մեր
աւանդութիւնքը
եւ
այլն,
եւ
այլն։
{Շա՛տ}
բարի,
պատասխանում
եմ
ես,
բայց,
ասա՛
Խոստացել
եմ
չլինել
Ես
ուխտադրուժ
-
այդ
{շա՛տ}
լաւ,
Բայց
թէ
սիրուց
հրաժարուե՞լ,
Չճաշ
մեզ,
թէ
եւ
ո՛չ
իւիք
ինչ
գթեցաք:
{Շա՛տ}
իսկ
իցէ
մեզ,
ստուգութեամբ
ասեմք,
եւ
կ
Եւ
ես
եմ
ա՛յն
Ղազարը,
որին,
քո
եւ
{շա՛տ}
ուրիշների
ասածին
պէս,
փոխանակը
մարդ
չկ
ահ
սպանող,
ամենի՛
երախտաւոր,
քաղցր
եւ
{շա՛տ}
ողորմած։
Եւ
այս
բոլորը
մեր
համար
իր
ն,
եւ
այդ
բոլորը
մանրամասն
գրել
այստեղ
{շա՛տ}
աշխատութիւն
եմ
համարում
եւ
աւելո՛րդ.
պ
ամբասում
էին
ինձ,
գրով
գրելու
համար
ես
{շա՛տ}
աղտեղի
եմ
համարում։
Բայց
նոցա
հայհոյան
որ
քահանաների
վրայ,
այդ,
դուք
ինքներդ
{շա՛տ}
լաւ
տեղեկացած
լինելով,
գիտէք...
տիրոջ
)։
Փարպեցին
այս
Թղթի
մէջ
առհասարակ
{շա՛տ}
է
հետեւում
Պաւղոսի
ձեւերին,
ինչպէս
պիտ
ններում
Փարպեցին
կամ
նո՛ր
էր
ծնած,
կամ
{շա՛տ}
շա՛տ
երկու
երեք
տարեկան
եւ
այս
կերպով
4
ւմ
Փարպեցին
կամ
նո՛ր
էր
ծնած,
կամ
շա՛տ
{շա՛տ}
երկու
երեք
տարեկան
եւ
այս
կերպով
455-ին
ն
քա՛ջ
ճանաչելով
Կամսարականների
յարգը,
{շա՛տ}
անգամ
վայելած
լինելով
նոցա
մարդասիրութի
ելով
հասկանում
ենք
հասարակ
ժողովուրդը)
{շա՛տ}
ցած
է
հայոց
ազգի
բարոյականութիւնից:
Մե
յսպէսն
մեռանի,
Մեր
սուգն
ու
կոծը
{շա՜տ}
շա՜տ
մի
եօթնեկով
կը
պրծնի,
Եւ
թէ
ն
մեռանի,
Մեր
սուգն
ու
կոծը
շա՜տ
{շա՜տ}
մի
եօթնեկով
կը
պրծնի,
Եւ
թէ
իսկոյ
1885
թ.
Մոսկուա
ՅՈՅU
{Շա՜տ}
տարիներ,
շա՜տ
օրեր
Անցան
դժբաղդի
կուա
ՅՈՅU
Շա՜տ
տարիներ,
{շա՜տ}
օրեր
Անցան
դժբաղդի
գլխից.
այց
մի՞թէ
չկային
այնտեղ
եւ
լաւ
մարդիկ,
{շա՜տ},
եւ
ի՞նչ
իրաւունք
է
ասել,
թէ
ամենեքեա
րով
տպածը,
գրեթէ
բառ
առ
բառ:
Եւ
մի՛թէ
{շա՞տ}
ժամանակ
անցաւ
այն
օրից,
երբ
ընդհանրակա
խափանների
մեծութեամբ
չէ՞
չափւում:
Միթէ
{շա՞տ}
մարդիկ
կան,
որ,
հասարակաց
սխալ
կարծիք
դեռ
տասներորդն
է,
որ
փորում
եմ,
միթէ
{շա՞տ}
է։
Եթէ
այսքան
եւս
չլինի,
ասե՞ս
որ
պիտ
ն
թե
կամիք
հարցանել՝
տաք
է,
մեկ
երկու
{շաբաթ}
առաջ
քիչ
մը
ցրտեց
եւ
բուք
եկավ,
այժմ
տ
նդ
այն
սեւը,
հետո
Պետերբուրգ
գնացի.
2
{շաբաթ}
հետո
քիմիայից
քննություն
ունեի,
այժմ
թ
հասած:
Այն
ոտանավորն
կուղարկեմ
դիմացի
{շաբաթ},
խնդրեմ
ներողություն:
Պարոն
Նազարյ
մ
երկրորդը
ճանապարհ
կընկնի
դեպի
Ձեզ
այս
{շաբաթ},
եւ
ապրիլի
մեջ
կտպենք
մարտը
եւ
ապրիլը
եւ
զորեղ
մարդերից:
Ես
այսուհետեւ
ամեն
{շաբաթ}
նամակ
կգրեմ,
քանի
որ
Նախիջեւան
ես,
ան
սկզբին:
Պետք
է
այդ
սերմերը
ցանել
երկու
{շաբաթ}
առաջ
այն
օրից,
որից
հետո,
հավանականու
ւթյուն
պատճառող
ստոր
լորձաթաղանթը:
Այս
{շաբաթ}
ոչ
մի
անգամ
չեմ
ափսոսացել,
որ
մենք
տես
ուղարկածիցդ
չի
կարելի
ճարել,
ապա
եկող
{շաբաթ}
կուղարկես
մի
ֆունտ՝
մի
քանի
օր
սրանից
:
Եվ
ինչպե՞ս
չընկնեի,
երբ
ամբողջ
երեք
{շաբաթ}
է
նրանից
ձայն-ծպտուն
չկար:
Գրիր,
որ
ա
ն
ստանալուն
պես,
ստացիր
գրքերը
եւ
հենց
{շաբաթ}
օրը
նամակիդ
հետ
միասին
ինձ
հասցրու
այն
աստծո,
ողջ
եւ
առողջ
եմ.
յուրաքանչյուր
{շաբաթ}
տեսնվում
եմ
եղբորս
հետ
եւ
ինձ
համար
պար
էր
ուղարկել
ինձ:
Հիշեցրեք
նրան
եւ
երբ
{շաբաթ}
օրը
գաք,
թողեք
Գ.
Բ.
-ի
մոտ,
ապա
թե
ոյշ
մերձաւորքը,
եւ
թէ
այդ
պատճառով
վեց
{շաբաթ}
շարունակ
անձրեւը
հեղեղելու
էր
մեր
արտեր
ակ,
ապա
կը
շարունակուի
այդ
անձրեւը
վեց
{շաբաթ},
իսկ
այդպիսի
անձրեւային
եղանակի
մէջ,
լաւ
է
ուղիղ
ճանապարհով
երկու
օր,
երկու
{շաբաթ}
կամ
երկու
ամիս
յետոյ
առողջանալ,
քան
թէ
ը:
Առանց
ամենայն
այցելութեան
երկու
{շաբաթ}
մնացի
գոմի
մէջ:
Ստանում
էի
մի
շատ
պարզ
գաւազան
ընդունելը:
Սորանից
մի
քանի
{շաբաթ}
յառաջ
մասնաւոր
նամակներ
տեղեկութիւն
էին
է,
եւ
այսպէս
պտուտուեցաւ
նա
մի
ամբողջ
{շաբաթ},
մի
րոպէում
կատարելով
իւր
առանցքի
վերա
տկարութեան
մէջ
առանց
բժշկուելու:
Մի
{շաբաթ}
յետոյ
այս
անցքից,
որ
միջոցին
ոչինչ
արժ
ապական
աթոռը,
որ
պապ
դառնալուց
մի
քանի
{շաբաթ}
յետոյ
առանձին
ժողովով
վճռել
էր,
որ
ո՛չ
մելիս
"
տեսնում
են
նորան
Ապարանցիք։
Մի
{շաբաթ}
է,
որ
նորա
քամակից
ման
են
գալիս
Աշտարա
սիրտ
չեն
անում
մօտենալ։
Վերջապէս
երկու
{շաբաթ}
անցնելուց
յետոյ
Գարեգինն
է
նորան
տեսնու
մելիս
"
տեսնում
են
նորան
ապարանցիք:
Մի
{շաբաթ}
է,
որ
նորա
քամակից
ման
են
գալիս
աշտարա
րտ
չեն
անում
մօտենալ:
Վերջապէս,
երկու
{շաբաթ}
անցնելուց
յետոյ
Գարեգինն
է
նորան
տեսնու
ս
էլ
մենք,
որպէս
ճանապարհորդ,
մի
քանի
{շաբաթ}
մնալով
էջմիածին
եւ
ընդունած
լինելով
մի
ուր,
խմելիքս
էր
կորեկաջուր:
Այդ
երկու
{շաբաթական}
բանտարգելութիւնը
առաջին
անգամ
փորձական
ց
անդի
նախկին
աւետարանչաց
ընկալաւ
զտօնն
{շաբաթական},
"
եւ
կարգեցին
սուրբ
առաքեալքն
եւ
եդին
րիստոնեայք.
ուրբաթի,
չորեքշաբաթի,
եւ
{շաբաթական}
պահքերը,
այլեւ
մեծ
պահքը
պահում
են
ամբ
ը
գործելով
մի
գործարանի
մէջ
եւ
ստանալով
{շաբաթը}
մի
քանի
շիլլինգ,
ապրում
էին
որպէս
եւ
ի
նորանց
մի
հատիկ
Մանուշակը:
II
Եօթը
{շաբաթը}
սկսուել
էր:
Ցեխը
կրկնապատկուած
էր
անձ
րոն
Մկրտիչը,
-
որ
եթէ
կարելի
է
այս
եօթն
{շաբաթի}
մէջ
հարսանիք
առնէինք.
պատճառ,
ես
յիսն
ը,
-
որ
խնդրէ
քեզանից,
որ
դու
այս
եօթն
{շաբաթի}
մէջ
ամուսնացնես
Մանուշակը
նորա
հետ:
16-ին
երկու
նամակ
ստացայ.
ա)
անցեալ
{շաբաթինը}
`
9-ից
գրած,
բ)
15
-ից:
17-ին
նամակ
անաս
ինձանից
մի
այլ
գիր,
այսինքն
երկու
{շաբաթից}
կամ
տասն
օրից:
Նորա
մեջ
կկարդաս
դու
եւ
՝
"
փայտե
ձիու
վրա
".
որովհետեւ
երկու
{շաբաթից}
ավելի
է,
իսկ
նա
դեռ
ճանապարհորդում
է
Մ
րիութեան
պտուղը
քաղել,
որովհետեւ
երկու
{շաբաթից}
յետոյ,
նորան
եւս
դուրս
արեցին
գործարան
դհանուր
մարդկութեան
գործերով:
Օրերը
եւ
{շաբաթները}
վազում
էին
ջրի
պէս,
բայց
եւ
ո՛չ
մի
խօս
անգ
կայ.
Քունը
աչքիցս
փախաւ
հեռի
{շաբաթներով},
Որ
Հայրենիքը
պաշտպանեմ
ես
ապահով
նուած
իւր
դժոխային
խռովասիրութեամբ.
նա
{շաբաթներով}
քունը
կոտրում
էր
եւ
հաց
չէր
ուտում,
եթ
ն
ժամանակ
պիտի՛
որ
մեռնէր՝
առանց
ոչ
թէ
{շաբաթներով},
օրերով,
այլ
եւ
ժամերով
ապրելու։
ն
ժամանակ
պիտի
որ
իսկոյն
մեռնէր,
առանց
{շաբաթներով}
ապրելու:
Իսկ
միւս
ներքին
գործարանների
,
բայց
Մկրտիչը
շուտով
կամենում
է.
այս
{շաբաթներս}...
-
Բայց
եթէ
պատրաստութիւն
չկայ
պած
էի
նկատողութեամբք.
ինձ
պիտոյ
էր
մի
{շաբաթով}
Անափա
գնալ:
A
propos.
մտքո՞ւմդ
է
այն
եւ
ի
բանտէն
ազատեսցեն
յաւուրս
մեծի
աւագ
{շաբաթու}
պահոյն,
բայց
եթէ
՚ի
նոյն
բանտին
քրիստո
ր
ծառայքը
տանջւում
են
սորա
ձեռքում
(
մի
{շաբաթու}
մէջ,
մի
խոհարար
կարդինալի
խօսքով
երեք
'ի
ժամանակի
քառասնորդացն
պահոց
'ի
մեծի
{շաբաթու}
զատկին,
յանկարծակի
յանզգաստից
եկեալ
հա
ամ
գործել
նորանցից
զանազան
պաստառներ
մի
{շաբաթուայ}
մէջ։
Երեխայք
մինչեւ
անգամ
ունէին
իւրեա
ւնենալով
երկու
տեսակ,
մինն
հին
քանի
մի
{շաբաթուան}
արդէն
չորացած,
իսկ
միւսն՝
թարմ
ու
տաք
լով
Մադրասայ
սուրբ
եկեղեցում,
որ
յամէն
{շաբաթում}
օր
մի
պատարագ
մատուցանվի
վասն
թողութեան
կանց
եկեղեցւոյն,
որ
նոյն
դրամիցն
յամեն
{շաբաթում}
օր
մի
պատարագ
մատուցանվի
վասն
թողութեան
ալ,
եւ
Սօսը
դառնում
է։
Բայց
այս
երկու
{շաբաթում},
այն
ցրտի
եւ
ձնի
մէջ,
սառը
ջրում
լողա
ռնալ
եւ
Սօսը
դառնում
է:
Բայց
այս
երկու
{շաբաթում},
այն
ցրտի
եւ
ձնի
մէջ
սառը
ջրում
լողանա
աստատութեամբ,
սուրբ
առնել
զմիաշաբաթն
ի
{շաբաթուն},
եւ
այս
կրկին
խորհրդով.
մի՝
զի
տօնն
հրաման
յօրինաւոր
առաջնորդաց:
Սրբել
զօր
{շաբաթուց},
կացուցաւ
առ
Մովսիսիւ:
Քրիստոս
բազում
բազում
ուրեք
ելոյծ
զշաբաթսն,
որպէս
տէր
{շաբաթուց}
եւ
դատապարել
կամելով
զարտաքին
եւ
զանխոր
բաժինն
է,
որպէս
տանս
Բէլսէլն,
այսինքն
{Շաբալէն}
եւս
վկայ
է։
Երկրորդ
տունն
է
մերձ
ամակ
ստացայ
եղբօրիցս
2
հատ.
մինը
անցած
{շաբթից}
մնացած,
Աւտուշիցն
էլ
էր
մի
նամակ:
27
էն
մի
ասեղ
կոխելու
եւ
հանելու
ժամանակ:
{Շագանակագոյն}
մազերը
ճակատի
վերայից
բաժանած
եւ
ականջի
Ես
աղջիկ
եմ
ալ
կ՚ուզեմ,
-
բարակ
մէջքիս
{շալ}
կ՚ուզեմ,
Երբ
ես
եկայ
ձեր
տունը
-
ոսկին
կը
չոքէր.
միեւնոյն
ժամանակին
աշակերտի
{շալակին}
ստանում
էի
գաւազանի
հարուածը.
սորան
չհ
.
ա՛յ
տղայ,
Սարգիս,
արի,
արի
շուտով
{շալակիր}
այս
անպիտան
եւ
ծոյլ
կենդանին:
Ի
հարկէ
րին
Նորին
Նազարէթ
Նորինը
բաղջան
էկիլ
է
{Շալէ}
շապիկ
հագիլ
է
Կարմիր
գօտին
կապիլ
է..
բերություն
չէ,
որ
մեկ
ամանով
սյուլուկը
{շալկե}
ու
երթս,
հազարավոր
բաներ
կան,
կարծեմ
գերեզմանքը
ծառայում
են
բնութեան
ձեռքում
{Շախմատի}
քարերի
տեղ:
Բնութիւնը
խաղում
է
այս
խաղ
ՍԻՐԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ,
Ա[ՆԱՆԻԱ]
ՍՈՒԼԹԱՆ[{ՇԱՀ]}
Մինչեւ
այժմ
չկարողացա
քեզ
վերստին
ն
եւ
այն
քսան
հազարին
հինգ
հինգ
հազար
եւս
{շահ}
հանելով,
ուստի
արժա՛ն
է,
որ
մնացած
ապ
-
Ես
այսքան
տարի
ծառայեմ,
քեզ
այնքան
{շահ}
ցոյց
տամ,
հերիք
չէր
այս,
ոչինչ
վարձ
չ
տարի
ապրանքը
ուղարկէ
Եւրոպա։
Ազգին
ո՛չ
{շահ}
կայ
եւ
ո՛չ
վնաս,
որպէս
նաեւ
ո՛չ
ազգայի
ը
շահուի
տասնապատիկ
աւելի
եւ
մեծ
ու
մեծ
{շահ}
կը
բերէ
ազգի
ընդհանրութեան,
որ
է
ազգի
ւածային
բանի
քննութեանը
պարապեցան։
Մեծ
{շահ}
համարելով
իրենց
անձերին
երկնաւոր
խօսքը
ողներին,
ինչպէս
են,
Սօսի
թագաւոր-օձ
(
{Շահ}
-մար)
բռնելը,
Սօսի
քարափի
գլխին
աղօթել
սքը:
Սրանից
հետո
էլ
ինչո՞վ
ես
կարող
եմ
{շահագրգռել}
նրանց
հանուն
գիտության,
երբ
նրանք
հաղո
ին
պատրիարքի
ուշադրութիւնը
Դռան
ունեցած
{շահագրգռութեան}
վրայ,
այլեւ
յայտնեցին,
որ
սպասւում
է
եւ
Պ.
Լազարեանց
ճեմարանի
աշակերտ,
Պ.
{Շահազիզեանը}
։
Մեք
բոլոր
յուղարկաւորքս
բաժանուեցանք
ւելի
տեւում
է
Գռէյլի
վաճառական
տունը
եւ
{շահած}
է
բոլոր
Եւրոպայի
եւ
Ամերիկայի
վաճառական
ուած
լինելով,
եւ
մինչեւ
սուրբ
Սահակը,
{Շահակ},
Զաւէն,
Ասպուրակէս,
առաքինի
կաթողիկո
նորան:
Ազատութեան
դիմակի
տակ
գոյացել
է
{շահասէր}
եւ
ագահ
օլիգարխիա,
որ
գործակից
էր
եղել
աստիճանի
պատուով
հեշտ
կարողացաւ
մի
քանի
{շահասէր}
մարդիկ
բարեկամ
ստանալ
եւ
նոցայ
միջնորդո
փսո՛ս
որ
քեթխուդէքն
ու
տանուտէրը
մի
քիչ
{շահասէր}
են.
էս
ի՞նչ
ա,
հիմի
խարջ
են
կիտում,
ն
Կեսարիա՝
հրատարակելով
նորան
անձնական
{շահասիրութեամբ}
վարակուած
մարդ:
Ինչպէս
թողունք
Պ.
րքը,
հնար
շինելով
նորան
իրենց
անձնական
{շահասիրութեան}:
Բայց,
առանց
լսելու
պէտք
չէ
դատապարտե
ջական
յարակցութիւն
չունէր
նոցա
անձնական
{շահասիրութեանը}:
Տեսուա՞ծ
բան
է
Հայերի
մէջ
բարոյական
մ
ձարանը,
միթէ
օգո՞ւտ
ունի
նոցա
անձնական
{շահասիրութեանը},
ուրեմն
ի՜նչ
հարկաւոր
է
ամէն
մարդու
հե
ած
պարոններին,
որոնց
անձնասիրութիւնը,
{շահասիրութիւնը},
փառասիրութիւնը
եւ
խաւարասիրութիւնը
մե
երի
անձնապահութիւնը,
փառասիրութիւնը
եւ
{շահասիրութիւնը}:
Անձնապահութիւնը:
Եթէ
այդ
օբսկուր
ը
խաւարի
բաբելոնեան
գերութեան
մէջ:
{Շահասիրութիւնը}:
Սուտ
ազգասէրքը
եւ
միւս
նոցա
ընկերքը,
ի
հանգամանք,
որ
աղբիւր
էին
եւ
նիւթական
{շահաստացութեան}
։
Այս
խնդրին
կարող
է
կատարելապէս
պատասխ
Եթէ
մեր
խորհուրդը
լինէր
գնալ
օգտի
եւ
{շահաստացութեան}
քամակից,
եթէ
մեր
ցանկութիւնը
լինէր
սու
ծառայէր
ժողովրդին
որպէս
աղբիւր
նիւթական
{շահաստացութեան}:
Ըստ
որում,
մեր
ազգին
ուսման
եւ
լուսա
դունդը
գլորելու:
Ո՛վ
հայոց
ազգը
իւր
{շահաստացութեան}
եւ
պատուամոլութեան
համար
երկրից
երկիր
գ
փայական
քարի
գաղտնիքը,
առանց
յայտնելու
{շահաստացութեան}
ցանկութիւն:
Պիտոյ
է
նոյնպէս
յիշել
այստ
խռալով:
Նա
քնած
ժամանակ
եւս
մտածում
էր
{շահաստացութեան}
վերայ.
առաւօտը
զարթնում
էր
եւ
նորա
կիս
վաճառականութեան
գաղափար՝
спекуляцiя,
{շահաստացութեան}
խորհրդով։
Մարդկեղէն
աշխարհում
ամեն
եւ
եթ,
զի
այդ
օրագրութիւն
ճանապարհ
էր
{շահաստացութեան}
եւ
վաճառականութեան
միայն,
քանզի
չունի
բանալ.
ըստ
որում,
որքան
քայլ,
այնքան
{շահաստացութիւն}:
Բայց
ճշմարիտը
պիտոյ
է
ասել,
ինչո՞ւ
չ
ի
Մարսէյլ
քաղաքի
մէջ,
այն
ժամանակ
նոցա
{շահաստացութիւնը}
կրկնապատկուելու
էր,
անշուշտ:
Եւ
միմիա
քահանաների
եւ
քահանայապետների
նիւթական
{շահաստացութիւնը}
։
Ժողովուրդը,
մնալով
այս
խաւար
եւ
ստրկ
նք
մի
մեծ
արծաթագլուխ,
որ
եւ
դնելով
մի
{շահաւէտ}
գանձարանի
մէջ,
կարողանանք
մի
հոյակապ
դ
,
բայց
նոյն
իսկ
Կարգի
համար,
հաստատ
եւ
{շահաւէտ}
։
Այս
նշանաւոր
կարգի
յատկացած
բնութիւնը
նագիր
ստանալ
Պ.
Իսահակեանցից:
Ցնծա՛,
{Շահբէ՛գ},
աշխարհի
ամենայն
կողմը
ճանապարհդ
բաց
է
ն
խոնարհ
ծառայ
Սերովբէ
Խաչատուրեան
{Շահբէգ}:
P.
S.
"
Այս
րոպէիս
ձեռքս
եզ
միշտ
բարեացակամ
եղբայր,
Ս.
Խ.
{Շահբէգ}:
Ես
շատ
շնորհակա՛լ
եմ
այս
Պար
։
Ողջ
եղիր:
Քո
եղբայր
Ս.
Խ.
{ՇԱՀԲԷԳ}:
_________
Համար
2.
Պ.
Շ
իւս
անգամ
չերեւի,
այն
ժամանակ
վա՜յ
քեզ
{Շահբէգ}.
շատ
ցաւերիդ
վերայ
մի
մեծ
ցաւ
եւս
պիտի
եծ
ցաւ
եւս
պիտի
յաւելանայ:
Ս.
Խ.
{Շահբէգ}:
Համար
3.
Սեպտեմբերի
13
Քո
անխարդախ
բարեացակամ
Ս.
Խ.
{Շահբէգ}:
P.
S.
Լսում
եմ,
որ
Փարիզո
ն,
ունի
բանաստեղծական
ճոխ
քանքար:
{Շահբէգ}:
Այս
նամակով
կնքում
եմ
այս
ան
ում
եմ
նամակիդ:
Ո՛ղջ
եղիր:
Քո
Ս.
{Շահբէգ}
":
Այո՛,
ես
պատահեցայ
Փարիզո
թիւնքը
փութացնեն......:
Ս.
{Շահբէգ}
իման
վերայ,
մինչեւ
անգամ
ասել
էին,
թէ
{Շահբէգը}
կամի
Պ.
Իսահակեանցին
կնքահայր
շինել
իւ
":
Մինը
հարցանէ,
թէ
ե՞րբ
վէճ
է
բացել
{Շահբէգը}
աբեղաների
հետ,
չգիտեմ՝
ինչ
ունի
պատաս
,
սխալ
է
քո
ասածդ,
նորա
համար,
որ
պ.
{Շահբէգը}
իւրեան
ամրացնելով
այն
դրօշակի
տակ,
որ
փոստայով
":
Ս.
Շ.
Պ.
{Շահբէգի}
նկատողութիւնքը՝
Պ.
Իսահակեանցի
"
Հրաւ
Գ:
_________
Համար
2.
Պ.
{Շահբէգի}
մի
քանի
նկատողութիւնքը
Իսահակեանցի
պատա
կան
բեմի
վերայ:
Ձեզ
յայտնի
կը
լինի
Պ.
{Շահբէգի}
՝
ինձ
գրած
նամակից,
որ
ես
շատ
սիրում
ե
ի:
1859
թ.
Մարտ
Թ.
Հիւսիս
-
{Շահբէգի}
գերութիւնը
-
Շամիլի
խօսակցութիւնքը
-
Շա
գի
գերութիւնը
-
Շամիլի
խօսակցութիւնքը
-
{Շահբէգի}
երազը
-
Արեւմուտք
օրագիրը:
Հիւսիս
:
Յիշատակարանի
խօսակցութիւնքը.
-
{Շահբէգի}
նամակը.
-
Թիֆլիզու
առաջնորդի
ճանապարհո
Շո՛ւտ
գրիչ,
թանաք,
թուղթ,
եւ
ահա
Պ.
{Շահբէգի}
նամակով
բացում
եմ
Յիշատակարանիս
դուռը:
րակաբար
խօսուածք
ազգին
վերաբերեալ
-
Պ.
{Շահբէգի}
եւ
Պ.
Տիրատուրեանի
նամակները
-
Վեհափառ
ողորմելի
եւ
թշուառ
դրութիւնը․
բայց
պ.
{Շահբէգի}
ասածի
պէս
բոլորովին
մարմին
դառնալով,
ւի
որ
պ.
Իսահակեանցի
անիծելը
հասաւ
պ.
{Շահբէգի}
վերայ,
կնքահայրութեան
խոստումը
մոռանալ
ազատեց
Շամիլի
գերութենից
եւ
փոխանակ
պ.
{Շահբէգի},
գերի
տարուեցաւ
ինքը
Շամիլը
դէպի
Ռուսս
ին
գրես:
Դարձեալ
Աստուած
կեանք
տայ
Պ.
{Շահբէգին},
որ
չէ
մոռանում
ինձ:
Երեք
ամիս
է՝
ոչ
Յիշատակարանիդ
ընթերցողքը
ասեն,
թէ
մեք
{Շահբէգին}
մի
մարդ
էինք
կարծում,
բայց
նա
եւս
շատա
մրոցը:
Զօրօրինակ
ինչպէս
պատահել
էր
պ.
{Շահբէգին},
որ
արիւնկզակ
լեզգիների
ձեռքով
գերի
տա
որների,
խնայելով
նախախնամութիւնը,
պ.
{Շահբէգին}
իսկոյն
ազատեց
Շամիլի
գերութենից
եւ
փոխա
ով
մինչեւ
ցմիւս
նամակս,
Քո
Սերովբէ
{Շահբէկ}:
Բերելով
այս
նամակը
Յիշատակար
ւոր
բանի
ըստ
նորա
տեառն
մեծ
հրահանգին,
{շահեալ}
'ի
նմանէն
հանգոյն
մեծի
գանձու
ամփոփելոյ
իլ
ընդ
ուրումն
հնասիրի
(
որ
շատ
թէ
փոքր
{շահեալ}
էր
զվարկ
ժողովրդեանն՝
ի
վերայ
խնդրոյ
մ
գ
ճանապարհներով
աշխատել
ամենեցուն
սիրտը
{շահել}.
այս
ընդդէմ
էր
իւր
պատուի
աստիճանին:
Հայոց,
ունելով
զայն
ոճ
Եւրոպացի
առ
'ի
{շահել}
զամենեսին,
զի
մի
ոք
հայասէր
դիցէ,
եւ
րեանք
տպելով
կամ
թարգմանելով
աշխատում
է
{շահել}
Հայոց
ազգի
սիրտը,
աշխատում
է
ցրուել
այ
ղ
փորձւում
է
միաբանութիւնը։
Կէսը
չկամի
{շահել}
իւր
բուն
հայկական
կրօնը,
ազգի
սովորութ
ւր
նախկին
թշնամի
Օրտիցի
հաւատարմութիւնը
{շահել},
որ
այն
ժամանակում,
իբրեւ
երեսփոխան
Կ
իւրեանց
ջերմեռանդութիւնը,
որ
կարողանան
{շահել}
Պապի
հաճութիւնը.
ցրուեցան
բոլոր
Իտալիա
ների
ձեռքից,
եւ
թէ
անպատճառ
հարկաւոր
է
{շահել}
Յիսուսեանների
սիրտը,
որ
նոքա
միջնորդ
լ
արգանքի
արժանանալու
մարդկության
սրբազան
{շահերի}
յուրաքանչյուր
բարեկամի
կողմից:
"
հը
զատել
Թեոդոսիայի
որջի
բախտախնդիրների
{շահերից},
այնուհետեւ
թող
նրանք
թեկուզ
համբուրվե
նը,
օգուտ
չունի
իւր
անունին
վերագրուած
{շահերից}:
Այդ
ազգութիւնը
իւր
կառավարութեան
հետ
կար
եւ
րստ
այսոցիկ
անժխտելի
յատկութեանց
{շահեցաւ}
զսիրտ
ազգին:
Օրագիրը
այդ
հրատարակեալ
ի
ա
եւ
ելեալ
ի
Հռոմ,
եկաց
առ
ժամանակ
ինչ
{շահեցեալ}
զգիտութիւն
զանազան
իրաց,
ուստի
իջեալ
յ
ոպտելի
աւանդ՝
կտակելով,
որ
տասնապատիկ
{շահեցուցած}
յետ
տան
այդ
նուիրական
աւանդը
իւրեանց
զա
...
Ինձ
Բէգզադէ
են
ասում:
-
Թող
եւ
{Շահզադէ}
լինէիր
դու,
այնուամենայնիւ,
այդ
քո
մա
...
-
Ասացի
քեզ
միանգամ,
թէ
կամիս
{Շահզադէ}
ասեն,
ինձ
ինչ
փոյթ:
Իմ
Յիշատակարանիս
ւ
մինչ
Թադթէոս
եպիսկոպոսն
պարգեւատրի
՚ի
{շահէն}
պարսից
երկրորդ
աստիճանի
նշանաւ
արեւու
ե
ուն
Հայկական
եկեղեցին
եւ
այդ
ճանապարհով
{շահէր}
Պապի
սիրտը,
երբ
նորա
միաբանութեան
անդա
բերում
է
ցանքսի
հսկելուն,
նա
(
Սուլթան-{Շահը}
)
կարող
է
գրել
իր
փեսային,
Իվան
Մինաեւ
:
Խնդրում
եմ,
եղբայր,
հենց
որ
Սուլթան-{Շահը}
գա,
ցույց
տուր
դու
նրան
այս
նամակը,
-
ար
է
կաթոլիկ
հայերին
հալածում,
որ
Դռան
{շահը}
ո՛չ
թե
կաթոլիկ
հայերին
հալածելու,
այլ
երը,
այսինքն
նրանք,
ովքեր
հասարակական
{շահը}
փոխարինում
են
սեփական
շահով,
ծառայությ
.
մեր
անմիջական
պարտականությունն
է
մեր
{շահը}
զատել
Թեոդոսիայի
որջի
բախտախնդիրների
շա
վերաբերում
այն:
Երեւի
բժիշկ
Սուլթան-{Շահը}
գրել
է
քեզ
հարկավոր
բաների
մասին,
որով
ուստի
ես
բարվոք
համարեցա,
դարձյալ
ձեր
{շահը}
նայելով,
գրել
տեղվույդ
Մագիստրաթին
մի
ողացել
արծաթ
առնուլ,
ուրեմն
եւ
այն
մեծ
{շահը}
շահուիլ:
Այժմ
դատաստան
է
բացել
իւր
որ
տէրութիւնքը
ազգ
չեն,
եւ
տէրութեանց
{շահը}
ազգի
շահի
հետ
բնաւ
վերաբերութիւն
չունի
Վաճառականը
կամ
գործարանատէրը:
Ուրեմն,
{շահը}
վաճառականի
կամ
գործարանատիրոջ
մօ՞տ
է:
դրական
զօրութիւնը,
այնտեղ
է
եւ
դրական
{շահը}:
Միւս
բոլորը,
որ
ինքեանք
զօրութիւն
չո
արժին,
վարձկան
են
այդ
զօրութեան:
Նոցա
{շահը}
այն
է,
որ
հազիւ
հազ
ապրում
են,
բայց
ն
ի
տարի
միայն,
ծածկել
Թիւրքիոյ
պարտքերի
{շահը}
եւ
տարեկան
ծախքի
պակասորդը:
Ի՛նչ
պիտի
ը:
Եւ
որքան
ասպարէզը
լայնանայ,
այնքան
{շահը}
եւ
հարստութիւնը
կը
լայնանայ,
եւ
որքան
եւ
հարստութիւնը
կը
լայնանայ,
եւ
որքան
{շահը}
եւ
գործունէութիւնը
աճի,
այնքան
եւ
ասպա
թէ
իւրեան
օգտակար:
Վաճառականութեան
մէջ
{շահը}
եւ
օգուտը,
ո՛րքան
ընթացք
եւս
կատարէ,
,
եւ
այլն,
եւ,
ընդհանուր
մարդկութեան
{շահը}
ոտքի
տակ
կոխելով,
անքուն
հսկում
է
միայ
կ
է
կոխում
ուրիշ
իւր
պէս
անձնաւորութեան
{շահը}:
Ազգը,
այսինքն՝
կենդանի
մարդերի
մի
ա
դարաւոր
նպատակին,
որի
մէջ
է
նորա
էական
{շահը}
"։
Այսպէս
է
եղել
ազգութեանց
ընթաց
նութիւնը
քաղաքակրթելու
համար:
Անձնական
{շահը}
չէ՛,
ո՛չ,
քա՛ւ
լիցի,
մարդկութեան
սէր
եւ,
ընդհանուրի
շահի
մէջ
եւ
իմ
սեպհական
{շահը}
տեսնելով,
կ՚աշխատիմ
ամենայն
զօրութեամբ
եց
ազգի
եւ
ռուս
կառավարութեան
ընդհանուր
{շահը}.
նա
պէտք
է
իմանար,
որ
Երուսաղէմի
վանք
ն
հասանում
է
եսականությունը
եւ
անձնական
{շահի}
քամակից
գնալը,
որ
հայրենիքի
փրկություն
՝
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահի}
անվանակոչության
հետեւյալ
օրը:
Դա
փոքրի
իշատակարանիս
մէջ,
հաւատա՛
ինձ,
Պարսից
{Շահի}
հրովարտակի
նման
ոսկի
տառերով
կը
գրեմ
ան
ր
ժամանակով
բոլոր
հասարակութեան
օգտի
եւ
{շահի}
համար
առանց
որեւիցէ
հարկատուութեան
դէպի
իւնքը
ազգ
չեն,
եւ
տէրութեանց
շահը
ազգի
{շահի}
հետ
բնաւ
վերաբերութիւն
չունի,
քանի
որ
իլը,
դժոխային
աշխատութիւնը,
որով
պիտի
{շահի}
նա
այն
մի
քանի
յաւելեալ
ղուրուշները,
ա
ւթիւնը
ազգային
չէ՛,
եւ
ազգի
ընդհանուրի
{շահի}
հետ
չունի
որեւիցէ
վերաբերութիւն:
Այն
ժ
ոխելով,
անքուն
հսկում
է
միայն
իւր
ազգի
{շահի}
համար,
երբ
մարդիկ
հասանում
են
մինչեւ
ա
ր
իմ
կեանքի
խոստովանելը
կապուած
չէ
նորա
{շահի}
հետ,
նա
խոստովանելու
չէ:
Ուր
թողունք
սպանում
է
միւս
ազգութիւնը
իւր
սեպհական
{շահի}
համար,
ճնշուածի
իրաւունքը
խոստովանե՞լն
ես
կը
հասկնամ
քո
խօսքը
եւ,
ընդհանուրի
{շահի}
մէջ
եւ
իմ
սեպհական
շահը
տեսնելով,
կ՚աշ
,
որով
ուղարկեց
պակսիմատ
եւ
"
հասարակաց
{շահի}
"
տպած
գրքերի
ցուցակը:
16-ին
տեսութիւ
յ
թուականով,
որով
ուղարկեց
"
հասարակաց
{շահի}
"
հաշիւը,
պակսիմատ,
այլեւ
տեղեկութիւն
ն
աւելի
վտանգաւոր
պատճառ,
արտոնութեանց
{շահի}
եւ
աւելի
հիմնաւոր
ազատութեան
պահանջողու
ուսումնական
գրապետն
էր,
որ
յառաջ
Նադիր
{Շահի}
մօտ
երեւելի
լեզուագէտի
պաշտօն
ունէր:
Ա
գիտելով,
որ
արժանաւորութեամբ
չեն
կարող
{շահիլ}
ազգի
համակրութիւնը,
փորձ
են
փորձում
բռ
ախտերը,
եւ
Աբբայն
այս
կերպով
կարողացաւ
{շահիլ}
նորա
հաւատարմութիւնը
եւ
սիրելի
մնաց
նոր
սիրելի
բարեկամ
Անանիա
Պավլովիչ
Սուլթան-{Շահին},
նրա՝
իմ
վիճակի
մասին
հայտնած
կարեկցո
ք
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին}
եւ
շնորհակալություն
հաղորդեցեք
իմ
նկատմ
ն
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին}
եւ
երկու
սեռի
բոլոր
բարեկամներիս՝
առան
ր
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին},
Անանիային,
Հովհաննես
եղբորս
եւ
երկսե
Նորին
գերազանցության
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին},
Անանիային
եւ
Հովհաննես
եղբորս
ձեռքերը
ք
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին}
եւ
երկսեռ
բոլոր
բարեկամներիս:
Հովհաննե
ր
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին}
։
Եղբորս՝
Հովհաննեսին,
գրկում
եմ:
Եր
մ
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին},
որն
անցյալ
անգամ
չկարողացավ
գալ:
Միա
ւն
նորին
գերազանցության
Ս.
Գ.
Սուլթան-{Շահին}
նա
-
ինձ
ուղարկեց
Բոկը՝
"
Առո՛ղջ
եղեք
րազանցություն
Սիմյոն
Գրիգորեւիչ
Սուլթան-{Շահին}:
Քո
Միշել
1864
90.
ԱՆԱՆԻԱ
ՍՈ
մասին
եւ
որը,
վերաբերելով
հասարակական
{շահին}
եւ
հասարակական
քաղաքակրթության
գործի
զա
մար:
Բարեւիր
Բերբերյանին
եւ
Սուլթան-{Շահին}.
վերջինս,
հուսով
եմ,
ամառն
այստեղ
կգ
կէ,
մեք
եւս
կը
զոհէինք
ազգի
օգուտը
մեր
{շահին},
մեք
եւս
կեղծաւորութիւնը
կը
շինէինք
մի
եր
չէր,
ուրեմն
եւ
ոչ
բաժանորդ
Բէգզադէի
{շահին}
կամ
վնասին։
Նա
պարտակա՛ն
էր
վաճառած
ապ
անզի
ընդդէմ
է
այն
հրովարտակը
ազգի
էական
{շահին}:
Այսքանով
չէ
գոհացել
ազնուականութիւնը
,
բայց
նոցա
կեանքը
զոհուած
է
զօրութեան
{շահին}:
-
Կա՛ց,
-
ասում
է
մինը,
որ
չէ
ռանում
է
իւրեան
պաշտպան
եւ
իւր
սեպհական
{շահին}
համար
Թիւրքիոյ
բարեկամ,
անգլիական
տէրո
Տէրութեան
կառավարիչքը
իւրեանց
անձնական
{շահին}
պաշտօնեայ,
տէրութեան
գանձը
հասարակ
ժող
եռագործ
ապրանքով
վաճառականութիւն
առնողի
{շահին}
հակառակ
է,
եթէ
նոյն
ապրանքով
վաճառական
ց
մինը
կարո՞ղ
է
հարստանալ՝
առանց
քսանի
{շահին}
դպչելու:
Ո՞չ
ապաքէն,
եթէ
մեզնից
մինը
,
որից
մի
վնաս
գալու
չէր
նորա
անձնական
{շահին}:
Բայց
թատրոնից
դուրս
գնալու
ժամա
դասակարգերի
ուժով:
Այդ
երկու
դասակարգի
{շահին}
էլ
ընդդէմ
է
եւ
Անգլիոյ
մէջ
ամէն
փոփոխու
Ջահէլներին
այգեգործ,
Եւ
քրտինքի
արդար
{շահից}
Դու
ստանաս
մի
լաւ
փորձ...
Ծիլը
մատղաշ
լ
է
իր
օրինակը
հանգուցեալ
տէր
Յովհաննէս
{Շահխաթունեան}
արժանաւոր
եպիսկոպոսից։
Մեզ,
նոյնպէս,
ին
է,
երկու
թերթ
էլ՝
իսպառ
պակաս։
{Շահխաթունեան}
Յովհաննէս
սրբազան
եպիսկոպոսը
գտել
է
այս
ր
գրիլ
եմ
օֆիցեր
հայ
Գեորգ
Հովհաննիսյան
{Շահխաթունյանցի}
հետ
հորս
անունով
եւ
խնդրել
էի,
որ
թե
ա
կտրում,
նրանց
ուտացնում.
հալբաթ
որ
մի
{շահմունք}
չունենայ,
ընչի՞
կանի,
նա
էլ
քեզ
պէս
մ
դարձցի
առ
տպարանն
որպէս
վայր
դրամոյ
եւ
{շահն}
ի
վաճառմանէ
տպեցեալ
գրքերոջ
ժողովեսցի
ե
ս,
յորոց
երեւի,
թէ
փախստական
Կարապետն
{Շահնազարեանց},
հայրապատիւ
ընկեր
Յովհաննու
վարդապետի
ւթեան
ընդդէմ
մի
թերթ
-
Կարապետ
Վարդապետ
{Շահնազարեանց}
-
Հին
Հայ
հեղինակների
տպագրութիւնը՝
"
նք
հանդէս
հանել
Յիշատակարանիս
մէջ
արգոյ
{Շահնազարեանց}
Կարապետ
վարդապետը՝
Թիֆլիսի
թեմական
ատե
Ասողիկ),
Փարիզ,
1859,
հրատ.
Արժ.
{Շահնազարեանց}
Կ.
վարդապետի։
Վարդան
վարդապետ,
Հա
ուն
եւ
ողջամբ
վերադարձ,
հանդերձ
քաղաքի
{շահով}:
Շատ
եւ
շատ
ուրախ
կլինեինք,
եթե
ազ
եւ
իրենց
դատապարտելի
կրքերը
հասարակական
{շահով}
հագեցնողները,
այսինքն
նրանք,
ովքեր
հա
հասարակական
շահը
փոխարինում
են
սեփական
{շահով},
ծառայության
փոխարեն
վնաս
հասցրին
իրե
նե՞րը,
որոնք
1848-56
թթ.
հանձնված
էին
{շահով}
Օդեսայի
հասարակական
խնամատարության
դրամ
իբր
15.
000
մանէթի
ապրանք՝
հարիւրին
10
{շահով}:
Բէգզադէն
համաձայնում
է,
տալիս
է
ապրա
րծ
չդնէ
այս
հնարը,
հարկաւորապէս,
պիտի
{շահով}
պարտք
առնու
եւ
այնպէս
վճարէ.
