողը, պոռնիկը, {շունը}, հարստահարողը, վէսը, ամբարտաւանը, ա

ցա միտքը խոստմունքով եւ փառքով, ինչպէս {շունը} մի կտոր կաշիով, թելադրում են նոցա հակա

շատ հեռի նստած ճնճղուկը, ագռաւը, կամ {շունը} կը սպասե՞ն, որ դու զարկէիր նորանց: Եւ

մ հետ խմել. ես նորան այն օրը ձգեմ, որ {շունը} ձեռքից հաց չառնու, - պատասխանեց պ. Մա

խօսք չէ մնում: Մեր որդիքը նոքա փոխեցին {շունի} հետ: Չէ՛ անհնար է, որ այլեւս մնանք նո

էր զարկում թոքերիցս, եւ ես սկսեցի ազատ {շունչ} առնուլ: Շո՛ւտ գրիչ, թանաք, թուղթ

: Ազատ Աստուածն այն օրից, Երբ հաճեցաւ {շունչ} փչել, Իմ հողանիւթ շինուածքին Կենդանութ

եւ, սրտիս ցաւը թափելով, մի փոքր ազատ {շունչ} առնուլ: Իհարկէ, պիտի հարցանես, թ

կը մշակուին եւ ժողովուրդը մի փոքր ազատ {շունչ} կառնու: Բայց խնդիրը այստեղ է, թէ

աղաքը շինելով սկսանում էին մի փոքր ազատ {շունչ} առնուլ, նախախնամութեան ձեռքը քաղցրացնո

այելուչ, մե՛ծ ես, Տէր, Սիրոյդ ի {շունչ}. որ զտիեզերս առլցեր. Եւ ժպրհեսցի

ք Մերկացեալ զձոյլ սառին, Ընդ {շունչ} գարնան՝ որպէ՞ս եւ ձորք Գեղեցկանա

, Զի թէ ի սիրտ քո փչէր Զայն {շունչ}, այո՛, բոց հրոյ, Ապա կորուսեալ

ացեց մի մեծ լաց, Մոռցաւ այն օր եւ {շունչ} քաշել, թող թէ ուտել ճաշ կամ հաց:

Ազատ Աստուածն այն օրից, Երբ հաճեցաւ {շունչ} փչել, Իմ հողանիւթ շինուածքին Կենդանութ

տեղ անխնայ թափել էր. Ձմեռան ցուրտ {շունչ} թէեւ դեռ չկար, Բայց պարզ նորա հետ

ութիւնքը: Բոռքի ժամանակ անգլիացիք ազատ {շունչ} էին քաշում, ազգի ազատութիւնը վաղուց ահ

, թաբակը վառելու համար կարճ եւ ստեպ էր {շունչ} քաշում, - բայց ի՛նչ առնես, այդ եւս մի

Հիւսիսային սառուցեալ օվկիանոսը իւր խիստ {շունչը} փչում է մինչեւ շատ հեռի տեղեր, եւ ամեն

մար: Լուսաւորութիւնն է այն աստուածային {շունչը}, որ աշտարակի օրերից բաժանուածքը միաւոր

ել իւր մարդկութիւնը, չանարգել Աստուծոյ {շունչը}, որ փչել էր մեր վերայ, մեք պարտական ե

եան շատ քարոզիչք փչել են իւրեանց վերջին {շունչը} պապական բանտերի բորբոսած պատերի տակին չ

չեւ ե՞րբ պիտոյ է քո նախկին կենդանութեան {շունչը} աննորոգելի մնայ այս քո թոյլ զաւակների մ

տի թեքուի, որ իմ ալեւոր Մասիսի կենարար {շունչը} ինձ հասնի ու մի քիչ զովացնէ: Անշուշտ,

էս, ինչու որ կամենում էին մինչեւ յետին {շունչը} պատերազմիլ եւ ճշմարտութիւնը չխոստովանել

ւթի: Նիւթական խնդիրը միշտ կայ: Առաջին {շունչի} հետ մարդը առնում է օդի թթուածինը. եւ ե

զլացաւ Տէրը քեզ, Զի թէ սրտիդ մէջ փչէր {Շունչն} այն բոցեղ, կիզանուտ, Ապա իրօ՛ք կը կոր

ւմ Կոյսի շուշան շուրթերին, Յուզմունքից {շունչն} սպառւում, Եւ մերթ կրծքով իր ուժգին Ճմլ

ում բագնում: Իսկ քեզ, ով դու կոյս, {Շուշա՜ն} դեռաբոյս, Լուսին կը դարձնեմ, Կը փառ

ետ, Մերթ մի համբոյր էր դրոշմում Կոյսի {շուշան} շուրթերին, Յուզմունքից շունչն սպառւում

նօք: Իսկ զքեզ, ո՛վ կոյս, {Շուշան} դեռաբոյս, Ի լուսին կարգեմ,

, Զվարդ յեռեալ ճոխ ի թուփ, {Շուշան} յիւր ոճ գարնայնի: Ո՛չ զկենդանեաց

արչական ստուեր էր ձգում նորա թարմ վարգա-{շուշանագոյն} երեսի վերայ, նորա խարտեաշ աչքերը թէպէտ

Այգուն այգուն, Ի բուրաստան {շուշանաց} Թափեալ զքուն՝ Կոյսն իջանէ մ

ուշ, գեղանի, Վարդեր թփի վրայ ճոխ, Եւ {շուշանը} գարնայնի. Ո՛չ կենդանեաց խայտուն խումբք

լորի գլխին դրած էին սպիտակ եւ անուշահոտ {շուշանի} պսակներ ` կուսութեան նշան, որ միայն ար

, քան թէ տեղական մի այլ բառով. ինչպէս {շուշտակ}, բաշորթիկ, ճլպինդ եւ չալ-օխամ կամ չալ

որ է, որ կպել է պինդ բառին, չգիտենք։ {Շուշտակ} բառը մինչեւ այժմ ուրիշ նշանակութեամբ գի

ում եմ, в самом деле, Թոփերը ինձ {շուռ} կը գայ, Бомбардировать կ՚անէ,

մարկիզները։ Մի նեղ փողոցից դէպի միւսը {շուռ} գալու ժամանակ դուրս եկան նոցա առաջեւը մ

Վարդավառի ուխտերը, վիճակը կամ " Հաւկթի {շուռ} տալը ", հարսանիքը ( թէեւ այս վերջինի մ

աստուծու, անշառ, անխաթա էս հաւկիթն էլ {շուռ} տուինք ":

զարարի ալ պիտի հանդիպեր, զերե 1 ամիսեն {շուտ} աժըննալու է խայրախը եւ հոռչիկը, ռամաշկ

ասին, որը հավանորեն դուք կստանաք ավելի {շուտ}, քան այս նամակը: Այդ թղթերը, ինչպ

րանից, որ առաջին դեպքում ծխախոտն ավելի {շուտ} է ձեռքս հասնում։ Այդ բաների համար հանգ

պարծենալ նրանով, բայց հուսահատվել դեռ {շուտ} է, մանավանդ որ վաղուց արդեն տառապանքնե

հիմնական խթանը կրոնի մեջ չէ, այլ ավելի {շուտ}, կրոնների վերածնունդը եւ կերպարանափոխո

կանության դարավոր տիրապետությունն ավելի {շուտ} արտահայտությունն է քաղաքակրթության եւ լ

: Այդ ավելի քան հիմարություն է: Ավելի {շուտ} կարելի է ենթադրել, որ հասարակությունն

ամ ընդմիշտ հավատացած լինի, որ ես ավելի {շուտ} կհամաձայնվեմ դիմել Մեֆիստոֆելի օգնությա

տութիւնը ականջի համար: Գարունը բաւական {շուտ} սկսեց այստեղ: Հիւսիսային արեւելեան մրր

ր տուել Ապա ի՞նչ բանի համար. Սիրականիս {շուտ} գտայ, Նա եւս չըսպասեց ինձ երկար: Ես

միսը մի անգամ կատարող մոլորակներիցն է. {շուտ} շուտ չէ երեւում։ Ապա եթէ սխալուել եմ ե

մի անգամ կատարող մոլորակներիցն է. շուտ {շուտ} չէ երեւում։ Ապա եթէ սխալուել եմ եւ կօմ

ուռչում... - Ծիպ, ծիպ, ծիպ, ծիպ, {շուտ} Ինձ մօտ եմ կանչում... Մարին գալիս,

` մրրիկը քեզ եկաւ հիւր, Փոխվեցաւ {շուտ} սիրուն դէմքդ, չկայ հանգիստ քեզ եւ դիւր

ծագել իւր շողը: Յունաստանից {շուտ} կը փոխեմ Պարնաս լեառը սրբազան, Քե

ր զօրութիւն, նոր ոգի, Թռցրու ինձ {շուտ} Սակոյլնիկ, Ուր կայ մի կոյս գեղան

սնելու Ես իմ որդու երեսը: " {Շուտ} է առնել դատաստան ", - Ասաց գազան

ո՛ւ այդպէս գիշատում էք իմ սիրտը, {Շուտ} պատասխան տուր նազելի խղճալով: -

Ապա ի՞նչ բանի համար. Սիրականիս {շուտ} գտայ, Նա եւս չըսպասեց ինձ երկար

Մանկութեա՜ն օրեր, ինչո՛ւ այդպէս {շուտ} Թռաք գնացիք, անդարձ յաւիտեան.

Ահա՛ իմ գործ, ահա՛ դրօշ, {Շուտ} ձի հեծի՛ր քաջի պէս, Գնա՛ փրկել մ

ր դրան շուն են, եւ մեզ տեսնելիս՝ {Շուտ} դիմակները դնում են երեսին, Այդպիս

յուսով, որ այս տարի մեր ապրանքը ամէնից {շուտ} հասանելով Հնդկաստան, պէտք է որ մեք եւս

որը մեր համար իր անձով քաշելով՝ Փրկիչը {շուտ} շուտ զգուշացնում էր այս մասին եւ իր աշա

եր համար իր անձով քաշելով՝ Փրկիչը շուտ {շուտ} զգուշացնում էր այս մասին եւ իր աշակերտն

անդաւո՛ր է "։ Եւ այս բանը աշխատում էին {շուտ} շուտ ամենին յայտնել եւ, տկարամիտ մարդե

ո՛ր է "։ Եւ այս բանը աշխատում էին շուտ {շուտ} ամենին յայտնել եւ, տկարամիտ մարդերին հ

յաւելացրեց նա, - ես չկարծեմ, որ այսօր {շուտ} աւարտուի նորա հանդէսը, պատճառ, շատ պա

տեսանում ենք... բռնեց քարերից Եւ {շուտ} վեր ելաւ իբր աննիւթ մարմին: Հ

ես: - Ամենայն բան իմանալը լաւ չէ, {շուտ} կը ծերանաս, հայրս, - պատասխանեց պառաւը

եանցը այս մտքով ասած լինէր, այլ առաւել {շուտ} կարելի էր կարծել, որ եթէ Թիւթիւնճի-օղլ

է, ե՛ւ մէք մեղաւոր ենք. եթէ նա այնպէս {շուտ} չպահանջէր, մէք եւս այնքան չհեռացնէինք

ունքի վերայ եւ կոտրեց մի ատամը։ Այնպէս {շուտ} կատարուեցաւ այս շարժողութիւնը, Պալատակ

չեց բիրտ ձայնով. " Որսկան, դուրս արի՛ {շուտ} եւ պատմիր այս հանդիսաւորներին քո որսածն

անութիւնը ապահովելու համար։ Ո՞րը աւելի {շուտ} կարող է մեզ կշտացնել, մեր առողջութիւնը

ի մէջ ալեկոծուելով, - նորա շնչառութիւնը {շուտացել} էր, սիրտը արագ-արագ զարկում էր, եւ կա

ւտութենովը կարող էր եւ ժամանակի ընթացքը {շուտացնել}: Մայրը, խօսելու ժամանակ Մանուշակի

ովոր են բժիշկ մարդերից պահանջել այսպիսի {շուտափոյթ} գործողութիւն. նոքա անհաւան են նոյնպէս

հաբերությունը կանի: Սիրելի եղբայր, {շուտափույթ} տեսակցության սպասելով, իմ նախորդ նամակ

սելով. " Վիրաւորներին բժշկութիւն տալու {շուտո՛վ} հասիր. թշնամին անթիւ նետերով խոցոտեց ի

ր, սվեդոյչիք էր, ինչ էր, խնդրեմ ինձի {շուտով} գրեք, որ ես ալ միամիտ ըլամ, եւ ասկեց

դորոժնայի մասի կամ իրեն գալու մասի խիստ {շուտով} թե տարիք տեսեք, որ ուրիշ սեմթե խափանող

նողներ չըլլան, եւ շատ վայրեթ արեք, որ {շուտով} ճանապարհ մանիք եւ մինչեւ այս ամսույս 25

թուղթ առնուք, ճամբու խարճ տաք, խրկիք {շուտով} եւ իրեն ձեռագիրներն ստրախավոյ գիրով մեզ

ւն չունի: Լազարյանց պատկերները կստանաս {շուտով} մեկ եկողի հետ եւ, թե ուշացավ, ներեք,

տացե՞լ է, թե ոչ եւ խնդրես որ պատասխանն {շուտով} գրի, ես նորան եւս գիր պիտի գրեի, բայ