չվճարել
ի
արէ
ապրանքի
տիրոջ
իւր
պարտքը
եւ
աւելորդ
{շահով}
ինքը
կ'ապրի
կամ
գանձ
կը
դիզէ:
Եւ
այս
տ
ակապ
դպրոց
բանալ
եւ
այդ
գումարի
տարեկան
{շահովը}
կրթել
ազգի
խեղճ
ողորմելի
զաւակները,
որ
ալով
մի
ապրանք,
որից
արդէն
քանի
մարդիկ
{շահուել}
էին,
ուրեմն
հետեւաբար
եւ
թանգացած
էր
ա
պատճառով
դորա
անմիջական
վաճառատունը
չէ
{շահուելու}
կրկին
անգամ
աւելի:
Երկրագործութիւն
ին,
Երկրորդ
`
քեզնից
ես
շատ
անգամ
{շահուեցայ}:
Մինչեւ
անգամ
ես
յիշում
եմ
ստութիւն
եւ
շահուողը
ընդհանուրի
հաշուով
{շահուեցաւ}.
քանզի,
նոր
արծաթ
չմտաւ
ընդհանրութեան
մանակ
յայտնի
է,
թէ
թափելով
նորան
աւելի
{շահուեցաւ},
քան
թէ
համեմատականը
ընդունելով
որպէս
նին
եւ
տանը
գտանուած
ինքը
յափշտակելով,
{շահուեցաւ}
իւր
համար
փոքր
ի
շատէ
ազատ
կեցութեան
հն
լով
վաճառականութեան
մէջ,
պիտի
անպատճառ
{շահուէր}
այսքան
գումար
-
աւելի
շատ,
քան
թէ
ինքը
աճառականութիւն.
վաճառականը
թերեւս
ինքը
{շահուի},
դարձեալ
ազգին
բան
չկայ:
Ի՞նչ
կ՚օգնէ
կին
ներս
կը
հոսեցնէ
ազգի
մէջ
եւ
ինքը
կը
{շահուի}
տասնապատիկ
աւելի
եւ
մեծ
ու
մեծ
շահ
կը
բ
նորանց
տուն,
որ
նա
տանի
եւ
քանի
կոպեկ
{շահուի},
-
պատասխանեց
կինը:
-
Եւ
ինչպէ՞ս
խո
լ
արծաթ
առնուլ,
ուրեմն
եւ
այն
մեծ
շահը
{շահուիլ}:
Այժմ
դատաստան
է
բացել
իւր
պարտապա
դրութեան:
Տիրեց
րոպէական
լռութիւն:
{Շահումեանց}
պարոն
Գէորգը
այն
տեսակ
մարդերից
չէր,
ո
ւ
մարդավարութեան
իրագործուած
գաղափար
էր
{Շահումեանց}
Գէորգը.
նա
ամենայն
օր
մտածում
էր
նորա
էր
անկողին:
Ճշմարիտ
է,
յոյս
ունէր
{Շահումեանց}
Գէորգի
-
իւր
սիրականի
վերայ,
որ
քանի
ա
ս.
Պարոն
Գէորգի
Բալդազարեան
{Շահումեանց}.
Նախիջեւանի
մէջ:
Կը
մտածէք
ուռը:
-
Այն
թաղի
մէջ
հարցրո՛ւ
պարոն
{Շահումեանց}
Գէորգի
տունը,
բայց
նամակը
ցոյց
մի՛
տու
ց,
"
հրամայեցէ՜ք,
հրամայեցէ՜ք,
պարոն
{Շահումեանց}
":
Շահումեանցը
առանց
խօսքի,
միայն
ւքի
առաջեւում
եւս:
-
Ուրեմն,
պարոն
{Շահումեանց},
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
հասկացո՞ւր
ալի
բան
ասէ.
բայց
հաւատա՛յ
ինձ,
պարոն
{Շահումեանց},
ես
այն
մարդերից
չեմ.
ես,
թէ
գնում
ե
Քեզ
միշտ
սիրող
ու
սրտով
պաշտող
Գ.
{Շահումեանց}:
Մանուշակը,
կարդալը
աւարտելով
ի...
Անկարելի
է:
-
Դու
ուշացար,
{Շահումեանց},
ես
այստեղ
սպասում
էի
քեզ
ուղիղ
11
ժամ
իւրեան
ուրախ
եւ
անշփոթ:
Այս
միջոցին
{Շահումեանց}
Գէորգի
ծառան
ներս
մտաւ
`
մի
նամակ
ձեռքի
մ
հրաւէրը:
Ողջ
եղիք:
Խ.
Ծ.
Գէորգ
{Շահումեանց}:
Մանուշակը
շատ
ուրախացաւ,
բայց
ն
պատճառով,
որ
այս
նամակը
ճշմարտում
էր
{Շահումեանց}
Գէորգի
միւս
նամակը,
որ
Մանուշակը
ստացե
մ:
-
Ովի՞
երեխայն
է
մկրտելին:
-
{Շահումեանց}
Գէորգի:
-
Միթէ՞
նա
ամուսնացաւ:
մենեւին
խօսելու
բան
չկար
այդ
մասին:
{Շահումեանցը}
իւր
սեփական
սառնասրտութեամբ
նայեց
Թիւթի
րոնց
մասին
դու
տեղեկութիւն
չունէիր:
{Շահումեանցը}
դարձեալ
ժպտեցաւ:
-
Մահը
այն
է,
-
յա
ութեամբ:
-
Բայց,
-
կտրեց
նորա
խօսքը
{Շահումեանցը},
-
մի
այնպիսի
բան
է,
որ
կամք
ունէր,
ա
ց
իւր
ձեռքը:
-
Ուրեմն,
-
հաւելացրեց
{Շահումեանցը},
-
եթէ
մի
ճրագ
վառէիր
եւ
թողուիր
նորան
ուղիղ
մտածութիւն
լսեցի
քեզանից,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
ուրեմն
այս
հիման
վերայ,
մարդը
ի՞նչ
-
Ինչից
իմ
անհաւատութիւնը,
-
հարցրեց
{Շահումեանցը}:
-
Նորանից,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-
տեսակ
մտածութիւններ
ունիս,
-
յաւելացրեց
{Շահումեանցը},
-
ես
այլ
տեսակ
կը
խօսիմ
քո
հետ,
միայն
է:
-
Դեռեւս
վեցերորդ,
-
պատասխանեց
{Շահումեանցը},
նայելով
իւր
կրկնափակ
ոսկեայ
ժամացոյցի
,
Խաչատուր
աղայի
ղահուէտնումը...
{Շահումեանցը}
երկարահասակ,
չոր-չոր,
հասակը
կարելի
է
ու
այս
բաների
յատկութիւնքը,
այսպէս
ահա
{Շահումեանցը}
միշտ
գալիս
էր
Թիւթիւնճի-օղլուի
մօտ,
եւ
գնում
էին,
շատ
մօտ
ծանօթանում
էին,
եւ
{Շահումեանցը}
աւելորդ
էր
համարում
չնչին
քաղաքավարութի
երեկոյ
մի
բանը
առաւել
զարմանալի
էր,
որ
{Շահումեանցը}
ներս
մտած
տեսանելով,
որ
Մանուշակը
չկար
Դու
ընդունու՞մ
ես,
-
խօսքը
յառաջ
տարաւ
{Շահումեանցը},
-
թէ
աշխարհը
ենթարկուած
է
մի
բնութեան
իւթիւնճի-օղլուն:
-
Շատ
բարի,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
ընդունու՞մ
ես,
որ
բնութեան
համար
խտ
շուտով
կը
հասանենք
մեր
նպատակին,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
յաւելացնելով
այս
հարցմունքը:
-
Դու
տ
-օղլուն:
-
Այո,
ձեւը,
-
պատասխանեց
{Շահումեանցը}:
-
Ես
գիտեմ,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլու
քայքայուել
էին,
ոչնչացան
իսպառ,
-
ասաց
{Շահումեանցը}:
-
Ինչպէս
չէ,
-
պատասխանեց
Թիւթիւն
ւնճի-օղլուն:
-
Տեսանո՛ւմ
ես,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
դու
ես,
որ
ձեւը
ընդունում
ես
գոյութ
Թիւթիւնճի-օղլուն:
-
Շատ
լաւ,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
հողը
կղմինդր
դառնալով,
միթէ՞
միեւնո
ւնճի-օղլուն:
-
Ուրեմն,
-
բացականչեց
{Շահումեանցը},
-
եթէ
կղմինդրը
փոխել
էր
միւս
անգամ
իւր
ջին
եւ
վերջին
օրինակների
մէջ,
-
հարցրեց
{Շահումեանցը}:
-
Այն,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլո
-
Փայտը
միայն
մոխրից
չէ
շինած,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
որ
քաջ
տեղեակ
էր
քիմիայի,
-
այլ
նորա
էջ
հռչակուած
էր,
որին
այժմ
անարգում
էր
{Շահումեանցը}:
-
Շատ
բարի,
ընդունում
եմ
եւ
փայտի
-
Այո՛,
մահի
վերայ
էր,
-
պատասխանեց
{Շահումեանցը},
-բայց
դու
ինձ
հարկադրեցիր,
որ
ապացուց
-
Ի՞նչ
բան
է
այն,
-
շուտով
վերայ
բերեց
{Շահումեանցը}:
-
Այն,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլո
սակում
եւ
այդքան
անձնասէր,
-
բացականչեց
{Շահումեանցը},
-
դու,
եթէ
ունեցած
էիր
չորս-հինգ
որդի
մուցիցդ
որ
առատութեամբ
կը
տայ
քեզ
պարոն
{Շահումեանցը}:
-
Ոչ
ոքի
չեմ
ցոյց
տալ
գիրը,
-
ասաց
արկուն
եւ
տալով
Մանուշակին,
-
ահա
պարոն
{Շահումեանցը}:
Այս
խօսքի
վերայ
փոքր
մնաց,
որ
Ման
ծ
տուն
էի
գալիս,
յանկարծ
պատահեց
պարոն
{Շահումեանցը},
բռնեց
եւ
բաց
չթողեց,
"
գնանք
մեր
տու
արցանում
է
ինձ,
թէ
ե՞ս
էի
արդեօք
պարոն
{Շահումեանցը}.
ես
ասացի,
այո՛,
ես
եմ,
տուր
նամակը
լ
նորանից,
թէ
ինչի՞ց
գիտէր,
որ
ես
չեմ
{Շահումեանցը}:
-
Ինձ,
-
ասաց,
-
պատմել
էին
նորա
հ
դ
ժամն
է,
կարելի
է
որ
շուտով
գայ
պարոն
{Շահումեանցը}:
-
Ես
վաղուց
արդէն
հրամայել
եմ
թէյի
Հազիւ
թէ
անցել
էր
քառորդ
րոպէ,
պարոն
{Շահումեանցը}
ներս
մտաւ:
Թիւթիւնճի֊օղլուն
տեսածովը
ի
,
հրամայեցէ՜ք,
պարոն
Շահումեանց
":
{Շահումեանցը}
առանց
խօսքի,
միայն
գլխի
շարժելովը
շնոր
յրը
պատմել
էր
աղքատ
պառաւի
անցքը,
բայց
{Շահումեանցը}
չգիտէր
Մանուշակի
գիտենալը
եւ
այս
յամրախ
ց,
որ
ոչ
ոք
ոչինչ
չհասկացաւ,
պատճառ,
{Շահումեանցը}
համարեայ
թէ
ներս
մտածովը
ողջունեց
եւ
տի
-
Ինչպէ՞ս
է
ձեր
առողջութիւնը,
-
հարցրեց
{Շահումեանցը}
տիկին
Թիւթիւնճի-օղլուից:
-
Փառք
Աստ
ղը:
-
Թող
այդպէս
լինի,
-
պատասխանեց
{Շահումեանցը}:
Մանուշակը
ժպտեցաւ
քթի
տակից,
չգիտ
րութիւնը:
-
Ի՞նչ
է
մարդը,
-
հարցրեց
{Շահումեանցը},
-
այս
երեկոյ
ես
կամենում
եմ
խօսել
այս
..
-
Ամենայն
կողմից,
-
կտրեց
խօսքը
{Շահումեանցը},
տեսանելով,
որ
կակազում
է
Թիւթիւնճի-օ
միշտ
ընդունում
եմ:
-
Սխալ
է,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
եւ
դորայ
պատճառը
այն
է,
որ
դու
չգիտ
է
պատուէ
տան
տիրոջը:
-
Չէ՞,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
ես
պատւում
եմ
քեզ.
ո՛չ
թէ
իբրեւ
տան
ուեց
եւս
իւր
միջում:
Բայց
չկարծեմ,
թէ
{Շահումեանցը}
այս
մտքով
ասած
լինէր,
այլ
առաւել
շուտ
արդների
գոյութեան
պատճառը,
-
շարունակեց
{Շահումեանցը}:
-
Յատուկ
շնորհակալ
եմ,
որ
այդպէս
քո
տանը:
-
Եթէ
թոյլ
կը
տաք,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
ես
պատիւ
կը
համարիմ,
-
խօսքը
եղաւ
սո
նչ
լինելը:
-
Շատ
բարի,
-
պատասխանեց
{Շահումեանցը},
փոքրիկ
արծաթի
դրգալով
թէյը
խմելով,
ն
քաղցր
էր
շինել
Շահումեանցի
թէյը:
Բայց
{Շահումեանցը}
վերստին
խնդրեց,
որ
փոքր
ինչ
ջուր
յաւել
նուշակ
եւ
յաւելացուր
փոքր
ինչ
ջուր:
{Շահումեանցը}
քաղաքավարի
կերպով
շնորհակալ
եղաւ
Մանուշ
ց
ահա
աչքերը
փակում
էր,
մինչ
սկսել
էին
{Շահումեանցը}
եւ
Թիւթիւնճի-օղլուն
խօսել
իւրեանը
սովոր
:
-
Մարդը
մի
այնպիսի
էակ
է,
-
սկսեց
{Շահումեանցը},
-
որ
կարողութիւն
ունի
ճանաչել
եւ
քննել
եւ
մարդկութեան
վերայ,
-
վերջացրեց
խօսքը
{Շահումեանցը},
տեսանելով,
որ
տիկին
Թիւթիւնճի-օղլուն
ինչպէս
առաջ,
ուրախ
էր
այս
խօսքերի
բայց
{Շահումեանցը}
քիչ
մնաց,
որ
պիտի
բարկացնէր
նորան
մի
բ
ր
չէր
սիրում:
-
Կան
մարդիկ,
-
խօսեց
{Շահումեանցը},
-
որ
միմեանց
բարեւ
տալ-առնուլը,
կամ
ղ
՛ւ
լիցի:
-
Ճշմարիտ
է
ասածդ,
-
խօսեց
{Շահումեանցը},
-
բայց
ես
դուք
ասացի
նորա
համար,
որ
դ
ւշակը
ձեռքերը
առած,
ճանապարհ
էին
ձգում
{Շահումեանցը}.
բայց
վերջինս,
ամենեւին
չհամաձայնեցաւ
ածուկ:
Նա
մտածում
էր,
առաջին
անգամ
{Շահումեանցը}
տեսածովը
մեղադրել
սաստիկ,
նորա
նամակ
ս
ատճառ,
չէր
կարող
ամենեւին
կարծել,
թեւ
{Շահումեանցը}
այսպիսի
կեղտոտ
կատակ
յանձն
կ՚առնու
կատա
ուշը:
Արդէն
տասն
րոպէ
կը
լինէր,
որ
{Շահումեանցը}
պարտէզն
իջած
ու
տեսած
Մանուշակը
ուշաթափ
լով
բացեց
աչքերը,
եւ
տեսանելով
իւր
մօտ
{Շահումեանցը},
այնպէս
զարմացաւ,
որ
ոչինչ
չկարողացաւ
զարմացաւ,
որ
ոչինչ
չկարողացաւ
խօսել:
{Շահումեանցը}
իւր
կողմից
տեսանելով
այս
անորոշ
նայուած
Ի՞նչ
պատահեց
քեզ,
սիրական,
-
հարց
արեց
{Շահումեանցը}:
-
Ես...
Ես...
ինքս
եւս
չգիտե
առնութիւնը
չէր
անցանում,
չնայելով,
որ
{Շահումեանցը}
սեղմում
էր
նորանց
իւր
ջերմ
ձեռների
մէջ
անպատճառ
մի
բան
պատահել
է,
-
շարունակեց
{Շահումեանցը},
-
ուշաթափ
ընկնիլ...
Առանց
պատճառի.
ւմ:
-
Դու
գիտե՞ս,
Մանուշակ,
-
ասաց
{Շահումեանցը},
-
որ
իմ
սէրը
անչափ
է
քո
վերայ.
գիտե՛ս
-
Ափսոս,
որ
հանդարտ
չէ
հոգիդ,
-
խօսեց
{Շահումեանցը},
-
ես
մի
քանի
բան
ունէի
քեզ
ասելու,
որ
շարժառիթի
ազդեցութեան...
Մինչդեռ
{Շահումեանցը}
խօսում
էր
այսպէս,
Մանուշակը
պայծառ
երե
կարելի
էր
սիրել
եւ
պաշտել:
Հազիւ
թէ
{Շահումեանցը}
աւարտել
էր
իւր
խօսքը,
Մանուշակը
վեր
առ
ունում
եմ
քո
երդումը,
սիրական,
-
ասաց
{Շահումեանցը}
համբուրելով
Մանուշակի
ձեռքը,
-
եւ
այս
օ
տամկացրել
էր
նորա
զգեստը
եւ
մազերը:
{Շահումեանցը}
տեսանելով
Մանուշակի
դրութիւնը
պատճառուա
եանցի
երեսը:
-
Մնաս
բարեա՛ւ,
-
ասաց
{Շահումեանցը}:
-
Երթաս
բարեա՛ւ,
սիրական,
-
պատաս
ից
եւ
մօտեցել
իւրեանց
տան
դուռին,
մինչ
{Շահումեանցը}
նեղ
եւ
ցեխոտ
փողոցով,
փաթաթուածI
իւր
վ
Թիւթիւնճի-օղլուն
կարծում
էր,
թէ
պարոն
{Շահումեանցը}
կամենում
է
դարձեալ
մի
նոր
խնդրի
վերայ
խ
մ,
մի
հարուստ
եւ
անուանի
մարդ,
ինչպէս
{Շահումեանցը}
էր,
թողումք
նորա
ուսումը
եւ
կրթութիւնը
ին
գնար,
Մկրտիչը
ճանաչած
լինելով
պարոն
{Շահումեանցը}
իւր
հակառակորդ,
ամենեւին
թողելու
չէր,
ւշակը
գնայ
հօր
տուն,
ինչ
ժամանակ
պարոն
{Շահումեանցը}
այնտեղ
կը
պատահէր,
եթէ
հօր
բարեկամութի
իճակը,
այս
մտածելու
ժամանակ,
որ
պարոն
{Շահումեանցը}
համոզել
կամենալով
Թիւթիւնճի-օղլուին,
ա
ոջը,
-
ինչ
պատճառով
էր
կանչել
ինձ
պարոն
{Շահումեանցը}:
-
Ի՞նչ
տեղից
պիտի
իմանամ,
-
պատաս
չէր
խառնւում
եւս
բանի
մէջ:
-
Պարոն
{Շահումեանցը}...
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն
զարմացած,
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն
զարմացած,
-
պարոն
{Շահումեանցը}...
-
Պարոն
Շահումեանցը
ի՞նչ,
-
հա
ծ,
-
պարոն
Շահումեանցը...
-
Պարոն
{Շահումեանցը}
ի՞նչ,
-
հարցրեց
կինը:
-
Պարոն
Շահու
եանցը
ի՞նչ,
-
հարցրեց
կինը:
-
Պարոն
{Շահումեանցը},
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
խնդրո
չ
լինելը,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն
{Շահումեանցի}
հարցմունքին.
եւ
այնպէս
հաստատ
ձայնով,
այ:
Թիւթիւնճի-Օղլուն
բանի
տեղ
չդրեց
{Շահումեանցի}
դէմքի
փոփոխութիւնը.
պատճառ,
նա
նորա
հ
թիւնճի-օղլուն
համարեա
թէ
վիրաւորուած
էր
{Շահումեանցի}
հարցմունքից.
պատճառ,
թթու
երեսով
նայե
տամ
քեզ
Թիւթիւնճի-օղլուի,
նորա
տան
եւ
{Շահումեանցի}
մասին:
Տունը,
որի
մէջ
նստած
էին
այ
որ
նա
ցոյց
տուեց
իւր
խօսակցութեան
մէջ,
{Շահումեանցի}
հետ,
ինչպէս
վերեւումը
տեսանք,
այդ
զան
,
-
հարցրեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
զարմացած
{Շահումեանցի}
այս
տեղեկութիւնների
վերայ,
որովհետեւ
ի
անչեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
աչքերը
պշուցած
{Շահումեանցի}
երեսին:
-
Այնպէս,
որ
ոչինչ
բան
չէ
ոքի.
պատճառ,
ամենայն
տղայ
գիտէ
պարոն
{Շահումեանցի}
առատութիւնը,
այս
պատճառով
կը
ցանկանայ
աւ
աղքատ
կին
մի
նամակ
ձեռքին
մտած
պարոն
{Շահումեանցի}
տուն,
հարցանում
է
ինձ,
թէ
ե՞ս
էի
արդե
ակ
ժպիտ
պատճառուած
այն
բանից,
որ
պարոն
{Շահումեանցի}
նման
մարդը
ճաշով
պատուասիրել
էր
նորան:
գալիս
էր
միտքը,
որ
արժանի
է
եղել
պարոն
{Շահումեանցի}
սեղանին,
միւս
րոպէումը
իսկոյն
անձնաճան
,
չգիտեմ
հօր
քաղաքավարութեան
վերայ,
թէ
{Շահումեանցի}
յանձնառութեան
վերայ,
բայց
առաւել
հաւան
շակը,
որ
աչքերը
տնկած
նայում
էր
հօր
եւ
{Շահումեանցի}
բաժակներին,
իսկոյն
վեր
առեց,
երբ
աւար
,
թէ
արդարեւ
գիտութեամբ
քաղցր
էր
շինել
{Շահումեանցի}
թէյը:
Բայց
Շահումեանցը
վերստին
խնդրեց
ս
բանը:
Ո՞վ
կար,
որ
նկատէր:
Հայրը
{Շահումեանցի}
հետ
նստած
էին
սեղանի
մի
ծայրը
սոֆայի
վե
երայ:
-
Մնացէք
բարեա՛ւ,
-
լսուեցաւ
{Շահումեանցի}
ձայնը
վերջին
անգամ։
-
Երթաք
բարեա՛ւ
,
դուռը
փակեց
իսկոյն,
եւ
սկսեց
կարդալ
{Շահումեանցի}
նամակը,
այսպէս.
Օրիորդ
Թիւթիւն
Նա
տեսանամ
էր
այստեղ
մի
սառնութիւն,
եւ
{Շահումեանցի}
խօսել
եւ
լսել
կամենալուցը
եզրակացնում
է
ւիլ
եւ
ստել
իւր
խոստմունքը,
չէ՛ր
կարող
{Շահումեանցի}
նման
ազնիւ
սիրտ
ունեցող
մի
մարդ:
Մա
փողոցի
մէջ:
Ճշմարի՛տ
է,
Մանուշակը
{Շահումեանցի}
հետ
ծանօթանալուց
յետոյ
մի
քանի
լուսաւոր
ու
յօժարութենով
ցանկանում
էր
ամուսնանալ
{Շահումեանցի}
հետ,
ոչ
այն
նպատակով,
որ
հարստի
կին
դ
ր
հարստի
կին
դառնայ,
այլ
որպէսզի
գտանէ
{Շահումեանցի}
մէջ
իւր
կեանքի
ընկերը,
մի
ազատ
եւ
լուս
ամպերի
տակից.
նորա
լուսով
տեսանելի
էր
{Շահումեանցի}
եւ
Մանուշակի
գրկախառնութիւնը
ծառերի
մէջ
ի
մէջ,
նորա
թուլացած
գլուխը
հանգչած
էր
{Շահումեանցի}
ուսի
վրայ,
իսկ
եղանակի
թացութիւնը
անխն
.
Մանուշակը
առանց
խօսեյոլ
համբուրեց
{Շահումեանցի}
երեսը:
-
Մնաս
բարեա՛ւ,
-
ասաց
Շահու
կամքին:
Նորա
խելքը,
միտքը
կապուած
էր
{Շահումեանցի}
հետ.
նա
մտքից
չէր
հանում
այն
խորհրդակա
-օղլուի
յարաբերութիւնը
այսպէս
չէր
պարոն
{Շահումեանցի}
հետ:
Նա
իսկոյն
գլխարկը
վեր
առեց
եւ
եւ,
որպես
թէ
հայրը
հրաժարւում
էր
պարոն
{Շահումեանցի}
առաջարկութենից,
եւ
կամենում
էր
ճիշտ
պա
ծում
էր,
որպէս
թէ
ինքը
զրկուած
է
պարոն
{Շահումեանցի}
կին
լինելուց:
Նա
մտածում
էր,
որ
հայրը
բարեկամութիւնը
եւս
կտրուած
չլինէր
պարոն
{Շահումեանցի}
հետ:
Բացի
սորանից,
ի՞նչ
կը
լինէր
նորա
ցաւերի
մէջ,
նա
հաւատում
էր,
որ
պարոն
{Շահումեանցի}
թափելու
արտասուքը
կարող
էին
մխիթարել
նո
ղլուն,
որ
ձեռքերը
սրտին
խաչած
լսում
էր
{Շահումեանցին}
բոլորովին
զարմացած,
ասաց
նորան:
-
ու
համար
ասէր,
թէ
նամակ
էր
տարել
պարոն
{Շահումեանցին}.
Յայտնի
էր,
որ
Նախիջեւանումը
չկար
քաղ
գիրը
եւ
հասցրո՛ւ,
ինչպէս
ասացի,
պարոն
{Շահումեանցին}.
իւրեան
ձեռքը,
գիտե՞ս...
չիցէ՛
թէ
ւտեղի
վերայ
դրած
թէյի
բաժակները,
բերեց
{Շահումեանցին}.
սա
պատուել
կամենալով
տանուտէրը
առաջար
ռը
փակելով:
Մանուշակը
ճանապարհ
ձգած
{Շահումեանցին},
ճրագը
ձեռքին
ետ
դարձաւ.
նամակի
պատաս
կը
լինէր
այդպիսի
մեղադրանքի,
ապա
յիշել
{Շահումեանցին}
նորա
նամակի
սառնութիւնը:
Նշանակած
ժամա
ելի,
ոչ
մի
րոպէ
պակաս,
պիտոյ
է
տեսանէ
{Շահումեանցին}:
Վերջապէս
սկսեց
ժամացոյցը
զարկել
ճա
ս
զարմացաւ
նա,
մինչ
աչքը
բացած,
տեսաւ
{Շահումեանցին}
իւր
առաջեւը,
որ
նորա
ձեռքից
բռնած
աշխա
ւր
մեղադրանքը,
որ
պատրաստուել
էր
առնել
{Շահումեանցին}
նամակի
սառն
հոգով
գրուածի
համար:
-
ն
այնչափ
յարգում
էր
եւ
պատւում
էր
պարոն
{Շահումեանցին},
որ
եւ
ամենաչնչին
բանի
համար
եւս
պատրա
ինում.
երեւակայում
էր
իւրեան
հարսնացած
{Շահումեանցին},
երջանիկ
եւ
ուրախ.
հարստութիւնը
նորա
ածում
էր,
որ
հայրը
չհամաձայնելով
պարոն
{Շահումեանցին},
անպատճառ
պիտոյ
է
կտրուէր
նոցայ
բարեկա
նհամաձայնութեան
վերայ
հեռանում
էր
սրտով
{Շահումեանցից},
թէեւ
ակամայ,
որպէսզի
վերջինս
այսպիսի
ենում
էր
հետզհետէ:
Մանուշակը
լսելով
{Շահումեանցից}
11
ժամում
գալու
խոստմունքը,
նայում
էր
ցաւ.
նա
երկիւղ
էր
կրում,
թէ
լսելու
էր
{Շահումեանցից}
մի
քաղաքավարի
բացասութիւն,
բայց
ժողովե
նայնիւ
կամակոր
մնալով,
ետ
դառնար
պարոն
{Շահումեանցից},
իմացած
լինելով
Մանուշակի
գաղտնիքը:
Տ
ւնը,
եւ
ահա՛
մատանին,
որ
ստացայ
պարոն
{Շահումեանցից},
իբրեւ
գրաւական:
Այս
ասելով
հանեց
նզի
ընդհանրութիւնը
չունի
հարստութիւն
եւ
{շահուողը}
ընդհանուրի
հաշուով
շահուեցաւ.
քանզի,
,
պատկանեալ
սրբոյ
աթոռոյն
Էջմիածնի,
որ
{շահուք}
հանդերձ
հասեալ
է
ցվերջ
1860
ամի
մինչեւ
րծ
նոցունց
դրոշմատիպ
պատկերաց
իմաստունք
{շահս}
մեծ
քաղեն
ի
լոյս
աղօտալոյս
մտաց
պատմութ
էր
Պետրոս
Մանուկեան,
իսկ
մօր
անունը՝
{Շահրիստան}
։
Իւր
առաջին
դաստիարակութիւնը
ստացաւ
նա
ի
ըլնիլ.
սրա
միջին
մեր
իշխաններն
էլ
են
{շահւում}:
-
Ես
արմանում
եմ
քեզ
վրայ,
-
խօս
,
Յայն
հոտոտի
մեր
քերուբ.
Ի
{շաղ}
կրծոց
նորա
պասուք՝
Ո՜հ,
բժշկի
ի
,
-
ճիճուները
սոված
կոտորուեցին,
որդի.
{շաղ}
գնալու
(
բօժօժ
դառնալու)
վախտն
ա,
բալ
վ
այս
րոպէիս
հարկադրուած
ենք
մեր
գրիչքը
{շաղախել}
արտասուքով.
պատճառ,
պիտոյ
է
մեզ
այսօր
չեմ,
ես
կատակ
չեմ
սիրում.
կը
հրամայեմ
{շաղախել}
քեզ
հողի
հետ
եւ
աղիւս
շինել
Գեհենի
հնոց
ալ
պայմանների
ազդեցութեան
տակ
խմորում
է
{շաղախը}
՝
եթէ
հացի
եւ
եթէ
այլ
բաների։
Անհնար
է
ֆոտ,
դահիճ
եւ
երկու
կտրուած
ու
արիւնով
{շաղախուած}
գունաթափ
գլուխներ:
Ես
ճանաչեցի
Լուդովի
նաբաւական
եւ
երկչոտ
դիւանապետականութեան
{շաղակրատութիւնքը}:
Շուտով
այդ
բաները
գրուելուց
յետոյ,
ի
դուն
ըսէ,
սրամի՛տ
ընթերցող,
այս
մտքով
{շաղեալ}
ազգդ
Հռովմէականութեան
հրաւիրող
անձանց
ս
՜ւմ
է
քերովբէն
մեր.
Ծարաւըն
իսկ
կրծքի
{շաղի}
Մէկ
ումպովը
յագենում
է:
Սափորները
կո
ւր
արդարադատութիւն,
յանցանքի
եւ
պատիժի
{շաղկապը}
է
լոկ
հաւասարութիւնը
եւ
ոչ
կեանքը
":
Ա
րծուել
առանց
տէրութեան
եւ
հասարակութեան
{շաղկապը}
սաստկապէս
սասանեցնելու
":
"
Աւելոր
,
թէ
ո՛րքան
պ.
Էմինը
իրաւունք
ունի
գէթ
{շաղկապի}
վրայից
նախդիրը
հալածելու,
որպէս
գրչի
ս
արելի
եւ
չպետք
է
խզել
ներկան
ու
անցյալի
{շաղկապող}
պատմական
շղթան,
պ.
Նազարյանցը
ցանկանո
ց,
որ
մի
հոգեկան
սիրոյ
կապանքով
իմ
հետ
{շաղկապուած}
էր.
ես
նորա
հետ
երեք
ամիս
կեանք
վարեցի
աեւ
մ
եր
Հայաստանեաց
սուրբ
եկեղեցին
":
{Շաղկապս}
նաեւ
ցուցանէ
զերկրորդականութիւն
եւ
զերր
սիրելւոյ
դամբանին,
Այո՛,
կերթայ
{շաղղակեր}
եւ
ատելի
բորենին։
-
Բայց
ափսոս
որ
նզգամութեամբ
ասեմ,
շատ
են
ոսկերք
իմ
առ
{շաղփաղփ}
Աստուածաբան
կարծելոցն։
Իսկենտեր
պէ
կամք
չունինք,
ոչ
միայն
Պ.
Չամուռճեանի
{շաղփաղփելուց}
եւ
իւր
խորին
փիլիսոփայութեան
շօշափելի
չ
գրում
այստեղ
բառ
առ
բառ։
"
Թող
Պասկիէ
{շաղփաղփէ}
այնքան,
մինչեւ
որ
մեր
անդամներից
մինը
:
Մօտեցայ
պատին,
եւ
ահա
լսում
եմ,
որ
{շաղփաղփում}
է
մի
գեղեցիկ
օրիորդի
մասին,
որ
չգիտեմ
արձումեանց
Առաքէլ
Յովսէփեան
Օսմանցով,
{շամախեցի}
Тифлис
Михаилу
Месроповичу
Миансарову
Նիժեգորոդի
տոնավաճառում,
որտեղ
մշտապես
{շամախեցիներ}
շատ
են
լինում:
Չկա՞ն
արդյոք
մեր
լեզվով
Mr.
Thomas
(
Turkish
divan)
Bruxelle
{Շամախի}
Սարգիս
վարժապետ
Համբարձումեանց
Առաքէլ
ատեան
աւերակների
բորենի
ասացին
եւ
ոմանք
{Շամախու}
նահանգի
ղաբալիու
անտառի
արջ
ասացին.
մի
է,
եթէ
ես
այդ
իմ
ծանօթը
անուանեմ
Գուլի-{Շամամա}
։
Եւ
այսպէս,
գալով
իմ
մօտ,
պատմում
է
որոյ
մեծ
ուրախութեամբ
պատասխանեցի
Գուլի-{Շամամային},
թէ
այդ
ողբերգութիւնը
Պ.
Վերդի
երաժշտ
Լսելով
այս
պատմութիւնը՝
ասում
եմ
Գուլի-{Շամամային}.
-
Ի՛նչ
լաւ
պատահեց
քո՝
իմ
մօտ
գ
էս,
գալով
իմ
մօտ,
պատմում
է
ինձ
Գուլի-{Շամաման},
թէ
Պ.
Բէգզադէն,
անչափ
ուրախացել
է՝
արանակալ
խայթոցներով...
Բայց
Գուլի-{Շամաման}
չէր
եկած
իմ
մօտ
քսութեան
համար,
չէր
եկ
Բայց
միտքը
ի՞նչ
է,
-
հարցանում
է
Գուլի-{Շամաման}:
-
Մի
կոմս,
-
պատասխանում
եմ,
-
ինչդեռ
ես
պատմում
էի
այս
բաները,
Գուլի-{Շամաման}
աչքերը
տնկած
նայում
էր
երեսիս՝
ժամանակ
րս
բերել
Յիշատակարանիս
մէջ,
գնաց
Գուլի-{Շամաման}:
__________
Այժմ
արձանագրեմ
մի
րդէն
երեկոյեան
ժամը
ինն
էր
համարեա,
եւ
{շամանդաղը}
սկսում
էր
փոքր
առ
փոքր
գետինը
առնուլ:
ակ
լեզգիների
ձեռքով
գերի
տարուեցաւ
դէպի
{Շամիլանիստ}
աթոռը,
երեւի
որ
պ.
Իսահակեանցի
անիծել
իշատակարանն
"
իհարկե
կարդացիր,
թող
պ.
{Շամիլը}
յուր
Խալիլ
Նայիրին
մին
հոգոց
ասե:
Ի
տի
մօտ
մի
գեղեցիկ
սօֆայի
վերայ
նստած
էր
{Շամիլը},
նորա
երկու
կողմում
նստած
էին
նոյնպէս
՝
առանց
ձայնի
հասկացնելով,
թէ
նա
է
ահա
{Շամիլը}:
Ես
ողջունեցի
խոնարհաբար
եւ
կանգնե
չքերով:
-
Ո՞վ
ես
դու,
-
հարց
արեց
{Շամիլը}
բաւական
քաղաքավարութեամբ:
-
Հայ
եմ
ղիղ
գլխիս
վերայ:
-
Հը՛մ...
-
արեց
{Շամիլը},
-
ձեր
կրօնը,
կորստական
լինելով,
պիտ
ելու
համար:
-
Խե՛ղճ
մարդ,
-
ասաց
{Շամիլը}
՝
կարեկցութեամբ
գլուխը
շարժելով,
-
վկա
հարուածը
հասուցանեմ
դորա
ճակատին:
Բայց
{Շամիլը}
այդ
մտքի
վերայ
չէր։
Նա
իմ
հետ
վարւում
ատճառ
տուեցին
այդ
խօսքերը
խօսելու:
{Շամիլը}
պատասխանեց
ինձ.
-
Սուտ
չէ՛
քո
կար
ած
էր
նորա
առաջեւ:
-
Հը՛մ,
-
արեց
{Շամիլը},
-
դու
ուրախ
կը
լինէիր,
որ
ես
իմ
ձեռք
րան
ձեր
անունով:
Այս
խօսքերի
վերայ
{Շամիլը}
ընկաւ
մի
փոքր
մտածութեան
մէջ.
երեւում
ս
եւ
եղած
լինէր,
միայն
բանը
այս
է,
որ
{Շամիլը}
մի
թրջուած
կատուի
նման
վեր
կացաւ
սօֆայի
խանակ
պ.
Շահբէգի,
գերի
տարուեցաւ
ինքը
{Շամիլը}
դէպի
Ռուսսիայ:
Պատուելի
առողջամիտ
Թ.
Հիւսիս
-
Շահբէգի
գերութիւնը
-
{Շամիլի}
խօսակցութիւնքը
-
Շահբէգի
երազը
-
Արեւմո
չէ,
մինչեւ
այն
աստիճան,
որ
այժմ
առանց
{Շամիլի}
հրամանին
չենք
կարող
քեզ
արձակել,
թէեւ
մն,
ինձ
պիտի
տանէ՞ք...
-
Դէպուղիղ
{Շամիլի}
մօտ,
-
խօսքս
կտրեցին
Լեզգիները:
Ե
ռ
նոր
բաժանւում
էր
մութը
լոյսից,
մտանք
{Շամիլի}
աթոռանիստ
քաղաքը:
Ինձ
հանգստացուցին
Լե
,
որ
հետեւեմ
իւրեան:
Նա
տարաւ
ինձ
{Շամիլի}
բնակութիւնը:
Ի՛նչ
աւելորդ
գլխացաւ
ն
ժամանակ,
երբ
երես
առ
երես
կանգնած
էի
{Շամիլի}
առաջեւ,
ո՛րտեղ
մնացել
էր
իմ
սառնարիւն
գի
եւ
ամբողջ
մարդկութեան
գործը:
Կէս
մի
{Շամիլի}
անարգ
կարծիքը
ազատութեան
եւ
մեր
կրօնի
վ
,
թէ,
անտարակոյս,
մահը
սպասում
է
ինձ
{Շամիլի}
շրթունքի
տակ:
Բայց
եւ
այստեղ
սխալո
ճանապարհով
որ
եկար,
միայն
մի՛
մոռանար
{Շամիլի}
մեծահոգութիւնը:
Դուրս
եկայ
նորա
սե
նամութիւնը,
պ.
Շահբէգին
իսկոյն
ազատեց
{Շամիլի}
գերութենից
եւ
փոխանակ
պ.
Շահբէգի,
գեր
ւմ
սա:
-
Ուրեմն,
-
պատասխանեցի
ես
{Շամիլին},
-
եթէ
ձեր
համար
այդպէս
հեշտ
է
կրօնափո
Նոյն
օրը
հրաման
ստացայ
ներկայանալ
{Շամիլին}:
Ինձ
դարձեալ
ընդունեց
նոյն
սենեկի
էտքերին
ծառայեն։
Իսկ
թէ
առասպելի
մէջ,
{Շամիրամը}
իր
թալիսմաներով
եւ
Առլեզներով
չէ
կարողա
ների
աղջիկներն
են,
ասես
թէ
բորբորիտոն
{Շամիրամի}
թոռներն
են:
Մարդու
զեղջն
է
գալիս
ւցանել
իւր
պարտքը
եւ
մնացորդը
գործ
դնել
{շամպայն}
գնելու
համար,
որովհետեւ
շատ
է
սիրում
ն
լ
Լուկուլլոսը:
Ես
խմում
եմ
{Շամպայն},
Մադեռ,
Ուռցնում
ես
դու
փորդ
ջրո
սկ
հասարակ
խմելի
գինի
հարիւր
քսան
շիշ,
{Շամպայն},
շատ
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րեդերեր
քսանչորս
կարելի
է
առնել,
որ
աշխարհը
զարմանայ:
{Շամպայն}
ասածդ
հեղեղի
պէս
կը
թափեմ,
կը
բանամ
քս
նական
գործերով,
խմում
էր
քանի
մի
բաժակ
{Շամպայնեան}
գինի,
որ
արծարծէ
իւր
անզօրացած
կարողու
ն,
ի՞նչ
տասը...
խելօք,
ես
քո
համար
{շամպայնից}
վաննա
(
բաղանիս)
կը
շինեմ,
որ
լուացու
է,
ասում
ենք,
որ
մի
ազգութիւն
իւր
մի
{շամփուր}
խորովածի
համար
մորթում
է
միւս
ազգութեան
եց
նորան
եւ,
կրակի
նման
տաքացրած
կարմիր
{շամփուրը}
պսակ
շինելով
եւ
ուրացօղի
գլխին
դնելով,
նջեմն
թառներին
եւ
ի
ձեռն
միսդր
Բարօս
եւ
{Շայ}
կօնսլերացն
յառաջացուսցեն:
Նույնպէս
եւ
ալն
սերդուկով,
գլուխը
քարը
տվել
է
շուն
{շան}
որդին,
երեսն
պատովն,
իշտե
քեզի
կարճ
ժ
ն
է,
ողջունիր
նրան
եւ
ասա,
որպեսզի
իր
{շան}
բնի
մասին
հոգա,
թե
չէ
շունը
կսատկի:
,
թշուառական
դու...
վայրկեան
մի...
եւ
{շան}
սատակ
կը
լինիս
հարուածիս
տակ,
եթէ
կեցց
ղարկեմ,
Կամ
նզովքի
շանթերով
{Շան}
սատակնե՞րը
հանեմ
":
-
Տէ՛ր
իմ,
խ
վ
եւ
ուրացօղի
գլխին
դնելով,
տեղն
ի
տեղը
{շան}
սատակ
արաւ
(381
թ-ին)։
Երկրորդ
չիքը,
ոտնաչափ
եւ
երկու
մետր,
աքաղաղի
քիթով,
{շան}
ճակատով,
մեծ
ականջով,
կոտոշներով,
ճա
Մենք
չենք
ուզում
մեղադրել
կատաղած
{շան}
աւանդութեան
մասին
հեղինակի
հաստատողական
Փարպի
գնացող
ուխտաւորքը
իրաւ,
կատաղա՞ծ
{շան}
խածած
էին
եւ
ջրվախութիւն
ունէի՞ն
(
Hydr
թիւն
ունէի՞ն
(
Hydrofobia),
թէ՞
առողջ
{շան}
խածած,
կամ
Սօսի
նման
ջրվախ
էին,
որ
իր
մ,
երկրորդ,
եթէ,
ստուգապէս,
կատաղած
{շան}
խածած
էին
եւ
ջրվախութիւն
ունենալով
արդա
ը,
իսկ
Սաշային
ասա,
որպեսզի
չտանջե
իր
{շանը}:
Այժմ
անցնում
եմ
Անանիայի
նամակին:
էր
նորա
եւ
աշխարհի
մէջ,
թէ
մի
սատակիչ
{շանթ}
կարող
էր
իսկոյն
չքացնել
նորան,
եւ
այնո
ւթիւնը
եւ
հրամայեց
Կիկլոպներին՝
մի
մեծ
{շանթ}
պատրաստել
այդ
թշուառականի
օրը
խաւարեցնե
Աստուածը
երբ
բարկացած
Նորան
քըշեց
{շանթահար},
Դու
Պառնասի
աստուածները
ցած
նչացո՞ւ
են
":
Վաճառականը.
-
"
Այդ
{շանթապահ}
գործիք
է,
որ
հնարել
է
Բենիամին
Ֆրանկլի
Ֆրանկլինը
":
Շին.