ս ունիմ, որ կատարվի ցանկությունդ: {Շուտով} կստանաս ինձանից մի այլ գիր, այսինքն եր

ազարյանցի հանդեսի Բ հատորը ավարտված է, {շուտով} կտպվի " Պավլոս եւ Վիրգինիան ", իմ " Թա

сударст[венный] сов[ет], հույս կա, որ {շուտով} վերջանա, բայց թե որքան կթեթեւանա բանը

իմ նամակս " Հյուսիսափայլի " 11 № մեջ: {Շուտով} 12 № կարձակենք տպարանից: Սպասում եմ Հն

մարդուց առնուլ եւ տալ նորան, պատճառ, {շուտով} գնալու է, միգուցե քո ուղարկելու փողը դ

ստանաս ստրախավոյ նամակս: Պատկերները {շուտով} կպատրաստվին. մարդը ասում է, որ 106 մա

Հայրապետյանցին: Պոլիցիայի գործը դեռ {շուտով} հառաջ շարժվելու չէ, ըստ որում Ստռոգոնո

քերի ընդհանուր խմորումը վկայում են, թե {շուտով} կհնչե եւ Հռովմի ճակատագրական զանգակը՝

գիրը սորանից երեք օր առաջ ասում էր, թե {շուտով} պիտի ազատվին ե՛ւ Հռովմը, ե՛ւ Լոմբարդիա

մեր թախըմի օռգանն է. հույս ունիմ, որ {շուտով} կկատարես խնդիրքս: Նազարյանցը կսրբագրե

նգամանքները չթողին ինձ եւ որ չկարծեմ թե {շուտով} թույլ տան: Ինչեւիցե ես այն նամակը կաթո

" mentre un grido " ասում է ինձ, որ ես {շուտով} նրան պիտի գրկեմ եւ եթե այդ չմնա սոսկ ցն

ր հանգիստ եղեք: Եթե մեզ վիճակված չէ {շուտով} տեսնվել, ապա մի՛ մոռանար հաղորդել ինձ

ն հարցի ընթացքն ինձ հույս ներշնչեց, որ {շուտով} կրկին կգրկեմ ձեզ եւ կլսեմ իմ սրտակիցներ

ությունը չհաջողվեց, այնուամենայնիվ քեզ {շուտով} տեսնելու հույսս չեմ կորցնում, որովհետե

ք հասնի: Չգիտեմ, կհաջողվի՞ արդյոք ինձ {շուտով} այդ ծրագիրն իրականացնելու հնարավորությո

թող տպագրե իր պատասխանը, ես չեմ կարող {շուտով} վերջացնել, որովհետեւ իմ անիծյալ հիվանդ

ը, գոնե, դեռ դեկտեմբերին գրել էր, որ {շուտով} ամուսնանալու է. իմ կողմից շնորհավորիր

ւ աստծու օգնությամբ հույս ունեմ քեզ հետ {շուտով} տեսնվելու: Թեեւ ամեն բանի մասին լռե

ջեւան մնալու. արդխ նայինք, ո՛րը ավելի {շուտով} կհրամային, բայց Խրիմը ինձի շատ լավ կըլ

14 համարում, Ապրիլի 5-ից: Խնդրեմ {շուտով} ուղարկել ինձ այն երաժշտական նօտերը, որ

Եւ պիտոյ է ասել, որ այս ճանապարհով շատ {շուտով} յառաջ կը գնար բանը, որովհետեւ ամառները

որ մի փոքր սուլեմա եւս տալու չէր առաւել {շուտով} բժշկելու համար... Ասիացիք առհասարա

գամ կրկնեցի, լաւ գիտեն, որ ազգը աւելի {շուտով} կը ստանայ մի գիրք, մի լրագիր, որ գովո

ւարի հետ, մռայլապատի՛ւ օբսկուրանտներ։ {Շուտով} ահա արեւի ճառագայթքը նեղացնելու են ձեր

նագիրը անհասկանալի է, փա՛ռք Աստուծոյ, {շուտով} Ռուսերէնը եւս դուրս կը գայ՝ Պ. էմինի

ն թշուառ դրութեան մէջ է, որ ազգը աւելի {շուտով} կը հասկանայ Խորենացին Ռուսերէն, քան թէ

ազանանոց, որի մուտքը արժէր կէս մանէթ: {Շուտով} հատուցի եւ մտայ, բայց ինչպէս զարմացայ

ես այդպէս ընթանալ: Ճշմարտութիւնը աւելի {շուտով} ըմբռնելի է լինում անդաստիարակ եւ ասիացի

րսեղ Եպիսկոպոսը Տէր Մարտիրոսեան, որ եւ {շուտով} զրկուեցաւ իւր պաշտօնից հեղինակի առաջարկ

կան, թէ ազգը Կոստանդնուպօլսի մէջ կամի {շուտով} բարւոքել Փարիզու մեր ազգային դպրոցի վիճ

ի այսպիսի գործեր, որ յետոյ շիջանում են {շուտով} ՝ չլինելով հնարք պահպանութեան: Պէտք էր

թիւն: Մեր ընթերցողներին կը մատուցանենք {շուտով} Լամարթինի գանգատանքի թարգմանութիւնը, ո

աջողեցաւ մեզ լսել Պ. Արամեանից, թէ նա {շուտով} պատրաստւում է առնել մի հրատարակութիւն,

պիտի դուրս գայ ": - Քո վարձից, - {շուտով} պատասխանում է Բէգզադէն: - Իմ ռոճիկ

է Բէգզադէն: Տղան հաւատացած է, թէ {շուտով} ինքը եւս գնալու էր դէպի այնտեղ, ուր գտ

վ, մեռանում է իւր աքսորի մէջ: Մեք {շուտով} մանրամասն կը խօսենք " Արեւմուտքի " մասի

ամար մտածէ: Մեք կարծում ենք, թէ աւելի {շուտով} այս բնաւորութեանց մէջ է Եւրոպիոյ եւ Ասի

ն բանդերը լցուեցան Լեհացիներով. կարծեմ {շուտով} Սիբիրի մէջ աւելի շատ պիտի լինի Լեհացի,

յիմար, պակաս կանչել։ Արի՛ երթանք {շուտով} խանութ մեր զանազան հնարքով Ապրանք

ո՞ւ համար ուրախութիւնը, Թռչում է {շուտով}, մընում է ցաւը. Թո՛ղ քո ալիքներ

նողն զգաստ թափելով քունը՝ Գնում է {շուտով} համալսարանը։ Երբ ուսանողը դ

թիւն ` Ֆիզիկայի քննութիւն, {Շուտով} գնանք մենք ատեան, Ֆիզիկից տալ պա

Ա՜խ, կատաղի դու արիւն, Ինչո՞ւ {շուտով} դուք մոռցաք Ձեր սուրբ պարտաւորութի

ն, Թուրը ձեռիս, կտրիճի պէս հասայ {շուտով}, Փառք ու պարծանք պարգեւեցի ես իմ

աց արի Ու փորձանքից ազատեցի նորան {շուտով}: Նիկողոսը չծերացաւ իզուր տեղ

պէս սուր սրած, Մի կարճ աղօ՛թք արա {շուտով} առ Աստուած ": - Միթէ կարե

տկարութիւնս շատ թոյլ է. յոյս կայ, որ {շուտով} կորչի: 21-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս,

մէջ տպուեցաւ եւ որի երկրորդ հատորը շատ {շուտով} հրատարակուելու է նոյնպէս ազգի մէջ։ Մեք

ասածը չլինի " ըռխին յաշիր ": Բայց մենք {շուտով} կը հասնենք այն թթուուտին, որի տեսութիւ

դիւանապետականութեան շաղակրատութիւնքը: {Շուտով} այդ բաները գրուելուց յետոյ, ինքը պատմո

ան ովկիանոսի մէջ. նոցայ աւետաբեր լոյսը {շուտով} ծածկուեցաւ մարդերի չարութեան ամպերի տակ

րդինալը իւր կուսակիցների օգնականութեամբ {շուտով} կարողանում է երկու տարի հիւանդութեամբ ծ

ւս իւրեան լաւ դրստեց: Թէպէտ սորա վերայ {շուտով} բացուեցան մեծմեծ քննութիւններ, բայց սա

րկէ այսպէս բան բռնողը, անտարակոյս պիտի {շուտով} հարստանար, որովհետեւ կողոպտում էր, չէ

իւր հոգու մէջ կ՚անմահացնէր: Այս լուրը {շուտով} տարածուեցաւ քաղաքի մէջ, այլեւ շատերը կ

հաւատալ: Այսպիսի մի պարոն, աւելի {շուտով} կը յօժարի դիմել դէպի գերբնական ուժերի ա

աղեղների աղմուկը, աղօթեց Աստուծուն եւ {շուտով} իր խնդրածը ստացաւ, որի փափաքելի ոսկերք

ով յառաջ էր խաղում իւր ասպարիզումը, որ {շուտով} ահա եւ առանց տարակուսի ստանալու էր վարդ

դանոցը. բայց բանը բանից անցել էր ահա։ {Շուտով} սաստիկ արիւնահոսութիւն բացուեցաւ նոր թո

զ ցո՛յց կը տամ, անպիտան... նայի՛ր, {շուտով} սկսանես, ուրեւիցէ, ինչեւիցէ պատճառով

սխանեց - Սիրական Բուբանդուս, սկսիր {շուտով} քո յայտարարութիւնը. միայն կատարիր նորա

եց սատանան, - յայտարարութիւն պատրաստիր {շուտով} այս ծայրագոյն Բրամինի բոլոր գործերի մաս

ասած բան կատարուի. այժմ վաստակած եմ. {շուտով} երեկոյ է, Հռովմումը կը սկսեն առաւօտեան

: - Լսի՛ր ուրեմն, պ. Մանթուխեանցը {շուտով} այնպէս հարուստ կը դառնայ, որ Րօթշիլդը

Ալքիմիա, խնդրեմ հասկացրու, - վեր առեց {շուտով} պ. Մարկոսը: - Դա մի գիտութիւն է,

ամ նորա վերայ թափելու համար, - կցորդեց {շուտով} Մանթուխեանցը: - Ինչպէս հաճոյ է ձեզ

ան եւ ֆանտաստիկական պատկերների, առաւել {շուտով} ընդունում էին մի ճշմարտութիւն, եթէ բնա

ացանը որսի վերայ, հաւաստի լինելով, որ {շուտով} պիտի գետին ընկնի որսը որսորդի օգտի համա

- Պօղո՛ս, - կանչեց պարոնը, - կոչի՛ր {շուտով} Գրիգորը: - Գրիգորը գլխաւոր գործակա

ժպտեցաւ: - Մահը այն է, - յաւելացրեց {շուտով} Թիւթիւնճի-օղլուն, - որ գալիս է եւ կտրու

ղլուն: - Եթէ այդ ընդունում ես, մեք {շուտով} կը հասանենք մեր նպատակին, - ասաց Շահում

է դուրս դալիս: - Ի՞նչ բան է այն, - {շուտով} վերայ բերեց Շահումեանցը: - Այն, - պ

երջին հանդէսներից մինը. պատճառ, ձմեռը {շուտով} փակելու էր ահա նորա բերանը մինչեւ մարտ

անգնելուց յետոյ, վազեց իւր ննջարանը եւ {շուտով} փակեց քամակից իւր դուռը, ամրացնելով նո

ցնում էր, որ իւր փեսայացուն խնդրում էր {շուտով} ամուսնութիւն: Ի՛նչ ատելի եւ արհամար

ս չէ՞: Ի՛նչ եւ իցէ, բանը մի կերպ պիտի {շուտով} աւարտել, որ մի՛ գուցէ յանկարծ ծնողքս,

Քո սիրական Մանուշակը: Մանուշակը {շուտով} առեց մկրատը եւ շինելով մի քնքուշ ծրար,

ւշանար այդքան, մինչ հարկաւորութիւն կար {շուտով} խօսելու նորա հետ: Մկրտիչը եկել էր..