-
"
Ի՞նչ
ասել
է
{շանթապահ}
գործիք
":
Վաճ.
-
"
Կայծակից
պահպա
դդէմ
դուրս
գաս
նորան։
Մինչեւ
Ֆրանկլինի
{շանթարգելը},
որ
հազար
տարի
Մասիսի
նման
ապառաժ
էլ
դ
ւմ
եմ,
կռիւը
Աթենասի
հետ
է:
-
Իմ
{շանթե՛րը},
-
գոռում
է
Արամազդը,
-
ո՞ւր
են
իմ
շա
ասխանում
է.
-
Հայրի՛կ...
-
Իմ
{շանթե՛րը},
-
որոտում
է
Արամազդը:
-
Քո
շանթե
նալ:
Մի
քանի
հոգեւորների
կողմից
նզովքի
{շանթեր}
եւս
տեսանում
ենք՝
դէպի
մեզ
արձակուած,
ներ,
Դարբնեց
հրացայտ
Երկաթի
{շանթեր}.
Գընտակ
ու
վառօդ,
Նիզակ,
հ
մտայ
այնտեղ
իմ
սպասաւորի
կերպարանքով,
{շանթերդ}
պահել
էի
վահանիս
տակ,
որ
անտեսանելի
էր
րը,
-
գոռում
է
Արամազդը,
-
ո՞ւր
են
իմ
{շանթերը}:
Աթենասը
շնորհալի
կերպով,
քաղցր
ժ
թե՛րը,
-
որոտում
է
Արամազդը:
-
Քո
{շանթերը}
հասած
են
իւրեանց
նպատակին,
-
ասում
է
Ա
-
Ի՛նչ
բանի
համար
պահում
ես
դու
այդ
{շանթերը},
ո՞չ
ապաքէն
չարագործ
մարդիկ
պատժելու
հ
այ
այս
անարգութեանը
եւ
խլելով
այն
բոլոր
{շանթերը},
որ
Կիկլոպները
պատրաստել
էին
մի
ամբողջ
դիմախօսութիւնքը՝
արձակեցի,
Հա՛յր,
քո
{շանթերը},
որ
այժմ
նորա
փորի
մէջ
պատճառում
են
այ
Գրել
էի
նոյնպէս,
որ
նա
ստանալու
էր
ձեր
{շանթերը}
Աթենասի
ձեռքով,
եւ
այդ
շանթերը,
լափել
էր
ձեր
շանթերը
Աթենասի
ձեռքով,
եւ
այդ
{շանթերը},
լափելով
նորա
փորոտիքը,
պիտոյ
է
վախճա
ենք՝
դէպի
մեզ
արձակուած,
բայց
այդպիսի
{շանթերը}
փութով
շիջանողք
են
եւ
վաղուց
արդէն
կորո
կարանալ
ու
կարօտել
այնուհետեւ
Հիպոկրատի
{շանթերին},
որ
փարատէին
նորա
ցաւը:
Այսպիսի
բ
Դորանց
դժոխք
ուղարկեմ,
Կամ
նզովքի
{շանթերով}
Շան
սատակնե՞րը
հանեմ
":
-
Տ
Դորանից
մի
օգուտ
կամ
վնաս
չկար
իւրեան.
{շանթը}
ինքը
չէր
ուտողը,
թող
Բրամինապետը
հոգս
Ես
կարծեցի,
թէ
ահա
լարեցի
Արամազդի
{շանթը}
դէպուղիղ
գլխիս
վերայ:
-
Հը՛մ...
-
ն,
մարդիկ
ահից
թաք
կացան.
Զարկեց
{շանթը},
գոռաց
երկինք,
հեղեղը
չեղաւ
խափան,
,
փոքր
մի
եւս
եւ
կատաղիմք
իսկ,
իբրեւ
ի
{շանթից},
ի
հարուածոց
առ
ազգն,
ընդոստացեալ,
միք
են
լուսաւորութեան,
եւ
բազում
ուրեք
{շանթիւք}
նզովից
մտանեն
ի
պայքար
ընդ
լուսաւորութե
կն
այն
ընդունակ,
Որ
ժողովել
կարենար
Քո
{շանթն},
ամպրոպ
ու
փայլակ
":
"
Ի՞նչ
ես
փչում
նց
1
-
Բուդաղ[եանց]
1
-
Կարկանով
1
-
{Շանշեանց}
Խնդիրք
Արամայ.
Տփխիսի
բնակիչք
որչափ
են
անազան
է
վիճակը.
Մինը
չունի
հագին
{շապիկ},
Միւսինն
ակնով
մուճակը։
Ին
կին.
Նորա
հանդերձը
պատառ
պատառ,
Չունի
{շապիկ}
իւր
հագին.
Անհամարձակ
նա
իւր
ձեռքը
Պար
ւրինն
էկել
ա
Աջբայ
հուրին
էկել
ա
Շիլայ
{շապիկ}
հագել
ա
Կարմիր
գօտիկ
կապել
ա
Եղ
բերէր
որին
Նազարէթ
Նորինը
բաղջան
էկիլ
է
Շալէ
{շապիկ}
հագիլ
է
Կարմիր
գօտին
կապիլ
է...
ւն
աշխույժ
երիտասարդների,
որոնց
կարմիր
{շապիկը}
վկայում
էր,
թե
պատկանում
են
իտալական
Հ
ի
կախարդական
ուժով,
մերկացնում
է
գործի
{շապիկը}
եւ
տալիս
է
նորան
այլ
կերպարանք՝
երբեմն
տեսութիւնը
միայն
պրծացնում
է
գերմանացու
{շապիկը}:
Նա
չէ
կարող
տանել
կամ
տեսնել
երբեւիցէ
էր
գալիս
գետից:
Ջուրը
թացացնելով
նորա
{շապիկը}
շինել
էր
բոլորովին
թափանցիկ,
եւ
այդ
պա
ն
է,
տալիս
են
մի
բան.
մնաց
որ
մեռեալի
{շապիկը},
վերայի
գտանուած
հանդերձեղէնը
կամ
մահի
ց
ձեռքով
մանած
ու
գործել
տուած
բեհեզեայ
{շապիկը}
եւս
տեսանելու
չէիր,
եթէ
պատահէիր
այնտե
,
այնուամենայնիւ
հարկաւոր
համարեց
հանել
{շապիկի}
տակից
մի
փայտի
կտոր,
որ
արծաթեայ
շղթայ
եւ
մաքուր
լինին
տղայի
հանդերձքը,
սկսած
{շապիկից}
մինչեւ
վերարկուն.
ծածկիր
տղայի
գլուխը
նում
եղած,
ինքը,
իւր
ոտքով,
միայն
մի
{շապիկով}
եկել
է
կէս
գիշերին
պ.
Շաքարեանցի
ախոռը
յաւերժահարսը,
որ,
մի
բարակ
բատիստեայ
{շապիկով},
դուրս
էր
գալիս
գետից:
Ջուրը
թացացնել
գին
ցանկացեալ
պատուոյ՝
հաճոյանալ
նկրտի
{Շապհոյ}
Պարսից
արքայի,
եւ
այրէ
զամենայն
գրեանն
րը
Եւ
իր
սիրած
հրեշտակին.
Շիկնում
են
{շառ}
այտերը,
Սիրտը
զարկում
հեշտագին:
Համբ
,
-
ասաց
կոմսը
ծիծաղելով:
Օրիորդը
{շառագունեցաւ}
եւ
զգաց
վէճի
աւելորդութիւնը,
տեսանելով
թէ
ցնցուես
`
տեղից
պոկուած
Կայմի
խրոխտ
{շառաչից},
Աչքերըդ
վեր
երկինք
ուղղած
`
Մի՛
մոռ
Հարաւ
հիւսիսից
փոշի
բարձրացաւ...
{Շառաչիւն}
զէնքի...
մթնեցաւ
օրը,
Ղազազ,
ս
կալի
ափերը:
Սանձակոտոր
հողմերի
սոսկալի
{շառաչիւնքը},
յորդահոս
անձրեւի
մեծ
կաթիլները
եւ
որ
յԱրեւելից
եկաւոր,
Մերոյս
ցեղի
{շառաւիղ}
Է
Բրամին
գլխաւոր.
Յաւուրց
ան
ունել,
զի
որպէս
գրուանն
խափանարար
լինի
{շառաւիղաց}
լուսոյն
ցոլանալ
ի
լոյս
աչաց
նստելոցն
ի
խտագէտ
բարեկամ
զրկէ
ինձ
իւր
քաղցրութեան
{շառաւիղներից},
ապա
լա՛ւ
իմացիր,
որ
այնուհետեւ
ամենա
,
յայտնեցին
եւս,
որ
ծայրագոյն
Բրամինը
{շառաւիղում}
էր
իւրեանցից.
բացի
սորանից,
ծերունի
Ք
ն
Բրամին,
որդի
մի
հասարակ
Բրամինի,
որ
{շառաւիղում}
էր
պարիաների
ցեղից:
Ճակատագիրը
պատրաստ
ղծութիւնն
հայելի
իմն
է,
յորում
ցոլանան
{շառաւիղք}
կենդանութեան
ազգի,
անդատապարտ
են
բանաս
քան
մերձաւոր
սիրելիդ.
Նորա
լուսոյ
{շառաւիղքը}
այսօր
աչքդ
է
ցոլացնում,
Էգուց
նո
ած:
Ահա՛
պայծառ
երկնից
դժխոյն
իւր
{շառաւիղքն}
ամփոփեց,
Չերեւեցաւ
աւել
աչքիս՝
սերի
ուժը
այնքան
է,
որ
երկու
կամ
երեք
{շառլաթյանի}
խոսքով
կավերվի.
այս
գրածներս
լավ
միտք
ոնց
մեջն
կհայտնվի
իմ
որպիսությունս:
{Շատ}
ավելի
ուրախացա
Սերոբին
Խառքովա
չի
գնացա
մամաս
կեբերնը
չոփեչինիին
բանը
այս
տեղը
{շատ}
թանկ
է
եւ
Ստամպոլ
ալ
չիքա,
ասեք
անոր
բ
եւ
չառողջացուցած
ետ
չիմ
գալ,
այսքան:
{Շատ}
կխնդրիմ
ձեզի,
որ
ինչպես
ըլլա
նե,
խրկի
,
որ
ուրիշ
սեմթե
խափանողներ
չըլլան,
եւ
{շատ}
վայրեթ
արեք,
որ
շուտով
ճանապարհ
մանիք
Ծանիր,
Խազարոս
եղբայր,
գրած
բանիդ
{շատ}
աղեկներն
կան
հոս
եւ
շատ
աղեկն
կառնում
ե
յր,
գրած
բանիդ
շատ
աղեկներն
կան
հոս
եւ
{շատ}
աղեկն
կառնում
ես
ու
հոսեն
կհանիմ
կտանիմ
ամար
չի
խրկեցի,
միամիտ
եղիր:
Ես
հոսեն
{շատ}
լավն
կառնում
եւ
կտանիմ
Քիշնեւ,
հոնեն
կ
սրբազանին
բերնեն
ես
գրիլ
իմ,
ամմա
եթե
{շատ}
կուզին
նե,
գրիլ
է,
թող
պատկերն
իրեն
տ
տոր
համար
սիրտերն
թող
չի
ցավի,
նա
նոցա
{շատ}
կսիրե
եւ
այլն:
Մեր
ամենայն
ընտանյա
մո
երախտագիտութիւն:
՝
Յետ
փոքր
քան
{շատ}
՝
յայտնելոյ
զսրտիս
զգացմունս
վեհանձն
բա
ն
մի
խոսքիդ
պատասխանը:
Առաջինը
ինձի
{շատ}
զարմանալի
է,
որ
դուն
ինքդ,
ինձի՝
ձեզ
օտարները,
որոնք
բարի
սիրտ
ունեին,
ես
{շատ}
երանելի
մարդ
կլինեի,
եթե
կարողանայի
իմ
վոր
չեմ,
ժամանակները
ձեզ
հայտնի
է,
որ
{շատ}
անգամ
25
օրից
գիր
կառնում
Նախիջեւանից
կ
է,
եզրակացնում
ենք,
որ
պիտո
է
անհամար
{շատ}
ունենայինք
այսպիսի
երգեր
մեր
քաջերի
վեր
սակը
եւս
կջնջվեր,
սորա
ապացույց
ունինք
{շատ}
լեզուներ,
որոնց
մի
քանիսի
միայն
անունը
գրած
նամակներս
ստացած
լինիք,
թեպետ
ես
{շատ}
ժամանակ
է
որ
մեկիցդ
էլ
մի
գիր
չունիմ:
րդասիրություն
ցույց
տաք,
իմանալով,
որ
{շատ}
օտար
մարդիկ
մեզ
այս
օտար
աշխարհներումը
զ
այս
օտար
աշխարհներումը
ցույց
են
տալիս
{շատ}
մարդասիրություն,
ուրեմն
մեք
եւս
նույն
է
ուրիշներին
առնենք:
Սիրելի
ծնողացս
{շատ}
եւ
շատ
բարեւ՝
Գրիգոր
եղբորս,
Ֆլորա
յա
ներին
առնենք:
Սիրելի
ծնողացս
շատ
եւ
{շատ}
բարեւ՝
Գրիգոր
եղբորս,
Ֆլորա
յանգայիս
յն,
Սերոբե
եւ
Լուսեղեն
եղբարցս
կարոտիվ
{շատ}
բարեւ,
Վառվառ
քրոջս
եւ
զավակացը
սիրով
Լսել
եմ,
երկու
աղջիկ
ունին
որպես
թե:
{Շատ}
բարեւ
նույնպես
Մանուկ
խնամիին
եւ
կնոջը
եւ
կնոջը,
նացա
մորը
եւ
այլ
հարցանողաց
{շատ}
բարեւ:
Այստեղ
նոր
բան
ոչինչ
չկա,
իր,
որ
կարելի
էր
միայն
գործել
երկար
ու
{շատ}
ծանոթութենից
հետո:
Չնայելով
այս
անհարմ
պաշտոնից
դուրս
է,
այսուամենայնիվ
դուք
{շատ}
բարեկամներ
ունենալով,
որոնց
առաջեւ,
հ
մեջ
մնացած
է
այժմ
անտեր
անտերունջ:
{Շատ}
հույս
ունիմ,
որ
Ձեր
աշխատությունը
կպսա
դը՝
այդ
մեղադրության
նամակդ,
ստացա
եւ
{շատ}
ուրախացա,
իմանալով
Ձեր
առողջությունը.
ույթ
չէ,
մեղադրիր,
եղբայր,
ինձ
համար
{շատ}
քաղցր
է
լսել
բարեկամի
մեղադրությունը,
այն
այսքան
իմացեք,
որ
դուք
միաբանվելով
{շատ}
բան
կարո՛ղ
եք
առնել,
իսկ
մին
մինից
հեռ
րը
նույն
դրության
մեջ
են՝
գրագրություն
{շատ},
բայց
դեռ
բանի
էսենցիալն
չկա,
այս
քան
ս
դեռ
կատարյալ
առողջ
չեմ,
եւ
այս
օրերս
{շատ}
ցուրտեր
կա
տեղը:
Խնդրեմ
գիրդ
անպակա
ունը,
վասն
որոյ
եւ
այնպես
արել
էի.
եւ
{շատ}
եւ
անչափ
շնորհակալ
եմ
եւ
քաջալերվում
եմ
ների
ձեռքով
մտանե:
Նոցա
լույսը
խավարից
{շատ}
վատ
է,
վասն
որո
թող
յուրյանց
պահեն:
Հ
մսույս
4-ին
ստացավ
նշանակված
գումարը
եւ
{շատ}
շնորհակալ
լինելով
Ձեր
գործունյա
մասնակց
անուն
քաղաքացիության
վկայագիր
ստանալը,
{շատ}
ուրախ
եմ
եւ
հոգվով,
որ
Ձեր
ազգասիրական
ավորություն,
որ
այժմյան
ժամանակներումս
{շատ}
հարկավոր
է:
Այս
մասնավոր
ծանոթությունք
ւր
չհասկացողներին,
որ
իմանան:
8-ի
մեջ
{շատ}
սաստիկ
խառնված
են
մեր
թշնամիների
աղբաթը
ռակվել,
որ
ամենայն
տեղ
գնում
է
եւ
կմնա
{շատ}
երկար
տարիներ:
Թիֆլիզի
մեջ
այժմ
բավակա
աստծո,
առանց
այդպիսի
պատճառների
եւս,
{շատ}
սեր
չունի
լուսավորության
վերա,
բայց
այ
իլը
մեծ
ազդեցություն
գործեց
ազգի
վերա,
{շատ}
բաներ
խոսեցավ
օրագիրը,
եւ
շատ
մարդիկ
ս
ի
վերա,
շատ
բաներ
խոսեցավ
օրագիրը,
եւ
{շատ}
մարդիկ
սկսեցին
ուրիշ
կերպ
նայել
բաների
նախարարը
մեզանից
հարցմունք
առնել,
մեք
{շատ}
ուրախ
ենք,
եթե
այդպես
լինի,
որովհետեւ
ծագել
ազգի
կողմից
դեպի
նա:
Այս
բանը
{շատ}
ձեռնտու
է
մեզ,
միայն
Լազարյանք,
որպես
մեջ
գտնվեցա
մինչեւ
այս
րոպես:
Սիրտս
{շատ}
կոտրած
է,
եւ
ոչինչ
բան
աչքիս
չէ
երեւու
որ
ես
բարոյապես
թուլացած
չեմ,
կարող
եմ
{շատ}
աշխատել,
բայց
աշխատելու
համար
հարկավոր
ստանալով
փոքր
չեղավ
իմ
մխիթարությունը.
{շատ}
շնորհակալ
եմ,
որ
ինձ
չես
մոռանում,
ին
մ,
ինձ
վնաս
բերելու
չէ,
ընդհակառակը,
{շատ}
եւ
շատ
օգուտներ
ունի,
որոնց
մասին
միմյ
վնաս
բերելու
չէ,
ընդհակառակը,
շատ
եւ
{շատ}
օգուտներ
ունի,
որոնց
մասին
միմյանց
տես
իմ
խավար
դրութենից
դեպի
լույս
քարշել,
{շատ}
եւ
անչափ
շնորհակալ
եմ,
եթե
այդ
բարերար
կույս
դուն
եւս
կգրես:
Առողջությունս
{շատ}
վեր
է.
ահա
միայն
սորանով
մխիթարվում
եմ
դրության
մեջ:
Գայանե
Նիկոլաեւնային
{շատ}
սիրով
բարեւ.
արդյոք
ինչպե՞ս
է
նորա
առո
ռքերեդ
առնուլ,
ուրեմն
միամիտ
եղիր:
{Շատ}
ուրախացա,
որ
գոնե
այս
պատճառով
գիր
ստա
խացա,
որ
գոնե
այս
պատճառով
գիր
ստացա,
{շատ}
ժամանակ
է
ոչ
մեկդ
գիր
չունեի
եւ
միամիտ
միտ
չէի:
Խնդրեմ
մեր
բոլոր
ազգականաց
{շատ}
եւ
շատ
բարեւ
անես,
մանավանդ
Վառվառ
եւ
:
Խնդրեմ
մեր
բոլոր
ազգականաց
շատ
եւ
{շատ}
բարեւ
անես,
մանավանդ
Վառվառ
եւ
Գայանե
առ
ակնածութեամբ
սրբոյ
աջոյն
համբույր
{շատ}
Ի
6-ն
ամսույս
շնորհս
գտի
ստանալ
զար
առաջնորդիմք
ի
սուրբ
սիրոյ
առ
ազգն
մեր,
{շատ}
այն
է՝
նշկահեալ
զմրրկօք,
որ
բազմիցս
ս
ել,
ուղարկում
եմ
ձեզ
այն
պատկերները
եւ
{շատ}
խնդրում
եմ,
որ
աշխատություն
հանձն
առնո
ծովային
մրրիկները
եւ
վտանգները,
որոնք
{շատ}
նավեր
եւ
շոգեշարժ
պտուտակավոր
նավեր
կու
մբ
վերադարձ,
հանդերձ
քաղաքի
շահով:
{Շատ}
եւ
շատ
ուրախ
կլինեինք,
եթե
ազատ
մնանք
դարձ,
հանդերձ
քաղաքի
շահով:
Շատ
եւ
{շատ}
ուրախ
կլինեինք,
եթե
ազատ
մնանք
մեք
այդ
ին,
եւ
որը,
ինչպես
ասացինք,
կարող
էր
{շատ}
փոքր
բան
լինել
կամ
ամենեւին
չլինել,
եթ
ծների
վերանորոգության
մասին,
ըստ
որում
{շատ}
տարիք
են
անցած
կտակի
օրից:
Տեսանում
857)
աշխարհաբար
Աստվածաշունչ,
որ
կարի
{շատ}
հարկավոր
է,
ըստ
որում
"
Հյուսիսափայլի
նել,
որ
դղյակի
մեջ
փակված
զորքի
վիճակը
{շատ}
ողբալի
է
եւ
բարոյապես
եւ
նյութապես:
Տա
ությունների
ժամանակ
հոգեւորականությունը
{շատ}
կերպով
կամեցած
է
պաշտպանել
հին
դրությու
գարիան,
ե՛ւ
Լեհաստանը:
Այստեղ
կան
{շատ}
լեհացիք
եւ
դեռեւս
օրեօր
հավելանում
են՝
եզից
մինչեւ
այստեղ
24
օր
ծովի
վերա
էի.
{շատ}
մրրիկների
եւս
պատահեցի:
Կարմիր
ծովից
դ
նել
Ջուղային:
Տեսանում
եմ,
որ
դուք
{շատ}
վշտացած
եւ
շատ
խռոված
եք
եպիսկոպոսի
սպա
Տեսանում
եմ,
որ
դուք
շատ
վշտացած
եւ
{շատ}
խռոված
եք
եպիսկոպոսի
սպառնալիքներից,
հ
եմ
ներել
այս
աղճատ
գրությանս,
ժամանակը
{շատ}
կարճ
էր:
Միամի՛տ
լինիք,
որ
կաթողիկոսի
,
Ս[անկտ]
Պետերբուրգ
ԻՄ
ԹԱՆԿԱԳԻՆ
ԵՎ
{ՇԱՏ}
ՍԻՐԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ
ՂԱԶԱՐ
ՂԱԶԱՐՅԱՆ
Քո
դեկտ
քերը
առավել
բորբոքվել
են,
որի
համար
եւ
{շատ}
էի
անհանգստանում:
Այժմ,
փառք
աստծո,
լ
լինի՝
ազատություն
ես
վայելում,
թեեւ
{շատ}
նեղ
շրջանում,
ապա
դրանից
կարող
ես
եզրա
,
ինչպես
բոլոր
այլ
խնդիրներում:
Մեր
{շատ}
սիրելի
քրոջ՝
Գայանեի
նամակն
անչափ
վշտա
,
որ
չտխրեն
իմ
մասին
ու
լաց
չլինեն:
Ես
{շատ}
եմ
նեղվում,
որ
չորս
կողմից
անընդհատ
ռմ
.
տրովադյան
ձին
էլ
արդեն
հասած
կլիներ:
{Շատ}
ուրախ
եմ,
որ
նա
քննություն
է
տալիս
դոկ
Sorghum
Saccharatum-ի
սերմեր:
Սորգոյի
{շատ}
տեսակները
կան,
նրանցից
մեկը,
այսպես
կ
շտ
է,
որեւէ
այլ
խնամք
չի
պահանջում
այս
{շատ}
օգտակար
պլանտացիան:
Խնդրում
եմ,
եղբայ
ապա
կարելի
է
նրանց
դրականապես
ասել,
որ
{շատ}
ուշ
եք
ուշքի
եկել:
Ընդունեցե՛ք
ողորմած
ւստը
երկարատեւ
ու
միաժամանակ
դժվարին
ու
{շատ}
վտանգավոր
ճանապարհորդությունից
հետո
-
Բ
բայց
կատակը
մի
կողմը.
նրա
գալուստն
ինձ
{շատ}
ուրախացրեց
եւ
ինչ
որ
"
mentre
un
grido
նի
գիրքը,
չնայած
իր
թերություններին
ու
{շատ}
բաների
թեթեւակի
եւ
մակերեսային
ուսումնա
չի
կարելի
մեղադրել
հեղինակին,
քանի
որ
{շատ}
կողմից
է
նրանից
առաջ
բացված
ու
տրորված
խճանի,
իսկ
ես
նրան
ափսոսում
եմ,
այո,
{շատ}
եմ
ափսոսում:
Նա
ուներ
այնպիսի
մեղմ,
բ
եւ
ցանկությունս,
որ
նա
որքան
կարելի
է
{շատ}
տարիներ
ուրախ
եւ
առողջ
անցկացնի
այդ
օրը
ւթյամբ,
որպեսզի
նրանք
կարողանան
քիչ
թե
{շատ}
զբաղեցնել
ինձ
ու
միաժամանակ
համապատասխա
զատարար
նավակներին,
որոնց
մասին
այնքան
{շատ}
գոռում
էին
անգլիական
ժուռնալները:
Դա
մ
:
Սակայն,
ցտեսություն,
ձանձրույթից
{շատ}
խոսեցի:
Համբուրում
եմ
քեզ:
Քո
եղբա
նույնպես
հասան
իմ
ձեռքը,
եւ
որ
ամենից
{շատ}
ինձ
ուրախացրեց՝
Ֆոշեի
գիրքն
էր,
որի
ն
յունն
ի՞նչ
ընդունելություն
ցույց
տվեց:
{Շատ}
ցավում
եմ,
որ
մեր
"
Հյուսիսափայլն
"
ար
յունների
ընդհատվելը.
այդ
կարող
է
նրանց
{շատ}
վշտացնել
եւ
զանազան
սխալ
եզրակացություն
ության
առաջադիմության
":
Ֆրանսիացիները
{շատ}
են
սիրում
իրենց
ռեւոլյուցիայի
մասին
խոս
իրքը
չեմ
կարդացել,
որ
այն
ժամանակներից
{շատ}
բան
է
փոխվել,
իսկ
ինչու
անցյալը
ցույց
եւ
նյութն
արժանի
է
այդ
աշխատանքին
(
իսկ
{շատ}
բան
կա,
որոնց
մասին
կարելի
է
լուրջ
եւ
պ,
Օվսյաննիկովի
գրացուցակի
մասին:
Նոր
{շատ}
գրքեր
եմ
տեսնում,
որոնք
չկային
60
թվակ
,
որ
կատարեմ
ձեր
ցանկությունը՝
"
ավելի
{շատ}
գրել
":
Ոչ
ոքի
չեմ
տեսնում,
ոչ
մի
նոր
քեզ
երկար
նամակ
եւ
վերադարձրել
գրքերը:
{Շատ}
ուրախ
կլինեմ
տեսնել
քեզ.
ես
վաղուց
արդ
,
կարելի
է
օգնության
կանչել
HgCL,
որը
{շատ}
լավ
է
ներգործում
համարյա
բոլոր
բորբոքու
յունների
մնացած
բոլոր
ճյուղերի
մեջ:
Ես
{շատ}
ուրախ
եմ,
որ
Անանիան
զբաղվում
է
իմ
հիվ
ագավառի
ընկերոջ
պարտականությունն
է:
Ես
{շատ}
հավատացած
եմ,
որ
նա
նատուր-փիլիսոփա
չէ
բրեւ
արդեն
կատարված
փաստ:
Ով
որ
քիչ
թե
{շատ}
ուսումնասիրել
է
ներկա
Անգլիան,
նա,
կա
նովսկին),
ի
նկատի
ունենալով
Եվրոպան,
{շատ}
հաջող
համեմատել
է
Հնդկաստանը
ծննդկանի
հ
իրենց
խարակտերով,
եռանդով
եւ
հանճարով
{շատ}
ավելի
բարձր
են
կանգնած
անտիկ
աշխարհի
բո
նեցել
տեսնել
այս
եւ
այն
պետության
մեջ,
{շատ}
բարձր
չէ,
այնուամենայնիվ,
մեղք
կլիներ
րը
եւ
անցնում
եմ
նամակիդ:
Գրքերի
համար
{շատ}
եւ
շատ
շնորհակալություն,
միայն
թե
Շլոս
նցնում
եմ
նամակիդ:
Գրքերի
համար
շատ
եւ
{շատ}
շնորհակալություն,
միայն
թե
Շլոսսերն
ու
րաբերյալ
Անանիայի
հետ
ես
համաձայն
չեմ:
{Շատ}
բան
ունեմ
ասելու
այդ՝
հետաքրքրությունի
մար
ժամանակի,
քան
այժմս
է:
Եթե
տեսնեք
{շատ}
հարգելի
հրեա
գիտնական
Հայր
Ֆիրկովիչին,
յդ
մասին
պ.
Ֆիրկովիչը
գիտե:
Ինձ
համար
{շատ}
հետաքրքրական
է
այդ
մասին
որքան
կարելի
է
վում
է
ուսանող
"
ex
officio
":
Ես
նրան
{շատ}
եմ
խղճում.
հանցանքի
ծանրությունը
կընկն
ուն
եմ
հայտնում
նրան՝
իմ
մասին
հայտնած
{շատ}
բարենպաստ
կարծիքի
համար,
բայց,
թվում
աղորդած
քո
բոլոր
տեղեկությունների
համար
{շատ}
եւ
շատ
շնորհակալ
եմ.
մի
քանի
անգամ
կար
քո
բոլոր
տեղեկությունների
համար
շատ
եւ
{շատ}
շնորհակալ
եմ.
մի
քանի
անգամ
կարդացի
նա
ատական
տեսակետից:
Դրանք
(
այդ
գրքերը)
{շատ}
բան
չեն
տալիս
ինձ,
բայց
գիտության
մեջ
այց
գիտության
մեջ
չպետք
է
արհամարհել
եւ
{շատ}
քիչը,
մանավանդ,
որ
ես
ուրիշ
զբաղմունք
մ
ասում),
խղճում
եմ.
նա
չար
չէ,
այլ
{շատ}
վատ
ուղու
վրա
է:
Սատանան
գիտե,
թե
որտ
շային
ճանապարհից
շեղեր.
վերջինիս
էլ
ես
{շատ}
եմ
ափսասում:
Նա
եթե
Ուստիմովիչի
հետ
գն
ակցության
ձեր
հույսը,
որի
մասին
այնքան
{շատ}
գրվեց,
ձեր
վերջին
նամակում
զգալի
չափով
անփոփոխ
օրենքների:
Մարդկությունն
արդեն
{շատ}
է
տառապել
ամեն
տեսակ
իդեալական
սիստեմնե
նգլիան
չի
ներկայացնում,
այնուամենայնիվ
{շատ}
հետաքրքրական
կարող
է
լինել
նրանց
համար
գրում,
տա՛
աստված:
Եղբորս
թախիծը
{շատ}
բնական
է.
ցավում
եմ,
որ
նա
ինձ
համար
խանը
չունեմ,
չնայած
հուսով
եմ...
{Շատ}
ուրախ
եմ,
որ
Անանիան
կգա
զատկից
հետո
(
կարողանում:
Նախավերջին
ֆունտը,
չնայած
{շատ}
մանր
էր
կտրած,
բայց
ավելի
լավն
էր,
քա
ւ
տեսակցության
համար
նշանակված
ժամանակը
{շատ}
հեռու
չէ:
Շնորհակալություն
նորին
գերազ
բարեկամների
եւ
ծանոթների
մասին
նրա
տված
{շատ}
հետաքրքրական
տեղեկությունների
համար:
ենաբարի
Մարիա
Նիկոլաեւնա
Պանովային:
Ես
{շատ}
հաճախ
եմ
մտածում
նրա
ներկա
վիճակի
մասին
մեջ,
ինչպես
ես
մենակ
եմ
կալանքի
տակ:
{Շատ}
հավանական
է,
որ
նա
այժմ
հաճախ
է
կրկնու
ւ
ամեն
ինչ
ճշտորեն
կհաղորդես,
որով
ինձ
{շատ}
ու
շատ
պարտավորեցրած
կլինես:
Ես
չգի
ինչ
ճշտորեն
կհաղորդես,
որով
ինձ
շատ
ու
{շատ}
պարտավորեցրած
կլինես:
Ես
չգիտեմ,
թ
ածներ,
որոնց
մեջ
իրար
հետեւից
երեւացին
{շատ}
հարգալիր
եւ
սուր
բողոքներ
այդ
միսիոներն
ւնը,
երբ
Անզլիայի
եւ
Ֆրանսիայի
միտումը
{շատ}
պարզ
է:
Այդ
հարցը
շատ
պատասխաններ
ունի
րանսիայի
միտումը
շատ
պարզ
է:
Այդ
հարցը
{շատ}
պատասխաններ
ունի,
բայց
դրանք
կարճ
են:
րեսը,
հենց
այն
պատճառով,
որ
դրանից
ոչ
{շատ}
առաջ
"
Le
principe
"
թարգմանված
էր
թուր
բավական
է
այս
մասին,
առանց
այն
էլ
դրան
{շատ}
տեղ
հատկացրի:
Երեւի
Անանիան
մոռացել
ոնավաճառում,
որտեղ
մշտապես
շամախեցիներ
{շատ}
են
լինում:
Չկա՞ն
արդյոք
մեր
լեզվով
գրա
րը
քիչ
են:
Ընդհանրապես
մեզանում
դեռ
{շատ}
սակավ
են
իմ
ներկա
ձեռնարկության
համար
ա
արձանները
շքեղությամբ
եւ
գեղեցկությամբ
{շատ}
ու
շատ
գերազանցում
են
նրան:
Ճիշտ
չէ՞,
երը
շքեղությամբ
եւ
գեղեցկությամբ
շատ
ու
{շատ}
գերազանցում
են
նրան:
Ճիշտ
չէ՞,
որ
ապո
ստացած
տեղեկություններին:
Ինձ
համար
{շատ}
հետաքրքրական
կլինի
մի
օր
կարդալ
"
Կռուն
ծիքի
մասին,
թե
"
Տարոնի
գավառում
ավելի
{շատ},
քան
մի
այլ
տեղ,
պահպանվել
են
լեզվի
լ
ւմ
եմ
ուրիշ
բան,
թե
որ
բարբառում
ավելի
{շատ}
են
լեզվի
մշակված,
կենդանի
ձեւերը:
Հին
է,
-
դարձյալ
ոչինչ
անել
չես
կարող:
Դա
{շատ}
նուրբ
խնդիր
է:
Լեզուն
տրակտատ
չէ՝
չի
եւ
ուրիշների
պատվաստումը
պետք
է
կատարվի
{շատ}
զգույշ
եւ
նպատակահարմար
կերպով,
որպեսզ
ն
գործիքի
աստիճանին,
որպեսզի
նա
քիչ
թե
{շատ}
բանիմաց
գավառացուն
մատչելի
լինի
եւ
դրան
ամբ
տեսա,
որ
ժամանակները
եւ
եղանակները
{շատ}
ավելի
ճշգրիտ
եւ
ուղիղ
են,
քան
հին
լեզվ
յդ
ներածության
հատվածներից
մեկում
կա
մի
{շատ}
լուրջ,
բայց
եւ
վերին
աստիճանի
ծիծաղաշա
Հերոդոտի
եւ
հունական
ուրիշ
հեղինակների
{շատ}
մեջբերումները
թարգմանված
չեն,
այլ
բերվ
պիսի
բան
չանի,
թե
չէ
վա՜յ
նրան:
՝
{Շատ}
ուրախ
եմ
կենդանաբանական
այգու
բացման
հա
նտ
Իլյեր
Ժոֆրուան:
Եվրոպան
դրանով
նրան
{շատ}
է
պարտական:
Եվ
ամեն
անգամ,
երբ
ես
որե
բանական
այգում
կանցկացներ:
Նույնպես
{շատ}
ուրախ
եմ,
որ
Անանիային
զբաղեցնում
է
սա
թյունների
համար:
Ափսո՛ս,
որ
քիմիան
{շատ}
բաներում
դեռ
կաղում
է,
թեեւ
նա
դրական
ւթյուն
է,
բայց
մինչեւ
այժմ
էմպիրիկ
է,
{շատ}
բաների
նկատմամբ
չի
կարող
հաշիվ
տալ:
Բա
,
հետեւապես՝
նաեւ
ամեն
տեսակ
ձուկ.
սա
{շատ}
կարեւոր
է
տնտեսական
տեսակետից:
Պետք
լավ
ուսումնասիրել
այս
խնդիրը:
Անանիան
{շատ}
ճանապարհներ
ունի
այդ
անելու
1)
զոոլոգի
եւապես,
նա
կարող
է
այս
ամենն
իմանալ
եւ
{շատ}
հեշտությամբ
ուսումնասիրել:
Շնորհակա
տիզմը,
թեեւ
այժմ
բավական
թուլացել
է
եւ
{շատ}
հավանական
է,
որ
մոտ
ապագայում
բոլորովի
դառնությունները՝
հիշել
հին
օրերը:
Ես
{շատ}
կցանկանայի
իմանալ
նրա
արդի
վիճակը,
այժ
չէր
մարդու
պես
նստել
եւ
աշխատել
քիչ
թե
{շատ}
կռացած.
ստիպված
էի
շիփշիտակ
նստել,
կա
ության,
եկեղեցական
պատմության
մասին
եւ
{շատ}
ռուսերեն
եւ
եվրոպական
լեզուներով
գրքեր
ւս
կարելի
է
նույնպես
մի
բան
անել,
բայց
{շատ}
դժվար
է.
հաճախ
հիշողությունս
հրաժարվու
հիշողությունս
հրաժարվում
է
օգնելուց
եւ
{շատ}
բնական
է,
որ
անհնարին
էլ
է
պահանջել
նր
ացած
լրագիրը,
որի
մասին
դու
գրում
ես:
{Շատ}
ուրախ
եմ
Րեստենի
վերաբերյալ:
Խնդրում
ե
ուղարկեց
Բոկը՝
"
Առո՛ղջ
եղեք
":
Բոկը
{շատ}
խնդիրներում
իրավացի
է:
Բայց
նորից,
իր
ղությունների
մեջ
է
ընկնում,
որ
նրա
մոտ
{շատ}
բան
քննադատության
չի
դիմանա:
Ինչ
էլ
լի
աշխատանքի
պահանջի
շուկան:
Ինձ
համար
{շատ}
հետաքրքրական
կլիներ
իմանալ
մանուֆակտուր
եի
Նախիջեւանի
առեւտրական
գործունեության
{շատ}
հետաքրքիր
հարաբերությունը
գործարանային
յալ
հիվանդության
հետեւանքով,
ինձ
համար
{շատ}
դժվար
է
աշխատելը:
Տանից
ստացված
լո
աշխատելը:
Տանից
ստացված
լուրն
ինձ
{շատ}
ուրախացրեց:
Կարպ
Մակարովիչը
երեւի
արդե
,
ստացա
քրոջորդուս՝
Ավետիքի
նամակը
եւ
{շատ}
ուրախացա,
որ
մերոնք
բոլորն
էլ
առողջ
են
հիվանդությունը:
Հեռանկարը
թվում
է
ինձ
{շատ}
մռայլ:
Իմ
բանտարկության
վերջն
էլ
չի
եր
ւմ:
Ինձ
հայտնած
բոլոր
լուրերի
համար
{շատ}
շնորհակալ
եմ:
Հուսով
եմ,
որ
քո
հաջորդ
վրա,
որն
ընդ
սմին
ուղարկում
եմ:
Ես
{շատ}
կկամենայի
ծառայել
Մոսկվայի
նորահաստատ
կ
յնքան
աներ,
որքան
ես
արդեն
արել
եմ
այդ
{շատ}
օգտակար
ընկերության
համար,
որին
համակր
հաջողությանը
իր
ձեռնարկած
գործում.
դու
{շատ}
հաջող
համեմատում
ես
ճակատագրի
հալածանքը
յան
մասին:
Վերջապես,
դու
տանն
ես,
ես
{շատ}
ուրախ
եմ
եւ
ավելի
կուրախանամ,
երբ
գրկե
ելի
կուրախանամ,
երբ
գրկեմ
քեզ:
Ինձ
{շատ}
հետաքրքրում
է
Անդրեաս
սրբազանի
Նախիջեւա
ական
եւ
միակ
խորհուրդը,
բայց
դա
կլիներ
{շատ}
անվայել:
Պ.
պ.
ստորագրողներն
իրավ
ր
գեթ
մի
փոքր
ուժ,
մեր
հասարակությունը
{շատ}
վաղուց
դատական
կարգով
հարց
հարուցած
կլի
իրենց
խնամակալին,
եւ
այս
դեպքում
նրանք
{շատ}
են
հիշեցնում
կռիլովյան
արջին,
որն
իր
ս
ացության
մասին.
խոստովանում
եմ,
որ
դա
{շատ}
ծանր
է
ինձ
համար:
Դժբախտաբար,
իմ
գ
ս
եղբորը
մեր
ընտանիքի
կացության
մասին.
{շատ}
հաճախ
անիմաստ
նամակներ
ենք
ստանում,
որ
-
Ligamenta
vertebrorum
communis,
որը
{շատ}
գովում
էր
Լ.
Ի.
-ն
եւ
խոստացել
էր
ուղա
,
որ
մայրս
կհոգա
հորս
մասին:
Ես
դեռ
{շատ}
բան
ունեի
քեզ
գրելու,
բայց
վերոհիշյալ
Ս.
Պետերբուրգից
Գիտեմ,
նամակս
{շատ}
ձգվեցավ,
եւ
Ձեզ
էլ
երկար
տաղտկություն
դեռ
կմնամ
այստեղ:
Մեր
բոլոր
ազգականաց
{շատ}
բարեւ,
չունիմ
ուրիշ
գրելիք,
եւ
ժամանա
կերթամ
քաղաքից
դուրս
մի
հովտի
մեջ,
ուր
{շատ}
ծառաստանք
կան
եւ
աղբյուրներ
եւ
ուր
բժիշ
կմնամ
այնտեղ,
ինչ
կըլլա
եղեր։
Ինձանից
{շատ}
նամակ
մի՛
պահանջեցեք.
գիտե
աստված,
որ
պատճառ
միտք
ունիս
գալու
ինձ
տեսության,
{շատ}
շնորհակալ
եմ,
բայց
այս
է
բանը,
որ
շոգ
ւմ
եք,
որ
գրեմ
սրտիս
ուզածը
ու
բերեք,
{շատ}
շնորհակալ
եմ,
ինձ
ոչ
մի
բան
հարկավոր
չ
ղջություն
եւ
երջանիկ
կյանք:
Ինձանից
{շատ}
նամակ
մի՛
սպասիլ,
ինչո՛ւ,
որ
չունիմ
կ
արկավորություն
էլ,
թե
որ
ասենք,
չկա,
{շատ}
սուտ
չի
լինիլ:
Մնամ
քեզ
միշտ
եւ
առ
վան
պես
չի
վախնալ.
մեկ
ամիս
առաջ
ես
ալ
{շատ}
հույս
չունեի,
բժիշկն
ալ
նութխը
բռնված
վելի
շուտով
կհրամային,
բայց
Խրիմը
ինձի
{շատ}
լավ
կըլլար:
Տարին
վաղուց
անցավ,
որ
ես
:
Ուրիշ
գրելու
բան
չունիմ,
մարդուդ
{շատ}
եւ
շատ
բարեւ
արա,
Գաբրիելին
նույնպես.
ւրիշ
գրելու
բան
չունիմ,
մարդուդ
շատ
եւ
{շատ}
բարեւ
արա,
Գաբրիելին
նույնպես.
նարա
ա
սկանալ,
կասիք:
Սիրական
Ղազարոս
եղբորս
{շատ}
եւ
շատ
բարեւ,
աստված
կատարյալ
առողջութ
,
կասիք:
Սիրական
Ղազարոս
եղբորս
շատ
եւ
{շատ}
բարեւ,
աստված
կատարյալ
առողջություն
տա
թեան
թերթերից
Ա.
Ապրիլի
20.
այսօր
{շատ}
վաստակած
եմ
եւ
բաւական
թոյլ,
բայց
տկար
իմ
կարծիքը
"
Մեղուի
"
հրատարակողի
մասին
{շատ}
անշահ
է:
-
Մանդինեանց
Տէր
Ստեփանի՞
-
Այո՛,
նա.
ի՞նչ
պատճառով
այդքան
{շատ}
հարցանում
ես:
-
Նորա
համար,
որ
նա
երիր
համարձակութեանս,
տեսանում
եմ,
որ
{շատ}
բոբիկ
ես
եղած
ուսումնականութենից:
երանը,
որ
չխօսէր
նա
ճշմարտութիւն.
ձեր
{շատ}
եւ
անխորտակելի
կամակորութիւնը
ոչինչ
այլ
դ
պակասութիւնքը
ծակում
են
իմ
սիրտը,
եւ
{շատ}
արտասուքի
պատճառ
են
դառնում:
Ես
դիտաւո
՛
բարկանար,
լաւ
է.
մի՛
բարկանար,
մեք
{շատ}
խոր
մտանք,
իմ
խօսքը
Մանդինեանց
Տէր
Ստե
ղուի
"
եւ
նորա
հրատարակողի
շնչառութիւնը
{շատ}
կը
ծանրանար,
մինչեւ
այն
աստիճան,
որ
հ
բաժանել.
այդ
արտօնութիւնքը
ստացւում
են
{շատ}
մեծ՝
ե՛ւ
ուսումնական
քննութեններով,
ե
իտ
օգտին
եւ
դաստիարակութեանը:
-
Ես
{շատ}
խոր
չեմ
մտանում
ուսումնական
բաների
մէջ
ատար
մարդիկը,
միշտ
անհարազատ
լինելով,
{շատ}
վնասներ
էին
հասուցանում՝
ծածուկ
կերպով
ծաթի
կարողութիւնը։
Ո՛չ,
սխալւում
ես.
{շատ}
անգամ
արիւնի
գին
է
այն,
շատ
անգամ
մեծա
լւում
ես.
շատ
անգամ
արիւնի
գին
է
այն,
{շատ}
անգամ
մեծամեծ
զրկողութենների
գին։
Գաղտ
ր
երեկոյին
մի
անստորագիր
նամակ
ստացայ.
{շատ}
ծիծաղելի
է
նորա
բովանդակութիւնը.
այս
պ
պատճառների
մէջ.
արդեօք
այդպիսի՞
մարդիկ
{շատ}
հարստահարուած
էին,
կամ
շատ
խաբուած,
ո
իսի՞
մարդիկ
շատ
հարստահարուած
էին,
կամ
{շատ}
խաբուած,
որ
այժմ
մատնուել
էին
այդ
ողոր
"
Մեղու
Հայաստանի
"
անունով
լրագիրը
եւ
{շատ}
անգամ
տեսանում
եմ
նորա
մէջ
այնպիսի
բանե
երեւակայութեամբ
մի
երիտասարդ
է,
բայց՝
{շատ}
թոյլ
դաստիարակուած,
որովհետեւ
նորա
գրա
ւում
մի
հիմնաւոր
դաստիարակութեան
հետք:
{Շատ}
տեղ
չարչարւում
է
լօգիկան,
եւ
այդ
պատճա
սեփական
արժանաւորութիւն:
Հայերի
միջից
{շատ}
մարդիկ
անպատճառ
կամենում
են,
որ
թագաւո
իկ
մրսելով
եւ
ջրային
տենդ
ստանալով,
որ
{շատ}
անգամ
պատճառում
են
Արարատի
եւ
Արագածի
մ
ւմը
կայ
մի
փոս՝
դժոխք
անուանուած,
ուր
{շատ}
անգամ
ընկնում
են
մարդիկ...
Պարո՛ն
ով
դաստիարակութիւն
ստանալով,
կը
դառնայ
{շատ}
անբարոյական
մարդ:
Խնդրում
ենք,
որ
դու
ն,
որովհետեւ
Ներսիսեան
դպրոցի
շնորհքով
{շատ}
հեռի
չէք
կարող
գնալ:
Բայց
այս
մի
խորհո
րձը
իսկոյն
երեւելու
չէր
նորա
վերայ,
նա
{շատ}
նեղութեամբ
կը
բանայ
իւր
քսակը։
Նորա
ձե
է
խօսի
ճշմարիտը,
այո՛,
ճշմարտութիւնը
{շատ}
անտանելի
է
լինում
այնպիսի
մարդերի
համար
իսի
անբաղդ
պաշտօնէի
համար
ճշմարտութիւնը
{շատ}
անգամ
ճանապարհ
է
բացել
դէպի
գլխապարտութ
դէպի
գլխապարտութեան
սիւնը
(
էշաֆօդ),
{շատ}
անգամ
հանել
է
նորան
փայտակուտի
վերայ:
նում
էք
մինչեւ
բիւր։
Գուցէ
ձեր
աչքումը
{շատ}
փոքր
նշանակութիւն
ունի
բիւրը,
բայց
մեք
լսելու,
թող
լսէ,
իսկ
Հայոց
ազգի
համար
{շատ}
բաներ
անցանում
են
որպէս
"
ձայն
բարբառոյ
որէ:
Մեր
գեղումը
մի
դրացի
կին
կար.
նա
{շատ}
անգամ
վայր
էր
քարշում
կայծակը
":
Վ
Մոմի
վերայ
մի
տեղում
գրում
էր
ասեղով
եւ
{շատ}
աննշմարելի
այս
բառը
"
ելդըրըմ
":
Մոմը
է
ասել,
չեմ
տեսած,
թէպէտ
եւ
այդ
կինը
{շատ}
անգամ
վառում
էր
եկեղեցում
մի
այդպիսի
մո
կարանիս
այս
տողերը,
Մայիսի
30-ին:
{Շատ}
փորձեր
եւ
օրինակներ
ստորասաբար
պատասխան
,
եւ
իմ
սեպհական
նկատողութիւնքը,
ուրիշ
{շատ}
մարդերի
նկատողութենների
հետ,
դրականապէ
րուսանում
են
իւրեանց
բրդի
յատկութիւնը:
{Շատ}
կան
այսպիսի
օրինակներ,
բայց
մեք
այս
փո
ա
հոգեկան
ընդունակութիւնքը,
այնուհետեւ
{շատ}
անգամ
պատահական
ուղղութեանն
են
հետեւում
ռաքինութիւն
քարոզէ
իւր
զաւակներին,
այդ
{շատ}
փոքր
էր,
այլեւ
թող
իւր
գործերը
եւս
յար
խելքը
թռել
էր
Սիրով
վառուած
իմ
վերայ,
{Շատ}
բան
տեսնել
կարող
էր...
Չտեսաւ.
թէեւ
է
զրկանք
չէր.
Նոր
չէր
թէեւ
տաճարը,
Բայց
{շատ}
ջերմեռանդ
զոհեր,
Միշտ
ըստանում
էր
կուռ
մէջ
աւանդուած
գիտութիւնքը
եւ
ուսմունքը
{շատ}
մեծ
խորհուրդ
ունին
մի
աշակերտի
կամ
մի
ո
ան
դաստիարակութիւնը
իւր
ծնողքի
ձեռքով:
{Շատ}
անգամ
մի
զաւակ,
տան
մէջ
հոգու
վատթար
ո
ւր
մահից
յետոյ
յետ
ձգել
իւր
ժառանգներին
{շատ}
արծաթ,
մեծ
հարստութիւն,
փայլուն
կոչու
Այդ
օտար
դպրոցներ
ուղարկուած
զաւակներից
{շատ}
փոքր
պատահում
է,
որ
նմանէին
մեղուի
թոյ
ելով
յետ
դառնային
իւրեանց
տեղը.
այս
մի
{շատ}
քնքուշ
խնդիր
է
`
անտես
մնացած
մեր
ազգից
րում
եմ
մի
ձանձրալի
եւ
միօրինակ
կեանք:
{Շատ}
անգամ
սրտիս
նեղութենից
գնում
եմ
ծովի
ափ
սանելով
Սեւ
ծովի
սպիտակ
փրփուրները,
որ
{շատ}
հեռի
տեղերից
երեւում
են
ալիքների
գագաթի
ուեցաւ,
որ
այդ
տեղերում
ծովի
տակին
կան
{շատ}
երկաթահանք
եւ
մագնիսաքար,
որ
պատճառում
բայր,
Ս.
Խ.
Շահբէգ:
Ես
{շատ}
շնորհակա՛լ
եմ
այս
Պարոնից,
դա
միշտ
կեր
մի
կառավարութեան
մի
արծաթի
մեծ
գումար,
{շատ}
տարիներով
կամակորւում
էր
եւ
չէր
կամենու
անպատճառ
շահուէր
այսքան
գումար
-
աւելի
{շատ},
քան
թէ
ինքը
իւր
իմաստուն
հաշւումը
ցոյ
ծ
դնել
շամպայն
գնելու
համար,
որովհետեւ
{շատ}
է
սիրում
նա
այդ
գինին:
"
Տե՛ս,
թէ
լ՝
առանց
իւր
ծոցից
արծաթ
դուրս
տալու)
{շատ}
լաւ
բան
էր,
բայց
որովհետեւ
դա
հիմնուած
իս
է,
որ
վերադառնում
էր
դէպի
տուն՝
մի
{շատ}
հարկաւոր
ընտանեկան
գործի
համար
դուրս
գն
ած
մայր
դառնալու
համար
ապագայումը.
այդ
{շատ}
օգտակար
գործ
է,
եւ
ես
այն
ժամանակ
կը
փ
ծը,
թէ
"
խելագարի
հացը
խելօքի
փորը
"։
{Շատ}
շնորհակալ
եմ
խրատիցդ:
-
Եղբա՛յր,
պազ
կրելու
էր
քո
անունը,
եւ
ապագայումը
{շատ}
մայրեր
աղօթք
կ'առնէին
քո
հոգու
համար,
մայրեր
աղօթք
կ'առնէին
քո
հոգու
համար,
{շատ}
երեխայք,
առաջին
անգամ
խօսել
սկսանելով
դ
օգտակար
եւս
կը
լինի,
որովհետեւ
ի
բնէ
{շատ}
սպիտակ
չես,
բայց
երբ
այս
ամառնային
ջեր
սածը
կատակ
էր),
-
ես
գործի
եմ
եկել
եւ
{շատ}
հարկաւոր
գործի:
Տեսանո՞ւմ
ես՝
այս
սաս
..
-
Ես
Էֆիմերդէ
չունիմ։
Ա՞յդ
է
քո
{շատ}
հարկաւոր
գործը,
խելքիդ
աղ
առնեմ.
ո՛վ
գտանւում
է
Էֆիմերդէ,
բայց
Սուրբ
գիրք՝
{շատ}
սակաւ։
Աչքերդ
ձգեցէք,
չասեմ
այլ
քրիստ
ժամանակ
մնաց
այնտեղ
մի
մեհենում,
որ
ոչ
{շատ}
հեռի
մի
կատաղի
գետից,
գտանւում
է
մի
ձո
տարելապէս
նմանեցան
իւրեանց
վարդապետին:
{Շատ}
հրաշագործութիւնք
պատմում
էին
նորա
կողմն
,
սփռոց՝
ամենայն
ինչ
ջուր
էր
դարձած:
{Շատ}
մտածեցի
այս
երազի
վերայ,
բայց
խելքս
բա
ւը:
Այսպիսի
բաներ
տեսանել
կամ
լսել
{շատ}
ցաւելի
է
ինձ.
արդեօք
կը
տա՞յ
Աստուած
մ
ղբայրը
իմ
գլխին
ցենզօրի
նման
մի
բան
է,
{շատ}
խիստ
բարոյականութեան
տէր
մարդ
է,
ամենա
,
որ
հօրեղբօրիցս
ծածուկ
շարադրել
էի
եւ
{շատ}
հաւատացած
եմ,
որ
կ'ուրախանար
այդ
նամակ
ն
Ղրիմից
դէպի
Դօն
գետի
ափը՝
Ազովից
ո՛չ
{շատ}
հեռի,
եւ
նոքա,
քաղաք
շինելով,
անուան
ւ
մաքուր,
որ
հոսում
է
մի
ապառաժից,
ոչ
{շատ}
հեռի
գետի
ափից՝
քաղաքի
հարաւային
արեւե
րապարակական
ճեմելիք
կամ
պարտէզք,
այլեւ
{շատ}
սակաւ
կը
գտանուի
այնպիսի
տուն,
որ
մի
ե
լ
քաղաքը
սալայատակ
առնելու
մասին,
թէեւ
{շատ}
հեշտ
ճանապարհ
ունէր՝
կանոն
դնելով
ամեն
ջ:
Եւ
պիտոյ
է
ասել,
որ
այս
ճանապարհով
{շատ}
շուտով
յառաջ
կը
գնար
բանը,
որովհետեւ
ա
,
сало)
ուղարկւում
է
սահմանից
դուրս:
{Շատ}
ժամանակ
չէ,
որ
մի
ֆրանսիական
ընկերութի
ճշմարիտ,
մահացութիւնը
չէր
կարող
այնքան
{շատ}
զայրանալ։
Բայց
արի
տես,
որ
մի
տգէտ
ռա
լցւում
է
մարդու
արիւնով։
Այդպիսի
փոսեր
{շատ}
կան,
որ
նոյնպէս
դատարկ
չէին
մնում
մարդ
ն
վարսաւիրայք,
ո՛րտեղ
է
մնում
բժիշկը,
{շատ}
մեծ
յարգ
ու
արժանաւորութիւն
ունին:
Վար
ութիւնը:
Իսկ
երբեմն,
որովհետեւ
դեղերը
{շատ}
անգամ
տրւում
են
մի,
երկու
կամ
երեք
ժամ
բժշկութեան
մէջ,
բնութիւնը
գործակատար
է
{շատ}
կերպով,
եւ
թէ
բնութիւնը
երբէք
չէ
կարող
լինելով
Թաթարների
հետ,
վեր
է
առել
նոցա
{շատ}
սովորութիւնքը,
որ
մինչեւ
այսօր
եւս
պաշ
որպէս
եւ
Ղրիմեցոց
լեզուն,
ունի
իւր
մէջ
{շատ}
եւ
շատ
Թուրքի
եւ
Թաթարի
բառեր
ու
ոճեր.
ւ
Ղրիմեցոց
լեզուն,
ունի
իւր
մէջ
շատ
եւ
{շատ}
Թուրքի
եւ
Թաթարի
բառեր
ու
ոճեր.
այնպէս
Հայերէն
խօսակցութեան
մէջ
որքան
կարելի
է
{շատ}
գործ
ածել
Ռուսի
բառեր:
Նոքա
մտածու
,
եւ
այս
պատճառով
ամբողջ
նախադասութիւնք
{շատ}
անգամ
Ռուսի
անդէմ
բայերից,
Տաճիկ
վերջա
րդը
ամբողջ
երեք
օր
ման
է
գալիս
այդտեղ:
{Շատ}
երիտասարդք
ամբողջ
ամիսներ
սպասում
են,
քահանայացած
են,
եւ
Յիշատակարանիս
գրողը
{շատ}
անգամ
խօսած
է
նոցա
հետ:
Այժմ
գուցէ
մի
լեմաքի
անդրանիկ
թարգմանութիւնը
տպուած
է
{շատ}
անպիտան:
Վանքը
ունի
շատ
պատուական
ը
տպուած
է
շատ
անպիտան:
Վանքը
ունի
{շատ}
պատուական
աղբիւր
եւ
մի
քանի
ծառատունկ,
որ
տեսած
էին
նորա
վերայ
լոյս
իջանելը.
{շատ}
կարելի
բան:
Աղբիւրը
գտանւում
է
վտա
ային
գազ
կամ
Գերեզմանական
մոլահուր,
որ
{շատ}
անգամ
երեւում
է
եւ
նոր
թաղած
մեռելների
ասնով
վաճառականք
են։
Արհեստասիրութիւնը
{շատ}
փոքր
հանդէս
ունի
այդ
քաղաքի
մէջ.
պատճա
,
եւ
այդ
քաղաքի
ամբարներից
կշտանում
են
{շատ}
եւրոպական
նաւեր:
Եթէ
այդքան
մեծագումար
րապ
եւ
ամայի
թողած
դաշտեր,
որոնց
վերայ
{շատ}
փոքր
արծաթով
կարելի
էր
թութի
անտառներ
գ
եզերական
քաղաքացիների
հետ,
միջին
թուով
{շատ}
վեր
է
եւ
ճոխ
իւր
հարստութեամբ:
Գլխաւոր
Աստուծոյ,
Նախիջեւանը
ունի
այսօր
եթէ
ոչ
{շատ},
գոնէ
մի
քանի
ընտիր
որդիք,
որ
վաղուց
եւ
կայ
այժմուս
աշխարհի
երեսին,
պիտոյ
է
{շատ}
հետեւողներ
ունենար,
քան
թէ
կարող
էր
ճշ
ենք
լինել
Յիսուսի
Քրիստոսի
ձեռքով:
Այս
{շատ}
տխուր
բան
է,
Աստուծոյ
ճշմարտութիւնը
հա
րչի
ատեանը
տանելու
համար:
Այստեղ,
{շատ}
անգամ
կրկնելով
"
ազգային
ուսումնարան
"
անի
երեխայք՝
այբբենարանները
ձեռքերին,
{շատ}
ուրախ
ենք
եւ
շատ
շնորհակալ
այն
մարդուց
բենարանները
ձեռքերին,
շատ
ուրախ
ենք
եւ
{շատ}
շնորհակալ
այն
մարդուց,
որ
այդպիսի
մեծ
տարակւում
են
Հայաստանի
"
Մեղուի
"
մէջ,
{շատ}
անգամ
խելացնոր
մարդու
արժանի
լօգիկայով
ուրեմն
պատասխանենք
այդ
հարցմունքին,
որ
{շատ}
մարդ
մեր
ազգից
կարող
էր
առաջարկել
ինձ:
ի՛
դիւրին
գնով
մկնդեղ
կը
տանք
ձեզ.
այդ
{շատ}
լաւ
է,
եւ
ինչ
հարկաւոր
է
ձեզ
կեանք
եւ
խատում
էին
այդ
թանձր
խաւարի
մէջ,
լուսի
{շատ}
ճառագայթներ
հաւաքելով,
բան
տեսանել:
Գ
նքը
ասես
թէ
լաց
է
լինում
մարդու
գլխին:
{Շատ}
անգամ
դուրս
եմ
գալիս
դաշտ,
բայց
չկայ
ա
:
Աշունը,
մանաւանդ
թէ
Հիւսիսումը,
մի
{շատ}
տխուր
ժամանակ
է.
մարդը,
նայելով
բնութ
,
որ
իմ
կեանքը
մի
հիւսիսային
գիւղի
մէջ
{շատ}
միօրինակ
է
եւ
միայն
մխիթարութիւն
մնացել
ւթիւն
մնացել
է
ինձ
մատենագրութիւնը։
Ես
{շատ}
ուրախանում
եմ,
եթէ
մի
նշանաւոր
հիւր
գա
երթերի
հատուածները:
Ինչպէս
երեւում
է,
{շատ}
պարապած
ես
եւ
ժամանակ
չունիս։
Փոյթ
չէ
ամիս
փակուած
մնալ
այստեղ:
Այդ
միջոցին
{շատ}
բաներ
ունիմ
քեզ
գրելու,
անտարակոյս
կը
ց
այժմ
ամենեւին
ժամանակ
չկայ.
հազիւհազ
{շատ}
մօտ
բարեկամներիս
գրուածքին
կարողանում
ե
յց
ինչպէս
պատմեց
նա,
փորձերի
հետեւանքը
{շատ}
անմխիթար
են,
վերաբերութեամբ
դէպի
նոցա
յ
է
ասել
լօգիկային,
որ
առանց
դորան
եւս
{շատ}
սիրելի
չէ
օբսկուրանտներին:
Ճշմարիտը
պի
,
բայց
Պ.
Իսահակեանցին
առաջին
անգամից
{շատ}
սիրեցի,
եւ
այժմ
եւս
սիրում
եմ.
ի՞նչ
պ
ի՞նչ
պիտոյ
է
առնել,
մարդ
ենք,
ունինք
{շատ}
թուլութիւնք.
երբեմն
սիրում
ենք
մի
մարդ
տռօնօմիա
է.
արդարեւ,
այդ
արուեստի
մէջ
{շատ}
բան
ցոյց
են
տալիս
արեւին
չորացնելու
եւ
եանց
տիրոջ
Վահանին,
որովհետեւ
այդտեղից
{շատ}
բան
է
երեւում:
Եթէ
հինգերորդ
դարու
վիրաւորութիւնը՝
ըստ
ամենայնի
անտեղի:
{Շատ}
հին,
մաշուած
ու
տրորուած
խորամանկութիւ
Բայց
արի
տես,
որ
ես
եւ
իմ
նման
մարդիկ
{շատ},
թող
ասել
եւ
"
Հիւսիսափայլ
"
կտրիճ
եւ
դադար
օբսկուրանտների
թշուառ
գլուխը,
եւ
{շատ}
կարելի
է,
որ
մեր
արտասուքից
մի
քանի
կա
ուբենք
եւս
ուսուցանել,
բայց
Պեդագօգիան
{շատ}
կարծր
բան
է
նորա
դիւրափխրելի
ատամների
հ
անելով,
որ
Պ.
Իսահակեանցը
յօժարամիտ
է
{շատ}...
մարդերի
հետ
չարաչար
գործ
դնել
սուրբ
ւ
նպատակը
այլ
բան
են
եւ
խօսքերս՝
այլ։
{Շատ}
բարի։
Ինչ
տեղից
իմացաւ
Պ.
Իսահակեանցը
աների
հետ,
որոնց
համար
պատմում
են,
թէ
{շատ}
անգամ
գլորուելով
Մասիսի
ձիւնապատ
գագաթի
րձած,
եւ
մեղադրում
է,
թէ
ինչո՛ւ
համար
{շատ}
լաւերի
միջից
միմիայն
մարմին
դարձողների
Պ.
Իսահակեանցին.
ես
եւ
իմ
նման
մարդիկ
{շատ}
հաւատացած
լինելով,
որ
չէ
վերջանում
չար
նտեղ
այսպիսի
գործողութիւն
տեսանել:
{Շատ}
մեծահոգի
մարդ
է
Պ.
Իսահակեանցը,
մեծ
շ
երպով
ցոյց
տալու
համար,
թէ
այդպիսի
բան
{շատ}
մօտ
էր
աբեղաների
հասկացողութեանը,
թող
առաջնորդի
իշխանութեանը:
Այս
բանի
մասին
{շատ}
խօսք
եւ
զրոյց
յառաջացաւ
այն
ժամանակ
եւր
չերեւի,
այն
ժամանակ
վա՜յ
քեզ
Շահբէգ.
{շատ}
ցաւերիդ
վերայ
մի
մեծ
ցաւ
եւս
պիտի
յաւել
րա
գազանանոցի
կենդանիքը
շինովի
էին,
որ
{շատ}
թէ
փոքր,
յայտնի
երեւում
են
առաջին
անգա
է
ասել,
որ
նա
երկնքումն
է,
նա
մեզանից
{շատ}
հեռի
չէ,
եթէ
համեմատէինք
տիեզերքի
անչա
իս,
ասա՛,
ես
Էֆիմերդէ
գտայ,
նայեցի,
{շատ}
վատ
վատ
բաներ
է
խօսում
այս
եւ
գալոց
տար
,
բայց
այս
անգամ,
ինչպէս
տեսանում
էք,
{շատ}
կակուղ
վարուեցաւ.
բերան
չբերեց
իւր
բէգ
մի
պայմանաւոր
ուրախութիւն.
այդ
օրերում
{շատ}
վշտակիր
մարդիկ
հարկադրւում
են
պատշաճից
ախութիւն,
որով
պիտի
ուրախանայինք,
մեզ
{շատ}
վնասակար
կարող
էր
լինել,
որովհետեւ
մեր
տխրութեան
խաւարատեսիլ
թանձր
ամպերը,
որ
{շատ}
անգամ
նստելով
ծանրանում
են
սրտիս
վերայ
յնպէս
ուրախացուցել
են
ինձ,
ինչպէս
այժմ
{շատ}
մարդերի,
բայց
այս
վերջին
տասն
նոր
տարի
օրինաւոր
ազատ
հոսանքը:
Տեղ
տեղ,
բայց
{շատ}
փոքր,
երեւում
են
այլ
մարդիկ,
որ
հոգիա
ում
են
տարու
սկզբից
մինչեւ
նորա
վերջը:
{Շատ}
անգամ
լսւում
են
օդի
մէջ
հարստահարուած
մ
ղդութիւնը,
որի
վերայ
ուրախացել
եմ
խիստ
{շատ}.
Աստուած
կեանք
տայ
դորա
պատճառին:
Փա՛
Պ.
Շահբէգի՝
ինձ
գրած
նամակից,
որ
ես
{շատ}
սիրում
եմ
այդ
ողբերգութիւնը,
վասնորոյ
ցիգան
կին,
կապւում
է
շղթաներով։
Կոմսը
{շատ}
ուրախանում
է՝
իմանալով,
որ
Ազուչենան
ն,
նոյնպէս
եւ
նորա
մայրը:
Բայց
երբ
որ
{շատ}
աղաչում
է
Լէոնորան,
կոմսը
ասում
է,
թէ
ր...
-
Ի՛նչպէս
թէ
պատահում
են.
դա
{շատ}
հազուագիւտ
կանացի
սիրտ
է,
որ
կարողացել
տալիս
է
նորան
մեռած
մանուկը
եւ
բաւական
{շատ}
արծաթ
եւ,
առնելով
նորա
կենդանի
զաւակը
իւնը
իմանալը...:
Ինչեւիցէ,
ուրիշ
{շատ}
խօսակցութեններից
յետոյ,
որ
առ
այժմս
ան
երգութեան
բովանդակութիւնը:
Առհասարակ,
{շատ}
թոյլ
բան
եւ
զուրկ
ամենայն
բանաստեղծական
թէ
водевиль:
Այդ
բանի
մէջ
ներգործողքը
{շատ}
գեղեցիկ
ներգործեցին,
մանաւանդ
ինքը՝
հ
րկայ
գտանուողներից
մինը
":
Ես
{շատ}
ուրախացայ՝
կարդալով
այս
նամակը.
փոյթ
ու
լինին
հանգամանքների
յարմարութիւնքը:
{Շատ}
գեղեցիկ
կը
լինէր,
որ
մեր
ազգակիցքը
Մոս
ն
արդարապէս,
եթէ
ունէին,
թէեւ
սոքա
էլ
{շատ}
քիչ
են,
կամ
թէ
երբէք
չկան:
Բայց
լռութ
ամարհեն
իրենց
վերայ
եղած
խօսքերը,
բայց
{շատ}
կը
սխալին,
եւ
ապագային
այս
լռութիւնը
ի
խալին,
եւ
ապագային
այս
լռութիւնը
իրենց
{շատ}
թանգ
կը
նստի:
Աւելի
լաւ
էր
պատասխա
ւղարկեմ
Ձեզ
հետզհետէ
ազգային
հանգամանաց
{շատ}
նիւթեր...
"։
Սուրբ
Մեսրոպի
գերեզմ
վկիանոսը
իւր
խիստ
շունչը
փչում
է
մինչեւ
{շատ}
հեռի
տեղեր,
եւ
ամենայն
արարած,
ենթարկ
ածքը,
որի
զօրութեանը
չեն
կարող
դիմանալ
{շատ}
անգամ
հարիւրամեայ
կաղնիքը:
Հիւսիսում,
մն
եղած
է
իմ
պապերի
բնակարանը,
տեսել
է
{շատ}
ցրտաշունչ
փոթորիկներ,
բայց
այս
րոպէիս
որում
սովորած
ենք,
հիւսիսային
Բորէասից
{շատ}
վատ
են
արեւմտեան
խոնաւութիւնքը։
Անտանե
մխիթարել
ինձ
իւր
նամակով:
Բարեկամ
{շատ}
ունիմ,
որոնք
միշտ
պատրաստ
են
ինձ
նամակ
պէս
նոցա
գրել,
բայց
արի
տե՛ս,
որ
նոքա
{շատ}
են,
իսկ
ես՝
միայն,
ժամանակը՝
փոքր.
ցին
հանգստանալու:
Լեզուագիտութիւնը
{շատ}
լաւ
բան
է.
ապա
ի՛նչ
կը
լինէր
իմ
վիճակը
խօսել
կրօնի
վերայ.
պատճառ,
այդ
բանը,
{շատ}
մօտ
լինելով
ամէն
մի
մարդու
սրտի
եւ
հոգո
ամէն
մի
մարդու
սրտի
եւ
հոգու,
կարող
է
{շատ}
անախորժ
բաների
տեղիք
տալ:
Ես,
Խալիլ
ն
ր
սրտի
եւ
հոգու
վկայութիւնը։
Մեր
համար
{շատ}
վատ
է
մահից,
ճանաչելով
եւ
հասկանալով,
իսկ
լոյսը՝
խաւար:
-
Նշանակում
է՝
{շատ}
անօգուտ
դաստիարակութիւն
է
ձեր
ստացածը,
ասում
էք,
թէ
չունէի
ոչինչ
իրաւունք),
{շատ}
թոյլ
է
ձեր
բարոյականութիւնը,
եւ
այդ
վի
:
Բայց
աւա՜ղ...
մարդկային
թուլութիւնը
{շատ}
անգամ
տիրապետում
է
նորա
բանականութեան
վ
տիրապետում
է
նորա
բանականութեան
վերայ,
{շատ}
անգամ
պատահում
է
մեզ
արտասուքի
հեղեղներ
կան,
կարող
էք,
իհարկէ,
պատրաստել
ինձ
{շատ}
անախորժութիւնք,
բայց
այն
ժամանակ
աշխար
,
Պետերբուրգում
կրթուած
լինելով,
ունի
{շատ}
մեծատուն
բարեկամք,
ինձ
արժէ
միայն
մի
ն
ակումս
բարեկամ
գտանել
Պետերբուրգի
մէջ,
{շատ}
կարծիքական
մի
բան
է:
Այս
խօսքերը
չեմ
ա
եթէ
ազատուէր
այդ
հոգու
ներկայութենից:
{Շատ}
անգամ
մի
մարդու
միայն
լոկ
կերպարանքը
մե
ու
շաբաթ
մնացի
գոմի
մէջ:
Ստանում
էի
մի
{շատ}
պարզ
կերակուր,
խմելիքս
էր
կորեկաջուր:
արդ՝
երկարահասակ
եւ
նիհար,
տեսայ,
որ
{շատ}
վաստակած,
հազիւհազ
փոխում
էր
քայլերը։
կրութիւն:
Ինձ
թուեցաւ,
թէ
այդ
մարդը,
{շատ}
վշտերի
ենթարկուելով,
իրաւունք
էր
ստացե
Յետոյ,
որպէս
թէ
կերպարանափոխ
լինելով,
{շատ}
սառնութեամբ
ողջունեց
ինձ:
"
Սա
ի՞նչ
օտ
երայ:
Բայց
նախանձոտ
մարդիկ
այստեղից
ոչ
{շատ}
հեռի՝
ահա
այնտեղ
(
այս
խօսքերը
ասելով
րող
եմ
գտանել
իմ
ցաւի
ճարը:
Ո՜հ,
թէեւ
{շատ}
արտասուք
թափեցի՝
բաժանուելով
այն
կտակի
յնիւ
փոքր
էր.
նորա
գրողը
իմ
արտասուքից
{շատ}
արիւն
էր
թափել
այդ
կտակը
վաւերացնելու
հ
աթոռի
վերայ
նստած
լցնում
էի
քո
էջերը:
{Շատ}
հեռի
հարկաւոր
չէ
գնալ,
քո
վերջին
հատու
ուէլը
երբեւիցէ
կարող
էր
սառիլ
քեզանից,
{շատ}
սխալւում
ես:
-
Ի՞նչ
պատճառով
դու
ա
քի
վերայ:
-
Իմ
համար
ասում
են,
թէ
{շատ}
բաներ
ունիմ
առակի
ձեւերով,
եւ
թէ
իմ
բո
թաց
տեղեկութիւն
չունեցողը
կը
դժուարանայ
{շատ}
անգամ
հասկանալ
բանի
զօրութիւնը.
ճշմարի
որի
հետ
ունենայի
մի
հասարակաց
գաղափար:
{Շատ}
պատահեցայ
գեղեցիկ
եւ
պատուական
հոգու
տէ
ան
հոգու
տէր
մարդերի,
որոնք
դարձան
ինձ
{շատ}
լաւ
ծանօթք,
բայց
նոքա
պարապում
էին
կամ
Հեղինակի
անփորձութիւնը
բնագիտութեան
մէջ
{շատ}
պարզ
երեւում
է,
մինչ
խօսելով
Բաքուի
հր
ւրմերը,
ե՛ւ
ուխտաւորքը:
Հեղինակը
{շատ}
տեղ
օդերի
մասին
եւս
յայտնում
է
իւր
կարծ
ը,
որոնցից
ենթադրւում
էր,
թէ
լինում
է
{շատ}
արտաշնչութիւն՝
քիմիաբար
լուծանելով
այդ
Աննշան
եւ
միանգամայն
անխորհուրդ
բաներ
{շատ}
մեծ
բան
են
երեւում
հեղինակին,
եւ
այս
հ
ոյնպէս
եւ
մանաւանդ
գրքի
վերջաբանի
մէջ,
{շատ}
որոշ
եւ
շօշափելի
կերպով
ցոյց
է
տալիս,
զի
հայկական
դպրոցի
մասին
ստացած
լուրերս
{շատ}
անմխիթար
են,
եւ
ինչպէս
պատմում
են,
վե
րեւում
բուն
հայութեան
տիպը:
Նորանից
ոչ
{շատ}
հեռի
կանգնած
էր
Միհրդատի
արձանը:
Ե
ու
ֆրանսիացիք:
Արժանահաւատ
անձինք,
որ
{շատ}
տարիներով
բնակւում
են
Փարիզում,
վկայեց
է
Պապին
եւ
արժանացած
է
ինդուլգենցիայի:
{Շատ}
եւ
շատ
ցաւեցայ՝
լսելով
այս
ոչ
միայն
տխ
եւ
արժանացած
է
ինդուլգենցիայի:
Շատ
եւ
{շատ}
ցաւեցայ՝
լսելով
այս
ոչ
միայն
տխուր,
ա
եւ
է
կամակոր
եղբայրատեցութիւն:
Ինձ
{շատ}
յարգելի
է
Հայր
Ղեւոնդի
անձը,
այս
պատճա
ն
գինը,
եւ
այս
է
մանաւանդ
պատճառը,
որ
{շատ}
հասարակ
մարդիկ
դասատու
են
այդ
դպրոցներո
են,
թէ
մեր՝
այնտեղ
գտանուած
ազգայինքը
{շատ}
դիւրավառ
են
դէպի
այսպիսի
գործեր,
որ
յե
այդ
քանի
տարու
համար,
կարելի
էր
աւելի
{շատ}
օգտի
յուսով,
հիմնաւորապէս
գործ
դնել,
ասնում
գտանուած
անկարգութեան
պատճառով:
{Շատ}
եւ
շատ
ցաւելի
է
նոցա
վիճակը
եւ
ցանկալի
գտանուած
անկարգութեան
պատճառով:
Շատ
եւ
{շատ}
ցաւելի
է
նոցա
վիճակը
եւ
ցանկալի
էր,
որ
է
մեզ
քննել
նորա
հոգեբանական
կողմերը,
{շատ}
առատացած
է
միստիկականութիւնը,
որ
միշտ
անութիւն,
որ
ոչ
միայն
օգտակար
չէ,
այլ
{շատ}
եւ
շատ
վնասակար
է,
եթէ
առողջ
բանականու
ն,
որ
ոչ
միայն
օգտակար
չէ,
այլ
շատ
եւ
{շատ}
վնասակար
է,
եթէ
առողջ
բանականութեամբ
ա
ւնը
սեպհականութիւն
է
յուսահատ
մարդերի.
{շատ}
անգամ
երեւելի
մարդիկ,
անյաջող
գտանուել
ւարայրի
"
տաղերգութիւնքը
ջերմացուցել
են
{շատ}
սրտեր
Նահապետի
անունի
վերայ:
Հ.
Ղեւոն
ունով
գրուածքը,
թէեւ
աշխարհաբառ,
բայց
{շատ}
յաղթահարուած
հին
լեզուից,
եւ
նմանել
ցա
անել
ցանկանալով
մեծ
Հայաստանի
լեզուին,
{շատ}
անգամ
մէջ
խառնած
այնպիսի
տեղական
բառեր
մ
մէջ
խառնած
այնպիսի
տեղական
բառեր,
որ
{շատ}
սակաւ
էին
գործ
ածւում:
Հ.
Ղեւոնդ
Ալիշ
աջ
գիտելով
նոցա
դրութիւնը
եւ
հայեացքի,
{շատ}
անգամ
գուցէ
ակամայ,
սահմանքը:
Շատ
եւ
ի,
շատ
անգամ
գուցէ
ակամայ,
սահմանքը:
{Շատ}
եւ
շատ
երախտապարտ
կը
կացուցանէ
մեզ
ծերո
անգամ
գուցէ
ակամայ,
սահմանքը:
Շատ
եւ
{շատ}
երախտապարտ
կը
կացուցանէ
մեզ
ծերունի
Նահ
յառաջաբան
եւ
մի
վերջաբան
ունի,
սակայն
{շատ}
աղքատ
է
իւր
բովանդակութեամբ:
Գլխաւոր
խ
ւ
ճիշտ
նկարագրւում
է
"
Ընծայի
"
հոգին:
{Շատ}
եւ
շատ
անցքերից
եւ
նեղութենից
յետոյ,
ո
նկարագրւում
է
"
Ընծայի
"
հոգին:
Շատ
եւ
{շատ}
անցքերից
եւ
նեղութենից
յետոյ,
որ
կրել
իդ
վրանիս
այնպիսի
սարսափ
մը
կը
գայ,
որ
{շատ}
անգամ
ամիսներով
ալ
հիւանդ
կ՚ըլլանք...
անսիական
քաղաքականութեանը:
Այս
պայմանը
{շատ}
հեշտ
յանձնառական
է,
մանաւանդ
որ
Հայք,
ոչ
թէ
միայն
գաղափարքը
միեւնոյն,
այլեւ
{շատ}
անգամ
խօսակցութեան
նիւթը
եւս:
Այստեղ
ե
յ
ամուլ
շատախօսութեամբ
չհերիքանան:
{Շատ}
փոքր
է
Փարիզում
գտանուած
Հայերի
թիւը,
փոքրի
մէջ
երեւում
է
ազգայնութիւնը
աւելի
{շատ},
քան
թէ
այլ
բազմահայ
քաղաքներում,
ուր
,
քան
թէ
այլ
բազմահայ
քաղաքներում,
ուր
{շատ}
անգամ
ձգել
է
մեզ
բաղդը:
Փարիզում
գտանւ
,
որին
գործակից
էր
մի
ազգասէր
Հայ:
Եթէ
{շատ}
ցորեան
կամ
այլ
ապրանք
ուղարկուելու
լինի
սանել,
որ
Հայերի
մէջ
եւս
օրէ
օր
առաւել
{շատ}
դուրս
երեւելու
վերայ
են
օրագիրք,
լրագի
ք:
Այո՛,
ցաւելով
խոստովանում
ենք,
որ
{շատ}
անգամ
այդպիսի
օրագիրք
հազիւ
թէ
տեսած
հր
ւնն
է
միակ
հնարը
միմեանցից
բաժանուած
եւ
{շատ}
անգամ,
կրքերի
եւ
ախտերի
խաղալիկ
դառնալ
այս
օրից:
Ո՛հ,
փշոտ
է
ճանապարհդ,
Քեզ
{շատ}
փորձանք
կը
սպասէ.
Ազատութիւն
սիրողին
Ա
ցած
ծնունդներ,
քարին
ենք
զարկում:
{Շատ}
լաւ
գիտենք,
որ
մեք
այս
ճանապարհով
ատել
նչեւ
այդ
աստիճան
անարգել
իւր
անձը:
Մեզ
{շատ}
անգամ
բռնադատում
են
կարմրել
եւ
ամաչել,
իներով,
բայց
լսող
չկայ։
Գրում
է
նա
եւ
{շատ}
անգամ,
եթէ
չէ
կամենում
Բէգզադէն
նոր
ապ
ր
ընկեր
(
այս
գործակատարի
եւ
Բէգզադէի՝
{շատ}
վաղ
ժամանակներից
սկսած,
իրեարու
մէջ
ու
րաբերութեան
մասին
չար
լեզուներ
խօսած
են
{շատ}
կեղտոտ
բաներ...
):
Ինչեւիցէ:
Ահա
այդ
ինչպէ՞ս,
-
հարցանում
են
մարդիկ:
-
{Շատ}
հասարակ
կերպով,
-
պատասխանում
է
Բէգզադ
դ
շինած
գործակատարից:
-
Բանդը
ունի
{շատ}
սենեակներ...
-
Բայց
այդ
անխղճութիւ
րում
է
իւր
մի
գործակատարին,
որ
նոյնպէս
{շատ}
տարիներով
ծառայում
էր՝
բերել
տալ
իւր
ք
այտնի
եղաւ
դորա
ուսման
առաջարկութիւնը,
{շատ}
աննշան
է։
Հարկաւոր
է
զօրացնել,
բայց
ա
ն
թէ
աշխարհական
քահանան
եւ
այս
պատճառով
{շատ}
կոշտ
են
վարւում
քահանաների
հետ՝
ամենայ
են,
քան
թէ
քահանայքը,
եւ
ինչո՞ւ
համար
{շատ}
անգամ
անգթաբար
վարւում
են
քահանաների
հե
ութեան
ազատութեան
մէջ:
Մասնաւոր
մարդիկ
{շատ}
անգամ
ոչ
թէ
միայն
չեն
կորուսել
իւրեանց
օտար
լեզուով.
սորա
վկայող
դառն
փորձեր
{շատ}
անգամ
կատարել
է
մարդկութիւնը:
Ազգի
հոգ
յն
պատեց
նոցա
նախկին
շքեղութեան
վերայ:
{Շատ}
ձմեռներ
անցան,
շատ
գարուններ
եկան,
նո
շքեղութեան
վերայ:
Շատ
ձմեռներ
անցան,
{շատ}
գարուններ
եկան,
նոցա
հետ
միասին՝
եւ
գ
անքի
եւ
այլ
զուարճութենների
խօսքեր,
եւ
{շատ}
անգամ
այս
տղայական
բաները
հերիք
պատճառ
ւ
մեր
ազգի
նոր
մայրերը,
հերիք
է
մեզ
եւ
{շատ}
շնորհակալ
կը
լինինք,
եթէ
դուք
ձեր
հայկ
րքան
կարելի
է,
մի
հարուստ
մարդու
հետ:
{Շատ}
այն
է
եղել,
որ
ուշադրութիւն
դարձուցած
ի
եւ
բանականութեան
վերայ,
թողունք,
որ
{շատ}
անգամ
ձեր
աղջիկը
ոչ
թէ
միայն
չէ
սիրել
ի
,
ինչպէս
մտածում
են
ոմանք:
Հայոց
ազգը
{շատ}
տեղ
գրել
կարդալ
չգիտէ,
շատ
տեղ
կորած
է
Հայոց
ազգը
շատ
տեղ
գրել
կարդալ
չգիտէ,
{շատ}
տեղ
կորած
է
մինչեւ
անգամ
եւ
լեզուն.
այ
է
երեւում
շատերին,
դորա
հակառակ՝
մեզ
{շատ}
հեշտ:
Այստեղ
հարկաւոր
է
ազգի
կամքը.
ե
ւ
նիւթական,
ե՛ւ
բարոյական
կողմից:
{Շատ}
անգամ
բերանացի
եւ
նամակներով
խօսած
ենք
մանաւանդ
երբ
այդ
վկայութիւնքը,
լինելով
{շատ}
անհամեմատ
միմեանց
հետ,
չունին
իրաւունք
հպատակ
Հայերը
3.
800.
000:
Սորա
վերայ
{շատ}
չանցաւ,
ձեռքս
ընկաւ
Էդմոն
Շերթիէ
Ֆրանս
էր՝
17
Փետր.