էր, - շարունակեց իւր խօսքը մայրը, - որ {շուտով} հարս առնենք քեզ, զաւա՛կս, ի հարկէ Աստ

ւ ինձ եւս այդպէս ասել էր, բայց Մկրտիչը {շուտով} կամենում է. այս շաբաթներս... - Բ

բան անցել էր այդ տեղ, եւ այս պատճառով {շուտով} հարցրեց կնոջից: - Ի՞նչ կայ. ի՞նչի

ով անտարակոյս պիտի իմացուէր բանը: - {Շուտով} թէյի պատրաստութիւն տեսէք, - ասաց Թիւթիւ

օղլուն, - վեցերորդ ժամն է, կարելի է որ {շուտով} գայ պարոն Շահումեանցը: - Ես վաղուց

, թէ դու տանն էիր, բայց լաւ եղաւ, որ {շուտով} եկար: Թիւթիւնճի-օղլուն առեց ծխաքարշ

գիտենալը եւ այս յամրախօսութիւնը այնպէս {շուտով} կատարուեց, որ ոչ ոք ոչինչ չհասկացաւ,

մբերեց, որ աւարտուի զանգակի զարկը. նա {շուտով} դուրս եկաւ ննջարանից եւ անցանելով խոհար

քեզ Աղուանեանցի հետ ամուսնանալուց. ես {շուտով} կը խօսեմ քո հօր հետ եւ կ՚աւարտեմ գործը

վերարկուի մէջ, գնում էր կամաց-կամաց: {Շուտով} անհետացաւ նա թանձր մառախուղի մէջ եւ պահ

չնչին եւ յիմարական բաներ լինելը, բայց {շուտով} յօժարեցաւ մօր կարծիքին, որովհետեւ ոչին

հալեցնում է կրակի վերայ: Բայց որպէսզի {շուտով} հալուի արճիճը, ճրագու ես ձգում է կասկա

ձգում է կասկարայի մէջ, որ բորբոքուելով {շուտով} հալեցնում է արճիճը, տարածելով մի անդիմ

, կարճ խօսքերով խնդրում են նորանից, որ {շուտով} պատրաստուի եւ գայ իւրեանց հետ, մի ծննդ

իրտը դադար չունէր ո՛չ թէ այն մասին, որ {շուտով} կամենում էր ամուսնանալ, այլ մանաւանդ ն

իւթիւնճի-օղլուն բոլորովին հրաժարւում էր {շուտով} հարսանիք կատարելուց. նա ասում էր, որ

ր, երկիրներ եւ ստրուկներ, այնպէս, որ {շուտով} դառնում է Տաճկաստանի երեւելի մարդերից մ

մախօսութիւնը, որ Մկրտիչը ճանապարհորդեց {շուտով} ղեպի Ղրիմ, այնքան արծաթով, որքան ունէ

համար աշակերտք ու բարեկամք, որոնց թիւը {շուտով} հասաւ իննի։ Նոքա բնակւում էին մի տան մ

նալու էր Մօրէա, մտաւ նորա մէջ եւ անցաւ {շուտով} դէպի Մօրէա։ Մի քանի ժամանակ մնաց նա Ցա

ութիւնք հարկադրեցին նորան տեղափոխ լինել {շուտով} ։ Արդարեւ, Վենետկեցոց անյաջող պատերազմ

ւրս փախաւ Հռովմից, եւ յետոյ վերադարձաւ {շուտով}, հալածեց իւր յաջորդը եւ խեղացուց նորան

ւսսիա եւ Պրուսսիա, ընդունեցին նորանց, {շուտով} զղջալով իւրեանց մարդասիրութեան վերայ,

ղում նորան չ'հանդիպեց։ Իգնատիոսը հասաւ {շուտով} Մանրէզ քաղաքը, որ հռչակաւոր էր իւր վան

նորա վերայ։ Այսուամենայնիւ Մանրէզի մէջ {շուտով} տարածուեցաւ այս զարմանալի աղքատի հռչակա

անների մօտ Աստուածաբանական դասեր, բայց {շուտով} նորանից յետոյ սկսեց դարձեալ ապաշխարութի

ը, որ կապում էր Կսաւիէին աշխարհի հետ։ {Շուտով} Կսաւիէից յետոյ ուրիշ շատ աշակերտներ եւս

ւթիւնը։ Հաւանական է, թէ այս Կարգը եւս {շուտով} կը կործանուէր եւ կը չքանար, ինչպէս շատ

ւսալեմ գնալուց յետ կենալ։ Այս դիպուածը {շուտով} պատահեցաւ։ Փորթուգալիայի եւ Վենետկի մէ

ուրբ Քաղաքին՝ Հռովմին։ Բայց Իգնատիոսը {շուտով} արիացրեց նորանց. նա ճանապարհի վերայ փո

սինքն՝ հնազանդ լինել Կարգի Գեներալին։ {Շուտով} այս բաներից յետոյ Լօյոլա սկսեց իւր սովո

ր քաղաք չ'կար, ուր չ'լինէր Յիսուսեան։ {Շուտով} նորանց թիւը բարձրացաւ մինչեւ ութսուն։

տէրութիւնների մէջ ( status in statu)։ {Շուտով} ահա սորանից յետոյ հանդէս բացուեցաւ Յիսո

ում էր մարդումը ամենայն ազատ կամք։ {Շուտով} Պապի երեսփոխանների եւ այլ եպիսկոպոսների

մենամեծ Կօլլեգիում։ Կսաւիէ ուղեւորեցաւ {շուտով} դէպի մարգարտաբեր ծովեզրը, ուր գտանւում

ակամայ հեթանոսները Քրիստոնեայ շինելով։ {Շուտով} օգնութիւն հասան նորան նոյնպէս եւ այլ Յի

ս դժուարութիւնը արգելք չեղաւ Կսաւիէին. {շուտով} վերադարձաւ նա Գօա եւ համոզեց Պօրտուգալա

եանը եւ ինկուիզիտորական բնաւորութեանը, {շուտով} նորան կարելի էր Դոմինիկեան ասել։ Ս

ուեցան իւրեանց ջերմեռանդ պաշտպաններից։ {Շուտով} ահա Կայսրը եւ այլ մանր իշխանները, նկատ

նաստանի կրօնին եւ սովորութեանը յարմար։ {Շուտով} Յիսուսեանների գործը մեծացաւ։ Բօնզերը ն

սրի հայրն էր համարւում։ Խորամանգ Շօյլը {շուտով} տիրապետեց երկնքի որդու կամքին, ուղղակի

ւր առնել Չինաստանի մէջ։ Յիսուսեանք {շուտով} ահա սկսեցին հալածել Դօմինիկեան եւ Ֆրանս

իսուսեան կրօնաւորները։ Բայց Յիսուսեանք {շուտով} Հռովմ ուղարկեցին մի Պալատական Յիսուսեան

ան սիրում էր Յիսուսեանները, վախճանեցաւ {շուտով}, նորա ժառանգը, առ հասարակ քրիստոնեանե

ւռները Յիսուսեան աբեղաների առաջեւ։ {Շուտով} սորանից յետոյ կազմակերպեցաւ հռչակաւոր Ս

Այս միջոցին վախճանեցաւ Սիկստոս V-ը։ {Շուտով} նորա քամակից մեռաւ եւ Գրիգոր XIV-ը, որ

ց Կլեմենտ VIII-ը, որի մօտ ուղարկուեցան {շուտով} դեսպաններ Հենրիկոս IV-ի կողմից՝ Դիւպեր

դեռեւս հերիք չէր Յիսուսեանների համար։ {Շուտով} բացուեցաւ նոցա առաջ, իւրեանց թշնամիներ

ել էր Լուդովիկոսը, ինչո՞ւ համար այդպէս {շուտով} կորուց իւր կախարդական ոյժը Ֆրանսիացոց հ

արութենովը մտաւ կուսանաց վանքը, ուր եւ {շուտով} վախճանեցաւ։ Երկու տարուց յետոյ մեռաւ ե

Լետիլիէ եւ այլ Պալատական Յիսուսեանները {շուտով} հեռացուեցան։ Բովանդակ Ֆրանսիայն ուրախո

ունով Օրլէանեան Դուքսի դաստիարակի մօտ։ {Շուտով} զարթեցան Դուքսի մէջ ախտերը, եւ Աբբայն

։ Յիսուսեանք հանդիսացան յաղթական։ {Շուտով} սորանից յետոյ Լուդովիկոս XVը ձեռք առեց

այց ցաւը այս էր, որ Կարդինալ դը Նոյալը {շուտով} վախճանեցաւ խոր ծերութեան մէջ։ Նորա փոխ

ը։ Արդարեւ, նոցա ատելութեան հետեւանքը {շուտով} դուրս երեւեցան։ 1757 թուականի յունուար

իւր մտքի դրածը այս Կարգի մասին, որ եւ {շուտով} յաջողեցաւ նորան տեսանել։ Լավալլետ

ին, չ'կամեցաւ ցոյց տալ գանձերի տեղը եւ {շուտով} մեռաւ բանդարկութեան մէջ։ Նա իւր մահու

գտան Պրուսսիայի եւ Ռուսսիայի մէջ, բայց {շուտով} եւ այս տեղերում երեւեցան նոցա վնասակար

ին 1815 թուականի դեկտեմբերի 19 օրումը. {շուտով} սորանից յետոյ հալածուեցան Ռուսսիայի բոլ

խաչ, օգնէայ ինձ " սորայ օգնականութեամբ {շուտով} աւարտէի այբբէնարանը, բայց ընդ հակառակն

ս մինին. ա՛յ տղայ, Սարգիս, արի, արի {շուտով} շալակիր այս անպիտան եւ ծոյլ կենդանին:

ր կը թռչէի. " Խաչ, օգնես ինձ " ասելով {շուտով} ջրի պէս սերտեցի մինչեւ վերջի թերթը. "

արտեսցի բովանդակ այբբենարանը: Ապա {շուտով} սաղմոս վեր առայ ձեռքս, այդ սաղմոսի թեր

մանալի էր, որի մուտը արժէր վեց կոպեկ. {շուտով} հատուցի եւ մտայ. բայց ինչպէ՛ս զարմացայ

ւ-ից ո՛չ միայն աւելի հասկանալի չէ, այլ {շուտով} աւելի անհասկանալի, ասել է թէ՝ այս երկ

: Բայց, այժմ, կայծակից առաջ կամ {շուտով} կայծակից յետոյ, եթէ մի նկատող մարդ ուշ

նոր լեզուի մշակութեան: Այդ աշխատութեան {շուտով} հրատարակելը մենք չենք կարող խոստանալ ար

ի ելեքտրականութեան պէս բան, որ փայլակի {շուտութեամբ} տարածւում է զանազան ազգութեան անդամների

ել... Տարիները վազում են փայլակի {շուտութեամբ}, օրերը թռչում են, որպէս մի վայրկեան:

իւնը տարածւում էր հրաշալի զօրութենով եւ {շուտութենով} ։ Նոքա եւս դուրս գալով Հրէաստանի միջից

մ էր բնական ազդեցութենով, որպէս թէ այս {շուտութենովը} կարող էր եւ ժամանակի ընթացքը շուտացնել

ւշ, տենչագին Չքնաղ կոյսի որդան կարմիր {շուրթերին}, Բայց մնում է հաւատարիմ լռութեան...

երթ մի համբոյր էր դրոշմում Կոյսի շուշան {շուրթերին}, Յուզմունքից շունչն սպառւում, Եւ մերթ

իչ Աջն էութեանց վա՛ր դէպի, Բարեխօսներն {շուրթերից} Այս են լսում - " Թող տրուի՛ ": Սու՛րբ

յետոյ դուրս է գալիս երբեմն այդ լճի լայն {շուրթի} վրայ ման գալու: Բայց որչա՞փ աւելի կը գ

յ օդը, եթէ մի քանի կարգ ծառ տնկուի այդ {շուրթի} վրայ: Բայց ոչ ծառ կայ եւ ոչ տնկելու դի

սով պաշտպանում է մեզ մոծակից: Այժմ այն {շուրթի} վրայ յարձակուող մոծակներից անհնար է թէ

րտեւան քարակտուր լերին, յորոյ ի վերջին {շուրթն} մղեալ ի հողմոյ տգիտութեան՝ հանդերձէր ս

յառաջ, որքան եւ որչափ ներեալ լիցուք ի {շուրջ} պատելոց: Յանձն արարեալ զմեզ ի պաշտպ

ործարանային արտադրության մասը կազմում է {շուրջ} 5. 500. 000 արծաթ ռուբլի. Նախիջեւանի ա

ոյնզգոյն ` Երկինքն ի վեր ծուխն ու բոց: {Շուրջ} ` կենդանիքն այն ամեն Կրակի տեսքից խրտնե

անց հոգուն առանձին։ Արարատի {շուրջ} բոլորած Թո՛ղ ագռաւներ թրթռան.