1860,
Թիֆլիս:
Մեք
{շատ}
ուրախ
ենք
այսպիսի
թղթակիցների
վերայ
եւ
որ
պատմութեան
երեւելուց։
Այս
վերջինս,
{շատ}
հասկանալի
լինելով,
զուր
տեղը
պիտի
ժամա
Սոցա
պաշտօնը
պատմութեան
մէջ
այն
է,
որ
{շատ}
անգամ
կարող
են
վկայ
լինել
ժամանակագրութ
Այս
պատճառներով
ահա,
մեզ
յայտնի
չեն
{շատ}
բաներ,
չգիտենք
մինչեւ
անգամ,
թէ
ինչպէ
րգիչներից,
նա
ցոյց
է
տալիս
մեզ
փոքր
թէ
{շատ}
այն
տեղերը,
ուր
պիտոյ
էր
մտածել,
թէ
կ
ատ,
Արտաշատ,
Տարօն
եւ
այլ
տեղեր:
{Շատ}
ազգեր
իւրեանց
հեթանոսութեան
ժամանակ
սով
իտութիւնը
աւելի
ծաղկած
է
այսօր
եւ
աւելի
{շատ}
գործեր
է
կատարում,
քան
թէ
սորանից
հինգ
թեան,
որ
զգում
է
մեր
պատմութիւնը,
որի
{շատ}
երեսները
դատարկ
են,
եթէ
եւրոպականի
ակն
Պարոն
Տիրատուրեանի
առաջարկած
խնդիրը
{շատ}
մեծ
յարգ
ունի
մեր
աչքում.
համաձայն
ենք
առանգի
Տէրութեան:
Թագաւոր
Կայսրը,
{շատ}
հաճութեամբ
ընդունելով
այս
ընծան,
պարգե
рменіи
"
մակագրով
գործի
վերայ,
մինչդեռ
{շատ}
նիւթ
կար
այնտեղ
Յիշատակարանիս
համար:
ուսաւորութեան
վերաբերեալ
բաներով,
կա՛մ
{շատ}
եւ
շատ
հարեւանցի
քերուելով
ազգային
խնդի
ութեան
վերաբերեալ
բաներով,
կա՛մ
շատ
եւ
{շատ}
հարեւանցի
քերուելով
ազգային
խնդիրների
մ
հրատարակողին
արժանի
յօդուած:
Պարոնը,
{շատ}
ժամանակից
սկսած,
լրացեալ
եւ
անթերի
իմա
մներից
մինը,
որ
1853
թուականից
սկսած,
{շատ}
անգամ
գովելով
մեզ
այդ
անզուգական
գիտնակ
անում
նոյնպէս,
որ
Պ.
Չերքեզեանի
գործը
{շատ}
եւ
շատ
հաճելի
էր
եղել
մի
այլ
երկակենցաղ
ոյնպէս,
որ
Պ.
Չերքեզեանի
գործը
շատ
եւ
{շատ}
հաճելի
էր
եղել
մի
այլ
երկակենցաղ
պարոնի
որ
լիամասն
կերպով
ընդունեց
ազգից:
{Շատ}
ժամանակ
է,
որ
մեք
ստացել
էինք
մեր
թղթա
յատկապէս
այս
կրօնական
վէճերի
պատճառով,
{շատ}
մեծ
շարժառիթք
են,
որ
նստիս
ու
լաս,
մի
ողութեան
եւս
հանդիպինք,
յայտնի
բան
է,
{շատ}
չնչին
ներողութեան,
եթէ
աչքի
տակ
ձգուին
առանց
ուշադրութեան
այլ
սխալները,
որովք
{շատ}
փարթամ
է
Պ.
Խուդաբաշեւի
գիրքը.
պատճառ
քնուրոյն
Կաթողիկոսութիւնը
սուրբ
Սահակից
{շատ}
յառաջ՝
դեռ
Մեծ
Ներսէս
Պարթեւի
կաթողիկո
եցին
կայսրին
եւ
յայտնելով,
թէ
Հայերը,
{շատ}
եւ
անտանելի
նեղութենների
համբերելով,
մ
ողիկոսի
ժամանակ
Յունաց
Մանուէլ
կայսրը,
{շատ}
եւ
շատ
ցանկանալով
Հայոց
եկեղեցու՝
Յուն
ժամանակ
Յունաց
Մանուէլ
կայսրը,
շատ
եւ
{շատ}
ցանկանալով
Հայոց
եկեղեցու՝
Յունաց
հետ
աւելի
բան
չունինք
ասելու
եւ
ցաւում
ենք
{շատ},
որ
իբրեւ
յիշատակագիր,
մի
փոքր
մերկան
աժարուելուն
այդ
օրագրի
գործակցութենից:
{Շատ}
անգամ
սաստիկ
ցանկութիւնքը
ձգում
են
մարդ
ում
են
մարդս
մի
ջլային
թուլութեան
մէջ,
{շատ}
անգամ
զառանցանքը,
մանաւանդ՝
մի
այդպիս
,
այլեւ
փորձել
աշխատութիւնը:
Պահանջել
{շատ}
հեշտ
է,
բայց
ամենայն
պահանջողութիւն
պի
նունովս՝
Litérature
allusionelle:
{Շատ}
ժամանակ
չէ,
որ
ասել
էինք,
թէ
ազգութեա
կրորդի
մէջ:
Ճշմարի՛տ
է
եւ
այն,
որ
{շատ}
բան
եւս
չէ
կախւում
օրագրի
հրատարակողից
րակողից
կամ
նորա
գործակիցներից.
երկիրը
{շատ}
անգամ
բուսուցանում
է
դալար
ծիլեր,
բայց
ամ
բուսուցանում
է
դալար
ծիլեր,
բայց
եւ
{շատ}
անգամ
հիւսիսի
ցուրտը
պաղեցնում
է
նորանց
են
այժմ
հիւսիսայինք
հարաւայնոց
վերայ,
{շատ}
եւ
շատ
ծանրանում
են
Անգլիոյ
սրտին:
մ
հիւսիսայինք
հարաւայնոց
վերայ,
շատ
եւ
{շատ}
ծանրանում
են
Անգլիոյ
սրտին:
Անգլի
:
Ստորագրութիւնք
բացուեցան,
այո՛,
եւ
{շատ}
գումար
հաւաքուեցաւ,
բայց
այդ
շատը,
հա
մատելով
աղքատ
եւ
սոված
բազմութեան
հետ,
{շատ}
աննշան
էր
եւ
չնչին։
Թերեւս
եթէ
հնար
լի
",
-
կը
հարցնեն
մեզ
ընթերցողք:
"
{Շատ}
հասարակ
կերպով
",
-
կը
պատասխանենք
մեք
հնազանդուիլ
ճակատագրին:
Այս
պատճառով,
{շատ}
հող
ունեցող
ազնուականը
ունի
իւր
քամակու
ող
ունեցող
ազնուականը
ունի
իւր
քամակում
{շատ}
ֆերմեր,
հետեւաբար
եւ
շատ
ժողովուրդ:
Ո
իւր
քամակում
շատ
ֆերմեր,
հետեւաբար
եւ
{շատ}
ժողովուրդ:
Ո՞վ
չգիտէ
հողի
մեծ
պաշտօնը
ութիւնը
պէտք
ունի,
երբ
պատերազմ
ունի,
{շատ}
անգամ
իւր
մասնաւոր
հաճոյքի
կամ
մինիստրի
նչպէս
երկու
անգամ
երկուքը
չորս:
-
{Շատ}
բարի.
բայց
ասա՛
խնդրեմ,
ազա՞տ
եմ
ես,
ց
չկայ:
-
Ինչպէս
թէ
չկայ:
-
{Շատ}
հասարակ
կերպով:
Ես
եւ
դու
հաւասար
իրաւ
,
եթէ
ոչ
այդ
ազգի
հոգու
երեւեցուցիչը:
{Շատ}
անգամ,
ինքը
ազգը
զգում
է
բռնութեան
ծան
վերայ,
արմատացել
են
նորա
ոսկերքի
մէջ,
{շատ}
անգամ,
չէ
կարող
հաշտ
աչքով
նայել
ազատ
ր
անցեալը
չէ
կարելի
շարունակել,
լարերը
{շատ}
ձգուած
են,
ուստի
մի
փոքր
թուլացրեց
ժող
տրուկը
կացինով
կը
վճռէ
գործը:
Ժամանակը
{շատ}
մօտեցած
է
եւ
կարծուածից
աւելի
մօտեցած.
նզի
մինչեւ
այստեղ
ասածներիցս
հետեւցնելը
{շատ}
հեշտ
է:
Բայց
մինչեւ
այստեղ,
մեք
Նա
մխիթարւում
է՝
տեսանելով,
որ
աւելի
{շատ}
են
այլ
տէրութեանց
պարտքերը:
Նա
զարմանո
զարմանում
է
միայն,
թէ
ինչպէս
այն
աւելի
{շատ}
պարտական
տէրութիւնքը,
որ
պէտք
է
եւ
աւե
րտական
տէրութիւնքը,
որ
պէտք
է
եւ
աւելի
{շատ}
նեղութեան
մէջ
լինէին,
քան
թէ
ինքը,
ծի
ումարը
վատնուած
չէ,
պարտքի
հանդէպ,
եւ
{շատ}
տեղ,
կրկին
անգամ
աւելի
արժողութեամբ,
եղում,
ուր
ոչինչ
հաստատ
բան
չկայ,
ուր
{շատ}
անգամ
կը
հարկադրուիս
այսօրուայ
հազար
ղո
ամական
անկարգութեան:
Ամենափոքրագոյն
եւ
{շատ}
ամենափոքրագոյն
մասը,
գուցէ
տեւում
է
զի
,
որ
չունի
եւ
այս
վաճառականների
ունեցած
{շատ}
կամ
սակաւ
նիւթական
ոյժը,
ապաստան
է
իւր
րեկոյեան
պիտի
գայ
վաստակեալ,
ուժաթափ,
{շատ}
անգամ
եւ
վնասուած
անդամներով,
իսկ
լուս
սացինք:
Նորա
պատանի
կամ
մանուկ
որդին,
{շատ}
անգամ
տասներկու
տասն
եւ
հինգ
տարեկան,
ութիւնը
աւելի
արժէք
ունին
նորա
աչքում:
{Շատ}
դառն
է
մեզ
ասել
այս
խօսքը,
բայց
ծածկել
ապրանքը
հասարակ
ժողովրդին:
Ժողովուրդը
{շատ}
անգամ
շռայլանում
է,
այո՛,
բայց
եւ
շատ
շատ
անգամ
շռայլանում
է,
այո՛,
բայց
եւ
{շատ}
անգամ
նորա
մեծագոյն
մասը
հարկադրւում
է
բերածը
եւս
ապաստան
է
հանգամանքներին
եւ
{շատ}
անգամ
մնում
է
անվաճառ՝
կա՛մ
սովորութեն
ող
են
տալ
այսպիսի
ձեռնարկութեանց:
{Շատ}
մեքենայք,
որ
Եւրոպայի
մէջ
ներգործում
ե
մար:
Եւ
այն
ապրանքը,
որի
հում
նիւթը,
{շատ}
անգամ
Ասիայից
երթալով
Եւրոպա
եւ
պատրաստ
ետ
է
մնացել:
Այո՛,
կլիմաները
կարող
են
{շատ}
բան
պատճառել,
բայց
Եւրոպայի
եւ
փոքր
Աս
ի
մարդ:
Եւրոպան
ուշ
ծնեցաւ,
բայց
{շատ}
արագ
ծերանում
է:
Մի
քանի
դարու
մէջ
նա
:
Մի
քանի
դարու
մէջ
նա
անցաւ
պատմութեան
{շատ}
կերպարանքներ՝
phase,
փոփոխեց
եւ
փոփոխ
մարդը
չեն
ճանաչում
մարդու
անունով,
այլ
{շատ}
անգամ
միլիոնաւոր
բազմութեանց
գոյութիւնք
Մարդերի
բազմութիւնը
ազգ
ճանաչելով՝
{շատ}
անգամ
ուրանում
են
նոցա
սերունդի
գոյութի
ը
կայ,
եթէ
մեք
տեսնում
ենք
նորան,
եթէ
{շատ}
անգամ
գիտենք
նաեւ
նորա
ծագումը,
ինչպէս
ւր
անձնական
ապահովութեան
համար,
ինչպէս
{շատ}
տեղ
վնասում
է
նա
մի
ուրիշ
անհատի
անձին
ահում
է
նորան
իւր
ձեռքի
մէջ,
եւ
Թէյմսը
{շատ}
ժամանակ
չէ,
որ
հրատարակեց,
թէ
Իռլանդի
իներով.
կարծեմ
շուտով
Սիբիրի
մէջ
աւելի
{շատ}
պիտի
լինի
Լեհացի,
քան
թէ
Լեհաստան։
Վա
ր
առնում
է
նա
Անգլիայից:
Այդ
լիբրէները
{շատ}
կարճ
ժամանակի
մէջ
կը
ցնդին,
մէջտեղում
է
կարողութեան
տէր
մարդուն
ասում
ենք.
"
{Շատ}
լաւ,
դու
ունիս
բաւական
գումար,
ունիս
քառորդը,
կամ
աւելի
մի
փոքր
մասը,
եթէ
{շատ}
են
քո
զաւակները:
Եւ
ահա
կարողութիւնը,
նչիւրը
տարբեր
կարողութիւն
ունի,
մինը՝
{շատ},
միւսը՝
փոքր
եւ
այլն,
եւ,
մեր
բոլոր
չ
թէ
չէ
յարատեւում
ժառանգների
մէջ,
այլ
{շատ}
անգամ
նոյն
ինքը
երբեմն
հարիւր
հազարներ
նելու
հունձ
չկայ:
-
Գուցէ՞
լինի,
{շատ}
կարելի
է,
որ
լինի,
ի
վերջոյ
մեզ
սիրել
ո՛չ
թէ
ասելիք
չունինք,
այլ,
որովհետեւ
{շատ}
ականջներ
մարմաջում
են,
եւ
իրական
ճշմար
ւմ
են,
եւ
իրական
ճշմարտութիւնը,
ո՜հ,
{շատ}
մերկ
է:
Եւ
աւելորդ
է
պատասխան
տալ
այնտ
երը:
Հայկական
թատրոնի
պատճառքը,
{շատ}
դժուարութենների
տանելուց
յետոյ
պիտի
պատ
երասանների
եւ
դերասանուհեաց
ընդդէմ,
նա
{շատ}
անգամ
պատրաստ
է
դափնիներով
պսակել
այնտե
խնայում
իւր
ձեռքերը
եւ
ձեռնոցները,
որ
{շատ}
անգամ
մի
երեկոյի
մէջ
պատառոտուելով
անպի
ու
իրաւունք
ստանայինք:
Ո՛հ,
դեռ
{շատ}
ժամանակ
հարկաւո՛ր
է,
որ
պարզուի
մարդու
տութեան
վիհը,
ուր
գահավէժ
անհետացել
են
{շատ}
եւրոպական
դերասանուհիք:
Հպարտութ
անձը
եւ
իւրեանց
ազգը:
Թէպէտեւ
փոքր
եւ
{շատ}
փոքր
երեւում
են
մեր
ազգի
մէջ
այդպիսի
մա
ելի
իսպառ
ուրանալ:
Մեծ
ցաւը
այն
է,
որ
{շատ}
անգամ
գործը
պատշաճաւոր
ուղղութիւն
չստան
ազգի
թշուառութեան
լուրը
կսկծեցուցել
էր
{շատ}
ազնիւ
սրտեր
աշխարհի
ամենայն
մաuներում
գ
շտերին
եւ
ցաւերին,
հոգեպէս:
Մեր
սիրտը
{շատ}
անգամ
զարկել
է
ձեր
համար,
շատ
անգամ
ար
եր
սիրտը
շատ
անգամ
զարկել
է
ձեր
համար,
{շատ}
անգամ
արիւնով
լցուել
է
ձեր
համար:
Սիրա
ողացած
ոսկորների
վերա:
Մեր
համար
{շատ}
ցաւելի
լինելով
մի
այդպիսի
վատաբախտութիւ
պատակին,
զգում
ենք
մի
մեծ
ցաւ
մեր
ազգի
{շատ}
վնասակար
անհոգութեան
վերայ:
Ջերմ
սրտով
է
ոչ
թէ
միայն
Նախիջեւանի,
այլեւ
ուրիշ
{շատ}
քաղաքների
բարոյական
վերածնելութեան
պատճ
ար
պայմանած
է
ժամանակ,
եւ
այդ
ժամանակը
{շատ}
մօտ
է
վերջանալու,
եւ
եթէ
անց
կացաւ,
ա
Բաւական
է
մեզ,
ճշմարիտ
ենք
ասում,
եւ
{շատ}
բաւական,
եթէ
համարձակուենք
մտնել
հայեր
ք
քերթողականի
վսեմ
ճարտարութիւնը,
որով
{շատ}
քչերն
են
օժտուած
բնութիւնից
`
կարծես
աս
իցէ
մեզ,
ստուգութեամբ
ասեմք,
եւ
կարի՛
{շատ},
եթէ
զանձինս
ի
նախադրունս
անդ
համարձակ
ել
Նալբանդեանց
Սրբոյ
աջոյն
համբոյր
{շատ}
Անօթք,
որք
պահեն
զազգութիւն
ռ
չարաչար
տգիտութեան,
յորում
դեդեւին:
{Շատ}
իսկ
է
մեզ,
եթէ
մարթասցին
նոքա
զանձինս
հազիւ
ուրեմն
կարող
գրել
եւ
ընթեռնուլ,
{շատ}
ա՛յն
է՝
առանց
զընթերցեալն
հասկանալով,
ից
եւ
անկնդրուկ
եպիսկոպոսաց,
եւ
այնքան
{շատ},
զի
դժուարիմք
ընտրութիւն
առնել
ընդ
բար
սխանէ.
"
ո՛չ
"
ասկէ
վեց
եօթը
հազար
կամ
{շատ}
շատ
միլիոն
մը
տարի
առաջ
այս
բաներս
չկայ
է.
"
ո՛չ
"
ասկէ
վեց
եօթը
հազար
կամ
շատ
{շատ}
միլիոն
մը
տարի
առաջ
այս
բաներս
չկային
բ
ղինակի
քրիստոնէութեան.
իսկ
Այվազովսքին
{շատ}
համարի
կնքել
զդէմս
նշանաւ
խաչին,
եւ
վա
տուածայնոցն
խորհել,
սապէս
դիւր
առնելով
{շատ}
այն
է
տաժանեալ
մարմնոյ
ընդ
բազմապատիկ
ծ
հակառակն
ուսանիմք
յառակայն
Քրիստոսի
՚ի
{շատ}
խնդրելն,
որում
շատ
տուաւ:
Եթէ
այսպէս
առակայն
Քրիստոսի
՚ի
շատ
խնդրելն,
որում
{շատ}
տուաւ:
Եթէ
այսպէս
իցէ,
որպէս
եւ
է
ստո
է,
Հոգիդ
կեանքդ
ուսման
համար՝
որ
{շատ}
յիմար
պոչ
բանէ,
Վարդապե՞տ
մի
կուս
Ապրանք
ծախենք
թէկուզ
մեր
հօրը,
սակայն
{շատ}
մեծ
օգուտով։
Ինձ
վրայ
դու
մէկ
լաւ
ձինք՝
մեզիմէն
պատիւ
կառնուն,
Փող
{շատ}
ըլլայ՝
ուտենք
հագնենք՝
գինին
խմենք
ու
անողաց
վրայ
առնել
դատաստան
Հեշտ
չէ
{շատ},
ունի
անհամար
պայման.
Նայելով
նո
եւ
ձըկներ,
Պանիր
ու
խաւեար
եւ
այլ
{շատ}
բաներ,
Ոսկի
բաժակով
օղին
կա
մ
իւր
թեւով:
Այս
կոշտ
հողը
{շատ}
է
եղել
մեզպէսներին
օթեւան.
Երկին
եղել
մեզպէսներին
օթեւան.
Երկինքը
{շատ}
թափեց
անձրեւ,
լուաց
հազար
գերեզման.
տակից.
Ղեկավարը
ժիր
իւր
գործին
`
{շատ}
է
տեսել
ալիքներ,
Նորա
նաւի
առագա
ել
ալիքներ,
Նորա
նաւի
առագաստը՝
{շատ}
են
ուռցրել
գիժ
հողմեր:
Բայց
անվտ
եր:
Բայց
անվտանգ,
հաստատ
յուսով
{շատ}
անգամ
նա
իւր
կեանքում
Ձգեց
խարիսխ
քեզ
այստեղ
բերել
է,
Տխրեցաւ՞
նա
{շատ}
քեզ
վերայ,
Արտասուաց
հետք
սրտումդ
աղաղ
նայել
մեր
թշուառ
կրքին,
Որին
{շատ}
անգամ
պաշտեցինք,
իբր
ստրուկ
նորա
կամքի
յն
մէգ
ու
թագաւոր
արծուին.
Մարդիկ
{շատ}
խորամանկ
են,
թէեւ
դժուար
էր,
Զգ
Ասում
են
որ,
ի՞նչ
ասում
են,
այդ
{շատ}
հաստատ,
ճիշտ
լուր
է,
Մեր
արքայի
Բայց
կարող
ես
յայտնի
ասել,
թէեւ
չէիր
{շատ}
հինուց,
Թէ
դու
քո
մէջ
ծաղկեցնում
ե
Քեզի
տալիս
եմ
հաւատով
":
Այնտեղ
{շատ}
մարդ
զբօսնում
են,
Բայց
մեռած
է
ս
օրեր
Անցան
դժբաղդի
գլխից.
{Շատ}
նեղութիւն,
չարչարանք,
Կրեց
նա
այ
գրերումն
է
յիշւում:
Դժբաղդը
{շատ}
տարիներ
`
Մանկութենից
ծերութիւն
նն
ուսանող
է,
Թէեւ
անունն
`
{Շատ}
ժամանակ
Խաբել
էլ
գիտէ:
րատ,
Շինեց
իւր
բունը։
{Շատ}
երկար
Հայաստան
Քո
գալուն
սպասեց,
սպասեց,
Ծաղկեցաւ
նա
ալեօք,
{Շատ}
լացեց,
արտասուեց։
Տխուր
ձմ
նխնայ
Մեռցնող
ձնի
մէջ.
Կարօտ
{շատ}
նստաւ
Դալար
արօտի,
Ծով
դարձա
Իւր
հին
գործն
ու
բան.
Վառեց
{շատ}
սրտում
Անշէջ
կրակներ,
Դարբնե
ագ
սիրեց,
Գտնել
մի
հնար
Խիստ
{շատ}
աշխատեց,
Որ
իւր
աղօթքը
Լինի
ի
խեցի
Իւրեան
հետը
չի
տանի։
{Շատ}
թագակիրք,
շատ
մեծատունք,
Անբաւ
րեան
հետը
չի
տանի։
Շատ
թագակիրք,
{շատ}
մեծատունք,
Անբաւ
գանձի
տէր
իշխան
Որ
սովոր
է
հըրամայել
Ծառայից
{շատ}
բազմութեան,
Այն
հարո՛ւստն
է,
որո
,
XOPОШO!
Hy,
տէրտէր,
դու
{շատ}
вeдъ
Բըռ,
բըռ,
բըռ,
բըռ,
խօսո
ն
գերի
Ծնած
օրից
կարծել
էր։
{Շատ}
հալածանք,
շատ
նեղութիւն,
Պատճառե
ծ
օրից
կարծել
էր։
Շատ
հալածանք,
{շատ}
նեղութիւն,
Պատճառեց
նա
իւր
կեանքո
,
Պատճառեց
նա
իւր
կեանքում.
{Շատ}
տուն
քանդեց,
շատ
մարդ
զրկեց,
Գո
ա
իւր
կեանքում.
Շատ
տուն
քանդեց,
{շատ}
մարդ
զրկեց,
Գութ
չունեցաւ
իւր
սր
Նորա
կեանքի
թելերը:
{Շատ}
օր
չանցաւ,
երկնքիցը
Մի
այլ
վառ
աս
պայծառ
աստղ
խնդագին:
Երրորդ
օրը
{շատ}
սգաւորք
Փորեցին
մի
գերեզման,
ւմը,
ոտաբոբիկ
Կանգնած,
ժամի
դռնումը.
{Շատ}
ժամանակ
դեռ
չէ
անցել,
Երբ
նա
փառքով
ու
իսում,
Դղրդում
էր
թէատրոնը,
Նա
դափնիք
{շատ}
էր
հնձում.
Ժողովուրդը
հաւաքւում
էր
Մօտ
":
Ամենայն
օր
նորա
դռնում
Կանգնած
էին
{շատ}
կառքեր.
Միշտ
հացկերոյթ,
ընթրիք,
գինի
նիմ,
ունիմ
որդիք,
Դստերք
ու
այլ
{շատ}
ազգական,
Ընտիր
ծանօթք,
շատ
մեծատ
ւ
այլ
շատ
ազգական,
Ընտիր
ծանօթք,
{շատ}
մեծատունք,
Ունիմ
փեսայ
եւ
այն
իշ
ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹԻՒՆ
Մի
{շատ}
հարուստ
անգլիացի
մեծատուն,
Բնակւ
նած
աւազակ,
Որին
գիտէր
անգլիացին
{շատ}
վաղուց:
Բայց,
ո՛չ
որպէս
մ
գերի,
Պատահում
էր,
որ
այդ
մարդը
{շատ}
անգամ,
Անգլիացուց
ուղարկւում
էր
գ
անց
`
առաջին,
Երկրորդ
`
քեզնից
ես
{շատ}
անգամ
շահուեցայ:
Մինչեւ
ան
ում
էր
մի
երգ՝
Մի
սրտաշարժ,
մի
{շատ}
տխուր,
տրտում
երգ.
"
Մու՛րճ
իմ
իմ
անունն
է
Անմիաբանութիւն,
Մեք
{շատ}
դարեր
անցուցել
ենք
խռովով,
Եւ
շա
ատ
դարեր
անցուցել
ենք
խռովով,
Եւ
{շատ}
մարդիկ
փոսն
են
ընկել
մեր
ձեռքով
":
էր
Սիրով
վառուած
իմ
վերայ,
{Շատ}
բան
տեսնել
կարող
էր...
Չտեսաւ.
թ
.
Նոր
չէր
թէեւ
տաճարը,
Բայց
{շատ}
ջերմեռանդ
զոհեր,
Միշտ
ըստանում
է
միշտ
Քաղցր
են
ինձ
հետ,
Այլ
{շատ}
այն
է
որ
`
Ինձ
են
տխրեցնում:
երբեք
պիտ՚
սողամ
Ոտքիդ
տակում,
ինչպէս
{շատ}
Մարդիկ,
որ
չեն
իմանում,
Թէ
էակներ
են
այս
օրից:
Ո՛հ,
փշոտ
է
ճանապարհդ,
Քեզ
{շատ}
փորձանք
կը
սպասէ.
Ազատութիւն
սիրողին
Ա
Բայց
ազգին
որ
նա
սիրեց
Որի
համար
{շատ}
քրտնեցաւ
Այդ
ազգին
ես
չեմ
ներում
ս
թէեւ
օրէնք
տուեց,
Բայց
գիրը
կար
{շատ}
առաջ,
Մեսրովբ
ազգերին
գիր
տուեց
մարդիկ,
որ
մեկնեցին
Մեզ
բնութեան
{շատ}
գաղտնիք.
Եղան
խելքեր,
որ
չափեցի
,
թո՛ղ
կորչեն:
Գիտեմ,
վրադ
{շատ}
հաչեցին
Տգիտութեան
շուները.
ին
Տգիտութեան
շուները.
Քեզ
{շատ}
անգամ
քարկոծեցին
Կեղծաւորաց
խումբե
Հիմի
է՞լ
խօսենք,
երբ
օտարից
{շատ}
Մենք
ենք
մեր
ազգի
արիւնը
խմում,
տի
քո
տիրոջ
հրամանովն
եկար։
{Շատ}
մարդիկ
ինձի
երբեմն
խօսքով,
Գանգատ
,
որ
գրուած
էր
հօրս
եւ
մօրս
բերնից,
մի
{շատ}
յիմար
եւ
անշնորհք
գիր:
Ինչ
է
նէ,
Աստո
թէեւ
լաւ
է,
քան
թէ
առաջ,
բայց
տակաւին
{շատ}
տկար
եմ.
լերդս
եւ
գլուխս
ցաւում
են:
Ն
թէ
տանից
ոչ
լուր
կայ
եւ
ոչ
նամակ.
այս
{շատ}
զարմացնում
է
ինձ:
10-ին
պատասխանեցի,
ւր
մեր
ծնողաց
մասին
լաւ
չեն
գրում,
այս
{շատ}
խուլ
լուրը
ինձ
ստիպում
է
մի
անբախտութիւ
րուած:
19-ին
տեսութիւն
եղբ[օրս]
հետ.
{շատ}
նեղացայ:
21-ին
նամակ
ստացայ
եղբօրիցս
է
հանգիստ
եմ,
թէեւ
տկարութիւնս
տակաւին
{շատ}
զգալի
է:
Այսօր
նամակ
ստացայ
եղբօրիցս
1
ր
կար,
բայց
11-11/2
իսպառ
չկար,
յետոյ
{շատ}
թոյլ
երեւեցաւ.
տեսնենք:
Տես[ութիւն]
ե
20-21
եւ
21-22
հանգիստ
եմ,
տկարութիւնս
{շատ}
թոյլ
է.
յոյս
կայ,
որ
շուտով
կորչի:
ցս
22-ից
գրուած:
24-ին
լոյս
25
ֆլիւսը
{շատ}
նեղեց.
թէեւ
եղնջեան
տենդը
գրեթէ
աննշմա
ոյս
27,
ֆլիւսը
ծակեցաւ
ներսի
կողմից
եւ
{շատ}
թարախ
ու
արիւն
վազեց:
27-ին
առաւօտ
ո
ու
արիւն
վազեց:
27-ին
առաւօտ
ուռոյցը
{շատ}
եւ
շատ
նստած
է,
եւ
ցաւ
գրեթէ
չկայ:
Եղ
ն
վազեց:
27-ին
առաւօտ
ուռոյցը
շատ
եւ
{շատ}
նստած
է,
եւ
ցաւ
գրեթէ
չկայ:
Եղնջ[եան]
ւթեններին:
Մեք,
վաղ
ուրեմն,
գուցէ
{շատ}
յառաջ,
քան
թէ
գրիչ
առինք
ու
հրապարակ
ի
աւար
շրջապատի
մէջ
բանտարկուածների
համար
{շատ}
ցաւեցուցիչ
է
ազատ
լոյսը,
թերեւս
աչքերի
եցաւ
այն,
որ
այդ
յարձակմունքը,
թերեւս
{շատ}
անգամ
մեր
անձին
վերայ,
փոխանակ
մեր
գաղ
րերի
խաւար
մնացորդը,
ջաղջախ
եղէգը,
որ
{շատ}
անգամ
գաւազան
են
կարծում
ողորմելի՜
մարդ
արակցութիւն
ունենալով
եզուիտների
հետ
եւ
{շատ}
անգամ
գործիք
լինելով
նոցայ
ձեռքում,
ամ
է
միմիայն
այդ
կացութեններին:
Այո՛,
{շատ}
դարեր
գնացին
մարդիկ
այդ
ճանապարհը,
բայ
դիկ
դեռեւս
առ
թարթափ
գնում
են
նորանով,
{շատ}
անգամ
առաջնորդուած
Պ.
Չամուռճեանի
նման
է,
քանի
որ
մեր
եկեղեցականներին
դեռեւս
{շատ}
բան
պակաս
է
եգիպտական
քուրմ
կամ
եզուիտ
կ
էին
համբուրելով
մի
սեւագլխի
քղանց
կամ
{շատ}
անգամ
զօշաքաղութեամբ
եւ
պոռնկութեամբ
ապ
գտանուելով
երկրագունդի
վերայ,
ապրում
է
{շատ}
հեռի
նորա
մակերեւոյթից.
երկիրը
փոքր
է
ր
հեգնական
ժպիտը
շարժելու.
միւս
կողմից
{շատ}
աւելորդ
չէ
յայտնել,
թէ
կուրութեան
եւ
բ
մեր
ճանապարհորդութեան
միջոցին
(
1859)
{շատ}
անգամ
պատահեցաւ
մեզ
տեսանել
հոյակապ,
բ
դնդասոյզ
գնայ
հորիզոնից
ներքեւ...
{Շատ}
ազգեր
պատահեցան
անբախտութեան,
բայց
այդ
օ՞րը
քանի
միանգամ:
-
Այո՛,
որքա՛ն
{շատ},
այնքա՛ն
լաւ.
նոքա
բարոյապէս
աճեցնում
ւնեցող
օրագիրը
բնականաբար
պիտի
եւ
աւելի
{շատ}
ընթերցողք
ունենայ,
մինչդեռ
այս
կամ
այն
կ
օրագիրների
տարածուելու
վիճակը
եւ
չափը
{շատ}
լաւ
յատնի
է
մեզ
թէ
՛
այստեղ՝
Ռուսիոյ
մ
Այս
մասին,
եթէ
ոչ
գրով,
գոնէ
բերանացի
{շատ}
լսած
ենք
բացասական
կարծիքներ,
այսինքն
քն
թէ
ինչպէս
չպիտի
լինէր.
ստոյգ
է,
որ
{շատ}
պարոններ
ուրիշ
օրագիրները
իրենց
բացասակ
ւսիսափայլը
"
նիւթերի
ընտրութիւն
չգիտէ,
{շատ}
անգամ
տպում
է
եւրոպական
վէպեր,
որ
բնաւ
պէս
տաճիկ
լեզուի
ազդեցութիւն.
օրինակ՝
{շատ}
նախադրութեանց
վերջադաս
դրուիլը,
յատկաց
եւ
հայի
սեփականն
է,
եւ
հայը,
չնայելով
{շատ}
գաւառական
տարբեր
բարբառներին,
այնուամե
ր
է,
թէ
աններելի
անհոգութեամբ,
այո՛,
{շատ}
անգամ
եւ
տգիտաբար,
առանց
բնաւ
հայ
լեզո
քի
տէր
էինք,
ուստի
եւ
զարմանք
չէ,
այլ
{շատ}
բնական,
որ
"
Հիւսիսափայլի
"
մէջ
երեւու
ՆԸ
Մեր
պատուելի
հայրենակիցքը,
{շատ}
անգամ
լսելով
ազնուամիտ
հեղինակների
առ
ի
ային
դպրոցներ,
հասարակութիւններ
եւ
այլ
{շատ}
պարագաներ,
որ
կարո՛ղ
էին
Ազգի
հոգու
մէ
գրաւող
եւ
դաստիարակող
ընդհանրապէս։
{Շատ}
օրինակներ
ունինք
մեր
աչքի
առաջեւ,
որ
մ
,
այլ
այլապէս
շատերը
կան,
եւ
ո՛չ
միայն
{շատ}
կան,
այլ
կարելի
է
ասել,
թէ
մեր
մատենա
ւի
եւ
թէ՛
կարիքների
կողմից։
Վերջինները
{շատ}
տեղ
դարերով
յետ
են
մնացած
այժմեան
ժաման
իւնները,
որ
զանազանւում
են
մինը
միւսից
{շատ}
անգամ
նորանով,
որ
մինը
տասը
հոլով
է
ըն
էի
հետ
հաւասար
է
իւր
մտքումը,
Փարպեցին
{շատ}
ցած
է
նորանից։
Եւ
հետեւում
է,
որ
ոճեր
աւել
զարմանալին
այս
է,
որ
այժմ
եւս
կան
{շատ}
մարդիկ,
որ
չեն
հաւատում,
թէ
այս
փոփոխ
նչ
չեն
կարո՛ղ
առնել։
Դնենք,
թէ
գրեցին
{շատ}
բաներ.
գրուածքը
կարօտ
են
տպուելու։
Հե
ինելով
Յիսուսեաններին,
)
հաւանական
եւ
{շատ}
բնական
է,
որ
նոցա
ձեռքը
չէր
համարձակու
ան
միաբանութենից,
այլ
մարդիկ
չ'կային,
{շատ}
դրական
եւ
վճռական
կերպով
հանդէս
է
դուրս
ո՛վ
կարող
էր
ուրանալ,
մեր
Ազգի
մէջ
կան
{շատ}
եւ
շատ
անուսումն
մարդիկ,
ինչպէս
նաեւ
պ
ող
էր
ուրանալ,
մեր
Ազգի
մէջ
կան
շատ
եւ
{շատ}
անուսումն
մարդիկ,
ինչպէս
նաեւ
պատուելի
հրապարակական
ստախօսքը...
Այո՛,
կան
եւ
{շատ}
կան
այժմ,
կրկնում
եմ,
եւ
սրտիս
երախտա
։
Նոր
լեզուն
դեռեւս
մանուկ
է.
դեռ
{շատ}
եւ
շատ
դժուարութիւնք
կան
այս
լեզուով
գե
Նոր
լեզուն
դեռեւս
մանուկ
է.
դեռ
շատ
եւ
{շատ}
դժուարութիւնք
կան
այս
լեզուով
գեղեցիկ
ե
ր
այրական
հասակը.
մանաւանդ
որ
այժմ
դեռ
{շատ}
բաներ
կան,
որոնց
մասին
Հայերը,
ամենեւ
ինքն
այն
ոճերը
եւ
դարձուածները,
այո՛,
{շատ}
անգամ
եւ
բառերը,
որոնց
մէջ
կարելի
էր
պ
մինչեւ
այժմ
չ'կային
Հայերի
մէջ։
Ես
{շատ}
լաւ
գիտեմ,
որ
իմ
խօսակցութեան
ձեւը
ուն
րանը
Հիւսիս[ափայլի]
№
1
մէջ,
ուրախացայ
{շատ}
եւ
ասես
թէ
մի
նոր
կենդանութիւն
եկաւ
վեր
այկական
բարբառի
վերայ,
ասած
ենք,
"
թէ
{շատ}
չէ
անցանելու,
որ
ժողովուրդը
աչքը
այս
ե
մեր
ձայնը
եւ
արձակ
համարձակ
քարոզել
մեր
{շատ}
սիրելի
եղբայրակիցներին,
թէ
ահա,
մեր
ն
վայի
մէջ
տպուեցաւ
եւ
որի
երկրորդ
հատորը
{շատ}
շուտով
հրատարակուելու
է
նոյնպէս
ազգի
մէ
ողութիւն,
որ
կարողանայ
դատաւոր
լինել։
{Շատ}
բան,
որ
մի
հեղինակ
գիտութեամբ,
թէ
անգ
անգիտութեամբ
դէպի
չարն
է
գործ
դրել,
որ
{շատ}
հեշտ
կարող
էր
հալած
իւղի
տեղ
ընդունուիլ
մոլորութեան
ճանապարհը։
Միեւնոյն
կերպով
{շատ}
մեծամեծ
արդիւնք,
որ
շատ
անգամ
չունէին
իեւնոյն
կերպով
շատ
մեծամեծ
արդիւնք,
որ
{շատ}
անգամ
չունէին
իւրեանց
վերայ
փայլուն
զար
լ
ընթերցողների
վերայ։
Հասարակութիւնը,
{շատ}
անգամ
ձեւերի
քամակից
վազելով,
հագուստ
նաւորութիւնը,
որ,
ճշմարտապէս
ասելով,
{շատ}
անգամ
յայտնւում
է
մարդկեղէն
աշխարհի
մէջ
ծ
է
մի
մեծ
ճիւղ
մատենագրութեան
եւ
այն՝
{շատ}
օգտակար
ճիւղ։
Քանի՜
քանի
ճշմարտութ
յդ
ապացուցանում
է
ամենօրեայ
փորձը։
{Շատ}
անգամ
մի
այսպիսի
իրողութիւն
բոլորովին
փ
,
որպէս
թէ
կար
մատենագրութիւն
եւ
այն՝
{շատ}
ծաղկած,
Մխիթարեանց
շնորհքով)։
Ա
էս
զուարճանալ,
եւ
գերապատիւ
հեղինակը,
{շատ}
յաջողութեամբ
հասած
լինելով
իւր
նպատակին
ն
հաստատապէս,
որ
մեր
դարու
հայ
մարդը,
{շատ}
եւ
շատ
բաների
մասին
գաղափարք
չունենալով
տապէս,
որ
մեր
դարու
հայ
մարդը,
շատ
եւ
{շատ}
բաների
մասին
գաղափարք
չունենալով
իւր
մէ
ակների
դաստիարակութեանը,
որ
եւ
պիտոյ
է
{շատ}
ձեռնտու
լինէր
դորան։
Մեք
մեր
կողմի
թքը
ընդունել
որպէս
կրաւորական
արդիւնք
-
{շատ}
մօտ
է
ըստ
սեռին
Հեգելի
այս
դրութեան:
Ե
է,
որ
Մեկէնտոշից
ջոկ
ուրիշ
հեղինակները
{շատ}
քիչ
ուշադրութիւն
են
դարձնում
պատմութեան
օր
կարօտութիւն
չունի
ապացուցանելու
նաեւ
{շատ}
միջակ
հասկացողութեամբ
մարգոց:
Բայց
,
որ
այդ
հատուցումը
իրեն
չհասնի,
այո,
{շատ}
անգամ
զուր
են
գնում
նորա
հոգաբարձութիւն
ա
հոգաբարձութիւնքը
եւ
մատնւում
է,
բայց
{շատ}
անգամ
էլ
փախչում
է
հատուցման
երեսից:
Բ
րայիցս
ինչ
որ
մինչեւ
այժմ
գիտէի
":
Այս
{շատ}
խոր
ճշմարտութիւն
է
եւ
գրեթէ
յաւիտենական
ռ
աստիճան:
Մասնաւոր
դրութիւնք,
որ
{շատ}
մօտ
են
դրական
ճշմարտութեան
գաղափարին,
ոչ
հին
շինուածքների
կործանում:
Այնքան
{շատ}
եւ
այնքան
խիտ
են
այդ
անտէր
շինուածքը,
այդ
կորուստը
միշտ
զգալի
էր.
քաւ
լիցի,
{շատ}
կորուստներ,
որ
այժմ
մեր
հասկացողութեամ
ւով
աւանդելու
գաղտնիքը:
Այս
պատճառով,
{շատ}
անգամ
պատահում
է
նոցա
խօսել
յունական
ար
լ
էր
իր
որդու
մահի
ծանրութեան
տակ:
{Շատ}
գեղեցիկ
նկատում
է
Հայմը
Հեգելի
թոյլ
լար
լը,
որ
բոլորովին
անգործադրելի
է:
Հա,
{շատ}
ընտիր
գաղափար,
բայց
որ
չես
կարող
նորան
որմութիւն
են
գտնում
Հեգելից
":
Մեզ
{շատ}
հասկանալի
է,
թէ
ի՞նչի
համար
Դուքս
Վելլ
ում
այն
աստիճան
ոչնչութեան,
որ
նաեւ
մի
{շատ}
հասարակ
քաղաքագէտ
եւ
շատ
հասարակ
պուպլի
ն,
որ
նաեւ
մի
շատ
հասարակ
քաղաքագէտ
եւ
{շատ}
հասարակ
պուպլիցիստ
չէին
կարող
առանց
ամա
երազմական
դրական
կարգերը
(
дисциплина)
{շատ}
խոր
տպաւորութիւն
արած
լինելով
մեծ
զօրապ
րծում
էր
թէ
ինչպէս
պատերազմի
յաջող
ելքը
{շատ}
դիպուածում
կախւում
է
գնդի
անձայն
հնազան
:
Պատերազմում
մի
ժամ,
մի
րոպէ
հերիք
են
{շատ}
անգամ
դարաւոր
յոյսեր
ոչնչացնելու,
աշխա
կան
համակարգութիւնը,
այո՛,
մեր
աչքում
{շատ}
ստգտանելի
է,
բայց
հարցնենք
անգլիացուց
լիոյ
մէջ
ամէն
փոփոխութիւն,
որ
կարող
էր
{շատ}
թէ
քիչ
սասանեցնել
կամ
աւելի
փոքր,
կանգ
ի
բոլոր
երեւոյթների
մէջ,
սկսելով
նոցայ
{շատ}
ընդհանուր
վիճակից
մինչեւ
էութեան
իւրաքա
ով
Հնդկաստան,
պէտք
է
որ
մեք
եւս
ամէնից
{շատ}
օգուտ
քաղենք:
Մեր
յոյսերը
անշուշտ
պսակ
անում
էինք
միայն
մի
տեսակ
կերակրով,
որ
{շատ}
անգամ
եւս
չէր
պատահում:
Երբ
մտածում
էի
Իմ
ցաւերս
մի
փոքր
մոռանալու
համար,
ես
{շատ}
անգամ
շրջում
էի
միայնակ
Գանգէսի
ափերում
,
քան
թէ
այնքան
վշտերի
կուտակութիւնքը.