ծում ես, թէ նա կը խոսէ՞ քո հետ, երեսը {շուրջ} կը տայ եւ կը հեռանայ, մանաւանդ եթէ մի

դռնակը, եւ երթեւեկ առնել քամակի կողմից {շուրջանակի}, յատակը փոխել, պատերը զարդարել զանազա

մբ դեւերը պարտական էին չմօտենալ Հռովմին {շուրջանակի} տասն մղոն հեռաւորութեամբ: - Դու ա

րծ կատուն մլաւեց: Պառաւները սկսեցին {շուրջանակի} պտոյտ գալ խարուկի չորս կողմով, կամաց,

երը մեր հրեշտակի ` Շրթունքները ծրարող {Շուրջը} կայտառ ուռուցքի: Յաւերժական հարսերի

այ ` Գուրգուրում էր ` լուսաթեւ Ճախրելով {շուրջը} նրա. Եւ բարբառով դրախտային Խօսում նրա

մայ ` Գուրգուրում էր ` ճախրելով Անդադար {շուրջը} նրա: Եւ մինչ Ադամն զբաղուած Սիրոյ մասի

՜վ շոյանքի Տակ թմրում է ու ննջում, Նրա {շուրջը} սոխակի Թովիչ դայլա՜յլն է հնչում, Եւ սե

ամպերի նման պատելով Հայաստանի հորիզոնի {շուրջը}, չէ թողում ճշմարիտ լուսաւորութեանը տեղ

aour Կենաց կանաչ ծառի տակ Հրեշտակներով {շուրջպատուած}, Տխուր ` Ադամն էր նստել Եւ տրտնջում էր

մ. Մինչ գահոյքը աստղահուռ, Քերովբէքով {շուրջպատուած}, Կանգնում գահի հանդէպ, ուր Փառաբանւո՜

մերձ։ Տեսի այո՛ զկնի Հայաստանին նովաւ {շուք}, Մինչ ՚ի կալանս էր Գադիկ զի փոխեց

անք տայ մեր հոգեւորներին, Աստուած նոցա {շուքը} մեր վերայից անպակաս առնէ: Այսպէս է

եմ ես եւ իրանին փաթաթուած Թաւալում ենք {շուքի} ներքոյ վարդենեաց, Կանաչներում, որոնց

մի պատուական ծառաստանից, նորա զովարար {շուքից} եւ տերեւների քաղցր խշխշոցից: Բայց

կերակուր եփող աղախին) ունիմ անունով. {շչի}, կաշա գիտե, որ ես չեմ ուտում, այլ բա

նել ճշմարտութեան: Մեր հատուածը նոյնպէս {շպար} չունի, ինչպէս մեր քննութեան առարկան `

ունինք։ Բռնութիւնը ո՛ր դիմակի կամ ինչ {շպարի} տակ եւս ծածկվի, այնուամենայնիւ մինչեւ

որան բարեկամ. Ամենայն ժամ նորան բաց էր {Շռայլ} քսակը մեծատան. Այժմ զրկուած ամէն բանից

նորա թոյլ կողմը։ Կսաւիէի ապրուստը շատ {շռայլ} էր, վասնորոյ շատ անգամ արծաթի մեծ պակա

ասարակ ժողովրդին: Ժողովուրդը շատ անգամ {շռայլանում} է, այո՛, բայց եւ շատ անգամ նորա մեծագ

իւցիայի բոցը: Պալատի զարդարանքի, {շռայլութեան} եւ միւս բոլորի արժէքը լիապէս գնահատելու

Վերսայլի հետ կապած է մի վերին աստիճանի {շռայլութեան} յիշատակ: Շռայլութիւն նիւթական կողմից,

օրինակ առնուլ Փարիզի տարազահնարքը, այդ {շռայլութեան} հեղինակքը: Բոլորի գլխին դրած էին սպ

մ իբրեւ մանկլաւիկ։ Պալատի ճոխութեան եւ {շռայլութեան} մէջ, մանաւանդ անդադար ամբոխմունքների ե

իրենց աղջիկները, եթէ թողունք ոմանց մօտ {շռայլութեան} կամ ունայն պճնասիրութեան համար արծաթ ճա

մեր անձը։ Փարիզի տարազահնարքը, այն {շռայլութեան} հեղինակները, որ գրեթէ բովանդակ քաղաքակ

տառակիչ վկայութիւն թագաւորների ազգավնաս {շռայլութեանը}, եւ յայտնի է, որ Ֆրանսիայի դրամական խ

րը ( տե՛ս երես 443). " Մինն ի գլխաւոր {շռայլութեանց} է անունակոչական տօնախմբութիւնն, զոր մե

ւմ եմ հարսնացուն կառքերի եւ այլ այսպիսի {շռայլութենների}, որ ամուսնութենից յետոյ նոյն բանը պահա

ծ։ Նոքա Յաւիտենական Քաղաքին, որ անչափ {շռայլութենով} յղփացած էր, ցոյց տուեցին Գողգոթայն եւ

, Ալեքսանդր VI-ի գործերովը եւ Լեւոն X-ի {շռայլութենովը} պակասել էին պատշաճից... Իգնատիոսը իւր

մի վերին աստիճանի շռայլութեան յիշատակ: {Շռայլութիւն} նիւթական կողմից, շռայլութիւն հոգու, ս

յիշատակ: Շռայլութիւն նիւթական կողմից, {շռայլութիւն} հոգու, սիրու եւ այլ ախտերի, Վերսայլի

նակ, երբ զգալի է ոչ որպէս մի բարոյական {շռայլութիւն}, այլ որպէս կարիք, որպէս իրաւունք, որ

աւորութիւնից վեվի տեղ ու պահելը աւելորդ {շռայլութիւն} է եւ քանի որ այդ ուն վեվ պիտի հնչվի, ո

դորա նման մի բառ ունինք ասելով այն բառը {շռայլութիւն} չհամարել։ Մարդկային միտքը շատ նազիկ գո

երսայլի ճոխութիւնը, նորա ֆանտաստիկական {շռայլութիւնը}, նորա պատշաճի գաղափարքը երկար ժամանակ

ս] XIV-ի ձեռքից. այն վերսայլները, այն {շռայլութիւնը}, այն կեղծաւորութիւնը, մարդկային անհատ

նարկու էր Թիւթիւնճի-օղլուին տեսանել այս {շռայլութիւնը}, իսկ Մանուշակի մայրը վաղուց ահա աչքերը

ութիւն եւ մինչեւ անգամ Պալատական կեանքի {շռայլութիւնը} ։ Նա վերին աստիճանի անկիրթ մարդ էր։ Եթ

քարոզիչներից, տեսանելով Հռովմի այսպիսի {շռայլութիւնը}, չ'մտածեց փոփոխել Քրիստոնէական հաւատի

միեւնոյն դրութեան մէջ էին դէպ ի Հնդկաց {շռայլութիւնը}, զանազան վիճակները եւ հազարամեայ սովոր

լ էր, աւելցնելով իրեն անառակութիւնքը, {շռայլութիւնքը} եւ ֆրանսիական ազգի հարստահարելը, նա մո

իս կայ պատրաստ, ՚նդ կայմին յոխորտ {շռինդ} ահագին Եթէ որցեալ ցնցեսցիս,

ո՞ւմ քաշ տալիս ". - Աստուա՜ծ, {{ճի՛շտ} Սանչոյ Պանսա։ " Ասա՛, հաճի Կարա

ն տող, այնքան ճշմարտութիւն: Թո՜ղ, {{մի՛շտ} օրհնուի գիտութեան նահատակների անմահ եւ

ոց պէ՞տք է, բնական գիտութիւնքը {{անհրաժե՞շտ} են, վերացական գիտութիւնքը, միայն, չե

, որ 6 օրի ճանապարհ է այժմ: Ներեցեք {շտապ} գրությանս, փոստի ժամանակը անցնում էր,

վրա: Ի սեր աստծո, որքան հնարավոր է՝ {շտապ} գրիր նրան, որ անհոգության չմատնի իր առ

ինը, - կտրեց խօսքը տիկին Յովնաթանեանցը {շտապ} խօսելով, - ընտանեկան բաների մէջ ներգոր

է, բա՜ւ "... Ես սողոսկում եմ ճեղքը {շտապաւ}: " Կուտ, կուտ, կուտ, կուտ - կի՜ "

սել, որ պարտական չէին Հայաստանին, այլ {շտապել} են գալ Հայաստան լուսաւորել եւ այլն, եւ

րելով թիֆլիզեցի հայ սխօլաստիկին, թէ սա {շտապել} է այդ բանը գրելու։ Մի ասա՛, որ մոսկու

նքը եւ զարհուրած սրտով կարող լինի զղջալ {շտապել} իսկոյն թողութիւն կը ստանայ։ Բայց ո՛վ ո

ձեռքում էին բոլոր գործերի հաշիւքը: {Շտապելով} ներս մտաւ գործակատարը: - Ի՛նչ շինե

արած, այլ ավելի ձանձրույթից, մանավանդ {շտապելու} տեղ չունեմ: Մի քանի օրից ես կհասնեմ այ

ւսնացնես Մանուշակը նորա հետ: - Ի՞նչ {շտապելու} բան կայ, - հարցրեց Թիւթիւնճի-օղլուն, փ

ւլ տեսութեամբ։ Այս այլանդակը {շտապեց} Կեանքիս թելը կտրելու. Աւա՜

այդ հարուածը, այն պատճառով Աղուանեանցը {շտապեց} կտրել քրոջ խօսքը, եւ որքան կարելի է հա

մտաւ մի նամակ ձեռքին, Թիւթիւնճի-օղլուն {շտապեց} բանալ եւ կարդաց այսպէս. Գերապատ

նդիրը, հրաժարուեց նորանց օգնութենից եւ {շտապեց} դէպի Վենետիկ, ուր եւ հասաւ 1537 թուակա

ցոց վաճառականները ընծայում էին նորան եւ {շտապեց} հասանել Սայքամ կղզին, որ Չինաստանի եզե

ր երգիչներ, Սիրուն կոյսեր, տուն {շտապեցէք} Ման են գալիս չեչէններ։ ԿԵԱՆՔ

դականութիւնը, բայց ես չեմ մեղաւոր, որ {շտապեցի} քո մօտ. դեռ նոր էի տեսել քեզ հեռուից,

թոքախտութիւնը ( բարակացաւը), որով եւ {շտապեցուց} իւր ցաւելի եւ կսկծալի վախճանը։ Անցեալ

նորհ կը բերէ իմ մօտ կամ ո՛ր բարեկամս կը {շտապէ} մխիթարել ինձ իւր նամակով: Բարեկամ

ւմ են եւ երեսները թթուեցնում, բայց մի՛ {շտապէք} քարկոծել մի մարդ, որ խօսում է այն ազգի

է, ընդունիր, եւ այս նամակս ստացածովդ {շտապի՛ր} գալ իմ մօտ, մեր ծանօթներից եւ բարեկամն

կատարուէր ` Գիտակ եղաւ սերովբէն. " Արդ {շտապիր} նաւարկել, Ո՛վ տէր Ադամ, հմտօրէն, Զի

Բայց երբ ամբոխուած քաղաքից Ես {շտապով} անցնում եմ, Ծերերը անձնասիրութեամ

գլուխը եւ ձեռքի թաշկինակով սրբեց աչքերը {շտապով}, բայց, ծածկել կամելով իւր արտասուած լ

: Խեղճ Ազուչենան համարեա թէ խելակորոյս {շտապում} է այրել կրակի մէջ կոմսի որդին... Մանու

էզի գաղտնաթով ` Թաւուտներում թաքթաքուր {Շտապում} են երկուսով... Ո՛վ աչք, պահ մի եղիր կ

: - Դէպի՜ Փարիզ, դէպի՜ Փարիզ... Եւ {շտապում} են նստած կառքերում Դէպ ազատութեան չքնա

աբել էլ գիտէ: Այնտեղ այգուն {շտապում} է. Աշխատասէրը. Արեւծագին ք

ածականների վերայ միօրինակ ժպտում ենք եւ {շտապում} ենք յայտնել, որ չենք ընդունում ոչինչ հ

մեր կողմից Պ. Չամուռճեանին ընծայելով, {շտապում} ենք ասել, որ օրէնքի եւ իրաւունքի առաջե

էլ ուզում է նրանք արտահայտվելիս լինեն, {շտապում} եմ տեղեկացնել ձեզ, ողորմած պարոն, մեր

նեցած հաղորդակցութիւնները: Երբ որ պապը {շտապում} էր պատժել նորա ապերախտութիւնը եւ անհաւա

արդացողների միտքը հանգստացնելու համար, {շտապում} ենք յայտնել, թէ այն Սուրբ Կաթուղիկէ եկ

ուրեմն եւ աշխարհաբառ եւ ոչ աշխարհաբար։ {Շտապում} ենք այդ պարոններին իմացնել, որ գրաբառ կ

մասին այսքան տեղեկութեան տալուց յետոյ, {շտապում} եմ սկսանել իմ պատմութիւնը այն րոպէից,

դ որ տալին էլ գործ է ածում ժողովուրդը։ {Շտապում} ենք ծանօթաբանել, որ ներկայութիւն, մօտ

թէ ասեմ, թէ այդ բաւական հաստափոր գիրքը {շտեմարան} է զանազան սխալների: Այնտեղ որքան կ

արությամբ մշակել եւ գիտության ու ուսման {շտեմարան} դարձնել, որպեսզի երիտասարդ սերնդին հնա

ելի կարծիքով, այդ պառլամենտականութիւնը {շտեմարան} է պոլիտիկական ապականութեան եւ անխելքութ

կամքը, իւր մէջ կազմել է մի ազատութեան {շտեմարան}, եւ նորա ծայրացեալ ազատութիւնը ամենայն

յաստանեայց դատապարտեալ առ հասարակ իբրու {շտեմարան} սնոտիապաշտութեան, ընդ երեւելի եւ հազու

դարերից յետոյ դառնում է մի պահարան, մի {շտեմարան} սքանչելի անցքերի եւ գործերի, իսկ միւս

ահամուռ ժայթքեալ յառատութենէ ճիզվիթական {շտեմարանաց} սրտին, յաւելոյր ՚ի բողոքանսն ընդ փոյթ

, բնական հատուած ծրագրիդ կերակրի միշտ ի {Շտեմարանէ} պիտանէ գիտելեաց " Զմիւռնիոյ, երբեմն հր

ովնաթանեանցը, պատուիրեց գործակատարին, {շտեմարանի} պատուհանների կոտրատուած ապակիների տեղ հ

եմ... որ կարող է ծառայել կոմսին առատ {շտեմարանի} տեղ... Այս մտածութիւնքը ընդհատու

ծ հողերի վերայ շինել տներ, խանութներ, {շտեմարաններ}, գործարաններ եւ ամենայն բան, որ ցանկա

րալի ձեռքը։ Իւրաքանչիւր գաւառում կային {շտեմարաններ}, ուր պահւում էին վաճառելի ապրանքները՝

Սոցանից ամենափառաւորը՝ թէ՛ աղիւսակերտ {շտեմարաններով} եւ թէ՛ այլ հոյակապ շինութեամբ, պատկանո

նս առ ի յայրել եւ զցորեանն ժողովեցէք 'ի {շտեմարանս} իմ " ( Մատթ., գլ. ԺԳ, համ. 29-30)

իլը մատղաշ, դալար ու կոր Եթէ սիրով դու {շտկես} ` Բունդ կը լինի միշտ զօրաւոր, - Յար օ

, երբ հանգուցեալը ապրում էր մի նիւթական {շրաջապատի} մէջ, այն ժամանակ չափից անցնում է մեր կ

, Զկենսատուն քաջ ընդգրկեալ {Շրթամբք} ցնցուղ թէ յագչիս, Յարտավազկին ի վ

նիւ անդուռն բերանոյ ": Յորդան կարմիր ի {շրթանց} լարս կուսանին Ժպիտ փայլի, յայտս

յն կայտառ Շրթանցն ի ծրար: Ի {շրթանց} փոքունց Ի յաւէրժհարսանց Պարզ

յր յերկիր կարկառի, Եւ բարեխօսք ի {շրթանց} Զայս գէթ լսեն, թէ " տացի՛ ":

եանց որպէս զօձի եւ թոյնք իժից 'ի ներքոյ {շրթանց} նոցա " ( Սաղմ. ՃԼԹ, համ. 4)։ §

աշուրջք, Ընդ կմբայն կայտառ {Շրթանցն} ի ծրար: Ի շրթանց փոքունց Ի

, Ամուր գրկած կենսատուին Թէ յագենա՜ս {շրթնալից}, Արտահոսման քաղցըր ժամին ` Ոհ, յիշի

ր երբեմն զի համբոյր Կնքէր կուսին ի {շրթունս}, Մերթ հատկլէր, զի ծփիւր, Ճ

նդանութեան եւ նորոգութեան նորոյն, որ ի {շրթունս} յածէր ռամկին տարաձայն կերպաւորութեամբ ը

շարժողական ինչ մի խօսուն եւ ձայնաւոր ի {շրթունս} ազգի)], կրկին մեռուցանել անհնարին է,

հեղինակացն բարբառ չէ այնքան այլայլեալ ի {շրթունս} Հայոց, որչափ ինչ հինն լատինախօսութիւն

այոց, որչափ ինչ հինն լատինախօսութիւն ի {շրթունս} Իտալացւոց, Գալլիացւոց եւ Հռոմեական ասա

ւնց ժխտի ": " Այդ կարծիք՝ ներելի ի {շրթունս} օտարաց, անթողլի է մերայոց, որք ինքնակ

կազմ եւ պատրաստ եւ ընդ նմին դնել զայն ի {շրթունս} ազգին ի միում եւ եթ ժամու: Զոր ինչ ստո

սինի: Երեսն անբիծ, կարմիր {շրթունք}, Մարմարոնեայ մարմինն է, Թէ

րգ. Անգ., գլ. Ա, համ. 13)։ " Զի {շրթունք} քահանային զգուշասցին գիտութեան... զի հ

ս, թոյլ տալ ինձ ի գրի հարկանել զոր ինչ {շրթունք} իմ չզօրին ըստ ամենայն արժանեաց գեղեցկախ

չիմանայ, գոնէ ուրիշինը կ՚իմանայ: Մեր {շրթունքը} այրւում են այս խօսքերը կրկնելու ժամանակ

զերը շիկագոյն, աչքերը պարզ երկնագոյն, {շրթունքը} կարմիր, որի երեսը նմանեցնում էր թաւիշի

յրը բուի կտուցի նման կեռացած դէպի վերին {շրթունքը}, համարեա թէ ծածկւում էր թաւ ընչացքի մէ

յնքան, ուր ծնօտը կապւում է գանգի հետ: {Շրթունքը} բարակ, չոր, քարշուած ինչպէս թմբուկի կ

անտարակոյս, մահը սպասում է ինձ Շամիլի {շրթունքի} տակ: Բայց եւ այստեղ սխալուեցայ. չ

րկեշտ ժպիտ խաղաց իմ անծանօթ հանդիպակացի {շրթունքի} վերայ: - Ես մի խեղճ մարդ եմ, - աս

ւն դառնալով: Ազատութեան իղձ {շրթունքի} վրայ Մի քանի մարդոց տեսնում ենք,

իրենց լեզուները եւ իժերի թոյն կար նոցա {շրթունքի} տակ։ Եւ ես, չկարողանալով Սաղմոսերգ

ը բորենու ճանկերի նման, ատամները առանց {շրթունքի}, ինչպէս դիակը լինում է. մի մեծ սպեղան

ծ փրփուրը դեռեւս թափում էր նորա չորացած {շրթունքի} վերայից. գլուխը գտանւում էր ակամայ եւ

ուլ այդ թէեւ ծանր պայմանը: Օրիորդի {շրթունքի} վերայ խաղաց մի խորամանկ, բայց ինքնաբաւ

լ իւր հեգնական ժպիաը, որ խաղում էր ահա {շրթունքի} վերայ: Թիւթիւնճի-Օղլուն բանի տեղ չդ

կը հասաւ նորա երեսին եւ թեթեւ վէրք դրեց {շրթունքի} վերայ եւ կոտրեց մի ատամը։ Այնպէս շուտ

իրները կորուցել են իրենց իրաւունքը ազգի {շրթունքի} վրայ, եւ տնաքանդները սօսինձի նման մի մ

ին, որ մի հեղինակ թէ կամենայ դնել ազգի {շրթունքի} վրայ, կպչեն մնան ու վայր չընկնեն։

տի կարողանայ այդ բառերը առնուլ ժողովրդի {շրթունքից} ու նոցա տեղը գնել թէեւ սեփական, բայց ա

ն լուռ շօշափող Մատները մեր հրեշտակի ` {Շրթունքները} ծրարող Շուրջը կայտառ ուռուցքի: Յաւեր

Աթենասը շնորհալի կերպով, քաղցր ժպիտը {շրթունքների} վերայ՝ պատասխանում է. - Հայրի՛կ.

կայտառ ուռուցքի: Յաւերժական հարսերի {Շրթունքներից} նրբանուրբ Գեղեցկութեան պանծալի Ապրշու

լուց յետոյ, կը սպասենք Կրօնական ժողովի {շրջաբերական} հրամանին, յատկապէս այս բովանդակութեամբ

ենք հրապարակով), որ մէք կը հանենք մի {շրջաբերական}, բայց բոլորովին հակառակ բովանդակութեամ

աջարկութիւն գրեց թեմական ատենին, որ սա {շրջաբերական} հրամաններ տարածէ բոլոր վաճառուած վարդապ

ատանան, - հրամայիր քարտուղարին գրել մի {շրջաբերական} հրովարտակ իմ անունով, որ ոչ ոք չհամարձ

դնել ազգի անդամների վերայ: Եթէ այս {շրջաբերականը} դուրս չգայ, այն ժամանակ ( այժմէն յայտն

ւնակ: Կրօնական ժողովը կը կարդայ մեր {շրջաբերականը}, եթէ զանցառութեան դժբախտութեան հանդիպի

ր իշխանութիւնը, շատ անգամ, պաշտօնական {շրջաբերականներով} քարոզած էր աշխարհին, թէ առանց մեր իշխա

նսդրութեան առանցքի վերայ կատարում է իւր {շրջադարձը} մարդկային բարոյական կեանքը: Ինչպէս օրէ

զմության գլխի վերա շողացին երկու սուր: {Շրջակա} բազմությունը՝ հեռացնելով միմյանցից այդ

ռ ոտս բժշկին, եւ տէր Յարութիւն գտանի ի {շրջակայ} գիւղօրայս քանզի տէր Յուսկա դրութիւնն կա

գէն Հայոց որ ՚ի Նոր Նախիջեւան եւ ՚ի {շրջակայ} գիւղօրայս նորա ի մասին գործոյն զեկե

անւում է նոյն այդ մարդո՞ւ մէջ, թէ նորա {շրջակայ} ընկերութեան մէջ։ Մի մարդ, որ այժմ առա

նի բնակիչների թիւը, բացի հինգ հայաբնակ {շրջակայ} գեղերից, հասանում է մինչեւ 12. 000: Կ

ազգին հայոց բնակելոց ի Նախիջեւան եւ ՚ի {շրջակայ} գիւղօրայս նորա: Յայտնեցից եւ ես զբազու

ել էր արձակել մի նուազ եւ գունաթափ լոյս {շրջակայ} առարկաների վերայ: Մանուշակը վեր կաց

ւի մէջ: Սորան տեսանելով, ծննդականի {շրջակայ} բազմութիւնը, ճեղքւում է իսկոյն, դայեկ

որոյ եւ իցէ առն մտածողի: [Առ Հայս ի {շրջակայս} մեր տեսանի եւ ճշմարտութիւն մի այլ. ամե

ւն, թէեւ միայն փոխուած էր նորա արտաքին {շրջակայքը}: Մտանենք այժմ բարոյական աշխարհը եւ

եւ այլն, եւ այլն: Քաղաքը կամ նորա {շրջակայքը} չունին մի առանձին բերք, որ յատկապէս նո

Ինչպէս մեծ խորհուրդ եւ ազդեցութիւն ունի {շրջակայքը} մարդու վերայ. լսելով Պ. Իսահակեանցի խ

քննւում է օդը՝ քննելով մի որոշած տեղի {շրջակայքը} եւ նոցա յատկութիւնքը եւ որակութիւնքը,

ռանայ իւր անձը, իւր որպիսութիւնը, իւր {շրջակայքը} եւ հանգամանքները, որ ուրախութիւնը համ

է նիւթական աշխարհից, նա մոռանում է իւր {շրջակայքը}, նա դուրս է գալիս մտքի ծովի վերայ եւ ա

ինել, եթէ սնած ու աճած լինէր մի վատթար {շրջակայքի} մէջ, կամ մի վատթար մարդ առաքինի լինել

ակութիւնքը հետեւանք են նորա լաւ կամ վատ {շրջակայքի} ազդեցութենից: Արտասուելի՜ բան. մա

ն մի օտար ազգի դպրոցի մէջ. նա այն օտար {շրջակայքի} մէջ կը փոխէ իւր բուն յատկութիւնքը, ինչ

ջով, չհանդիպելով ջրի կամ մի աւելի սառն {շրջակայքի}, հասանում են դէպի վեր շոգու յատկութեամ

ր նա կենդրոնացած է իւր մէջ. նա մեռած է {շրջակայքի} համար, թէեւ գտանւում էր մի կենդանութեա

կենդանին՝ տեղափոխուած իւրեանց սեպհական {շրջակայքից}, որի մասին մի քանի տող յառաջ գրեցի Յիշ

ից միանգամայն կիսամեռ ընկած, իւր խաւար {շրջակայքից} պիտի նայի այդ լուսաւոր եւ առատ սեղանին

մարդ առաքինի լինել՝ գտանուելով առաքինի {շրջակայքում}. այս խորհրդածութենով պարապուած է միտքս

հրապարակի վերայ: Մօտ տեղեր Նախիջեւանի {շրջակայքում} չկան այդպիսի հոյակապ տաճարներ: Մի

եղեցիկ եւ պտղաբեր դաշտեր կան Նախիջեւանի {շրջակայքում}, ուր կարելի էր միլիոնաւոր փեթակներ պահ

ի մէջ, որ դրուէր աւելի ցած ջերմութեամբ {շրջակայքում}, եթէ այդ անօթը շրջապատող օդը աւելի ճնշ

նորա փրկութիւնը: Պօլսի մէջ, նորա {շրջակայքում} կամ այլ քաղաքներում բնակուելու եւ ձուկի

շաբթի երեկոյ: VII Նախիջեւան քաղաքի {շրջակայքումը}, որոնք նոյնիսկ քաղաքի բաժիններն են, կ

տլասեայ ոսկեղէն կամ արծաթեղէն ժապաւէնով {շրջակարած} եւ նոյնպիսի փունջ կախած մի կողմից ֆէս.