{շատ}
աստանդական
թափառելուց
յետոյ,
տեսանելով
երից
հեշտ
կարելի
է
իմաստասիրել,
որ
դու
{շատ}
բաներ
տեսած
եւ
շատ
բաներ
լսած
ես
քո
կեա
իմաստասիրել,
որ
դու
շատ
բաներ
տեսած
եւ
{շատ}
բաներ
լսած
ես
քո
կեանքի
մէջ:
Քաջ
իմացի
թէատրոնի
մէջ
ինձ
պատկերացած
տեսարանները
{շատ}
աղեխարշ
են:
Իմ
պատմութիւնը
շատ
երկար
կ
րանները
շատ
աղեխարշ
են:
Իմ
պատմութիւնը
{շատ}
երկար
կը
լինի,
եթէ
մի
ըստ
միոջէ
ձեզ
աս
ան
եւ
Եւրոպան:
Աշխարհումը
այդպիսի
անցք
{շատ}
են
պատահել:
Դուք
ձեր
կողմից
շատ
անխոհե
ի
անցք
շատ
են
պատահել:
Դուք
ձեր
կողմից
{շատ}
անխոհեմութեամբ
էք
վարուել,
բոլորովին
վ
վերայ:
Գրեթէ
ըստ
մեծի
մասին
այդպէս
է.
{շատ}
խոստանում
են,
բայց
փոքրն
եւս
չեն
կատար
իոսի
գետի
վերայ
եւ
որի
մէջ
բանակում
էին
{շատ}
հռոմայեցի
գաղթականներ,
Հռոմի
պապը
մի
ժ
ղութեան
տակ:
Այս
գործարանի
պատմութիւնը
{շատ}
երկար
կը
լինի,
եթէ
մի
ըստ
միոջէ
քեզ
պա
եթէ
մի
ըստ
միոջէ
քեզ
պատմեմ,
մանաւանդ
{շատ}
ձանձրալի,
որովհետեւ
նորա
հիմնադրութենի
ւ
Հռոմի
վիճակին
նայելով,
նորա
համար
մի
{շատ}
հարկաւոր
բան:
Նոքա
պէտք
է
լաւ
մտածէին
ներգործող
անձինքը,
այս
սուրբ
խորհրդից
{շատ}
հեռու
են
եղած.
միայն
իւրեանց
սուտ
փառք
շրջանի
մէջ
գրեթէ
բազմաթիւ
վերակացուք
եւ
{շատ}
հոգատարք
ունեցաւ,
որոնցից
երկուքը
եղել
պաշտօնատարը-
վերակացուի
կշիռ
ունենալ,
{շատ}
անգամ
եւս
աւելի
վերին:
Յաճախ
պատահում
ուտ
արուեստապետներ
բերել
տալ:
Այս
բանը
{շատ}
ընդդէմ
թուեցաւ
հոգատարներին,
բայց
սոցա
այսպիսի
վերտառութիւն.
Թէպէտ
դարեր
{շատ}
անցան
են,
սակայն
անունդ
կայ
յաշխարհի,
հոգատարքը
":
Թէպէտ
այն
բարեբարոյ
անձին
{շատ}
դժուարին
էր
նոցայ
հետ
մասնակցութիւն
ուն
գործարանը
ստացաւ
մի
այլակերպութիւն,
որ
{շատ}
հեռու
էր
հիմնադրի
մտքի
խորհրդից:
Գործա
ինալի
սխալմունքը,
եւ
հասուցած
վնասները
{շատ}
զգալի
եղան
Հռոմայ
համար.
ինչ
որ
նորան
երի
համար.
սորա
վերակացութեան
ժամանակը
{շատ}
մեծամեծ
անցքեր
անցան,
որ
կպատմեմ,
եթէ
,
իւր
մարդասպանութեան
պատճառով.
նա
մի
{շատ}
անհաստատ
եւ
կասկածելի
բնութեան
տէր
մարդ
իտ,
չափազանց
շողոքորթ
եւ
իւր
տիրոջ
պէս
{շատ}
ժլատ
մարդ
է.
նորա
դռանը
ո՛չ
մի
մուրիկ
չէ
կարող
տեսանել
(
նորա
մանուկներն
եւս
{շատ}
անգամ
քաղցած
են
քնում).
նորա
երեսից
ո
չէ
հիւր
գնալ
կարդինալի
մօտ,
թէեւ
նորա
{շատ}
մերձաւոր
բարեկամներից
լինի.
եւ
եթէ
մի
վհետեւ
նորա
գողութիւնը
եւ
խարդախութիւնը
{շատ}
բանի
մէջ
երեւեցաւ:
Գեղեցիկ
էր
պատասխան
ն
միտքը
ռամիկ
ժողովրդին,
որին
խաբել
մի
{շատ}
դիւրին
բան
է.
մնում
էին
մի
քանի
հասկաց
եւս
լաւ
իմանալով,
որ
Ֆրանսիայի
դեսպանը
{շատ}
մօտիկ
բարեկամ
է
կարդինալին,
ակամայ
կամ
էին:
Բարեկամ,
կրկնեցի
ես,
դոքա
{շատ}
հետաքրքրելի
բաներ
են,
խնդրեմ
ինձ
պատմե
նձրալի
են
պատմելիքս,
բայց
որ
միջոց
դեռ
{շատ}
ունինք
մինչեւ
երեկոյեան
խաղաղական
ժամեր
ն
ամենեցուն,
բայց
որովհետեւ
կարդինալին
{շատ}
ձեռնտու
մարդ
էր,
նա
ուշ
չդարձրեց
ժողով
ւտ
էր
մետաքսագործութեան,
եւ
կարդինալին
{շատ}
մերձաւոր,
իսկ
միւսը
անաչառ
եւ
ազգի
օգտ
ացուն.
սոցայ
վերայ
խօսելու
համար,
դեռ
{շատ}
ժամանակ
ունինք:
Նոր
վերակացուն
ի
լքի
բանը
չէին,
եւ
ուրիշ
այսպիսի
խօսքեր
{շատ}:
Երանի՜
թէ
այն
անմիտը
զգաստանար
մի
փոք
ր
նա
ազգասէր
անձն
էր,
յիսուսական
չէր,
{շատ}
հարկաւոր
մարդ
էր
գործարանի
համար,
եւ
թ
ութեամբ:
Այս
մարդը
առանց
տարակուսի
կամ
{շատ}
անզգայ,
կամ
շատ
անհմուտ
մարդ
պէտք
է
եղ
դը
առանց
տարակուսի
կամ
շատ
անզգայ,
կամ
{շատ}
անհմուտ
մարդ
պէտք
է
եղած
լինի.
թէ
ի՞նչ
է
որ
այդ
գործը
յանձն
չառնուր,
թէպէտեւ
{շատ}
օգուտ
ունենար
դորանից:
Իսկ
յանձն
առնել
պապը
եկեղեցական
գործերի
պատճառով
ունէր
{շատ}
վէճեր:
Թող
մեզ
խրատ
լինի
այսպիսի
աղուէ
խոնարհում
են
մեր
առաջեւ:
Պապի
հետ
եւս
{շատ}
խորամանկութեամբ
վարուեցաւ
նա,
ձեւացնել
ինչեւ
անգամ
մօտենալ
իւր
սենեկի
դռանը
եւ
{շատ}
անգամ
եւս
սեղանակից
լինել
իւրեան.
ծերա
աւ
դորայ
շողոմարարութեամբ,
ինչպէս
միւս
{շատ}
բաների
մէջ
խաբուած
էր
իւր
կարդինալներից
նալներից.
թէպէտ
այն
մարդու
տգիտութիւնը
{շատ}
ու
շատ
լուսափայլ
էր,
ըստ
որում
բացի
գր
ց.
թէպէտ
այն
մարդու
տգիտութիւնը
շատ
ու
{շատ}
լուսափայլ
էր,
ըստ
որում
բացի
գրել
ու
կ
եւս
սորանից
յառաջ
վարել
էր
այդ
պաշտօնը
{շատ}
արժանաւորութեամբ.
բայց
որովհետեւ
Քրիստ
ին
անգամը
վարում
էր
մի
պապական
վարդապետ
{շատ}
ֆրանսիագէտ:
Բայց
կարդինալը
տեսանելով,
ա՛:
Կարդինալը
քաջ
գիտէր,
որ
այս
մարդը
{շատ}
հնարիմաց
եւ
չարարուեստ
հոգի
է,
տեղեակ
նալ:
Եւ
որովհետեւ
նորա
պարտականութիւնը
{շատ}
մեծ
է,
մի
բազմաթիւ
ժողովրդեան
կենդանի
ւ
հասարակաց
օգտի
վերայ
մտածող
անձն
էր,
{շատ}
յարմարաւոր
գործարանին:
Հռոմի
մանուկներ
կրօնի
համար:
Բայց
երբեմն
Ֆրանսիայումը
{շատ}
մեծ
յարգ
եւ
կշիռ
ունէր
իւր
հայրենակիցնե
ը:
Որովհետեւ,
ինչպէս
ականատես
էի,
սա
{շատ}
խստութեամբ
էր
վարւում
ծառայողների
հետ,
ել:
Կարդինալի
ասութեամբ
պէտք
է,
որ
սա
{շատ}
երեւելի
վարպետ
լինէր,
թէպէտ
եւ
իւր
արո
տի
մէջ
ոչինչ
արդիւնք
ցոյց
չտուեց:
{Շատ}
կը
խոսէր,
սակաւ
կը
հասկացնէր,
այս
նոր
վերայ
փարթամ
խօսելն
էր:
Կարդինալ
սորան
{շատ}
էր
սիրում
մի
անձնական
պատճառով,
եւ
շատ
շատ
էր
սիրում
մի
անձնական
պատճառով,
եւ
{շատ}
մեծ
կարծիք
ունէր
սորա
վերայ:
Այս
կարծիք
ունէր
սորա
վերայ:
Այս
անձը
{շատ}
անհմուտ
եւ
սնապարծ
մարդ
պիտի
եղած
լինի
ատ
ձեռով
բաշխել
էր
իւր
ձիրքը,
թէպէտ
նա
{շատ}
հմուտ
չէր
իւր
պաշտօնի
մէջ,
զանազան
պատ
,
սորա
վերայ
այժմ
դատողութիւն
առնողները
{շատ}
կսխալուին:
Երեք
հոգատարք
Մնացին
րովհետեւ
կողոպտում
էր,
չէր
վաստակում:
{Շատ}
վայրենի
բնութեան
տէր
մարդ
էր,
ինչպէս
մ
րը,
որոնց,
ինչպէս
կարելի
է
գուշակել,
{շատ}
յարմար
են
եղել,
չի
առնուէին
գործարանի
թար,
հիմնադրի
մեծ
խորհրդին
համաձայն
եւ
{շատ}
արգասաւոր
կը
լինէր
տարաբախտ
Հռոմի
համար
տ
Հռոմի
համար:
Ինչպէս
երեւում
է,
սոքա
{շատ}
հեռի
են
եղել
այդպիսի
սուրբ
դիտաւորութեն
ում,
որոնցից,
ինչպէս
երեւում
է,
սոքա
{շատ}
դուր
են
եղել,
ինչպէս
առհասարակ
ապացուց
րուիլը
գործարանից:
Այն
օրը
երեկոյին
նա
{շատ}
սրտաշարժ
ոճով
խօսում
է,
բոլորեքեան
գրե
,
որ
ես
ձեր
սիրոյ
զոհն
եմ
լինում:
Նոքա
{շատ}
ցաւում
են,
դէպի
կարդինալն
են
դիմում,
նին
ինքն
ստանայ
Այս
կռւումը
նորա
կողմից
{շատ}
քաջութիւն
ցոյց
տուեց
հաշուապահը,
որ
տա
լլեսից
որոշւում
էր
նրանով
միայն,
որ
նա
{շատ}
անգամ
կառք
էր
ելանում,
երբ
երկարատեւ
պ
սրիկաները
եւ
սկսում
են
ճակատ
Յարդարել:
{Շատ}
են
զարմանում,
երբ
տեսանում
են
պատերազմ
գամ
գործարանի
պատերը
դղրդում
էին,
բայց
{շատ}
անզօր
գտանուեցան
շարժելու
մարդերի
սիրտը
տուն
վաղ
կարդինալին
հասաւ,
նա
առ
երեսս
{շատ}
հաճութիւն
ցոյց
տուեց
եւ
հրամայեց
բերել
վերկացման
կարդինալ
դէմ:
Թէպէտ
ես
{շատ}
աշխատեցի
իմանալ,
թէ
այս
անցքից
յետոյ
գ
անաչառ
պատմագրութիւնը
աշխարհի:
Բայց
ես
{շատ}
եմ
զարմանում
նախկին
վերակացուի
պարզմտու
կայնել
եւ
շնչարգել
եղաւ:
Ինչպէս
մարդու
{շատ}
անգամ
պատահում
է
երազի
մէջ,
երբ
նորան
անպիտանների
անուններ
լինէին:
Թէպէտ
ես
{շատ}
աշխատեցի
իմանալ
մի
փոքր
որոշակի
բաներ
ն
սակայն
հոգեկան
տկարութիւնների
տէրապիան
{շատ}
հարուստ
չէ՛
եւ
մանաւանդ
առաջարկուած
հնա
ստ
չէ՛
եւ
մանաւանդ
առաջարկուած
հնարները
{շատ}
պարզ
բաներ
լինելով,
օրինակ
սառն
ջրով
լ
,
ամենահպատակ
Տէ՛ր,
մեր
իշխանութիւնը,
{շատ}
անգամ,
պաշտօնական
շրջաբերականներով
քար
էն
շինուածքի
կրակից
վնասուելու
պատճառով
{շատ}
նեղութիւն
քաշեց
Ղազարը
չնչին
եւ
անպիտան
ունը՝
Անձուկ։
Իսկ
ամառները,
այն
տեղի
{շատ}
տաք
լինելու
պատճառով,
Սիւնեաց
եպիսկոպո
Տիրո՛ջդ
արժանի
էի։
Իսկ,
իմ
ունեցած
{շատ}
շնորհին
նայելով,
որ
Քրիստոսը
տուեց
ինձ
յերի
մէջ,
եւ
իմ
շնորհը՝
առաւե՛լ,
քան
{շատ}
պարեգօտաւորների
շնորհից
(
ահա
անզգամեցա
այի՜ն
լինել։
Դեռ
արարածների
սկզբի՛ց
{շատ}
ոճիրներ
գործեց
նախանձը
աշխարհում։
Սատա
,
նախանձի
պատճառով,
իմ
մասին
հանել
էին
{շատ}
բամբասանքներ՝
ասելով,
"
թէ
Ղազարն
ասո
ր
Հայոց
աբեղայքը
արտասուքի,
ողբալու
եւ
{շատ}
սուգի
արժանի
չե՞ն,
երբ
հանում
են
անպիտ
ի
անմահական
վիճակը
փոխուեցաւ։
Նո՛յը,
{շատ}
ժամանակ,
մինչեւ
հի՛նգ
հարիւր
տարի
կուս
րքայութիւն
չժառանգելու
մասին
գրեց
խի՛ստ
{շատ}
են,
եւ
այդ
բոլորը
մանրամասն
գրել
այստե
ղ
Կեսարացու
եւ
Նազազացի
Գրիգորի,
որ
իր
{շատ}
շնորհի
պատճառով
աստուածաբան
ասուեցաւ,
ահագին
մարդուց,
որ
աղաղակում
է.
"
թէ
{շատ}
վարդապետներ
մի՛
լինիք,
ե՛ղբայրներ,
գի
ը
բնա՛ւ
չի
ծածկուիլ,
եւ
նոքա
է՛լ
աւելի
{շատ}
յաւելուածներով
բարկութիւն
են
հաւաքում
ի
խօսքը.
որի
ընդդէմ
դու,
Տէր,
ուրիշ
էլ
{շատ}
բաներ
ասելով,
տուած
պատասխանիդ
գլխաւոր
պիսի
քրտինքով
առաջ
բերած
մեծ
վաստակս
եւ
{շատ}
աշխատութեամբ
արած
ծախքս,
վատ
վաճառական
ով
եւ
իրենց
անհամար
հարստութեան
համեմատ
{շատ}
եւ
շատ
արծաթով
յեսան
(
սրող
քար)
գնելո
րենց
անհամար
հարստութեան
համեմատ
շատ
եւ
{շատ}
արծաթով
յեսան
(
սրող
քար)
գնելով՝
թու
մանաւանդ
քո
հոգասիրութեամբ.
որովհետեւ
{շատ}
էր
կառավարել
նա
այդ
վանքը,
թէ
ուր
եւ
ի
նապէս
հոգալով.
սակայն
իմ
քարոզութիւնքս
{շատ}
ախորժելով
եւ
պատուականութեամբ
ընդունում
խօսքերը
ասողի
բարեխօսութեամբ.
պատճառ,
{շատ}
անգամ
ինձ
հանգստացուց
եւ
իմ
հալածուելու
թէ
Անդլոյ
մօտ
է
գտնւում,
ահա
այդ
մարդը
{շատ}
լաւ
տեղեակ
է
ասած
բաներիս
եւ
ինձ
քեզ
հե
եղաւորների
փրկութեան
համար
մա՛րդ
եղաւ,
{շատ}
անարգութեան,
գլխին
զարկելու
եւ
երեսին
ւթեան
մասին
էք
խօսում,
ստո՛յգ
է,
առաջ
{շատ}
համեղ
եւ
զօրաւոր
կերպով
էր
քարոզում,
ի
ւ
աղաչում
էր,
ո՞րչափ
եւս
առաւել
մենք՝
{շատ}
տկարութիւններով
պատած,
այժմեան
մարդիկս
կեմ
ձեզ
"։
Իրենց
մտածութիւնքը
ուրիշ
{շատ}
տեղեր
տանել
բերելով,
միւս
սեւ՜
բամբասա
լ
աւելիներին
հանդիպելով
այս
աշխարհում,
{շատ}
խիստ
վշտերով
վախճանեցան։
Երանելի
Մո
ամբ
Փաթաղիկէս
էին
կոչում,
եւ
ուրիշ
այլ
{շատ}
բաներով
նախատեսելով,
յետոյ,
ուրիշների
ց
մէջ
մենք
հանդէս
հանեցինք
այդ
բոլորը՝
{շատ}
անգամ
արտագրելով
Ս.
Գրքի
այն
տեղերը,
երկար
էին,
լո՛կ
տեղերը
ցոյց
տալով։
{Շատ}
տեղ
էլ
Ս.
Գրքից
ձեւեր
եւ
ոճեր
է
փոխ
առ
ցաւելի
է,
որ
պ.
Էմինի
այս
ոճը
սիրելը
{շատ}
անգամ
պիտի
ստիպէ
մեզ
երկար
խօսել
հիմնաւ
յդ
եղել
է
մեր
քրիստոնէութիւնից
յետոյ
եւ
{շատ}
կարելի
է,
թէ
Ս.
Գրիգոր
Լուսաւորչի
եւ
եւս
հաստատ
ասել.
բայց
երեւի
թէ
տակաւին
{շատ}
առաջ
էր
գնում,
որովհետեւ
Ս.
Գայիանեան
ւմ
կայ
ակնարկութիւն
մի
մարդու
վրայ,
որ
{շատ}
անգամ
կամ
շատ
ժամանակ
կառավարել
էր
այդ
ւթիւն
մի
մարդու
վրայ,
որ
շատ
անգամ
կամ
{շատ}
ժամանակ
կառավարել
էր
այդ
եկեղեցին.
ըստ
անեայց։
Ագաթանգեղոսը,
որ
մանրամասն
եւ
{շատ}
տեղ
էլ
անունով
պատմում
է
այսպիսի
բաները
անշփոթ։
Արդարեւ,
Փարպեցու
պատմութիւնը
{շատ}
տեղ
եւ
մեծ
մասով
նմանութիւն
ունի
Տակիդո
ուսաւ
Յունաստան։
Յայտնի
է,
թէ
այս
{շատ}
աջողակ
վկայութիւն
է
եւ
մեծ
օգնութիւն
այ
մչեանը
Փարպեցու
ժամանակի
վերաբերութեամբ
{շատ}
շփոթ
հասկացողութիւն
ունի։
Երբեմն
ասում
ւմ
Չամչեանին,
այլ
ուրա՛խ
ենք,
որ
նա,
{շատ}
անգամ
կարդացած
լինելով
Վարդան
վարդապետի
եւ
ընթերցողը
կարդաց,
կամ,
եթէ
սոցանից
{շատ}
առաջ
ապրած
հեղինակների
գործերում
էլ
լին
ի
դռնումը
երեւելը
կարող
էր
ունենալ
խիստ
{շատ}
պատճառ,
բացի
նորա
ծնողների
ականաւոր
եւ
տեղ
չդնել
այս
եւ
այլն
խօսքը,
որովհետեւ
{շատ}
անգամ
Չամչեանի
աղբիւրը
այդ
խօսքն
է
լինո
ունու
դուստր։
§
25.
Այս
բդեշխը
մեր
{շատ}
անգամ
յիշած
Աշուշայ
Վրաց
բդեշխն
է։
ութիւնը,
նախ
որ
երկար
է,
երկրորդ,
որ
{շատ}
պիղծ
բան։
Կամեցողը
թող
կարդայ,
Երկր.
,
կամ
որի՛
ծառայքն
են,
որ
ունին։
Վերը
{շատ}
սրբերի
անուն
տալով՝
յետոյ
յիշում
է
եւ
րգմանում
այսպիսի
առածները,
մանաւանդ
որ
{շատ}
անգամ
եւ
չէ
թարգմանւում,
կամ
համը
կորց
ի
ողբոյն
"։
Նախնեաց
գրուածքը
սրբագրելը
{շատ}
զգուշալի
բան
է
առհասարակ.
բայց
մանաւան
կամքին
ընդդէմ,
առաջնորդներ
է
կարգում.
{շատ}
անգամ,
այո՛,
բռնադատում
է
եւ
եպիսկոպո
դերանունների
տարբեր
գործածութիւնը,
որ
{շատ}
դիւրութիւն
է
տալիս
բանի
պարզ
հասկացողու
րծ
ենք
դնում,
այն
ժամանակ
ստիպւում
ենք
{շատ}
տեղ
բուն
անունը
կրկնել,
որպէսզի
գաղափա
մօտակայ
Գեղամայ
ծովակը
եւ
Վարագայ
սարը
{շատ}
անգամ
յիշւում
է
մեր
պատմութեան
մէջ։
Փա
մարզպանին
ներկայանայ։
Արդա՛րեւ
մեզ
{շատ}
զուարճալի
է
թւում
այս
փոքրիկ
խնդրի
լուծ
,
պատասխանի
բովանդակութիւնը։
Այս
ձեւը
{շատ}
գործածական
չէ
հին
լեզուի
մէջ.
եւ
մեզ
թ
որում
մեր
լեզուի
մէջ
վերացեալ
անունները
{շատ}
անգամ
գործ
են
ածւում
փոխանակ
թանձրացեալ
բառը
եպիսկոպոսներին
տրուած
տեսնում
ենք
{շատ}
տեղ,
որպէս
նաեւ
Ասողիկի
Պատմութեան
79
կոպոս,
որովհետեւ
հասարակ
քահանայք
միշտ
{շատ}
կային
այդ
ժողովների
մէջ։
"
Շնորհազարդ
ելի
եւ
կաթողիկոս
հասկանալ.
ըստ
որում՝
{շատ}
տեղ
մեր
կաթողիկոսքը
եպիսկոպոս
են
կոչում
ներին,
բայց
այս
սխա՛լ
է,
քանի
որ
վերը
{շատ}
անգամ
յիշուած
խօսքերը
լոկ
կաթողիկոս
չեն
նարհում
են
"տամ
եմ",
"գամ
եմ",
բայց
այս
{շատ}
անգործադրելի
է
եւ
տգեղ,
յայտնի
է
թէեւ
դ
լեզուում
կրաւորականի
գաղափար։
{Շատ}
մարդիկ,
որ
ամեն
բան
չափում
են
հին
լեզու
ասելը,
աշխարհաբառ
ասելու
տեղ։
{Շատ}
նորելուկ
գրողներ
այնքան
սիրահարուած
են
ր
կրաւորականի
անցեալ
ընդունելութիւնն
էլ
{շատ}
անգամ
գրում
են
ու
մասնիկով.
ինչպէս,
գրվ
ւրս
անցեալ
ընդունելութիւն
չկայ։
Մնաց
որ
{շատ}
անգամ
կրաւորականի
տեղ
էլ
ներգործականն
է
եւ
բառարանից
պահանջել։
Մենք
{շատ}
հին
լեզուով
գրողներ
գիտենք,
որ
եւ
հին
լ
առջեւ
կատարված։
Սորանից
20-30
տարի
առաջ
{շատ}
պառաւներ
կամ
ծերունիք
գործ
էին
ածում
այ
րին։
Պէտք
չէ
մոռանալ,
որ
այդ
անուններով
{շատ}
ընտիր
եւ
պատուական
մարդիկ
են
եղել,
եւ
ա
յառաջադիմութեան
ցանկացող,
Հայ
մարդը։
{Շատ}
չունի
Հայաստանը
այսպիսի
առաքինիք
իւր
զա
ոգին
գուշակում
է
գալոց
անյաջողութիւնը։
{Շատ}
մեծ
է
անկեղծ
եւ
առաքինի
հոգիների
բնական
ների
բնական
ազդեցութիւնը։
Այս
անգամ
{շատ}
սառն
կերպով
ընդունում
է
նորան
Կաթողիկոս
ղբայրը,
ինչպէս
լսած
ենք
նորա
բերանից,
{շատ}
ընդդիմութիւն
է
ցոյց
տալիս։
Տիկին
Գեղամ
գուցելու
մէջ.
նորա
ժրաջան
աշխատութիւնը
{շատ}
բան
էր
խոստանում
ապագայումը։
Մի
կող
Նորա
ազգասէր
եւ
միշտ
վառ
հոգին,
թէեւ
{շատ}
պարապած
լինէր
առանձին
գործերով,
քաղցր
թեան
Վարդապետի
աստիճան
ստանալու
համար։
{Շատ}
անգամ
խօսում
էր
մեր
հետ
այդ
մասին
դեռեւ
ուսուցչապէս
Անքէ
վարդապետը։
Բայց
սա,
{շատ}
սիրելով
հանգուցեալը,
բարեմտաբեր
խորհու
նունը,
որի
յիշատակը
անգամ
ջնջուած
է
քո
{շատ}
զաւակների
սրտերից։
Մի
մեծատուն
մարդու
իսի
թաղում,
որին
պատճառ
ուէին
նախանձել
{շատ}
մարդիկ։
ԲԱՐԵՊԱՇՏ
ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅՔ
,
մի
տեսակ
օգուտ
ստանալու
ակնկալութեամբ
{շատ}
սովորական
կերպով
99
թուականը
կը
բարձրաց
ոխային
լրտեսները:
Այստեղ
կը
գտնէք
դուք
{շատ}
հերետիկոսներ,
մեղաւորներ,
որոնք
յարգե
արկաւոր
էին
որպէս
ներածութիւն,
այլապէս
{շատ}
դժուար
կը
լինէր
քեզ,
սիրելի
ընթերցող,
ով
ձեռքում
մի
ահագին
սկուտղ,
որի
վերայ
{շատ}
յարմար
էր
շինել
մի
գինետուն
եւ
մի
մատեն
մ
հաւատացնել
ձեզ,
որ
դոքա
մեր
ժամանակի
{շատ}
լաւ
եւ
յարգելի
գործերիցն
են:
-
Դոք
ծը.
ուրեմն
պիտի
ասել,
որ
ձեր
ժամանակը
{շատ}
յիմար
է:
-
Ես
մեղաւոր
չեմ,
Ձեր
մռ
հաւատայ,
որ
ոչինչ
չէ
խնայելու:
-
{Շատ}
բարի,
-
ասաց
վէզիրը
եւ
առաւել
ցոյց
տալ
չէ՛,
հարկաւոր
չէ՛,
այս
դժոխքը
դեռեւս
{շատ}
լաւ
է
իմ
համար,
առաջինը,
որ
տաք
է,
ե
լ
երկու
հազար
գոթիական
սիւներ,
որ
այժմ
{շատ}
գործածական
է
աշխարհի
երեսին,
կապել
յու
նոր
եւ
զանազան
ծանօթութիւնք
ստանալ,
թէ
{շատ}
ժլատ
լինելով
պարգեւատրելու
մասին,
այնք
թիւնը
բաւական
երկար
է.
այդ
բանի
սկիզբը
{շատ}
ծիծաղելի
էր,
թէպէտեւ
եւ
վերջը
անախորժ
-
Բայց
ի՛նչ
դուրս
եկաւ
դորանից:
-
{Շատ}
գեղեցիկ
բան:
Այս
պայմանով
ես
այնպէս
խա
ի
մեծ
ճախինի
մօտ,
որ
ճախինի
մօտ
բնակող
{շատ}
երեւելի
ազգի
հետ
բաղկացնում
է
մի
ամբողջ
ւմ
եմ
Ձեր
մռայլութեանը,
եւ
նոցա
ամէնից
{շատ}
նզովեալը
եւս
պիտանի
չէ
Ձեր
դժոխային
թագ
յանկարծ,
Ձեր
մռայլութիւն,
բարեհաճեցիք
{շատ}
բարձր....
հազալ
թէ
փռնգալ,
որ
երկի
լ
իւր
օփէումի
վաճառականութիւնը,
որ
մեզ
{շատ}
ձեռնտու
էր...
-
Սիրական
Աստարօտ
կարող
խաբել
նորանց,
որպէս
յառաջ.
նոքա
{շատ}
խելօքացել
են
այժմ...
-
Լռի՛ր,
կպչոտել
եւ
ծակերը
մտնել.
խառնակութիւնը
{շատ}
մեծ
էր,
որպէս
թուրքի
դիւանում,
պատերա
մ
է
Նորին
մռայլութեան
մօտ:
Բուբանդուսը
{շատ}
սիրական
է
դժոխքի
թագաւորին.
նա
երկու
պ
մինչեւ
ի
գօտին:
Երկրի
տակումը
այս
բանը
{շատ}
ընդունելի
է
եւ
շնորհակալութեան
գլխաւոր
ասանաբար,
այսինքն
ընդհակառակը:
-
{Շատ}
բարի,
-
պատասխանեց
վէզիրը.
իրաւ
որ
իս
եւ
այն,
ինչ
որ
այժմ
կարդացիր.
քո
ոճը
{շատ}
հաւանելի
է
ինձ:
Բուբանդուսը
սկսեց
սողի
գլուխը:
-
Իմ
ծայրագոյն
վէզիրը
{շատ}
ուղիղ
է
դատում,
-
ասաց
սատանան
փառահեղ
ւմ,
-
ասաց
սատանան
փառահեղութեամբ.
ես
{շատ}
մեծ
մարդ
եմ...
կարդա՛
ինձ
ճարտասանակ
լութիւն,
ես
իմ
բոլոր
ընկերներից
առաւել
{շատ}
մարդ
ձգեցի
կորստական
ճանապարհի
վերայ,
արուել
է
Բուբանդուսը,
որ
թողած
այդ
մեզ
{շատ}
ձեռնտու
տետրակները,
առաջարկում
է
օրագի
ն
էր,
այլ
պատմաբան
վերին
աստիճանի:
Սա
{շատ}
հին
բաներ
է
պատմում.
գիտէ
մինչեւ
անգամ
Ձեր
դժոխային
մռայլութեան....
-
{Շատ}
ժամանակ
է,
որ
տեսած
չէի
քեզ:
-
Աւ
աքսիմատներ,
որոնց
մէջ
Ձեր
մռայլութիւնը
{շատ}
տտիպային
նիւթ
տեսանելով
թողել
էր
նորանց
վերայ
մեր:
-
Այդ
խելքի
մօտ
բան
է.
{շատ}
լաւ:
Վէզիր,
-
բացագանչեց
սատանան,
-
իւն
եւ
բարձրանայ
խունկերի
ծուխը:
-
{Շատ}
բարի,
մռայլագոյն
սատանայ,
ինքս
կը
գրէ
ել.
դու
եւ
բուն
գրող
կամ
կարդացող.
ես
{շատ}
լաւ
ճանաչում
եմ
քեզ,
քո
սիրտը
կը
ճայթէ
կական
գլխաւոր
եւ
ծայրագոյն
Բրամինը.
որ
{շատ}
տարիներով
ահա
ծառայում
էր
աշխարհի
երեսի
ան
գործերի
գլխաւոր
կառավարչի
անունը),
{շատ}
լաւ
դեւ
է,
շատ
խորամանկ,
բայց
միեւնոյ
որ
կառավարչի
անունը),
շատ
լաւ
դեւ
է,
{շատ}
խորամանկ,
բայց
միեւնոյն
ժամանակ
շատ
սի
,
շատ
խորամանկ,
բայց
միեւնոյն
ժամանակ
{շատ}
սիրելի
է.
հեզ,
խոնարհ,
հնազանդ,
հնա
սատանան,
մի
նայէք,
որ
սատանայ
է,
նա
{շատ}
երեւելի
դիպլոմատ
է:
-
Ի՞նչ
նոր
բան
ինչպէ՞ս
են
քեզ
յանձնած
գործերը:
-
{Շատ}
լաւ
են,
Ձեր
մռայլութիւն,
իմ
գործերը
ե
եմ
ասում,
որովհետեւ
քո
գործերի
ընթացքը
{շատ}
արագ
է:
-
Ձեր
մռայլութիւն,
կանայք
տալիս
ինձ
այդքան
նզովեալ
հոգի.
որքա՛ն
{շատ}
են
այժմ
դժոխքի
մէջ
երեւելի
մարդիկ,
խոր
եւ
այր
եւ
կին
եկան
մեր
մօտ:
-
Եթէ
{շատ}
հեշտ
է
որոգայթ
լարել
նոցա:
-
Ինչպէ
անացուք,
թէ
ես
վարձ
չէի
տալիս:
-
{Շատ}
բարի,
Ձեր
մռայլութիւն,
ես
երէկի
արդէն
-
Բերում
են,
բերում
են,
-
կրկնեցին
{շատ}
դեւեր
միաձայն:
Բէհեղզեբուղը
պատրաստուե
արդիւնքը
վատնում
էր
նոցա
վերայ:
Թէպէտ
{շատ}
մարդիկ
կան,
որ
ունին
իւրեանց
մէջ
այդ
դ
Հպարտութեան
եւ
փառամոլութեան
կողմից,
{շատ}
նշանաւոր
է
դա.
կան
աշխարհի
երեսին
ծերո
շակի
վերայից,
այո,
իմ
որդին
արժանի
էր
{շատ}
մեծ
պատիւների,
բայց
իմ
հպատակական
պարկ
դառնում
այժմ,
իմ
հարազատ
զաւակ,
որ
քո
{շատ}
տարեկան
կեանքումդ
երբեք
ամօթ
չբերեցիր
ի
Այս
երգեցողութեան
հետ
միասին
լսւում
էին
{շատ}
կողմերից
զանազան
դժոխային
գովասանական
խ
էր
երեսի
արտաքին
թթու
կերպարանքի
տակ.
{շատ}
ուրախ
էր,
որ
այս
ծայրագոյն
Բրամինը
չէր
անի
անիծեալ
հոգիների
տարեգլուխը:
-
{Շատ}
բան
ասել
էի.
միթէ՞
պիտոյ
է
ամենայն
ասա
ծիցս,
ինչպէս
նկատում
եմ,
քո
խոստանալը
{շատ}
է,
քան
թէ
կատարելդ.
խօսքս
մեր
խնջոյքի
խմելի
գինի
հարիւր
քսան
շիշ,
Շամպայն,
{շատ}
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րեդերեր
քսանչորս
շիշ.
,
ինչպէս
մի
բարի
հայ
քրիստոնեայ:
Նորա
{շատ}
խմելու
վերայ
երեւակայելը
եւ
երազելը,
պ
նցի
ժլատ
հոգացողութեան
վերայ
նեղանալը,
{շատ}
սովորական
բան
է:
Երիտասարդ
մարդը,
որք
վորական
բան
է:
Երիտասարդ
մարդը,
որքան
{շատ}
խմէ,
այնքան
շատ
պատուելի
է
նա,
այնքան
րիտասարդ
մարդը,
որքան
շատ
խմէ,
այնքան
{շատ}
պատուելի
է
նա,
այնքան
փառք
ու
պարծանք
,
այնքան
փառք
ու
պարծանք
է
նորա
համար:
{Շատ}
ժամանակ
չէ,
ես
պատահեցայ
Կունցով
ագար
ար
մի
պակասութիւն
չէ,
եթէ
նա
մտածում
է
{շատ}
խմելու
վերայ,
եւ
ո′չ
այսչափ
միայն,
այ
ւ
այս
խօսքերիցս
տեսանում
ես
ահա,
որ
ես
{շատ}
լաւ
ճանաչում
եմ
իմ
արժանաւորութիւնը
աշխ
ը
մասնաւոր
մարդ
է,
փորը
կուշտ,
արծաթը
{շատ},
նորան
ինչ
փոյթ,
որ
ազգի
զաւակները
իւ
մ
է,
թէ
վեցհազարեակ
եւս
ունի...
{Շատ}
անգամ
տեսել
են
Շաքարեանցին
փակուած
մի
ա
էր
քարշում
գետնի
վերայ:
Նորա
ծառայքը,
{շատ}
անգամ
գտել
են
ախոռի
մէջ,
այդ
բոլորշի
գ
ակից
լինել
միշտ․
նոցա
բան
ապսպարել,
եւ
{շատ}
անգամ
հաւատացուցած
է
իւր
ընկերներին
եւ
ն
արարողութեան
միջնորդութեամբ,
հասել
է
{շատ}
բաների:
Դոցա
կարգումն
է
եւ
այն,
որ
մի
բաների:
Դոցա
կարգումն
է
եւ
այն,
որ
մի
{շատ}
գեղեցիկ
աղջիկ,
որի
վերայ
սիրահարուած
է
ր
շուտ
աւարտուի
նորա
հանդէսը,
պատճառ,
{շատ}
պատրաստութիւնք
տեսաւ
ախոռը
մտանելուց
յա
յժմ
առողջութիւնդ,
ես,
ճշմարիտն
ասեմ,
{շատ}
վախեցայ...
-
Երեւի
թէ
առաւօտուն
եւում
էր
աչքիս
եւ
անյայտանում
դարձեալ:
{Շատ}
մտածեցի,
շատ
որոնեցի
մեր
քաղաքի
մէջ,
եւ
անյայտանում
դարձեալ:
Շատ
մտածեցի,
{շատ}
որոնեցի
մեր
քաղաքի
մէջ,
թէ
կա՞ր
արդեօք
աշուեցայ.
մարդու
հետ
խօսելու
ժամանակ,
{շատ}
անգամ
չհասկանալով
նորա
խօսածը,
որովհետ
նկերակցութենից.
այն
մարդիկը,
որ
յառաջ
{շատ}
սիրելի
էին
ինձ,
այժմ
դարձել
էին
իմ
աչք
րձակելով,
անյայտացաւ
ծառերի
քամակում:
{Շատ}
որոնեցի
նորան
անտառի
մէջ,
այնուամենայն
նելը:
-
Քեզ
արդէն
յայտնի
է,
որ
ես
{շատ}
անգամ
կատարել
եմ
եւ
աւելի
ծանր
գործեր,
որի
երեսը
նմանեցնում
էր
թաւիշի.
իրանը
{շատ}
կանոնաւոր,
կուրծքը
կատարելապէս
կերպարա
ոթութեան
մէջ...
գուցէ
մոռանայի
եւս:
{Շատ}
ստոյգ
է,
թէ
ոչինչ
բան
այնպէս
հիմնաւոր
ւատա՛
ինձ,
անասունի
կեանքը
մեր
կեանքից
{շատ}
վատ
չէ
աշխարհի
երեսին:
-
Դու
եւս
ճ
ա՛ռ
գետնիցը
մի
քար
եւ
տես
թէ
քեզանից
ոչ
{շատ}
հեռի
նստած
ճնճղուկը,
ագռաւը,
կամ
շուն
ի՛
նստենք
եւ
կատարենք
մեր
գործը:
-
{Շատ}
բարի,
բայց,
ինչպէս
ասացի,
այդ
մարդեր
նա
այնպիսի
դրութեան
մէջ
է,
որ
ժամանակը
{շատ}
թանգ
արժէ
նորան:
Ես
քեզանից
գաղտնիք
չո
եւս
չէ
բացել:
-
Տարակոյս
չկայ,
որ
{շատ}
թէ
փոքր
տեղեկութիւն
ունիս
այդ
գիտութեան
քերի
մէջ,
ոչինչ
գտանելու
չե՛ս.
իսկ
թէ
{շատ}
խնդրում
ես
ինձ,
ուրեմն
ես
ցոյց
կը
տամ
ինձ,
թէ
կայ
մի
այդպիսի
գիտութիւն
եւ
թէ
{շատ}
խելացի
մարդիկ
եղած
են
դորա
սպասաւորք:
սիրուն,
ցոյց
տուր
ինձ
այդ
թուղթը,
ես
{շատ}
ուրախ
կը
լինիմ
եւ
շատ
շնորհակալ,
եւ
դո
ձ
այդ
թուղթը,
ես
շատ
ուրախ
կը
լինիմ
եւ
{շատ}
շնորհակալ,
եւ
դորա
փոխանակ
կը
տամ
քեզ
:
Եւ
արդարեւ
նորա
անդադար
Նարեկ
կարդալը
{շատ}
ձեռնտու
էր
եղել
նորան
ընթերցանութեան
մէ
n
philosophia,
maximus
in
theologia:
{Շատ}
են
այս
մարդու
աշխատութիւնքը,
բայց
Ալքի
չերեւեցաւ
մի
օրինաւոր
ալքիմիկոս,
թէեւ
{շատ}
կային
աննշան
մարդիկ,
որ
պարապում
էին
ա
յիշել
այստեղ
եւ
Նիկոլայոս
Ֆլամելը,
որ
{շատ}
խօսքերի
պատճառ
է
եղել
իւր
կեանքի
մասին
ւր
նպատակին
հասնելու
համար,
նա
կատարեց
{շատ}
փորձեր.
Բայց,
-
ասում
է
Պարացելսոսը,
Բայց,
-
ասում
է
Պարացելսոսը,
-
ես
դեռ
{շատ}
յառաջ
գիտէի
փիլիսոփայական
քարի
գաղտնիքը
ցած
աբեղան
համարեց,
թէ
խոստացած
արծաթը
{շատ}
մեծ
էր,
համեմատելով
Պարացելսօսի
կարճաժ
սութեան,
որոնք
վճռեցին,
թէ
հերիք
է
մի
{շատ}
չափաւոր
վարձատրութիւն,
որովհետեւ
հիւան
ա
զրկուած
ամենայն
օգնութենից,
ման
եկաւ
{շատ}
քաղաքներ,
յետոյ
հասանելով
վերջին
աղքատ
ագաւորական
Հասարակութիւնը,
որ
յառաջուց
{շատ}
սառն
աչքով
նայում
էր
այս
փորձերի
վերայ
բոլոր
մետալները
բաղկացած
են
ժիպակից
եւ
{շատ}
կամ
փոքր
մաքուր
ծծումբից
(
բացի
այս
երկ
ս.
որովհետեւ
ոսկու
բաղկացուցիչ
մասները
{շատ}
կամ
սակաւ
գտանւում
են
միւս
բոլոր
մետալն
ի
թաբաքը
եւ,
արձակելով
ծուխի
օղեր,
որ
{շատ}
յաջողակութեամբ
բաց
էր
թողնում
բերանից,
բերանը
մրոտ
մի
մարդ:
Նորա
հին
սերտուկը
{շատ}
տեղ
ծակոտուած
էր
կրակի
կայծերից,
ձեռնե
մեր
կարծիքը,
թէ
պիտոյ
է,
որ
այդ
մարդը
{շատ}
կանգնած
լինէր
կրակի
առաջեւ,
որովհետեւ
ռէի
քեզ.
խնդրեմ,
հրամայեցէք
նստեցէք,
{շատ}
ուրախ
եմ:
-
Բարով,
-
Մանթուխեանցը
տ:
-
ճշմարիտը
պիտոյ
է
ասել,
այսօր
{շատ}
վաստակած
եմ...
-
-
Ինչպէ՛ս
վերջա
ը:
-
Ճշմարիտը
պիտոյ
է
ասել,
այսօր
{շատ}
վաստակած
եմ,
-
կրկնեց
պ.
Մանթուխեանցը
րա
տնում.
բայց
այսքան
պիտի
իմանալ,
որ
{շատ}
օրիորդք
մուտ
եւ
ել
ունին
նորա
տան
մէջ,
արկոսը:
-
Ինչ
բաներ
էք
խօսում.
ես
{շատ}
ուրախ
եմ,
որ
չկայ
նորա
անունը.
եւ
եթէ
այն
կոմս
էմմանուէլին
է
խելացի
ստեղծել:
{Շատ}
բարի,
թէեւ
այդպէս
չէ,
բայց
ասենք,
թէ
ւթիւն
տուեցին
դէպի
սա:
Զարմանք
բան
է.
{շատ}
անգամ
պատահում
է,
որ
մեզանից
իւրաքանչի
մ
է,
որ
մեզանից
իւրաքանչիւրը
ստանում
է
{շատ}
անծանօթ
եւ
անտես
թշնամիք․
ես
ոչինչ
վնաս
իւնը,
այդպիսի
երկնային
եւ
սուրբ
բանը,
{շատ}
անպիտան
եւ
անարժան
մարդերի
ձեռքում
եղել
ւաճանութեան
եւ
արիւնահեղութեան
գործիք:
{Շատ}
ամբարիշտ
մարդիկ
իւրեանց
յանցանքը
ծածկել
րծել,
նա
մի
ջիլ
մարդ
է,
գուցէ
քեզանից
{շատ}
խմէ,
-
ասաց
Մանթուխեանցր:
-
Եղբա՜
ում
ես
ինձ.
նա
ինչ
մարդ
է,
որ
ինձանից
{շատ}
խմէ:
Ես
մինչեւ
այժմ
կարծում
էի,
թէ
դո
ւիրեւցէք,
ինձ
մի
մասնաւոր
վնաս
չունի,
{շատ}
շատ,
միւս
օր
պիտի
մի
ոտանաւոր
գրէ,
կա
ւցէք,
ինձ
մի
մասնաւոր
վնաս
չունի,
շատ
{շատ},
միւս
օր
պիտի
մի
ոտանաւոր
գրէ,
կամ
իւ
,
-
խաղաղ
սրտով
ասաց
պ.
Մարկոսը,
-
ես
{շատ}
դիտաւորութիւնք
ունէի...
Այս
խօսքերը
համար
գալոց
օրերը:
Արեւելեան
ազգերը,
{շատ}
անձնատուր
եղած
լինելով
երեւակայութեան
ե
ծոցումս
է...
Շաքարեանցի
ականջին
{շատ}
քաղցր
եկաւ
ոսկու
ձայնը,
վասն
որոյ
վերջ
,
թէ
ոսկի
էր
այն,
-
բայց
մի
բանի
վերայ
{շատ}
զարմանում
եմ,
-
ասաց
նա,
-
ինչպէս
է,
ամ
այդքան
փոքր
շինեցիր,
երկրորդ
անգամը
{շատ}
պիտի
շինես,
այնպէս
չէ՞:
-
Անտարա
րծիք
բերել
տալ
օտար
աշխարհներից:
-
{Շատ}
լաւ,
եթէ
մի
մի
փութ
եւս
պատրաստելու
լի
դիտաւորութիւնը:
Իմ
կարծիքը
այս
է,
որ
{շատ}
ոսկի
շինելուց
յետոյ,
վաճառենք
նորան
եւ
ընդունելի
եւ
աստուածահաճոյ
բաներ
դեռեւս
{շատ}
կան,
ջրհոր
փորել,
տանը
մնացած
աղջիկ
լ
երայնոց...
եւ
այսպիսի
օրհնութեան
գիր
{շատ}
անգամ
կարելի
է
կէս
մանէթով
ստանալ:
Ի՛ն
մտքով
դէպի
մի
այլ
ընկերութիւն:
Է․
{Շատ}
ժամանակ
չէր,
որ
կոմս
էմմանուէլը
բնակւո
դուրս
գալ
իւր
մռայլոտ
բնակարանից,
ուր
{շատ}
տարիներ
անցուցել
էր
մելամաղձական
եւ
տխո
ցախնդիր
մարդու
ուշադրութիւն:
Առհասարակ
{շատ}
տխուր
երեւոյթ
է
այս,
բայց
անմիջական
հե
ւ
աղբիւրն
էր
մխիթարութեան:
Ո՛հ,
արեւը
{շատ}
անգամ
դեռեւս
պիտի
մտանէ
Հայերի
ասիական
ուն
մեռեալները
(
ходячие
трупы)
դեռեւս
{շատ}
ժամանակ
պիտի
կենդանի
մարդիկ
թուին
մեր
ա
պատ
էր
բոլորովին
այդ
եկեղեցու
բակը,
եւ
{շատ}
ծառեր
տնկած
կային
պարսպի
հետ
զուգահեռաբ
գրութեան
հանդարտութենից
երեւում
էր,
որ
{շատ}
սառնութեամբ
կատարում
էր
այդ
գործը,
եւ
նը,
ապրելու
եւ
ընտանիք
պահելու
հոգսը,
{շատ}
անգամ
խտրութիւն
չունին
հնարների
մէջ,
ո
րամասն
հաշիւը
քննելու
համար:
Խելացի
էր
{շատ}
մեր
երեսփոխանը,
նա
սկսանում
էր
մի
մի
ա
եւ
խափան
լինել
մեր
գործին
":
Առհասարակ
{շատ}
բարեսիրտ
են
մեր
քահանայք,
այս
չէ
կարել
մակոչը,
ճակատի
քրտինքը
սրբելով:
-
{Շատ}
բարի.
բայց
եկեղեցին
ո՛չ
հոգեւոր
կառավա
իւր
հետ,
որպէս
անբան
անասունի
հետ:
Ես
{շատ}
զարմանում
եմ
ձեր
ժողովրդի
վերայ:
-
ելի
պարոնը:
Տարու
մէջ,
ես
տեսանում
եմ
{շատ}
տեսակ
հասարակութիւնք:
Ամէն
մի
թաղումի
մ
վաթսուն
հոգի:
Այդ
տեղերում
լինում
են
{շատ}
խօսակցութիւնք,
եւ
այդպիսի
տեղերում
կար
եւ
խելացի
կամ
զննող
մարդը,
որ
կամէր,
{շատ}
բան
կարող
է
իմանալ
այսպիսի
ժողովներից:
արաղ,
կամ
առաջեւս
դնում
են
կերակուրը.
{շատ}
անգամ
տեսել
եմ,
որ
բաժակը
կամ
ամանը,
սելու
կամ
բանի
մէջ
խառնուելու
իրաւունքը
{շատ}
կամ
սակաւ
կարողութեան
տէր
մարդն
ունի,
մ
է
միայն
պարոնների,
այսինքն
նոցա,
որ
{շատ}
արծաթ
ունին:
Միջին
դասակարգի
մարդիկը,
արդիկ,
այնտեղ
խօսում
են,
քննում
են
եւ
{շատ}
անգամ
աւելի
առողջարար
մտածում
են,
քան
ետեւ
եւս
կը
կառավարուի,
մեք
մեր
կեանքի
{շատ}
մասը
անցուցել
ենք,
թող
մեր
որդիքը
ինչ
ն
ձեր
պահանջողութիւնքը
եւ
խօսքերը:
{Շատ}
տխուր
տպաւորութիւն,
գործեցին
այս
բաներ
թեան
պատճառով
դուրս
էք
եկել
ման
գալու,
{շատ}
լաւ
էք
արել:
Միմիայն
երջանկութիւն,
որ
նքը
առնունք
որպէս
մի
թել,
ապա
ուրեմն,
{շատ}
խայտաբղետ
եւ
պիսակ
մի
թել
է
նա:
Այդ
կա
նպէս
է
պատահում,
որ
եթէ
ոչ
միշտ,
գոնէ
{շատ}
անգամ,
այսպիսի
քաղցր
րոպէները
ընդհատւո
եթէ
կամիք,
գնանք
միասին:
Թէպէտեւ
{շատ}
ծանր
էր
կոմսին
ընդունել
այս
հրաւէրը,
բ
ս
տեսայ
նոցա
տանից
դուրս
գնալը:
-
{Շատ}
կարելի
է,
-
պատասխանեց
մայրը,
-գուցէ
նդրած
կը
լինէի
ածել
այդ
եւս,
ըստ
որում
{շատ}
սիրում
եմ
այդ
տաղը:
-
Ճշմարի՛տ
է,
այդ
տաղը:
-
Ճշմարի՛տ
է,
լաւ
տաղը
{շատ}
լաւ
բան
է:
Բայց
իմ
տաղարանի
մէջ
չկայ
ա
սել:
Թ․
Մահտեսի
Թովմասի
տանը
կային
{շատ}
հիւրեր,
արք
եւ
կանայք,
երբ
ներս
մտաւ
ողջունել
նորեկ
հիւրը:
Կոմս
էմմանուէլին
{շատ}
անախորժ
երեւեցաւ
այս․
ըստ
որում
այնտեղ
մտանում
ես,
որպէս
մի
մօտ
ծանօթի
տուն,
{շատ}
անտեղի
են
արտաքին
քաղաքավարական
արարողո
զրկուեցան
այդ
քաղցր
երգի
վայելքից,
որ
{շատ}
գեղեցիկ
երգում
էք:
-
Խնդրեմ,
առա
ս
էր
լաւը,
որ
նորա
առաջեւ
կանգնողը
եւս
{շատ}
խաբուելու
պտուղ
չէր.
նա
ինքը
մի
բան
սր
:
Առանց
կեղծաւորութեան
ասում
եմ,
դուք
{շատ}
գեղեցիկ
երգում
էք,
եւ
ոչ
միայն
ձեր,
ա
թէ
մի
խնջոյք
կամ
մի
բան
պատահի:
-
{Շատ}
շնորհակալ
եմ.
բայց
չեմ
կարող
ընդունել
չեմ
տալիս
ձեզ
երգել
այնպիսի
բաներ,
ուր
{շատ}
կային
ցած
խազեր,
այդ
կարող
է,
վնասակա
,
-
հաւելացոյց
կոմսը
ծիծաղելով:
-
{Շատ}
շնորհակալ
եմ.
ես
ինքս
բաւական
նեղութիւ
լով,
այլեւ
ստուգած
լինելով,
որ
այստեղ
{շատ}
սակաւ
մարդ
կար
ֆրանսիագէտ,
եկել
էր
մեր
տ,
-
հարց
արեց
կոմս
էմմանուէլը.
-
այս
{շատ}
զարմանալի
բան
է,
յանկարծ,
ոչ
այն,
հա
րիամի
թարգմանչութեամբ):
Ինձ
ասաց,
որ
{շատ}
կը
ցանկանար
լսել
մի
Հայոց
երգ,
փորձելո
ել:
Երգեցողութեան
ժամանակ,
մի
բան
{շատ}
անախորժ
տպաւորութիւն
գործեց
կոմսի
վերայ
:
Կարդալ,
գրել,
ընդհանրապէս
չգիտեն,
{շատ}
չնչին
բացառութեամբ:
Իւրեանց
տանից
կամ
բնակուել
էր,
ուրիշներից:
Ես
ման
գալով
{շատ}
հայաբնակ
տեղեր,
շատ
աշխատել
եմ,
որ
բո
րից:
Ես
ման
գալով
շատ
հայաբնակ
տեղեր,
{շատ}
աշխատել
եմ,
որ
բուն
հայկական
մի
բան
կա
էր
թոյլ
տալ
մանաւանդ
այն
պատճառով,
որ
{շատ}
տեղեր
Հայաստանում
քրիստոնէութիւնը
ներս
ը
ներս
մտաւ
թագաւորական
հրամանի
ուժով,
{շատ}
տեղ
սուր
եւս
գործ
դրուեցաւ
եւ
մի
փոքր
յ
նալ:
-
Ի՛նչ
պատճառով:
-
Ո՛հ,
{շատ}
խո՛ր
է
դորա
պատճառը,
եւ
որքան
խոր,
այ
ոշմը
մնաց
տպաւորուած
Հայերի
վերայ:
Այս
{շատ}
խորախորհուրդ
վնաս
էր,
բայց
իմ
մտքերը
կ
կամ
բարոյական
հարինք:
-
Թէպէտեւ
ես
{շատ}
գլուխ
չունիմ
ուսումնական
բաների,
-
ասա
չգիտեմ
թէ
ուր
տեսել
էր,
եւ
այնուհետեւ
{շատ}
եւ
շատ
որոնելով
ու
չգտանելով,
այժմ
վհկ
թէ
ուր
տեսել
էր,
եւ
այնուհետեւ
շատ
եւ
{շատ}
որոնելով
ու
չգտանելով,
այժմ
վհկական
ար
ջին
ձայնի
հետ,
Որ
արձակեցին
այնքան
{շատ}
հոգի:
Մրրիկը
անցաւ,
ծովը
հան
Մրրիկը
անցաւ,
ծովը
հանդարտեց.
{Շատ}
հեռի
չէինք
մեք
ծովեզերքից...
Ջր
ս
սողաց
տեսնել
նորա
երեսը:
Ես
{շատ}
նայեցայ...
բայց
մեր
նաւն
արագ
Վա
ինելով
կրթութենից
եւ
դաստիարակութենից,
{շատ}
վարժ
եւ
յաջող
կերպով
սկսեց
իւր
առեւտրակ
,
թէ
նպատակը
կը
սրբէ
հնարը,
ապա
ուրեմն
{շատ}
հեշտութեամբ
կարող
է
կարճ
ժամանակից
միլի
ւելի
հարստութեան,
քան
թէ
իւրեանց
կարգի
{շատ}
մարդիկ,
դատապարտելի
հպարտութեամբ
նայու
հիմնաւորապէս
ապացուցանում
է,
թէ
որքան
{շատ}
մտածում
էր
եւ
հոգս
էր
առնում
իւր
ընտանի
մ
տունը
այս
քաղաքի
մէջ
մինչ
ի
սպառ:
Ես
{շատ}
անբաղդ
մարդ
եմ,
-
շարունակեց
նա,
-
ան
խանգարուելով,
խանգարում
է
միւսը,
որով
{շատ}
անգամ
վտանգւում
է
եւ
ամբողջ
կազմուածքը
մբողջ
կազմուածքը:
Դուք
գանգատել
էք
ինձ
{շատ}
անգամ,
թէ
ձեր
դուստրը
երկար
ժամանակ
ու
երի
վերայ,
առանց
զգալու...
-
Ես
{շատ}
պարապած
եմ,
ուստի
շատ
անգամ
շփոթւում
ե
ւ...
-
Ես
շատ
պարապած
եմ,
ուստի
{շատ}
անգամ
շփոթւում
եմ,
-
պատասխանեց
պ.
Յո
արէք
իմ
առաջարկութիւնը,
ձեր
դստեր
բանը
{շատ}
եւ
շատ
վատթարանալու
է:
-
Ներկայում
առաջարկութիւնը,
ձեր
դստեր
բանը
շատ
եւ
{շատ}
վատթարանալու
է:
-
Ներկայումս
այդ
ա
ակատար
են
ոչ
միայն
զանազան
մարմինք,
որ
{շատ}
անգամ
պիտոյ
էր
զգուշութեամբ
ներս
բերել
պետ,
որ
դուք
ձեր
խորհուրդը
տուեցիք
ինձ
{շատ}
խիստ
խօսքերով:
-
Ճշմարտութիւնը
միշ
ծակատարը,
ստրկական
պատկառանքով:
-
{Շատ}
լաւ,
եթէ
խօսք
դուրս
չգայ
գործաւորներից
րան:
-
Այո՛,
իմ
պարոն.
բայց
դուք
{շատ}
լաւ
իմանում
էք
այս
գործերը:
Աշխատաւորք
երի
մահուդի
անպիտանութիւնը:
Այս
եւս
մի
{շատ}
զգուշաւոր
հոգաբարձութիւն
էր.
վաճառական
խլել
այդ
պարոնի
պաշտօնը
եւ
այլ
այսպիսի
{շատ}
բաներ:
Դուք,
իմանալով
այս,
իսկոյն
վճ
ներից,
եթէ
ոչ
աւելի
վատթար.
ըստ
որում
{շատ}
ռամիկների
սիրտ
եւ
հոգի
այնքան
ապականուա
и,
черти
накачали,
որ
ասում
է
Ռուսը,
{շատ}
յարմար
է
այս
հանգամանքներին,
որոնց
մէջ
,
որ
հասկանայիր
իմ
ասածները...
-
{Շատ}
վեր
ես
քարշւում,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլու
իւր
կրկնափակ
ոսկեայ
ժամացոյցին:
Ես
{շատ}
զարմացած
լինելով
այս
մարդուց
խօսակցութե
ին
դէպի
ցեխոտ
փողոցը,
որովհետեւ
աշունը
{շատ}
առատ
էր
եղել
իւր
անձրեւներովը:
Սենեակը
նեակը,
որի
մէջ
նստած
էին,
զարդարած
էր
{շատ}
հասարակ
եւ
աղքատ
կարասիքներով,
պատի
վե
սիքներով,
պատի
վերայ
կախած
էին
մի
քանի
{շատ}
հասարակ
պատկերներ,
պատահմունքով
գնուած
օղլուից,
որ
կանգնած
էր
նորա
քամակում,
{շատ}
սիրել
էր
նորան,
այդպէս
պարզ
սրտով
մարդ
արեւ
չտուած.
պատճառ,
քանի
գնում
էին,
{շատ}
մօտ
ծանօթանում
էին,
եւ
Շահումեանցը
աւե
մ,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն:
-
{Շատ}
բարի,
-
ասաց
Շահումեանցը,
-
ընդունու՞մ
՛,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն:
-
{Շատ}
լաւ,
-
ասաց
Շահումեանցը,
-
հողը
կղմինդր
,
բայց
երկրորդ
օրինակդ
յարմար
չէ
եւ
ես
{շատ}
ուրախ
եմ,
որ
շփոթուեցար:
-
Ի՞նչ
զա
հանքերի
բաղկացուցիչ
տարերքը
երկու
են,
{շատ}
սակաւ
երեք,
թէեւ
կան
բաղադրեալ
հանքեր
րին
այժմ
անարգում
էր
Շահումեանցը:
-
{Շատ}
բարի,
ընդունում
եմ
եւ
փայտի
օրինակը
եւ
րեւ
բուսական,
փոխում
են
իւրեանց
ձեւը,
{շատ}
անգամ
եւ
բաղադրութիւնը,
պակասելով
կամ
արանափոխութիւնքը
մահ
են
համարում:
-
{Շատ}
բարի,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
ես
ընդ
էիր
դրել
դու
քո
վերայ,
եւ
այս
պատճառով
{շատ}
ճիշտ
է
տուածը
պահանջելու
ժամանակ.
նորա
ողանալով
բուսուցանում
է
եւ
զարգացնում
է
{շատ}
սերմեր,
որ
քամին
բերել
էր
քո
հողի
մէջ
ս
էր
բնութեան
նիւթական
բաների
օրէնքից,
{շատ}
անգամ
բռնացնում
են
մեզ
ո՛չ
թէ
միմեանց
վ
իկ
խուսակցութեանդ
վերայ.
ճշմարի՛տ,
ես
{շատ}
խելօք
մարդիկ
տեսել
էի
Խաչատուր
աղայի
ղա
ւքի
մէջ
այնպիսի
մեծ
փոս
է
փորել,
որ
ես
{շատ}
հեռի
եմ
քեզանից
եւ
չեմ
կարող
համարձակու
եան
հրաշքներին,
կը
տեսանես,
որ
այդ
քո
{շատ}
մեծ
կարծած
փոսը
նա
մի
րոպէում
կը
լցնէ,
այս
մարդը
մի
մտածմունք
ունէր.
պատճառ,
{շատ}
անցած,
հեռացած
լինելով
Թիւթիւնճի-օղլու
միս
կերած,
դառնալ
ղահուէտուն,
ինչպէս
{շատ}
անգամ
պատահում
էր:
Զարմանք
բան
է,
,
սորա
նորա
անցքը
իմանալու,
խօսելու
եւ
{շատ}
անգամ
պատգամախօսի
պաշտօնը
յօժար
սրտով
վ
ւանումը
այս
մարդու
վերայ,
այնտեղ,
ուր
{շատ}
անգամ
շատ
մարդիկ
դրականապէս
ապացուցանու
ս
մարդու
վերայ,
այնտեղ,
ուր
շատ
անգամ
{շատ}
մարդիկ
դրականապէս
ապացուցանում
են
կամ
հ
այտնի
էր,
որ
Թիւթիւնճի-օղլուի
ապրուստը
{շատ}
պարզ
էր,
նորա
կեցութիւնը
շատ
հասարակ.
ապրուստը
շատ
պարզ
էր,
նորա
կեցութիւնը
{շատ}
հասարակ.
մարդ
եւ
կին
տարին
երկու
ձեռք
սելով
Մանուշակի
պիտոյքների
համար:
Կինը
{շատ}
անգամ
ասում
էր,
եթէ
Թիւթիւնճի-օղլուն
ո
ին
դեռ
չենք
ծանօթացրել
մեր
ընթերցողքը,
{շատ}
սրտաբաց
կին
էր.
կարճահասակ,
հաստամարմ
րակ
նախիջեւանցի
կնիկ-մարդերի
հագուստը,
{շատ}
հաւատարիմ
էր
մնացած
թաթարի
տարազին,
որ
րա
կուրծքի
սէգմենտը
ցոյց
կը
տայ
քեզ
այն
{շատ}
անգամ
թուխ
գունով
թաշկինակը,
որ
իսկ
եւ
մանր
յակինթներով
(
եաղութ):
Գլխի
մազը
{շատ}
խնամքով
երեք
բաժանած
եւ
մի
գէս
հիւսած
ը
նկայ
հագուստը
եւ
ձեւը
այն
պատճառով,
որ
{շատ}
անգամ
մի
տպաւորութիւն,
որ
այսպիսի
պատկ
յտնուեցաւ
տան
մէջ.
նորա
հագուստի
վերայ
{շատ}
զգալի
էր
փոփոխութիւնը.
պատճառ,
մի
մեծ
ելով,
ստացել
եմ,
փառք
Աստուծոյ:
-
{Շատ}
բարի,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլու
տիկի
այնութիւնը
կամ
անհամաձայնութիւնը:
-
{Շատ}
բարի,
-
պատասխանեց
պարոն
Մկրտիչը,
-
միա
է
տային
նորա
ծնողքը:
Պարոն
Մկրտիչը
{շատ}
հասարակ
եւ
անկիրթ
մարդ
էր,
եւ
Մանուշակ
նա
ամենայն
օր
մտածում
էր
նորա
վերայ
եւ
{շատ}
անգամ
երկու
արտասուքի
կաթիլներ
գիծ
քարշ
ան
թէ
այսպիսի
մարդու
կին
դառնալ:
Նա
{շատ}
անգամ
երեկոները
իւր
ննջարանի
մէջ
ծունկ
դ
Աղուանեանց
Մկրտչի
նման
մարդը,
որ
քիչ
{շատ}
վաճառական
անունը
վերան
էր
եւ
Ղրիմ
գնալ-
անշունչ
նամակի
հետ,
ինչպէս
մի
մարդ
իւր
{շատ}
սիրելի
բարեկամի
հետ:
Նամակը
գրելուց
յե
ած
չլինէի
նորա
մասին
եւս
գրել.
բայց
ես
{շատ}
թշուառ
եմ,
ձուկի
նման
մունջ.
ձայն
չու
կը
տայ
կին
մարդերի
հնարագիտութեանը,
որ
{շատ}
եւ
շատ
է:
Կին
մարդը
հարիւր
անգամ
իւր
հ
կին
մարդերի
հնարագիտութեանը,
որ
շատ
եւ
{շատ}
է:
Կին
մարդը
հարիւր
անգամ
իւր
հնարագիտ
եւ
այն
մի
օրուայ
մէջ.
կին
մարդու
սիրտը
{շատ}
քնքուշ
է
եւ
դիւրաշարժ,
ճշմարի՛տ
է,
կա
լով,
զգուշացնում
ես
ինձ.
ճշմարի՛տ
է,
{շատ}
չար
են
ժամանակիս
տղայքը:
-
Ուրեմն
ա
եղող
մարդու
տաս,
ժամուց
չի
լինի:
-
{Շատ}
բարի,
հոգիս,
Աստուած
օրդ
երկայն
առնէ
փայլուն
աչքերով
եւ
լաւ
հագնուած:
-
{Շատ}
բարի,
-
պատասխանեց
պառաւը,
-
Աստուած
սխանեց
պառաւը,
-
Աստուած
անփորձ
պահէ,
{շատ}
խնդաս:
Աղքատը
հեռացաւ:
Մանուշակը
մ
,
որ
իսկոյն
կատարէին
նորա
հրամանը:
{Շատ}
խօսակցութիւնք
արեցինք
այնտեղ,
ճաշ
կերա
սիրել
էր
նորան:
Թէպէտ
Թիւթիւնճի-օղլուն
{շատ}
այն
տեսակ
մարդերից
չէր,
որ
ամենայն
բան
սելու
չեմ
կարող
կտրական
բան
ասել:
-
{Շատ}
լաւ
ես
ասել.
եթէ
միւս
անգամ
գայ,
ասա՛
նճի-օղլուից:
-
Փառք
Աստուծոյ:
-
{Շատ}
ուրախ
եմ:
-
Այդ
դատարկ
բաներ
են,
-
այլ
բարոյապէս
եւ
հոգեբանաբար:
-
Ես
{շատ}
խորունկները
չեմ
մտանում,
-
պատասխանեց
Թ
հասկացո՞ւր
ինձ
մարդու
ինչ
լինելը:
-
{Շատ}
բարի,
-
պատասխանեց
Շահումեանցը,
փոքրիկ
քր
ինչ
ջուր
յաւելացնէ
վերան.
պատճառը,
{շատ}
քաղցր
էր:
-
Իմը
քաղցր
չէ,
-
ասաց
Թի
ւթիւնճի-օղլուի
կինը,
ինչ
մեղքս
պահեմ,
{շատ}
զզուած
էր
այս
բանից,
բայց
ո՞վին
ասէ.
այլ
այս
մի
անսահման
բան
է,
այնպէս,
որ
{շատ}
անգամ
հարկաւոր
կը
լինի
արժանաւոր
մարդու
մարդ
կարող
է
առնել,
եթէ
կամենայ,
բայց
{շատ}
անգամ
մի
մարդ
չէ
կարող
մեծ
գործ
կատարել
են
համարում,
եւ
կարծում
են
դեռեւս,
թէ
{շատ}
սէր
հասկացող
մարդիկ
լինելով,
իրաւունք
տան
է,
ուր
դատւում
են
ամենայն
մարդիկ,
{շատ}
մեծերից
բռնած
մինչեւ
վերջը:
Ամենայն
մա
եղ
թղթախաղ
խաղալու
առանց
վճարի,
կամ
թէ
{շատ}
շատ
մի
բաժակ
ղահուէով,
որի
արժողութիւն
ղթախաղ
խաղալու
առանց
վճարի,
կամ
թէ
շատ
{շատ}
մի
բաժակ
ղահուէով,
որի
արժողութիւնը
գի
ով,
որի
արժողութիւնը
գիտես:
Ես
ինքս,
{շատ}
ժամանակ,
լսելով
մի
քանի
մարդերի
խօսակց
ի
մարդերի
խօսակցութիւնները,
որ
իւրեանց
{շատ}
վեր
մարդ
են
համարում
եւ
այնպէս
բարակ,
ւ
չէին
այդ
ծանր
պաշտօնից,
այդպիսիներին
{շատ}
անգամ
ասում
եմ,
որ
ձեռք
վեր
առնուն
իւր
մ,
-
կտրեց
խօսքը
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
ես
{շատ}
ուրախ
եմ,
եւ
ցանկանում
էի
միշտ
միասին
,
մնացէք
բարեա՛ւ:
-
Երթաք
բարեաւ,
{շատ}
շնորհակալ
եմ:
Այս
ասելով,
մի
ճրագ
շնան
խառն
եղանակներում
դուրս
գայ,
թէեւ
{շատ}
ցանկանում
էր:
-
Ուրեմն,
Մանուշակ,
ղքատի
ձեռքով
ուղարկած
նամակդ
կարդացի
եւ
{շատ}
ցաւեցայ,
որ
այդպէս
վրդովուած
էր
քո
հոգ
այտերը
բոլորովին
մեքենաբար:
Մանուշակին
{շատ}
ահարկու
երեւեցաւ
այս
գիշեր...
Նորա
ս
էջ,
թէեւ
ոչ
այնքան
պարզ.
պատճառ,
օդը
{շատ}
թանձր
լինելով,
թոյլ
չէր
տալիս
լուսնի
ճ
լով
իւր
վարձը,
գնում
է
իւր
բանին:
{Շատ}
տկարութիւնք,
շատ
անբժշկելի
ցաւեր,
որո
ում
է
իւր
բանին:
Շատ
տկարութիւնք,
{շատ}
անբժշկելի
ցաւեր,
որոնց
վերայ
բժշկութիւ
ենով.
այն
բժշկութիւնքը,
որ
ստացել
էին
{շատ}
անառողջանալի
հիւանդներ.
նորա
մեծ
վկայո
վարդապետի
վերայ
եւս,
որ
չնայելով,
թէ
{շատ}
կարդացող
էր,
այսուամենայնիւ
կատարել
էր
եղի
բնակիչների
վերայ:
Այն
տեղերումը
{շատ}
անգամ
պատահել
են
մարդիկ,
որ
տեսել
են
մ
ի
հարսանիք
կամ
մի
այլ
հանդէս
կատարելը:
{Շատ}
անգամ
նոքա
իւրեանց
նուագարանների
անուշ
նի
երեխան
ընդունելու:
Խեղճ
դայեկը,
որ
{շատ}
բարեհոգի
կին
է
եղած,
որին
մինչեւ
այսօր
րկու
մեծ
ուռիների
տակ
տեսանում
է
դայեկը
{շատ}
ճրագներ,
բազմութիւն,
սեղանի
պատրաստու
դ,
եւ
ածում
է
նորա
մէջ
սխտորի
փեճեկներ
{շատ}.
յետոյ,
այն
երկու
լաւ
հագնուած
մարդիկ
այսպիսի
ոգիաբնակ
տեղերի
մասին,
որոնցով
{շատ}
առատ
է
Նախիջեւանը,
եւ
որոնց
ճիշտ
նկարա
նստում
էին
իւրեանց
տեղերը:
Բայց
այնքան
{շատ}
էին
նոքա,
որ
եւ
այսպէս
թափանցիկ
մարմին
ի-օղլուից
ստանար
հինգ
հարիւր
մանէթ,
որ
{շատ}
օգտակար
կարող
էր
լինել
նորան
իւր
առուտո
խօսում
այդ
աղջկայ
մասին,
ասում
են,
որ
{շատ}
բաց
աղջիկ
է...
Ահա
մեր
դրացի
Գասպար
.
Ահա
մեր
դրացի
Գասպարի
աղջիկը,
թէպէտ
{շատ}
սիրուն
չէ,
բայց
ի՞նչ
հարկաւոր
է
գեղեցկ
թիւնը,
հացով
ուտելու
չես,
գոնէ
արծաթը
{շատ}
է,
երկու
հազար
մանէթ...
Ասելը
հեշտ
ս
չէ
գալիս:
Պէտք
է
ասես,
թէ
նորա
ցեղը
{շատ}
խելօք
չեն,
եթէ
այդպէս
դատելու
լինիս,
ն
է
ստացել
Գիրէյ-խանից,
նա
իւր
խելքովը
{շատ}
հարստութեան
տէր
է
դարձած
ճշմարիտ
է,
մի
արծ
լսելով
խորտակուին
միանգամայն:
-
{Շատ}
բարի,
եղբայր,
կարող
ես
հաստատ
յոյս
եւ
,
ճշմարիտ
է
ասածդ
հազարի
մասին,
եւ
ես
{շատ}
ուրախ
կը
լինեմ,
ոչ
թէ
վերայնոցի
համար
ն...
-
Ի՞նչ
պատճառով
մատանին
ոչ.
{շատ}
գեղեցիկ
շինուած
է,
քարը
թանկագին...
որա
բոլոր
առեւտրական
հաշիւները
անգամ
եւ
{շատ}
էր
պատահում,
որ
կին
միջնորդի
ձեռքով
ին
ոջից,
սկսեց
մատանու
պատմութիւնը:
-
{Շատ}
տարիներ
են
անցել
նորանից
յետոյ,
երբ
մե
ի
Թաթարի
իշխանի
իշխանութեան
ժամանակին.
{շատ}
տարիներ
եմ
ասում
եւ
ո՛չ
թուականը
իսկապէ
Խանը,
ընդունել
է
այս
հոգեւոր
պարգեւը
{շատ}
սիրով,
եւ
հրամայել
է
գանձապետին
մեծ
ար
անի
բոլոր
գոյքը,
որոնց
մէջ
լինում
է
եւ
{շատ}
անգին
գոհարներ
եւ
այս
մատանին
եւս,
իսկ
արների
միջից
մի
ամենաթանկագին
ադամանդ,
{շատ}
հազուագիւտ
իւր
գնովը,
նուիրելով
Սուլթա
րելով
Սուլթանին,
ստանում
է
Բասրայի
մօտ
{շատ}
գիւղեր,
երկիրներ
եւ
ստրուկներ,
այնպէս
ինելով
չեմ
կարող
դուրս
գալ
տանից.
բայց
{շատ}
հարկաւոր
բան
ունենալով
ձեզ
ասելու,
խնդ
Ծ.
Գէորգ
Շահումեանց:
Մանուշակը
{շատ}
ուրախացաւ,
բայց
աշխատեց
ծածկել
իւր
ուր
ցոյցի
ամէն
մի
գնալ
գալը,
ամէն
մի
զարկը
{շատ}
երկար
էր
թւում.
իւրաքանչիւր
րոպէի
մէջ
իւթիւնճի-օղլուին,
ասէր
նորան,
որ
ինքը
{շատ}
վաղուց
ստացած
էր
Մանուշակի
համաձայնութի
էր,
որ
գլուխը
փոքր-ինչ
բարակ
չլինելով
{շատ}
բան
չէր
հասկանում,
եւ
այս
պատճառով
եւ
՛չ,
-
պատասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
ես
{շատ}
ուրախութենով
յոժարեցայ
եւ
օրհնեցի
այդ
լ
Մի
հատ
է
Նախիջեւանում
Թիւթիւնճի-օղլու,
{շատ}
չկայ.
նորա
Մանուշակ
դստեր
հետ
ամուսնաց
լուսաւորութեան
ճրագը,
այստեղ
ու
այնտեղ
{շատ}
աղօտափայլ
պահպանուելով
միայն
Հայաստանի
պաշտպանութիւն
լուսաւորութեան,
թէպէտեւ
{շատ}
անմխիթար
յիշատակարանք,
այո՛,
ե՛ւ
թագա
ումնասիրութիւնը,
այլեւ
ականաւոր
մարդիկ
{շատ},
աշխատում
են,
ուսումնարաններ
շինելով
թարը
իւր
ձեռնարկութեան
մէջ
ունէր
յաղթել
{շատ}
դժուարութիւնների,
բայց
նա
չվախեցաւ։
Ս
իթարի
առաջարկութիւնը։
Այս
պատճառով
եւս
{շատ}
դժուարութիւնք,
այլեւ
մեծ
արծաթագլխի
կա
երեսից,
որի
գործակատարքը
կաշառուելով,
{շատ}
հեշտ
կորուսանում
էին
մի
մարդ
մանաւանդ
ա
ատակը,
այդ
տտիպ
պտուղները,
որ
բերել
է
{շատ}
մասներով
Մխիթարեան
միաբանութեան
գործակա
ի
մեր
խորին
ցաւակցութեանը։
Մեղաւորը
եւ
{շատ}
մեղաւորը,
եթէ
կը
ներեն
Հայք
մեր
համարձ
՝
անցանենք
քննել
նորա
ընկերութիւնը,
որ
{շատ}
յեղափոխութենների
ենթարկուեցաւ
մինչեւ
մե
րկրորդական
է
քաղաքականութիւնը,
որ
թէեւ
{շատ}
ծանրակշիռ
բան
է,
բայց
եւ
նա
ինքը
գլխաւ
շուառութիւնը,
այդ
բոլորը,
ասում
ենք,
{շատ}
բնական
կերպով,
նոցա
կրօնի
հետեւանքն
է
գաղափար
ասուած
էր
իւրեանց
օգտի
համար,
{շատ}
վաղ
ժամանակներից
քարոզում
էին
իւրեանց
ա
՝
անսխալելի
եւ
անմեղանչական
երեսփոխան։
{Շատ}
ժամանակ
էր,
որ
քարոզում
էին
պապերը
եւ
նների
անկարգ
գործերի
վերայ։
Դեռեւս
{շատ}
յառաջ
այս
իրողութեններից
ստեղծագործել
է
րոպայի
ամենայն
տեղերից
Հռովմ
գանչուեցան
{շատ}
եպիսկոպոսք,
որոնց
մի
քանիքը
զրկուեցան
գորի
նամակագրութենների
մէջ։
Դեռեւս
{շատ}
բաներ
ունէինք
հանդէս
բերելու,
բայց
ժամ
որովհետեւ
աշխարհի
հանգամանքները
երբեմն
{շատ}
բաներ
ստիպում
են
կատարել,
թէեւ
մի
այդպ
ներում։
Ճշմարտութեան
եւ
լուսաւորութեան
{շատ}
քարոզիչք
փչել
են
իւրեանց
վերջին
շունչը
պառաւի
հետ,
որի
գիշերատեսիլ
զինուորքը
{շատ}
էին,
քան
թէ
լուսաւորութեան
որդիքը։
Ար
ել
Աստուծոյ
ձայնը,
Քրիստոսի
պատուէրը։
{Շատ}
օրինակներ
կան
պատմութեան
մէջ,
որ
ապացո
Րավայլեակի
դանակը։
Պապականութիւնը
{շատ}
դիպուածներում
զոհում
էր
իւր
անսխալելի
կ
ում
էր
իւր
անսխալելի
կանոնադրութիւնքը,
{շատ}
մեծամեծ
մեղքեր,
որ
պապին
միայն
տուած
է
ացան
Քրիստոնէութեան
փրկարար
խորհուրդը,
{շատ}
քաղաքներ,
որոնց
մէջ
մի
տեղ
հաւաքուած
է
նահատուիլ,
հաշուի
ու
համարի
տակ
դնելով
{շատ}
հանգամանք,
որ
անմիջաբար
առիթ
էին
այդ
գ
հին
Հայկական
դպրութիւնը։
Թողունք,
որ
{շատ}
բան
եւս
թարգմանուած
է
Մխիթարեանց
ձեռքով
եանց
ոյժը
լեզուներ
ուսանելու
համար,
եւ
{շատ}
բնական
կերպով
յառաջացան
լեզուագիտութեան
Իսկ
առհասարակ
այլ
գիտութենների
հանդէսը
{շատ}
սահմանափակ
լինելով
այդ
դպրոցում՝
ոչինչ
րութենից։
Եւ
ո՛չ
միայն
Մխիթարեանք,
որ
{շատ}
ցած
են
իւրեանց
գիտութեամբ
եւ
ուսումնակա
յոց
ազգի
համար։
Վիեննայի
միաբանութիւնը
{շատ}
բացայայտ
կերպով
ցոյց
տուեց
Մխիթարեանց
ա
մեր
համար
զարմանք
չէ.
դորա
փոխանակ
մի
{շատ}
բնական
գործ։
Մատենագրական
յառաջ
խաղալո
եան
արժանաւորութիւնը։
Եւ
մեր
համար
{շատ}
դառն
է
տեսանել
Հայոց
ազգից
մի
ընկերութի
եւ
իմ
պաշտպան.
եթէ
կամիցի
եւ
եթէ
ոչ,
{շատ}
է
ինձ,
այո՛
զի
նա
'ի
մայրենի
իրաւանց
ի
վաստակս
կացուցից։
Անզգամութեամբ
ասեմ,
{շատ}
են
ոսկերք
իմ
առ
շաղփաղփ
Աստուածաբան
կար
որեցուցչաց
Հայոց
եւ
այլն
"։
Այսչափ
ինչ
{շատ}
լիցի
առ
այժմ.
զի
չիք
կար
զօրութեան
'ի
նաւանդ՝
համեմատելով
ազատական
կրօնի
հետ,
{շատ}
նեղսիրտ։
Բայց
եւ
դա
ունէր
իւր
մեծ
խորհո
ւս
այլ
վերեւումը
յիշուած
մարդերին
թէպէտ
{շատ}
անհաճոյ
էր
այս
բանը,
բայց
դորան
ընդդէմ
սան
միլիոն
հաշուած
լինէր
Հայոց
ազգը,
որ
{շատ}
շատ
չորս
միլիոն
է։
---------------
միլիոն
հաշուած
լինէր
Հայոց
ազգը,
որ
շատ
{շատ}
չորս
միլիոն
է։
---------------
ութեանն
յորմէհետէ
շարունակաբար
փոքր
քան
{շատ}
երեւեցան
եւ
մատենագիրք
եւ
լեզուագէտք:
էից
եւ
ի
մենարանս
աբեղայից:
Այո՛,
ո՛չ
{շատ}
յառաջ
քան
զայս
տպագրեաց
ի
Մոսկվա
Մսեր
մ
նպատակի
կրթել
զուխտ
եկեղեցւոյն,
որոց
[{շատ}
թէ
սակաւք
հասկանալի
է
հինն
բարբառ,
[բա
ընդ
արքունին
ճանապարհ,
զի
յաւուրս
մեր
{շատ}
եւ
շատ
էին
դժուարութիւնքն
ծովացեալ
եւ
յ
քունին
ճանապարհ,
զի
յաւուրս
մեր
շատ
եւ
{շատ}
էին
դժուարութիւնքն
ծովացեալ
եւ
յանհնարի
զօրէ
մարդկայինս
մտաց
ոյժ,
զայն
ամենայն
{շատ}
աջողակութեամբ
ի
գործ
եդեալ
հոգիացելոցս
լ
տանի
ի
գիրկս
իւր
քանի
մի
անձինս,
որք
{շատ}
կամ
սակաւ
ծանեան
զլուսաւորութիւն
եւ
ողջ
ութեան
գրականութեան
մերում
անձինք,
որք
{շատ}
կամ
սակաւ
կարկառեն
մեզ
զերկասիրութիւն
ի
կ,
զանազան
ըստ
տեղեաց
եւ
աշխարհաց,
եւ
{շատ}
կամ
նուազ
մօտ
յստակ
հայախօսութեան,
թէպ
ն
վատթար
քան
զՎենետկեցիս,
որք
փոքր
քան
{շատ}
գիտեն
գէթ
վարագուրել
զամօթալի
գործ
իւրե
նձ
օտարաց,
թագաւորեցին
ի
վերայ
լեզուին
{շատ}
կամ
սակաւ,
եթէ
թագաւորեցին:
Չունիմք
բ
կան
ընկերութիւնք
առ
Հայս
Տաճկաստանի
եթէ
{շատ}
ինչ
ոչ
արարին
վասն
ազգի,
գոնեայ
ոչ
վեր
ալ
միանգամայն
կյանքն
Հայկական
պէտս
ունի
{շատ}
եւ
շատ
մշակութեանց
լոյս
առեալ
առ
հասարա
գամայն
կյանքն
Հայկական
պէտս
ունի
շատ
եւ
{շատ}
մշակութեանց
լոյս
առեալ
առ
հասարակ
յեւրո
աբանութեամբ,
նախանձու,
քսութեամբ,
եւ
{շատ}
այն
է
կամակոր
տգիտութեամբ,
չունի
նա
զհ
միանգամայն
անբանութեան:
Լազարեանք
միակ
{շատ}
արար
են
համեմատութեամբ
առ
ազգն
ողջոյն,
ւթեանց,
որպէս
Պարսից,
Յունաց
եւ
այլոց
{շատ}
կամ
սակաւ՝
հայեցեալ
ի
դարսն,
որք
անցի
չիւնք
էին
յականջս
իմաստնոց
Հայոց,
որոց
{շատ}
եւ
կարի
շատ
էր,
եթէ
միայն
սքանչանային
կանջս
իմաստնոց
Հայոց,
որոց
շատ
եւ
կարի
{շատ}
էր,
եթէ
միայն
սքանչանային
ընդ
բառից
բա
զ
երբեմն
խօսիլ
ընդ
ուրումն
հնասիրի
(
որ
{շատ}
թէ
փոքր
շահեալ
էր
զվարկ
ժողովրդեանն՝
ի
ց
պտկեալ
ի
ստեղէնս,
եւ
խոստանայ
զպտուղ
{շատ}
տալ,
թէ
միայն
մշակողք
մշակ
էին
զսունկն
:
Ի
դերուն
հետէ
սովորութիւն
է
առ
մեզ
թէ
{շատ}
եւ
եթ
փոքր
այսու
ամենայնիւ
զհետ
լինիլ
կ
ր
օգտի
համար։
Այս
հնարների
կարգումն
են
{շատ}
դատապարտելի
գործեր,
որոնց
մէջ
մանաւանդ
ց
Տէրութեններին։
Յիսուսեանք,
այս
բանը
{շատ}
լաւ
հասկանալով,
իւրեանց
ներգործութեան
այսուամենայնիւ
նոքա
չեն
վհատում.