եւ այս սէգմենտի ( թաց տեղի) չորս կողմը {շրջակարած} ոսկեթել ժապաւէնով եւ արծաթի բօժօժներով

դերձ, ենթադրում է գործել ինքնուրույն, {շրջահայացորեն} վերաբերվելով լեզվի ընդհանուր ոգու հետ:

, քանզի չեմք նմա օտար, քանզի մի արիւն {շրջան} առնու յերակս, եւ հետեւաբար հեկեկանք հո

գայթակղութեան քարի վերայ եւ դէպի ձախ, {շրջան} յառաջ, ծռեց պատմութիւնը իւր ուղիղ ճանա

ոցայ պատճառով չէ ուզում տեսնել նորա մէջ {շրջան} առնող առատ ուժերի հարստութիւնը: Այստեղ

յմը), - կենդանի պատմութեան եւ նորա մէջ {շրջան} առնող ոգու ուժը, ամէն ուսումնական կուս

ով այս սուրբ անունս. Ազգասէր: Երրորդ {շրջան} մինչեւ վերջին վրդովմունքի վախճանը

դանի արիւնի, ամէն վայրկեան եռում են եւ {շրջան} են կատարում իմ երակներում: Մեծ ճա

Ախոռի յատակի վերայ քարշած էր կաւիճով մի {շրջանագիծ} ․ նորա մէջտեղում մի ահագին սեւ կատու թաթ

ատճառը: Ախոռը ներս մտայ, տեսայ մի մեծ {շրջանագծի} մէջ մի սեւ կատու, որ լափում էր մի գլխա

վերայ, բայց չենք կարող չասել, թէ այն {շրջանակը}, որի մէջ երեւեցնում է նա ընթերցողներին

տական են պահել իւրեանց ազգայնութեան նեղ {շրջանակը}, միւս կողմից չէ պիտոյ նոցա ձեռքից թողո

ծածկած էր գեղեցիկ թաւիշեայ ֆէսով, որի {շրջանակը} կարած էր չերքեզի ոսկեթել ժապաւէնով, եւ

փաստեր, բայց այստեղ, մեր հատուածի նեղ {շրջանակը} չէ ներում ազատ ընթացք տալ նոցայ: Բայց

ցապատ բանտերի մէջ: Հիւսիսում՝ արջային {շրջանակի} տակ, բնակւում է ցրտաշունչ եւ դաժան Բոր

ում են երեւեցնել իւրեանց ազգութիւնը այն {շրջանակի} մէջ, ինչպէս էր յառաջ, այն ժամանակ այդ

օն չունի. նա այն միջոցին ճնշուած է նեղ {շրջանակի} մէջ եւ որոշուած նպատակով - մեռցնել կամ

ս բերել նորան Եւրոպական քաղաքաշինութեան {շրջանակի} մէջ։ Բայց ցաւելի է ասել, որ Հայաստանի

նքը, որպէսզի ազգութիւնը, աւելի մաքուր {շրջանակի} մէջ հանդիսանայ ընդհանուր մարդկութեան առ

րակը, ցանկալի էր մեզ, որ աւելի բնական {շրջանակի} մէջ տեսնէինք ցաւալի կատաստրոֆի պատկերը

աւորը իր շորերով կարող էր ապրիլ արջային {շրջանակի} տակ եւ ո՛չ Լուկուլլոսը իր կերակուրներով

լ է Փարիզեան տարազահնարի շորը, արջային {շրջանակի} տակ, կամ Լուկուլլոսի կերակուրը նոր Գրե

ուժի պատկերացույցից, նույնպես եւ նորա {շրջանակից} եւ պարագաներից: Մարդերի իրավունքը

ր: Ո՞չ ապաքէն ունի մի քանի փարայ, որի {շրջանառութեամբ} ապրում է նա եւ նորա ընտանիքը: Կարողութ

ններից, թէ յառաջանում էր արիւնի անկարգ {շրջանառութենից} սեռական գործարաններում: Ես ընդունում ե

սրտին եւ հոգուն, որովհետեւ նորա արիւնը {շրջանառութիւն} է կատարում իմ երակների մէջ, որովհետեւ

քը, որից պատճառւում է եւ արիւնի անկարգ {շրջանառութիւնը}, եւ սա առիթ է լինում նոյնպէս բարակացաւ

աւելին այս է, որ Պարոն Իսահակեանցը իւր {շրջանառութիւնը} հինգ ամիսը մի անգամ կատարող մոլորակների

սկսանում եմ ահա իմ Յիշատակարանի տարեկան {շրջանառութիւնը}, որ հիւանդութեանս պատճառով քանի ամիս ա

ել կարող էր դրամի հետ, ուրեմն եւ դրամի {շրջանառութիւնը} դարձնել իւր մէջ: Եւ այսպիսի դիպուածում

, կը ցրուէ նորան, որով ոչ միայն դրամի {շրջանառութիւնը} կը մտանէ ժողովրդի մէջ, այլ դրամի արժէք

էին նորանով, իւրեանց մէջ դարձնել դրամի {շրջանառութիւնը}: Գաւառներից գալու մետալեայ դրամը չպիտի

րանքը: Այս ճանապարհով միայն դրամի {շրջանառութիւնը} կը մտնէ ազգի մէջ, այս ճանապարհով միայն

ութիւնը չէ դարձնում դէպի մեր ազգը դրամի {շրջանառութիւնը} ։ Հերի՛ք է միայն ցոյց տալ, որ ձեռագործ

դուրս տալով, իւր մէջ պիտի դարձնէ դրամի {շրջանառութիւնը}: Եւ միայն հում բերքերը չեն, որ կ

անգամ ահա կատարել է արեգակը իւր տարեկան {շրջանառութիւնը}. ինձ հարկաւոր չէ քո բարբառի նեղսիրտ ձե

թէ սեռական գործարաններում արիւնի անկարգ {շրջանառութիւնը} ի՛նչ կերպով ծանրացնում է շնչառութիւնը:

արժողութիւն, արդեօ՞ք, արեգակի տարեկան {շրջանառութիւնքը} ազդեցութիւն ունէին այդ գիտութենների վեր

հարց կառաջանա փոխանակման եւ ֆինանսական {շրջանառության} միջազգային իրավունքի մասին: Մարդն ի

ջ ոչինչ չի հիշված. ինչի՞ է հավասար այդ {շրջանառության} գումարը: 3) Կարո՞ղ եք արդյոք որոշել Ն

րա վրա: 4) Ինչի՞ է հավասար Նախիջեւանի {շրջանառության} գումարը՝ արտասահմանից ստացված մթերքներ

րեւում է, որ Նախիջեւանի առեւտրի ամբողջ {շրջանառության} ծավալը հավասար է 8. 750. 000 արծաթ ռուբ

ակտուրային եւ գործարանային գործվածքների {շրջանառության}, գտնում ենք, որ նրա հարաբերությունը կ

րակության միջին թվից առնված մեկ միավորի {շրջանառության} արժեքի էկվիվալենտը կամ տարբերությունը 8

լեզվով, հին ձեւով իր մտքերը շարադրելու {շրջանը} եւ սկսել է գործածել նոր, վայրի, չմշակ

էր դեռեւս մի անգամ չաւարտած իւր ուսման {շրջանը}, ի՛նչ օգուտ ազգին: Փարիզեան ազգայ

ապէս պիտի մեռնի եւ նորա հասկացողութեանց {շրջանը} անբացուելի պիտի փակուին, որ նորա կատար

մեմ քեզ երեք շրջանով: Գործարանի առաջին {շրջանը} մինչեւ վերակացուի հրաժարուիլը Գործ

րդը ահա՛ ըստ կարգին: Գործարանի երկրորդ {շրջանը} մինչեւ վերջին վրդովեցուցիչ անցքը, որ պ

ում է ժողովրդի կեանքը եւ նորա բարոյական {շրջանը}, այդպիսի մարդիկ միշտ վնասակար են. պէտ

ւսեան դպրոցների մէջ. նորա բոլոր ուսման {շրջանը} կատարւում էր չնչին բաների մասին վիճաբան

, թէ այդ երկնային եւ փրկարար ուղղութեան {շրջանը} արդեօք որքա՞ն տարածութիւն ունի այն տեղե

արեկեցութիւնը, որոշեալ հասկացողութեանը {շրջանի} մէջ: Տարակոյս չկայ որ կը գայ օր,

խեղճ գործարանը իւր կարճատեւ, խռովալից {շրջանի} մէջ գրեթէ բազմաթիւ վերակացուք եւ շատ հո

ն տալու համար գործարանի մասին, ես երեք {շրջանի} մէջ ամփոփեցի նորա անցքը: Առաջին համարե

նական կերպով, կամ դրուէր ֆանտաստիկական {շրջանի} մէջ: Նա ասում է, թէ այժմեան երեւելի պ

մանափակւում էր մի քանի յայտնի խնդիրների {շրջանի} մէջ, որից չէր կարելի ուսանել եւ մի նոր

լաւ նայիր դու կազմութեան Հողագնդի {շրջանին}, Կտեսնես այնտեղ անտարակոյս

եպս, ես տեղեկություններ եմ ստանում այն {շրջանից}, ուր մի ժամանակ ապրել եմ, թե չէ ես ին

ւոր մարդիկ, որ, դուրս գալով հասարակաց {շրջանից}, բարձրացել էին սորա հորիզոնից: Այ

նուորը դուրս է եկած իր ընկերական կեանքի {շրջանից}. նա ընկերական եւ քաղաքային կեանքի մէջ

րք պահպանութեան: Պէտք էր մի փոքր աւելի {շրջանկատ} լինել այսպիսի ծանրակշիռ գործերում. պատ

գրել եւ խօսել յունկն ժողովրդեան: Նոցին {շրջանկատ} եւ առողջամիտ Եւրոպացոց անմոլար շաւղօք ը

է այդ բոլորից էլ օգուտ քաղել խնամով եւ {շրջանկատ} ընտրութեամբ։ Եթէ այժմեան գրագէտը մի որ

կայ ասել, որ այս բանի համար հարկաւոր է {շրջանկատ} ուսումնասիրութիւն մշակող հեղինակների կո

դել խաւար առաջնորդութեան հնոցն, առանց [{շրջանկատն} ուշադրութեան որ ինչ այժմուս հայկական ըն

ս զգուշաւոր քննութենից, դեռեւս ամենայն {շրջանկատութեամբ} պիտոյ է հաշուի եւ համարի տակ դնել այն հ

րքան ընթացք եւս կատարէ, ո՛րքան զանազան {շրջաններ} առնու, ի վերջոյ, էականապէս կենդրոնանո

նի մէջ եղած անցքերը ահա պատմեմ քեզ երեք {շրջանով}: Գործարանի առաջին շրջանը մինչեւ վերակա

ազատություն ես վայելում, թեեւ շատ նեղ {շրջանում}, ապա դրանից կարող ես եզրակացնել, թե ի

ցանքսերի համար՝ աշունքից). սկզբնական {շրջանում}, սորգոյի ծլելուց հետո, թփերի միջեւ եղ

Հիշո՞ւմ ես անցյալը, երբ ջերմ ընկերական {շրջանում} գիշերներ էինք լուսացնում. ո՞ւր են այժմ

ը, որչա՞փ աւելի զուարճալի կը լինի նորա {շրջանում} ման գալը, որչա՞փ կը կենդանանայ օդը, ե

ացրեց: Անանյանների մոտ նա յուրայինների {շրջանումն} է։ Ես նրան ( լուրջ եմ ասում), խղճում

եւ քննել թէ ինչպէս մարդկային գիտութեան {շրջանր} աւելի տարածութիւն է ստանում աստիճան առ

եւ խավարի հետ եւ, որքան թույլ տան մեզ {շրջապատած} հանգամանքը, պիտի խորտակեմ դավաճան վիշա

պահական զօրութիւնը, ընկնում է բնութեան {շրջապատած} ներգործողների ազդեցութեան տակ. օդը մի

չէիր կարող վատնել նորա նիւթը, պատճառ, {շրջապատած} էիր նոյնպէս բնութեան օրէնքներով: -

։ Զինուորները, որ Դուքսի հրամանով {շրջապատել} էին Պարլամենտը, զօրացնում էին միեւնոյն

չայից) շինած վահանի նման բան, այլեւ, {շրջապատելով} փետուրներով եւ ներկելով ոտքերը, հաւատա

ժողովուրդը խռներամ դիմեց պատրիարքարան, {շրջապատեց} այն, եւ, չնայած զօրքի դիմադրութեանը,

կառակ արին. ուրա՛խ սրտով ծաղր անելով՝ {շրջապատեցին} ինձ, բացին իմ վրայ իրենց բերանները եւ

ութենից յետոյ բոլոր Յիսուսեանների տները {շրջապատեցին} կօրսիկացի զինուորները։ Պապական աստիճան

րգ եւ բարոյական դպրոցի մէջ, այնուհետեւ {շրջապատէին} նորան առաքինի մարդիկ, այդ մանուկը, չա

ան խօսելու ժամանակ չէ պիտոյ մոռանալ այն {շրջապատը}, որի մէջ կատարւում էին այն իրողութիւնք

եւ հասկացողութեան աստիճանը, այլեւ այն {շրջապատը}, որի մէջ կանք մեք, վաղուց արդէն հարկա

, կենդանացուր քո յիշողութեան առջեւ այն {շրջապատը}, որի մէջ ապրեցար, ի՞նչպէս են, կա՞ն ա

նք տուել այն հանգամանքները, այն օդեղէն {շրջապատը}, որի մէջ, այն հողը, որի վերայ պիտոյ

է կարող էր կամ թէ պիտի լինէր, եթէ նորա {շրջապատը} ընդարձակ եւ արեւակէզ դաշտ եղած չլինէր:

ւնը, եթէ իւր անձնաւորութեան եւ արտաքին {շրջապատի} մէջ կար մի ներդաշնակութիւն, մի համակրո

մի բոյսի, կարող էր նորան պահել այնպիսի {շրջապատի} մէջ, որի արդիւնքը ( результатъ) համաձ

Ամենեւին ոչ. պատճառ, նա չէր տեսել իւր {շրջապատի} մէջ, որ, իբրեւ մի սովորական բան, գոր

որի հետ, անտարակոյս, կապակից էին նորա {շրջապատի} յեղափոխութիւնքը: Զարմանալի ժամանակ է մ

ու հրապարակ իջանք, գիտէինք, որ խաւար {շրջապատի} մէջ բանտարկուածների համար շատ ցաւեցուցի

րբ նորա հոգին ներգործում էր մի նիւթական {շրջապատի} մէջ, երբ կրում էր իւր վերայ այն կաւեղէ

անակից յետոյ մի այդպիսի մարդու նիւթական {շրջապատի} տպաւորութիւնքը, ազդելով նորա զգացողութ

մի բարակ կերպով ներս էին բերել պապական {շրջապատի} մէջ այն գաղափարը, թէ ամբողջ երկրագունդ

առանձին առանձին առաջ երթային լոկ իրենց {շրջապատի} վերաբերութեամբ։ Ո՛չ, մշակութիւնը պիտի

ից եւ կրթութենից, նորա ընկերութենից եւ {շրջապատից}, այլապէս, արդար չէր լինելու Աստուծոյ

, Սօսը դարձեալ դուրս է գալիս իր բնական {շրջապատից} եւ բնութիւնը դառնում է առասպել) շատ ըն

ը, այլեւ ծառայում էր իբրեւ օրինակ նրան {շրջապատող} մյուս պետությունների համար: Թուղթս չի

չ որ ցոյց կը տաս. նա միեւնոյն է իւրեան {շրջապատող} արտաքին աշխարհի եւ ընկերութեան ձեռքում

րդ, գտանուելով այնպիսի աշխարհում, ուր {շրջապատող} բնութիւնը տրամադրում էր սիրտը եւ հոգին

յնուհետեւ այդ արարածը պիտի խաղալիկ լինի {շրջապատող} բնութեան ձեռքում, իսկ եթէ մի արարած կե

երից, այստեղ եւս չեմ կարող մոռանալ ինձ {շրջապատող} բնութիւնը եւ վեր բարձրանալ մտքով դէպի ք

ջերմութեամբ շրջակայքում, եթէ այդ անօթը {շրջապատող} օդը աւելի ճնշէր այդ անօթը, քան թէ նորա

ղութեան, եթէ աչքի տակ ձգուին բոլոր մեզ {շրջապատող} պայմանքը: Իսկ ի՛նչ ասենք, մինչդեռ

ողովրդին եւս մոռանալ XIX դարը, մոռանալ {շրջապատող} հանգամանքները եւ յետ գնալ, հեռանալ մին

ուտ ու առողջ հայացքներ ստանան կյանքի եւ {շրջապատող} աշխարհի մասին: " Ուսումնականք, ե

ան ազատութիւնը, որովհետեւ ենթարկւում է {շրջապատող} աշխարհի եւ ժամանակի ազդեցութեան եւ զուգ

, եթէ ուսանենք այն ժամանակի պէտքերը եւ {շրջապատող} աշխարհի հասկացողութեանը գումարը, այն ժ

այս բանը, նա հիւանդ պառկած տեղից ասաց {շրջապատող} Պալատականներին. " Ուրեմն պիտոյ է, որ

ի անուշադրութիւնքը մի փոքր էլ հեղինակին {շրջապատող} աշխարհի ազդացքը, եթէ նաեւ ամենայն խստո

այ։ Ինչպէս բնութիւնն է, ինչպէս մարդու {շրջապատող} աշխարհն է, այնպէս կը լինի եւ մարդուն կ

ւթեան լուսի եւ օդի, մէկ խօսքով՝ նորան {շրջապատող} արտաքին աշխարհի ազդեցութիւնից, քանի որ

ովուելով կրակի վերայ, բոցերով ամենեւին {շրջապատուած} մեռանում է ահա եւ կեանքի վերջին շնչումը

մասնակից կը լինիք այն տխրութեան, որով {շրջապատուած} է հոգիս ներկայ րոպէում: Չկարծէք,

ից. մանաւանդ որ ձեր դուստրը ամենայն օր {շրջապատուած} է հրապոյրներով, ամենայն օր բորբոքուած

Արարատեան դաշտը, որ ամէն կողմից գրեթէ {շրջապատուած} է ապառաժ եւ մերկ սարերով, նոյնպէս եւ Ա

հաղորդակցութիւն այն առարկաների հետ, որ {շրջապատում} էին մի արարած: Ինչո՛ւ համար կտրել: Եթ

ւ անվայելուչ բան, քանի որ բոլորն իրենց {շրջապտույտը} կատարում էին վերացական աշխարհում։ Գործ

էր այդ համակարգութիւնը, ինքնըստինքեան {շրջափակում} էր նա իր հետեւողքը մի մշտական կենտրոնաց

այէլ Չամչեան, որ եւ 'ի բազում ժամանակս {շրջեալ} 'ի քարոզութիւն 'ի հեռաւոր երկիրս գնաց մ

ւածը, որպէս զի կարողանան իւրեանց կողմը {շրջել} Արեւելքի հզօր իշխանները։ Կոնդակ կո

վերջապէս կարողացաւ նորան դէպի իւր կողմը {շրջել} ։ " Հոգեւոր Վարժութիւնքը " խզեցին եւ մի

ից յառաջ գնացին Օրտիցի մօտ եւ կարողացան {շրջել} նորան իւրեանց կողմը։ Օրտիցը ինքը Պապին

հոգեւոր իշխանների առաջեւ, աշխատում էին {շրջել} նորանց իւրեանց կողմը։ Այս Կարգի Պ

ականների սրտի մէջ, կարողացաւ իւր կողմը {շրջել} ջերմեռանդ կուսակիցներ եւ ընկնել զարհուր

դութենով, կարողացան նոքա իւրեանց կողմը {շրջել} զինուորները, հաւատացուցին նորանց, թէ

ունեցած կապակցութեններովը իւրեանց կողմը {շրջել} դատաստանի ձայնը, բայց սխալեցան։ Շ

այի, հիմնադրի կարգին ճիզվիթաց, որք առ {շրջելոյ} զուշադրութիւն ժողովոյն ի բուն խնդրոյն,

կյանքի միանգամայն պրոզայիկ վիճակից երես {շրջելով}, դառնում եմ դեպի, եթե ոչ ավելի բանաստ

ս եւ լսածս: Բայց հերիք է առ այժմ, {շրջենք} մեր երեսը այդպիսի մառախլապատ կերպարանքի

արապատից դուրս գալով, եթէ իսկոյն դէմքդ {շրջես} արեւմուտք եւ աջ կողմդ Սրբազնագոյն Սիւնհ

ականութեան դեւը, եւ այս շփոթութեան մէջ {շրջեց} թանաքամանը տետրակի վերայ, որով ապականե

եցաւ պտուկին, տեսաւ, որ ջրով լիքն է, {շրջեց} պտուկը, եւ ահա նորա միջից դուրս ընկան

եւացան ոչ սակաւ, որով եւ յայլ կերպարան {շրջեցան} իրք։ Սակայն գիտել արժանի է, թէ յայս ա

ս այնպիսի ճարտարութեամբ լարեցի նորանց, {շրջեցի} գլուխները, խառնափնդորեցի մտքերը, որ ն

ենում էր ստութիւնը ճշմարտութեան զգեստով {շրջեցնել} աշխարհումը: Այս անմիտը բոլորովին

նքից, կրկնապատկեց ջանքը, որ իւր կողմը {շրջէ} որպէս Պապը, նոյնպէս եւ Կարդինալ Գուիդի

նայն հնար գործ էր դնում, որ Պապի կողմը {շրջէ} նորան։ Երբ այս անօգուտ եղաւ, նա լրտես

ւնտ ստերլինգ: Իսկ առանց կառաց անհնար է {շրջիլ} հետի, մի վասն սաստիկ յորդահոս անձրեւաց

ենայն խոչ եւ խութ եւ մի 'ի լաբիւրինթոսի {շրջիլ}, ոչ գտանելով զելս, որոյ վասն եւ միշտ

գործէք, դատարկք եւ փասքուսք վայրավատին {շրջիք} 'ի խաղս եւ 'ի զբօսանս ցնդիք, ընդ կանայ

ԺԱՄԱՆԱԿ Ընդ այս վճիտ {շրջմոլիկ} անգայտ անօսր ընդ կամար, Դատ կնքեա

։ Այս ծովեզրից անցաւ նա Տրաւանկօր։ Այս {շրջմոլիկ} Եւրոպացի մեծ բրամինի հրաշալի գործերի լո

, որպէս ճախնային գազը կամ գերեզմանական {շրջմոլիկ} կրակը, գնդաձեւ կամ կծկաձեւ կայծակը,

ի առաջ չէ. Եւ ինքն իսկ չէ՞ Եհովան, Որ {շրջում} է, ժուռ գալիս Այս դրախտում պատուական Ե

ց մինչեւ այժմ, անարգ մարդու պէս, {Շրջում} եմ անտուն եւ միշտ անկայան։

մի փոքր մոռանալու համար, ես շատ անգամ {շրջում} էի միայնակ Գանգէսի ափերումը: Երբ զայրա

եաց Ընդ սոսկ տեսիլ կայծականն {Շրտուցեալ} երամակաց Առնուն, ասես, սիրոյ զմա

Փանտեսսոն Մատատինիոն անունով, մօրուքը {շփացնելով} կանգնեց հանդիսաւորների առաջը. ապա կանչ

ի վերայ ոչ ոք համարձակութիւն չունի արատ {շփել} ), իրաւունք չունի, իւր անսխալական քնն

Մարկոսը քնաթաթախ բացեց աչքերը եւ երեսը {շփելով} հարց արեց քնից վեր կացած աղախնու ներս մ

եւ երկու ձեռքերով գլխի ետնակողմից յառաջ {շփելով} իւր կիսով չափ սպիտակ մազերը ճաղատ ճակատ

արդալով այս նամակը բարկացաւ, եւ ճակատը {շփելով} սկսեց ճեմել տան մէջ: Աւելորդ եմ համարո

Այնուհետեւ բոլորդ ողջ եղեք եւ ներողամիտ {շփերթ} նամակիս համար: Ամբողջովին քոնը Մ

Շատերն իջան, Ովկիանի Խոր յատակը {շփեցին}, Մանրացուցով տեսանելի Մեզ ն

կու հարյուր հոգի, կար մի մեծ աղմուկ եւ {շփոթ}: Մտածեցի մոտենալ բազմության եւ հասկանա

պուիլը հաստատուելէն ետեւ... Մխիթարեանց {շփոթ} ատենին վճարած տուգանաց հաշւոյն հետը անո

րելով, ինչ որ դեռեւս մնացած էր խառն եւ {շփոթ}: Արգոյ վարդապետը այս բաները տպում է իւ

նը Փարպեցու ժամանակի վերաբերութեամբ շատ {շփոթ} հասկացողութիւն ունի։ Երբեմն ասում է,

հետ հաշտուիլ: Երբ վաճառականը, մի {շփոթեալ} եւ աղմկեալ տեղում, կեանքի հոսանքի մէջ

ոցա, որ աստուածութիւնն ու մարդկութիւնը {շփոթեալ} ըսին ի Քրիստոս ": Բուն խոստովանութիւն

երհուժանի կամ Մեհրուժանի անունը պէտք չէ {շփոթել} Արծրունեաց տանից դուրս եկած ուրացող Մեհ

այլոց հնախօս հեղինակաց: Բայց խառնել եւ {շփոթել} զդարս եւ զժամանակս եւ պահանջել, [անխոր

արբեր բաներ են եւ առանց ուղղախօսութիւնը {շփոթելու} չեն կարող իրար տեղ գործ դրվել։ Ներգործա

խնդրելոյ ի Թադթէոս եպիսկոպոսէ, զի մի՛ {շփոթեսցեն} ընթացք գործոյն եւ անախորժութեանց յարիցի

րտօնութենից: Խօսակիցը վայրկեան մի {շփոթեցաւ} եւ, իրաւը պէտք է ասել, խղճի խայթ եւս

մերս եկեղեցի զմի բնութիւն ի Քրիստոս ըստ {շփոթմանն} Եւտիքեայ, եւ ո՛չ զերկուս բաժանեալս եւ

։ Նորանից յետոյ, ձանձրացած լինելով այդ {շփոթների} նեղութիւնից, կամեցայ աղօթքի պարապել եւ

զխոստովանութիւն միոյ բնութեան, իսկ թէ {շփոթող}, զկրկին բնութեանց բուռն հարցէ ճառել:

րեալ մի բնութիւն, դրականապէս եւ ընդդէմ {շփոթողաց} եւ՛ ընդդէմ բաժանողաց, առանց երբեմն յայ

ղքը: Մանուշակը այս հարցմունքի վերայ {շփոթուած}, կարմրեցաւ մինչեւ ականջները եւ աչքերը

ակը ցցւում են Խանի կուրծքի մէջ: Մարիան {շփոթուած} այս սպանութեան երեսից, կամենում է աղաղ

բանի պարզ հասկացողութեանը, ձախողակի, {շփոթուել} է նոր լեզուի մէջ։ Առանց նորան էլ մեր մ

ինակդ յարմար չէ եւ ես շատ ուրախ եմ, որ {շփոթուեցար}: - Ի՞նչ զանազանութիւն կայ առաջին եւ

Այդ խօսքերի վերայ Մանուշակը դարձեալ {շփոթուեցաւ}. նա երկիւղ էր կրում, թէ լսելու էր Շահ

դարձեալ, ինչպէս, նորանով, բանը պիտի {շփոթուէր} եւ ընթերցողը պիտի դժուարանար հասկանալ,

էս էին Փարիզի հանգամանքը. նա ընկաւ այն {շփոթութեան} եւ խառնակութեան մէջ, որ պատճառուել էր

նստած տեղից գրականութեան դեւը, եւ այս {շփոթութեան} մէջ շրջեց թանաքամանը տետրակի վերայ, որ

րող էի ես եւս միտք բերել, բայց այսպիսի {շփոթութեան} մէջ... գուցէ մոռանայի եւս: Շատ ստոյ

: Քահանան չկարողացաւ հասկանալ նորա այս {շփոթութեան} պատճառը:

րուել էին նորա պատկերով։ Ֆրանսիայն {շփոթութեան} մէջ էր, թէ ո՞վին ընտրէ թագաւոր։ Բօրդո

ով, առաջին հարուածը՝ մահացուցիչ։ Մեծ {շփոթութեան} մէջ ընկան բոլորը։ Եթէ Րաւալեակ ձեռքից

եր պատմական յիշատակարանների մթութեանց, {շփոթութեանց} եւ երբեմն բաբելոնեան խառնակութեան այնպէ

պատճառով անծանօթը դեռ չէր ուղղուած իւր {շփոթութենից} մինչ Թիւթիւնճի-օղլու տիկինը յայտնուեցաւ

էական է բային խնդիր չդառնայ եւ գաղափարի {շփոթութիւն} չծագի։ Բայց մեզ կարող են ասել, թէ ինչ

ղմյանը կթողուք տետրակի մեջ, որով առանց {շփոթության} հայտնի կլինի ստորագրողի անունը, օրինակ

ովին խորհուրդ չունին պատմութեան համար, {շփոթում} է պատմական հնախօսութեան հետ. երեւի մտա

նորա աչքերի մէջ: - Ինչու՞ այդպէս {շփոթում} է եւ խռովում է քո խաղաղութիւնը իմ պարզ

չկամինք խոստովանել. Պատճառ՝ նոքա {շփոթում} են Մեր երջանիկ կեանքի թել:

ութեան հպատակութիւնը մինչեւ այն աստիճան {շփոթում} է հասկացողութիւնքը: Ապա եթէ փիլիսոփայո

ղճ պատանին միսիոների հարցերի տարափի տակ {շփոթված}, մեր եկեղեցու նկատմամբ նրա լկտի ծաղր ո

ուրեմն ամէն խօսք իրարից տարբեր է եւ չէ {շփոթւում}: Փիլիսոփայ պարոնները իրենց համակարգութ

- Ես շատ պարապած եմ, ուստի շատ անգամ {շփոթւում} եմ, - պատասխանեց պ. Յովնաթանեանցը, ծ

ն վերջաւորութիւնք բուն էական բայի հետ չ'{շփուելու} համար չէ կարելի բաժան գրել, երբ բայը գ

երբեմն երբեմն զարմացական " մեղաներով " {շփում} էին իւրեանց սպիտակ մօրուքը: Խօսակցութի

: Ինձ թուեց, թէ աչքիս է երեւում... {շփում} եմ ճակատս, սրբում եմ աչքերս, որպէսզի

ջապես, տասնամյա փորձը այս ասպարեզում, {շփումը} ժողովրդի հետ՝ բոլորովին տարբեր կողմերո

Նորան մոռցան... Պարում են տօնի {շքեղ} զգեստով. Ապա ո՞վ է գիշերը, որ եր

Ցնծա՛յ, Արբատ, ուրախացի՛ր, {շքեղ} դէմքդ փայլեցուր, Որ Արցախից եկաւ

ն.. Ցնծա՛յ, Արբատ, ուրախացի՛ր, {շքեղ} դէմքդ փայլեցուր, Որ Արցախից եկաւ

րո՛ն, Անտուն, անտէր աղքատին ": Նորա {շքեղ} ննջարանում Բնակւում էր Աստղիկը. Նորա ո

Եկեղեցւոյն, որ շինեց. Նա տեսաւ {շքեղ} տաճար Ու դէպի նա աղօթեց։

տեղից ցոյց տուեց մի վանք հոյակապ, {Շքեղ} զարդարուած պարսպով ահագին։

այնտեղ, Մտայ վանքի մէջ, զարդարած {շքեղ}, Սենեկից սենեակ անցայ, եւ միւսու

ր, այլ եկաւոր էր. նա, որ այժմ այնպէս {շքեղ} է, առաջին օրերումը մի խեղճ դրութեան մէ

անպաճոյճ գերեզմանի վրայ, որ դեռեւս չէ {շքեղազարդած} մարդահաճութեան յիշատակարանով կամ արձանո

իկէի զոր հիմնարկեալ նորոգեաց մեծապայծառ {շքեղութեամբ}, ըզհնացեալ գործ նախնեացն իւրոց քաջ զօր

երի, եւ սարդի ոստայն պատեց նոցա նախկին {շքեղութեան} վերայ: Շատ ձմեռներ անցան, շատ գարունն

ութիւնը, որ պարգեւել է եւ բերել է նոցա {շքեղութիւն} եւ պարծանք, եթէ կարելի լինէր, նախանձի

մի փառաւոր թատրոն կանգնելու համար, որի {շքեղութիւնը}, յարմարութիւնը եւ այլ յաջողեցուցիչ որպ

տճառաբանությամբ, թե Վատիկանի արձանները {շքեղությամբ} եւ գեղեցկությամբ շատ ու շատ գերազանցում

ած ու սառն արձանների գեղեցկությունից ու {շքեղությունից}, երբ նրան պակասում է իրական եւ կենդանի

սպասաւորս այս ընդունի նոյնպէս զմեդալիոն {շքոյ} ի նոյն տէրութենէ եւ հանդիսակից լինի տօն

ր օրէնքներին հակառակ գործ գործեց. Ադամ {Շօյլ} Յիսուսեանը ստացաւ առաջնակարգ Մանդարինի

որ Կայսրի հայրն էր համարւում։ Խորամանգ {Շօյլը} շուտով տիրապետեց երկնքի որդու կամքին,

աներով եկան Կանտօն քաղաքը, բայց խարդախ {Շօյլլը} հաւատացուց իւր աշակերտ Կայսրին, թէ Հօլ

ի ժողովրդենէն, կարճեսցի անշուշտ, ընդ {շօշափել} նոցա զմեր ամենեցուն զանօգուտ եւ անշահ ա

Ոչ կարացեալ ցայս վայր իմաստնոց հայոց՝ {շօշափել} զհետին չքաւորութիւն հին մատենագրութեանն

ւն ունենալ այս Կարգի մասին, ճանաչել եւ {շօշափել} նորա հոգին։ Այս խորհրդով, ես ցոյց

որենացու խնկելի ոսկրների հետ, իսկ այժմ {շօշափելի} կերպով ցոյց տալու համար, թէ այդպիսի բա

գելութիւնը առաջին անգամ փորձական կերպով {շօշափելի} կացուց ինձ արգելական մարդու թշուառութիւ

նաւանդ գրքի վերջաբանի մէջ, շատ որոշ եւ {շօշափելի} կերպով ցոյց է տալիս, թէ ազգը, ազգի կե

րտաքին բռնութեան ձգտողութեններից: Սորա {շօշափելի} օրինակը տեսանելի է Անգլիոյ մէջ: Ա

նը վկայ է բերում Նա: Առանց մարմնի չկայ {շօշափելի} կենդանութիւն, իսկ մարմինը նիւթ է եւ մա

ընթերցողների ուշադրութիւնը: Որչափ {շօշափելի} եւ հասկնալի է տնտեսական խնդրի ճշմարտութ

ակցութիւնը առիթ ունինք մի փոքր պարզելով {շօշափելի} կացուցանել մեր ընթերցողներին: Նո

ղփաղփելուց եւ իւր խորին փիլիսոփայութեան {շօշափելի} չքաւորութիւնը յայտնելուց, այլեւ եթէ նո

ղաւ այս սքանչելի հաւասարութեան էական եւ {շօշափելի} արդիւնքը: Յանցանքը երկու մարդ սպանեց,

լի վատ ` ոչնչութեան մէջ, որովհետեւ օդը {շօշափելի} է զգայարանների համար: Բայց պատրաստ

եւում է նորա քաղաքական կեանքում պարզ եւ {շօշափելի} կերպով: Երեսունից աւելի կտորներից բաղկ

ւ Աշտարակ, ուստի եւ տարբերութիւնը աւելի {շօշափելի} է։ Բայց, աստիճան աստիճան երթալով, տարբե

ական կողմից, որովհետեւ մարդու նիւթական {շօշափելի} եւ ըմբռնելի մասը, այսինքն՝ մարմինը,

եղծութիւնը մարմնաւորում է, տեսանելի եւ {շօշափելի} կացուցանում է մեզ ազգի հոգեկան կեանքի ա

ատութեան էական արժանաւորութիւնքը շատ եւ {շօշափելի} են, մինչդեռ թերութիւնքը չնչին եւ աննշա

ղեցիկը՝ առաջիկայ տարում։ Սորա պարզ եւ {շօշափելի} օրինակը թերեւս շորերի վրայ տանք։ Տասը

, որ աւելի իրական աշխարհին պատկանելով, {շօշափելի} էին նաեւ լոկ գիր կարդալ գիտնալով մեր գր

թիւնը պաշտպանելու եւ հակառակ կարծիքները {շօշափելի} փաստերով մերժելու։ Խելքը գլխին մարդը տ

լի վրայ, որ նա ամեն օր չյիշէր Եգիպտոսի {շօշափելի} աստուածները, եթէ այս բոլորը հերիք չէին

Իսրայէլը, որ Եգիպտոսի մէջ տեսանելի եւ {շօշափելի} աստուածների սորված լինելով՝ չէր կարող

ն տակ մնալով՝ էլ չէր կարող տեսանելի եւ {շօշափելի} աստուածների հնազանդուիլ, որովհետեւ նոր

ասէրքը, թէեւ ոչինչ չեն տեսանում, բայց {շօշափելով} հասկացան, որ ճշմարտութեան քարոզիչքը չե

նել մարդ միայնակ։ Առ խարխափ {շօշափելով} Գտանում է այն ծակի մէջ Քարի ծ

ի քանի անուսումն եւ ռամիկ Հայերի հետ եւ {շօշափելով} նոցա տգիտութիւնը, կարծում են, թէ մեր

չէ հերիքանում միայն մի քանի թերութիւնք {շօշափելով} անգլիական կառավարութեան սահմանադրութեան

եւ նրբանում են, որ մի մաշուած դրամ եւս {շօշափելով} կարող են հասկացնել կուրին դրամի որպիսու

կարող էր վերացնել: Տեսնելով քո սիրտը, {շօշափելով} քո հոգին, եւ, այս քննութենից յետոյ,

թիւնը աւելի թոյլ է, քան թէ տեսնելու եւ {շօշափելու} տպաւորութիւնը: " Սոս եւ Վարդիթերը

ը. Բարոյական մարդկութեան Ո՞վ {շօշափեց} բազկերակը, Գրեց ֆիզիոլոգիան.

Ճնշէր, պրկէր, մերթ թողոյր Մերթ {շօշափէր} նա զԱդամ, Մերթ հինինայր, մերթ ու

ուտներն են գգւում յար, Սահում են լուռ {շօշափող} Մատները մեր հրեշտակի ` Շրթունքները ծր

ատի յաւիտենական ձիւները եւ սառցանոցները {շօշափող} մթնոլորտը միշտ սեղմուած եւ ճնշուած վիճա

ոյր մարդերի ձեռքի մատները կամ առհասարակ {շօշափողական} ջլերը այնպէս զօրանում են եւ նրբանում են

........................... Եւ {շօշափուեցի՜ն} Ստինքներն կոյսի - Ու ծիրանեգոյն ` Խա

ւ մինչեւ այստեղ եւ կարծում էիր, թէ ահա {շօշափում} է նա իւրեան հարկաւոր առարկան... Կը ստա

ջերմին Մերթ պրկում էր ու թողնում, Մերթ {շօշափում} Ադամին, Մերթ հեւում էր, մերթ ուռչում

տի օդը: Հիւլեքը այս օդի, որ անմիջաբար {շօշափում} էին տաքացած մարմիններին, լայնանալով եւ

թիւն ընդհանուր կազմուածքի. տեսնում է, {շօշափում} է, ճաշակում է, հոտոտում է, հետեւաբար

ը ոչինչ էր. ոչինչ չէ՛ տեսանւում եւ չէ՛ {շօշափւում}, բայց մոխիրը ընդհակառակն եւ տեսանւում

մոխիրը ընդհակառակն եւ տեսանւում է, եւ {շօշափւում} է... - Ես ընդդէմ չեմ դորան. բայց

զօրագլուխը, Լյուդովիկոս XIV, Կարդինալ {Շօշֆուկօ} եւ մի քանի այլ մարդիկ։ Ուխտապահերի տնե