բաց
ի
{շատ}
սակաւ
եւ
այն
թոյլ
Յիսուսեաններից,
որոն
։
Իգնատիոսը
պատանեկութեան
հասակում
{շատ}
գեղեցիկ
էր
եւ
անչափ
կնամոլ։
Բայց
այս
մ
tia
spiritualia,
եւ
որ
Յիսուսեանք
խիստ
{շատ}
պաշտում
են։
Չ'նայելով
այս
գրքի
խորհրդա
ւտում
եւ
նաւի
սպասաւորներին
քարոզում
էր
{շատ}
խիստ
բարոյականութիւն։
Նորա
քարոզները
փ
ւնքը...
Բայց
Բարսելոնեան
դպրոցից
{շատ}
փոքր
օգուտ
ստացաւ
նա.
երբ
վարժապետը
մե
րոզել
ժողովրդին։
Նորա
քարոզութեան
ձեւը
{շատ}
զարմանալի
էր։
Ահա՛
նորա
մի
օրինակը։
Ի
սիրականի
մօտ,
որի
բնակութիւնը
Փարիզից
{շատ}
հեռի
չէր։
Որպէս
զի
կարողանայ
յետ
ձգել
անդիպեց
Պետրոս
Ֆաբերին
(
Le
feve),
որ
{շատ}
աշխատաւոր
եւ
քանքարաւոր
ուսանող
էր։
Իգ
որ
եւ
քանքարաւոր
ուսանող
էր։
Իգնատիոսը
{շատ}
աշխատութիւն
կրեց
մինչեւ
կարողացաւ
համոզ
իոսը
իւր
երկրորդ
ընկերը
ճարելու
համար։
{Շատ}
ժամանակ
էր
արդէն,
որ
նայում
էր
նա
նախա
նորա
կրօնամոլութեան
մէջ.
պատճառ,
ինքը
{շատ}
հաստատ
չէր
հաւատի
վերայ։
Բայց
Իգնատիոս
աչել
նորա
թոյլ
կողմը։
Կսաւիէի
ապրուստը
{շատ}
շռայլ
էր,
վասնորոյ
շատ
անգամ
արծաթի
մե
սաւիէի
ապրուստը
շատ
շռայլ
էր,
վասնորոյ
{շատ}
անգամ
արծաթի
մեծ
պակասութիւն
էր
զգում
ե
խարհի
հետ։
Շուտով
Կսաւիէից
յետոյ
ուրիշ
{շատ}
աշակերտներ
եւս
մանաւանդ
Սպանիացիք
եւ
Պօ
տով
կը
կործանուէր
եւ
կը
չքանար,
ինչպէս
{շատ}
հոգեւոր
Կարգեր
երեւել
էին
աշխարհի
երեսի
ոսից
եւ
կամենան։
Իգնատիոսի
աշակերտքը,
{շատ}
շնորհակալ
մնալով
Պապի
մարդասէր
ընդունել
ւեցաւ,
որով
ծովային
ճանապարհորդութիւնը
{շատ}
վտանգաւոր
դարձաւ։
Այն
ժամանակ
Իգնատիոս
եւորեցան
դէպի
Հռովմ։
Այս
վերջի
երկուսը
{շատ}
փոքր
յոյս
ունէին
գործի
յառաջադիմութեան
o
"։
Իգնատիոսը,
Հռովմ
հասանելով,
{շատ}
ջերմութեամբ
սկսեց
իւր
գործը։
Նա
կարողա
այս
երեք
ընկերները
տարեց
Պապի
մօտ,
որ
{շատ}
սիրով
ընդունեց
նորանց,
առաջին
հարկաւոր
ժեշտ
համարեց.
պատճառ,
գիտէր,
թէ
Պապը
{շատ}
փոքր
է
սիրում
այլ
Կարգերը,
որոնք
Պապակ
ից
մինը
էր
Բարթոլոմէոս
Գուիդիչիօնի,
որ
{շատ}
ուսեալ
եւ
խելացի
մարդ
էր
եւ
իւր
բարեպաշ
ջ
եւս
մի
շարադրութիւն
էր
գրել,
որի
մէջ
{շատ}
հասուն
բանականութենով
ապացուցանում
էր
ա
րեպաշտութեան
համբաւը
տարածուեցաւ
մինչեւ
{շատ}
հեռի
տեղեր։
Պորտուգալիայի
Տէրութիւնը
խ
ի
համաձայնութեան
սեպհականել
էր
իւրեան։
{Շատ}
բնական
եւ
հասկանալի
բան
է,
որ
Պապերը,
սփոխան
այնպիսի
մարդիկ,
որ
նախ
եւ
յառաջ
{շատ}
ջերմեռանդ
հպատակ
էին
Պապական
աթոռին,
ե
մէջ
վարժութիւնը.
ամենայն
ինչ
մի
խօսքով
{շատ}
յարմար
էր
Պապի
ցանկութեանը
եւ
հանգամանք
երալին
ընտրել
Յիսուսեանների
միջից
երկու
{շատ}
լաւ
եւ
ուսումնական
մարդիկ՝
ժողովը
ուղա
ւթեան
մասին։
Ժողովքի
մէջ
սահմանուած
էր
{շատ}
փոփոխութիւններ
առնել
աբեղայական
Կարգերո
ւղղութեանը,
որի
անդամ
լինել
ցանկացողքը
{շատ}
տարիներով
պիտոյ
է
փորձուէին,
վասնորոյ
Իգնատիոսը
խնդրեց
եւ
ստացաւ
Պապից
ուրիշ
{շատ}
արտօնութիւններ
իւր
Կարգին։
Նա
ինքը
սկս
կան
ենք
չ'արհամարհել
հասարակաց
կարծիքով
{շատ}
ցած
ճանաչուած
գործը,
եւ
ո՛չ
վախենալ
շա
ատ
ցած
ճանաչուած
գործը,
եւ
ո՛չ
վախենալ
{շատ}
բարձր
պաշտօններից։
Այո՛,
մեզ
պիտոյ
է
հական,
որ
(
ինչպէս
կը
տեսանենք
յետոյ)
{շատ}
վէճերի
պատճառ
եղաւ
Փարիզի
Պարլամենտի
հե
որութեններին։
Սպանիայում
եպիսկոպոսները
{շատ}
լաւ
չէին
նոյնպէս
Յիսուսեանների
հետ՝
մտ
արգը
հանդիպեցաւ
սաստիկ
արգելառիթների
եւ
{շատ}
խելացի
հակառակորդների։
Շատ
ժամանակ
է,
առիթների
եւ
շատ
խելացի
հակառակորդների։
{Շատ}
ժամանակ
է,
որ
Յիսուսեանք
կամենում
էին
տուածաբանական
Ֆակուլտէտին,
որի
կարծիքը
{շատ}
յարգելի
էր
Պապական
աշխարհի
մէջ։
Այս
խո
գտանւում
էր
այն
ժամանակ
Հռովմում
եւ
որ
{շատ}
հարուստ
եւ
երեւելի
մարդ
էր
Ֆրանսիայի
մէ
գնատիոսի
վարքը
գրողքը
ընծայում
են
նորան
{շատ}
հրաշքներ։
Միմիայն
Րիբադանէյրա,
խոստով
էր։
Նուիրեալների
ընդունակութիւնքը
եւս
{շատ}
բան
էին
նշանակում
այս
տնօրէնութեան
ժամա
ճանակարգի
մէջ
միայն
այն
մարդիկը,
որոնք
{շատ}
տարիներով
փորձուած
էին։
Սոցա
ուխտը
զան
ւ
Ամերիկայի
մէջ։
Նոցա
պատկանում
էին
եւ
{շատ}
երեւելի
մարդիկ,
ինչպէս
Ֆրանսիսկոս
Բօրջ
ութիւնքը։
Բացի
սորանցից,
կային
եւ
այլ
{շատ}
ստորին
աստիճանաւորներ,
որոնք
ենթադրւու
։
Բացի
Գեներալի
ընտրութեան
ժամանակից,
{շատ}
սակաւ
էին
պատահում
այսպիսի
ժողովքներ
եւ
ուսեանների
դատողութեամբ,
որոնք
փոքր
թէ
{շատ}
գտանւում
էին
Գեներալի
ազդեցութեան
տակ,
կը
եւ
ոյժը,
նոցա
մտքի
ուղղութիւնը,
եւ
{շատ}
անգամ՝
առաւել
լաւ,
առաւել
ճիշտ,
քան
իւնը
եւ
անկախութիւնը։
Կարգի
հիմնադիրքը
{շատ}
լաւ
են
հասկացել
իւրեանց
դարու
բանական
ո
էին
նոր
նոր
յայտնագործութիւնք,
որոնցով
{շատ}
եւ
շատ
պարապած
էր
մարդկութիւնը։
Մարդիկ
նոր
յայտնագործութիւնք,
որոնցով
շատ
եւ
{շատ}
պարապած
էր
մարդկութիւնը։
Մարդիկ
առ
հաս
քը
եւ
ճանաչողութիւնը
չքանում
է.
ուրեմն
{շատ}
հեշտ
էր
Յիսուսեաններին
խլել
ողորմելի
եր
Բայց
այսքան
պաշտօնների
գործերի
մէջ,
որ
{շատ}
լաւ
կապած
են
մինը
միւսի
հետ,
չ'կայ
մար
կութիւնքը։
Ճշմարիտ,
Յիսուսեանների
մէջ
{շատ}
ճարտար
քաղաքագէտներ,
շատ
լեզուագէտներ
ւսեանների
մէջ
շատ
ճարտար
քաղաքագէտներ,
{շատ}
լեզուագէտներ
եւ
խորամանկ
քարոզիչներ
կայ
նակելու։
Այժմ
կը
տեսանենք
նորանց
իբրեւ
{շատ}
զօրացած
մարդիկ
Պապական
կոնդակներով,
որ
ւիլ՝
առանց
նոցա
գործակցութեանը,
եւ
թէ
{շատ}
Յիսուսեանք
մարտիրոսական
մահով
կնքեցին
ք
նութեան
ընդդէմ
(
Հնդկաստանի
քրիստոնեայք
{շատ}
հարճեր
պահում
էին)
եւ
փոքր
ի
շատէ
կարո
ւթենով
ճանապարհորդում
էր
ամենայն
տեղ
եւ
{շատ}
անգամ՝
ոտով։
Ոտով
անցաւ
նոյնպէս
Գէյլօ
չեւ
Կամօրին
հրուանդանը,
որի
բնակիչքը,
{շատ}
մոլեալ
լինելով
իւրեանց
հին
կրօնի
վերայ
ցի
վաճառականի,
որ
յօժարեցաւ
գիշերով
եւ
{շատ}
ծածուկ
հանել
նորան
Կանտօն
քաղաքը։
Բայց
դութիւնը
Քրիստոնէութիւն
տարածելու
համար
{շատ}
անգամ
դուրս
էր
հանում
նորան
չափից
ու
սա
ւրս
էր
հանում
նորան
չափից
ու
սահմանից,
{շատ}
անգամ
գործել
էր
տալիս
անխնայ
գործեր։
Ն
ին
կրօնը,
որի
վերայով
անցել
գնացել
էին
{շատ}
դարեր։
Սոքա
խորամանկութենով
կամենում
է
յստեղ
Կապուսինեան
քարոզիչքը,
բայց
նոքա
{շատ}
փոքր
յառաջադիմութիւն
ունեցան.
պատճառ,
ցան.
պատճառ,
այս
Ազգի
հասկացողութիւնը
{շատ}
կոշտ
ու
խաւար
էր։
Սոքա
(
Հնդկացիք)
հա
րիստոնէական
ճշմարտութիւնքը
քարոզում
էին
{շատ}
վերացական
կերպով՝
առանց
ամենեւին
կապել
ած
կարողութենով։
Այս
զօրութեան
պատկերը
{շատ}
անգամ
տեսած
էր
նա։
Բայց
Աստուած
խաչի
վ
ատիներէն.
այնպէս,
որ
խեղճ
անհաւատները
{շատ}
անգամ
մկրտուելով
չէին
իմանում,
թէ
ի՞նչ
մ
միայն
քարոզութենով
եւ
մկրտելով.
նոքա
{շատ}
անգամ
կործանում
էին
հեթանոսական
մեհեանն
տեսանելով
իւրեանց
հաւատի
անարգութիւնը։
{Շատ}
Յիսուսեանք
զոհ
եղան
նոցա
վրէժխնդրութեան
եք
հատ
նորադարձ
իշխաններ։
Պիոս
IV
Պապը
{շատ}
փաղաքշանքով
ընդունեց
այս
դեսպանութիւնը
ց
առ
հասարակ
Յիսուսեանների
ուրախութիւնը
{շատ}
կարճաժամանակեայ
եղաւ.
1611
թուականին,
ջ,
ուր
օտար
մարդ
չէր
կարող
ոտք
կոխել։
{Շատ}
լաւ
ուսաւ
Չինացոց
լեզուն,
հագնում
էր
Բ
ը
եւ
սովորութեններին,
որոնց
օգնութեամբ
{շատ}
աշակերտ
ճարեց
իւր
վարդապետութեանը
մինչե
մ
էին
նորա
ոսկերքը
գաւազանով։
Բայց
{շատ}
չ'քաշեց
Յիսուսեանների
հանգստութիւնը։
1
ւց
իւր
աշակերտ
Կայսրին,
թէ
Հօլլանդացիք
{շատ}
փոքրիկ
երկրի
տէր
էին
յառաջ
Եւրոպայի
մէջ
յայտնի
է
անունովս
de
propaganda
fide,
{շատ}
ջերմեռանդութենով
մտաւ
այս
վէճի
մէջ,
որ
Տուրնոնին
(
Maillard
de
Tournon),
որ
{շատ}
խելացի
եւ
գեղեցկախօս
մարդ
էր
(
Բօսսիւետ
իսուսեանք
Կայսրից
առաւել
ծիծաղեցան,
որ
{շատ}
ուրախացել
էր
իւր
սրամիտ
խօսակցութեան
վե
արդայից,
-
ինչո՞ւ
չես
պատասխանում
"։
"
{Շատ}
սրամիտ
բան
էր,
-
պատասխանեց
Կարդինալը,
ի
հետ,
որ
վերջին
տեսաւորութեան
ժամանակ
{շատ}
քաղաքավարի
ընթացել
էր,
գնաց
Մակաօ
քաղա
ոնեաներին
չ'սիրելով,
խլեց
քարոզիչներից
{շատ}
արտօնութիւններ,
որ
ունէին
յառաջուց։
Բ
,
վարում
էին
մի
գայթակղեցուցիչ
կեանք՝
{շատ}
անգամ
զոհելով
պատշաճը...
Դեռեւս
1780
ն
տարածուելուն
Ամերիկայի
մէջ։
Թագաւորը
{շատ}
ողորմած
կերպով
լսեց
այս
գանգատին։
Յիսո
էին
ըստ
ամենայնի
նոցա
իշխանութեան
տակ։
{Շատ}
փոքր
յանցանքի
համար,
ըստ
մեծի
մասին
նշ
լոս
IIը,
Յակոբ
II
եւ,
բացի
սորանցից,
{շատ}
Սպանիայի
եւ
Աւստրիայի
թագաւորներ
կառավա
Կարգի
փաստաբանը՝
Վերսօրիս
անունով,
{շատ}
թոյլ
կարողացաւ
հերքել
այս
բաները,
բայց
ասանութիւն
էր
խօսել
հռչակաւոր
Դիւպէնը,
{շատ}
սաստիկ
վրդովեց
Յիսուսեաններին։
Նոքա
տե
րիզի
Պարլամենտի
հին
դիւանների
մէջ։
Այս
{շատ}
նշանաւոր
պատասխան
է,
վասն
որոյ
դուրս
ե
ռաների
մօտ
ծառայ
լինելու,
անպիտան,
որ
{շատ}
անպիտանութիւնք
է
գործում
(
qui
rote,
q
ղովուրդը
գրգռելով,
Հուգենօտների
ընդդէմ
{շատ}
անգամ
կերպարանափոխ
եղաւ՝
երբեմն
զինուո
երայ։
Հենրիկոս
III-ը,
որ
սկզբումը
{շատ}
ուշ
չէր
դնում
սուրբ
Լիգայի
վերայ,
զարհ
մ
պահել
թագաւորական
իշխանութիւնը,
բայց
{շատ}
սխալուեցաւ
իւր
կարծիքի
վերայ։
Գիզերը
ե
ուած
էր
"
հերետիկոս
"
եւ
որպէս
մասնակից
{շատ}
յանցանքների,
անարժան
եւ
անյարմար
Ֆրանս
ընդդէմ
գրուած
նզովքի
կոնդակը։
Պապը
{շատ}
սիրով
ընդունեց
Հենրիկոսի
դեսպանքը,
բայ
իկոս
IVը
ամենեւին
չէր
սիրում
իւր
կինը,
{շատ}
ընդդէմ
էր
նորան
Մարգարիտայն,
որի
հետ
պ
երի
եւ
Դուքս
դ'Էպերնօնի
խռովարարութեամբ
{շատ}
թոյլ
կերպով
կատարուեցաւ
Րաւալեակի
գործի
սարանի
անդամներից
մինը՝
Էդմօնտ
Րիշիէ,
{շատ}
ուսումնական
եւ
խելացի
մարդ,
որ
այն
ժամ
թագաւորը
ամենեւին
ատում
է
այս
գիրքը
եւ
{շատ}
շնորհակալ
կը
լինէր
Պապից,
եթե
դատապարտ
աւատացնել
եւ
Լուդովիկոս
XIVին,
թէ
Պապը
{շատ}
ցանկանում
էր,
որ
թագաւորը
ընդունէր
այս
ան
Դուքսը
իւր
գործակատարութեան
սկզբումը
{շատ}
չէր
սիրում
Յիսուսեան
աբեղայքը։
Հայր
Լե
այտնի
յայտնի
քրթմնջում
էր
նորա
մասին
եւ
{շատ}
անգամ
աղաղակով
վիրաւորում
էր
նորան։
Չ'
մի
մէջ
իբրեւ
աշխարհական
ժողովող։
Սա
մի
{շատ}
անկիրթ
մարդ
էր,
եւ
քաղաքական
գործերը
ա
որա
տեղ
նստաւ
Պապական
աթոռը
Կլեմենտ
XIV
{շատ}
ուսումնական
եւ
լաւ
մարդը.
նա
լաւ
գիտէր
աղղիացոց
համար,
ինչ
որ
նա
տուած
էր
նոցա
{շատ}
պատուականներից։
Ես
յիշում
եմ
ց:
Մարդկային
օրէնքը
դրուեցաւ,
թէպէտեւ
{շատ}
անգամ
եւ
շատ
դիպուածում
շեղուելով
բնակա
օրէնքը
դրուեցաւ,
թէպէտեւ
շատ
անգամ
եւ
{շատ}
դիպուածում
շեղուելով
բնական
օրէնքից,
ի
ուսանում
ենք
ազգերի
պատմութիւնը,
բայց
{շատ}
անգամ
անհասկանալի
կը
մնայ
մեզ
որեւէ
ազգ
անձինք,
որ
արժանի
էին
դատապարտութեան,
{շատ}
անգամ
անպատիժ
են
մնացել,
որովհետեւ
իւր
արում
էին
իւրեանց
նմանների
ձեռքով:
Այդ
{շատ}
սխալ
դրութիւն
է,
ամենեւին
հակառակ
նուի
ն
մուրճը
ձեռքն
առած
անաչառապէս
փշրում
է
{շատ}
զարտուղի
ընթացքներ,
ամենեւին
չնայելով
իտ
անգրասիրութեանը
եւ
անկրթութեանը,
որ
{շատ}
ժամանակից
է
թանձր
ամպերի
նման
պատելով
Հ
կան
ներկելու:
Բայց
աւաղ
ասելոյս,
նոքա
{շատ},
եւ
ես
միայն
եւ
կարասներս
սակաւ
եւ
ներ
ովն
էր
ընտրում
քաղաքական
եւ
միւս
քիչ
թէ
{շատ}
նշանաւոր
ժողովների
անդամներին:
Քաղաքակ
ի
վանականների
միջից:
Դուռը
ակնբախ
{շատ}
ունէր
պաշտպանելու
աւանդութիւնը.
լաւագո
ի
կամքին։
Փորձով
գիտենք,
որ
այդ
գիրքը
{շատ}
սիրելի
կը
լինի
մեր
ազգի
մտացի
մանուկներ
ւ
թղթի
վերայ
պատկերազարդ
տպագրութեանը,
{շատ}
դիւրագին
է՝
մանաւանդ
համեմատելով
Պետեր
ն
ուշադիր
չէ
լեզուի
մաքրութեանը,
այլ,
{շատ}
անգամ
թոյլ
տալով
օտարի
խօսքեր
կամ
տեղակ
ի
անարատութիւնը։
Ճշմարիտ
է
եւ
այն,
որ
{շատ}
անգամ
այդ
աշխատութիւնքը,
տաղաչափութեան
մ
ենք,
նոյնպէս,
որ
նորը
եւս
պահուած
է
{շատ}
տեղ,
այս
պատճառով
կարծում
ենք,
որ
այդ
ւմ
են
օտարաբար
աւելի,
քան
թէ
հայաբար.
{շատ}
բնական
բան։
Պ.
Գամառ-Քաթիպան
ուշ
,
գրում
է
"
ճանապար
",
"
աշխար
",
որ
{շատ}
խորթ
է
ու
շատ
անգամ
փոխում
է
բառի
նշանա
անապար
",
"
աշխար
",
որ
շատ
խորթ
է
ու
{շատ}
անգամ
փոխում
է
բառի
նշանակութիւնը։
Եթէ
մելու
ժամանակ
ամեն
տեղ
գործ
են
ածում
եւ
{շատ}
անգամ
էլ
որպէս
եախշի
եօլ),
որ,
միամ
,
եւ
խօսում
ենք
ուղղակի
մեր
սրտից,
որ
{շատ}
անգամ
չէ
ենթարկվում
սառը
կանոնների։
Բա
սում
է
յառաջաբանի
վերջին
տողերում։
Այս
{շատ}
անգործադրելի
գաղափար
է։
Մարդը
մեղաւո՞ր
ճերը,
որ
առաջ
չէին
հասկացել,
եւ
որոնք
{շատ}
տեղ,
այո՛,
աղ
ու
համ
են
տալիս
գործին
ան
շինելու,
թէեւ
բոլոր
այլաբանութիւնքը
{շատ}
լաւ
հասկանում
ենք։
A
propos,
Հորթաթող
ք
գործի
ընդհանուր
արժանաւորութեան
հետ,
{շատ}
թոյլ
է
եւ
ոչ
միայն
այսչափ,
այլեւ
անբնա
հարուել.
այնպիսի
դիպուածում
նա
կարող
է
{շատ}
տարիներ
ապրել։
Թոքերը
կամ
սի՞րտն
է
կաթ
եւ
ժամերով
ապրելու։
Թէ
Սօսն
ասես,
{շատ}
կեղծ
վիճակում
է։
Ցրտում,
գլխաբաց,
ոտ
Մենք
չենք
ուզում
այս
բոլոր
անբնական
եւ
{շատ}
թոյլ
նկարված
անցքերը
քննութեան
դանակի
տ
անցքերը
քննութեան
դանակի
տակ
ձգել.
այդ
{շատ}
երկար
կը
լինի։
Առանց
նորան
էլ
երկարում
լ
լինէր
այս
աչքի
յայտնի
թուլութեան
վրայ
{շատ}
խօսել,
մանաւանդ
որ
ինքը՝
արգոյ
հեղինա
յ,
Յիշի
Սօսն
ու
Վարդիթեր
",
որ
{շատ}
ընտիր
է,
կարճ
եւ
ազդու,
դնում
է
Գարեգ
ւրդ,
անաջող
եւ
սառը
ոտանաւոր։
Պատճառը
{շատ}
բնական
է։
Գործը
հեղինակի
մտքում
եւ
սրտ
օգնութեան
աներեւակայելի
է
անգամ։
Մենք
{շատ}
փաստեր
հաւաքած
ենք
այս
դրութիւնը
պաշտպա
գաղափարին,
որ
է
որքան
կարելի
է
առաւել
{շատ}
եւ
առաւել
մեծ
բազմութեան
հասկանալի
կերպ
Այո՛,
ծանր
խնդիր
է
այս
եւ
իր
բնութեամբ
{շատ}
ժամանակի
կարօտ.
բայց
գոնէ
այս
է
մեր
ճա
ոչ
պատահականութեան
արդիւնք.
որովհետեւ
{շատ}
նորելուկ
գրողներ,
առանց
սկզբունքի,
առ
եզուն,
որով
գրել
է
իւր
ծանօթութիւնը
եւ
{շատ}
անաջող
յառաջաբանը։
Անաջող
ածականը՝
նո
րծի
մէջ
մի
անգամ
երեւցածը
ուրիշների
մօտ
{շատ}
կան,
ուստի
եւ
մեր
բոլոր
նկատողութիւնքը
տ
այն
եկամուտ
ձեւերից,
որ
Ռուսիայում,
{շատ}
ռուսագէտ
հեղինակների
եւ
մանաւանդ
Տաճկաս
ոլովակերտ
եւ
հոլովառու
նախադրութիւնքը,
{շատ}
տեղ
եւ
գրեթէ
մեծ
մասով,
դարձել
են
վերջ
ծաղելու
համար
կարելի
է
այսպէս
ասել,
եւ
{շատ}
տեղ
էլ
հոլովակերտը
իսպառ
դուրս
ընկել,
տարաժամեալ
",
նոր
լեզուի
մէջ
"
գիշերս
{շատ}
քնեցի
",
չեն
նշանակում
ես
տեղ,
ես
օր
լ
է,
այս
գիշերը,
որ
անցաւ,
եւ
այլն։
{Շատ}
անգամ,
ինչպէս
նաեւ
Աշտարակում,
նախդրի
աւելացնել՝
գործել-գործվիլ,
որովհետեւ
{շատ}
անգամ
հին
կրաւորականը
կամ,
ինչպէս
ասաց
ական
է,
բայց
դորա
կրաւորականը
լինում
է
{շատ}
անգամ
կորչել։
Ասացինք
շատ
անգամ,
որով
անը
լինում
է
շատ
անգամ
կորչել։
Ասացինք
{շատ}
անգամ,
որովհետեւ
կրաւորականը
գործ
են
դ
այնտեղ,
ուր
իսկոյն
յաջորդում
է
ումը,
{շատ}
ծանր
է
եւ
հասարակ
ժողովրդին
գայթակղեցու
գնում
տակաւին
մինչեւ
այսչափ.
որովհետեւ
{շատ}
բառ
ժողովրդին
հասկանալի
է
լինում,
եթէ
ռնում։
Այս
է
դարձեալ
պատճառը,
որ
մենք
{շատ}
անգամ
սեռական
կամ
ուրիշ
հոլովում
պահում
ծանրութիւնը,
աւելորդ
ներմուծութիւնք
եւ
{շատ}
անգամ
հին
լեզուով
էլ
չեն
կարող
արդարանա
ւի
բայերի
կազմութիւնը։
Նախ,
հերիք
է,
{շատ}
անգամ,
եթէ
եղանակ,
ժամանակ,
դէմք
եւ
այն
նախընթաց
գնում
է
բայում։
Երկրորդ,
{շատ}
անգամ
հերիք
է,
եթէ
հարցնողը
իր
խօսքի
բ
րվել
եւ
վերջադաս
լինելով։
Ստոյգ
է,
որ
{շատ}
անգամ
լեզուի
ոգին
պահանջում
է
այդ
վերջա
Կան
քանի
մի
պատճառներ,
որ
պահանջում
են
{շատ}
անգամ
բայական
վերջաւորութեանը
նախադասու
որանից,
հին
լեզուի
յոգնակի
սեռականները
{շատ}
խնամով
(
որովհետեւ
օտար
է
ժողովրդին)
պ
րովհետեւ
ժողովուրդը
ունի
իր
բուն
ձեւը։
{Շատ}
ուրիշների
հետ,
պ.
Պռօշեանցը
անխտիր
գո
բոլորովին
անգործածական
է։
Ժողովուրդը,
{շատ}
անգամ
"
ըստ
քաջութեան
"
կամ
"
ըստ
քաղցր
յատկացուցիչ
էլ
չունենայ։
Պ.
Պռօշեանցը
{շատ}
է
քշում
այս
ըստ-ը.
"
ըստ
ժամանակին
ներ
ձեւեր
փոխառնուլը
դատապարտելով,
ինքներս
{շատ}
անգամ
աւելի
խրթին
բառեր
ենք
առնում
հին
ի
վրայ։
Ստոյգ
է,
որ
հին
լեզուի
բառերի
{շատ}
մասը
մոռցել
է
ժողովուրդը,
ստոյգ
է,
որ
մասը
մոռցել
է
ժողովուրդը,
ստոյգ
է,
որ
{շատ}
բառ
չի
հասկանում,
բայց,
ինչպէս
մի
չգի
ղդասութիւնը
սորվենք,
այլ
բառ
ոչ
այնքան
{շատ},
այնուամենայնիւ
այդ
լեզուն
մենք
կը
հաս
։
Առանձին
առանձին
առնված
բառեր
սորվելը
{շատ}
հեշտ
է,
մենք
մեր
փորձերից
կարող
ենք
ստ
,
մեզ
անծանօթ
բառ
հանդիպելու
էլ
լինի,
{շատ}
անգամ
առանց
բառարանի
օգնութեան
հասկանու
ի
եւ
ա՛յլ
ժամանակների
ազդեցութեան
տակ,
{շատ}
բառ
չունի,
որովհետեւ
ժողովուրդը
կա՛մ
չ
ւ
Տաճկաստանցի
հայերը
միմիանց
գրած
աւելի
{շատ}
են
հասկանում,
քան
թէ
տասը
տարի
առաջ։
շռայլութիւն
չհամարել։
Մարդկային
միտքը
{շատ}
նազիկ
գոյներ
ունի
եւ
որքան
շատ
հայելի
ո
ին
միտքը
շատ
նազիկ
գոյներ
ունի
եւ
որքան
{շատ}
հայելի
ունենանք՝
իւրաքանչիւր
այդ
գոյնե
.
ամենքն
էլ
տարբերվում
են
իրարից՝
թէ՛
{շատ}
եւ
թէ՛
քիչ։
Լեզուի
հարստութիւնը
բառերո
այսպիսի
ուժով
կենդրոնների
վրայ
խօսել.
{շատ}
հոյակապ
եւ
հեշտ
պատուաստող
բառեր
եւ
ձեւ
առեր
եւ
ձեւեր
կան
այս
ու
այն
տեղ,
նաեւ
{շատ}
փոքր
հասարակութեանց
մէջ։
Պէտք
է
այդ
բո
ութեամբ
չէ
որոշում
մասունք
բանին,
որով
{շատ}
խառնափնտորութիւնք
կը
լինէին,
այլ
եւ
բա
ս։
Տաճկաստանի
նորահիւս
հայ
հեղինակները
{շատ}
տեղ
գործ
են
դնում
այս
առքական
անունները
մի։
Պիտի
թոյլ
տալ
այս
ձեւը,
որովհետեւ
{շատ}
անգամ
երկու
աներեւոյթ
եղանակներ
միմեանց
ութեան:
Թէ
ինչպէս
է
եղել
մեր
ազգի
{շատ}
հին
ժամանակների
բանաստեղծութիւնը
մենք
թ
,
ոչ
թէ
առասպելների
ժամանակ,
այլ
նաեւ
{շատ}
յետոյ,
երբեք
չէ
ունեցել
մի
կանոնաւոր
ե
տմութեան
յայտնի
ժամանակներում,
երբ
քիչ
{շատ}
ձեռք
ու
ոտք
ունէր
Հայաստանը,
մենք
չենք
ելական
ժամանակների
եղածները
պիտի
լինէին
{շատ}
հասարակ
եւ
խեղճ
բաներ:
Թողնելով
այն
պա
կապուիլ
մի
պարեգօտաւորի
անունի
հետ,
որ
{շատ}
կարելի
է
թէ
անաջողութեան
էլ
պատճառ
դարձ
հայ
հեղինակի,
հայոց
կեանքից
բխած,
մի
{շատ}
կենդանի
եւ
շատ
սրտաշարժ
գործ,
բայց,
ձ
հայոց
կեանքից
բխած,
մի
շատ
կենդանի
եւ
{շատ}
սրտաշարժ
գործ,
բայց,
ձախողակի,
հայ
գ
է
այդ
գիրքը
թարգմանելու
համար
(
այնտեղ
{շատ}
արաբական
կամ
պարսիկ
բառեր
կան,
որ
մենք
ղմից
եւ
հոգեբանական
հարազատութեան
մասին
{շատ}
բարձր
է
եւրոպական
ամենաւուր
վիպասանութի
առարկան
`
"
Սոս
եւ
Վարդիթերը
":
{Շատ}
կարդալ
հարկաւոր
չէ
"
Սոս
եւ
Վարդիթերը
"
ւթիւնը
փայլում
է
ամէն
տողի
մէջ:
Այդ
մի
{շատ}
բնական
գործ
է
եւ
իր
պարզութեամբ
աւելի
ն
տ
ուզելով
պտուտ
գալ,
հեղինակը
ոչ
միայն
{շատ}
տեղ
հարեւանցի
եւ
երկու
խօսքով
է
անցնում
,
Գարեգնի
մայրը
եւ
այլն,
եւ
այլն,
այլ
{շատ}
զգալի
կերպով
կեղծ
վիճակի
մէջ
է
դնում
իր
վրայ
երկու,
որ
երկրորդական
ներգործողքը
{շատ}
շիկանում
են.
թէեւ
հեղինակի
նպատակը
է
ը
ապատից
եւ
բնութիւնը
դառնում
է
առասպել)
{շատ}
ընտիր
են
եւ
վսեմ,
իսկ
այնտեղ,
ուր
բնա
ուիլ
լոկ
Սօսի
կամ
Վարդիթերի
հետ,
այլեւ
{շատ}
տեսակ
բնաւորութեանց
եւ
անցքերի
հետ,
ու
եանքի
եւ
բնականի
ստորագրելում.
մինչդեռ
{շատ}
ուրիշ
բանաստեղծք
բնականի
պակասութիւնը
ա
չեւ
անձնազոհութեան
աստիճան
բարձրանալը,
{շատ}
խելացի
դատողութիւնք,
տեղ-տեղ
էլ
կանացի
ք
չենք
սխալւում:
Գիտենք,
հեղինակը
կամ
{շատ}
ուրիշներ
էլ,
իբրեւ
իրողութեան
կարող
են
դնել
այն
բանը,
թէ
Արարատեան
աշխարհում
{շատ}
անգամ
պսակել
են
11-12
տարեկան
աղջիկ,
ո
մասով
արտասուելի
աղքատութեան
արդիւնք:
{Շատ}
աղքատ
կամ
օրական
հացի
կարօտ
ծնողք
վաճառ
րանքով
խօսում
է
Արշաւրի
մասին,
թէ
առաջ
{շատ}
յորդորել
է,
որ
Վարդիթերը
Սօսին
տան,
ի
էական
չնչին
տհաճութիւնքն
անդամ
կարող
են
{շատ}
աւերութեանց
պատճառ
դառնալ
եւ
Արշաւիրը
ը
ի
մայրը
Արշաւրի
ձեռքում
Գարեգնի
մատանու
{շատ}
թոյլ
եւ
անխելք
խաղի
մէջ,
հաշուէ
թէ
նոյ
:
Այն
մատանու
խաղը,
որ
յիշեցինք,
{շատ}
անաջող
գիւտերից
մինն
է,
շատ
անտեղի
անց
յիշեցինք,
շատ
անաջող
գիւտերից
մինն
է,
{շատ}
անտեղի
անցք
եւ
բոլորովին
խելքի
հակառակ
աջնակարգ
ներգործողների
հետ
մեզ
զրկում
է
{շատ}
հարցասիրութեան
արժանի
տեղեկութիւններից
արցասիրութեան
արժանի
տեղեկութիւններից:
{Շատ}
բան
անց
է
կենում
Գարեգնենց
տանը,
բայց
ր
սերունդի
սկեպտիկեան
ուղղութիւնը:
Մեզ
{շատ}
ցանկալի
էր
իմանալ,
թէ
այդ
երկնային
եւ
օսք
կամ
մի
նշան
գրէր
նա
ձուի
վրայ,
կամ
{շատ}
-շատ
որեւիցէ
անցքի
միայն
մի
մոմենտը
նկար
կամ
մի
նշան
գրէր
նա
ձուի
վրայ,
կամ
շատ-{շատ}
որեւիցէ
անցքի
միայն
մի
մոմենտը
նկարէր.
րպէս
աւելորդ
ներմուծութիւնը,
այլ
որպէս
{շատ}
անաջող
փոխանակութիւնք
բնական
դէպքերի:
ծ
թողութիւն
շնորհեսցէ
":
Գարեգինը
{շատ}
է
գովուած.
նորա
գործերը
գովեստի
չափով
երգործութեամբ
դաւաճանում
է
հեղինակին
եւ
{շատ}
տեղ
երեւում
է
ոչ
աւելի,
քան
թէ
մի
խեղճ
,
որքան
մենք
այժմ
նորան
ճանաչում
ենք,
{շատ}
հեռու
է
այդ
տեսակ
բաներից:
Եւ
զարմանու
,
որ
ոչ
միայն
աշտարակցիք,
այլ
եւ
ուրիշ
{շատ}
հազարաւորը
կարդալով
պ.
Պռոշեանցի
խօսքե
այդ
կախարդ
անուանուած
խաբեբաներից,
կամ
{շատ}
անդամ
կախարդ
անունով
ամբաստանուած
եւ
զր
ք
գործի
ընդհանուր
արժանաւորութեան
հետ,
{շատ}
թոյլ
է
կերպարանագործուած.
եւ
ոչ
միայն
ձեռքերը
․
այդպիսի
դիպուածում
նա
կարող
է
{շատ}
տարիներ
ապրիլ:
Թոքե՞րը
կամ
սի՞րտն
է
կա
թեան
խանգարուելու:
Թէ
Սօսն
ասես,
{շատ}
կեղծ
վիճակում
է:
Ցրտում,
գլխաբաց,
ոտ
Մենք
չենք
ուզում
այս
բոլոր
անբնական
եւ
{շատ}
թոյլ
նկարագրուած
անցքերը
քննութեան
դանա
անցքերը
քննութեան
դանակի
տակ
ձգել,
այդ
{շատ}
երկար
կը
լինի,
առանց
նորան
էլ
երկարում
լ
լինէր
այս
աչքի
յայտնի
թուլութեան
վրայ
{շատ}
խօսել,
մանաւանդ
որ
ինքը
արգոյ
հեղինակը
Յիշի
Սօսն
ու
Վարդիթեր
":
որ
{շատ}
ընտիր
է,
կարճ
եւ
ազդու,
դնում
է
այն
Գ
ուրդ
անաջող
եւ
ցուրտ
ոտանաւոր:
Պատճառը
{շատ}
բնական
է:
Գործը
հեղինակի
մտքում
եւ
սրտ
աշխարհը,
որի
վրայից
արդէ՛ն
գլորուել
են
{շատ}
դարեր:
Բայց
խոստովանում
ենք,
որ
ղ
քան
թէ
մի
հին
մոլորութիւն,
որովհետեւ
{շատ}
դժուար
է
հերքել
սուտ
վարդապետութիւնը.
ետութեան
վրայ:
Մենք
փորձերով,
եւ
{շատ}
տարբեր
տեղերում,
ստուգած
ենք,
որ
մեր
ստուգած
ենք,
որ
մեր
հասարակ
ժողովուրդը
{շատ}
անգամ
աւելի
ազատ
է
միջնադարեան
լուծից,
ուրեմն
այս
նոր
դարերը
բնականաբար,
քիչ
{շատ}
թուլացուցին
միջին
դարերի
մեր
ժողովուրդի
ովուրդի
վրայ
արած
ազդեցութիւնը,
այո՛,
{շատ}
բան
էլ
իսպառ
մոռացուցին:
Բայց
մեր
պարո
ղը
կը
վատնէ
ողորմելին
իր
ջերմութիւնը
եւ
{շատ}
անգամ
գործը
կը
վերջանայ
հաւի
մահովը:
Հ
ութիւնը,
մանաւանդ
երբ
տեսնում
ենք,
որ
{շատ}
խոր
արմատացած
է
նա
ազգի
հասկացողութեան
աւորի
հետքը
կայ
Նոր-նախիջեւանում.
գոնէ
{շատ}
տարի
առաջ,
ես
լսել
եմ
պառաւներից:
Որք
ին.
լաւ
գիտեմ,
որ
տղայութեանս
ժամանակ
{շատ}
եմ
զզուեցուցել
պառաւներին,
որ
պատմեն
ի
մ
Հայաստանից
դուրս
եկած.
յայտնի
է,
թէ
{շատ}
աւանդութիւնք
կամ
ոտանաւորք
եւ
այլ
այսպի
,
որ
արգոյ
Պռոշեանցը
ուրիշ
անգամ
աւելի
{շատ}
հանդէս
հանէ
այդպիսի
տեղեկութիւնը
եւ
աւե
հատցրել
նորա
պաշարը.
մանաւանդ,
որ
դեռ
{շատ}
բան
մնում
է,
որին
բնաւ
չէ
դիպել
հեղինա
եւ
առաջ
ապահովութեան
տեղ
եղած
լինելով,
{շատ}
հաւանական
է,
թէ
ապարան
հասարակ
անունից
Էջմիածնի
պատկերները,
որ
հայոց
ազգի
մէջ
{շատ}
տեղ
կան,
պահում
են
իրենց
վրայ
նաեւ
Մաս
նում
են
իրենց
ծագման
ժամանակից,
այնքան
{շատ}
կերպարանափոխ
են
լինում,
ընկնելով
ժաման
դեցութեան
տակ,
մինչեւ
այն
աստիճան,
որ
{շատ}
անգամ
դժար
է
լինում
հասկանալ
կամ
մեկնել
երահասու
լինելու:
Սոցա
օրինակները
խիստ
{շատ}
կան
Ասիայում,
ուր
այլաբանական
խօսուածք
աղճատանքի
ենթարկուողը
է
նոցա
ժամանակը:
{Շատ}
անգամ
աւանդութիւնը
գրեթէ
անարատ
մնալով
ամարւում
է
եղած
կամ
Մինասի
ժամանակ,
որ
{շատ}
առաջ
էր
ապրել
Թորոսից
կամ
Նիկողոսի,
որ
ապրել
Թորոսից
կամ
Նիկողոսի,
որ
Թորոսից
{շատ}
դարեր
յետոյ
էր
ծնել:
Այդ
ժամանակի
առաջ
լով
այսպէս
ժամանակագրական
ճշտութիւնից,
{շատ}
անգամ
այնքան
շատ
հաւաքւում
են
մի
մարդու
կագրական
ճշտութիւնից,
շատ
անգամ
այնքան
{շատ}
հաւաքւում
են
մի
մարդու
վրայ,
որ
այդ
մա
աքւում
են
մի
մարդու
վրայ,
որ
այդ
մարդը
{շատ}
դարերից
յետոյ
դառնում
է
մի
պահարան,
մի
ան
երեւոյթքը
իրենց
վսեմափառ
կերպարանքով
{շատ}
անգամ
սարսափեցնում
են
մարդուն.
սա
միան
փար,
մնային
մարդու
գլխում,
ո՛չ.
նոքա
{շատ}
անգամ
մարմին
են
առնում
Շիւայի,
Դուրգայ
րեթէ
մեր
օրերի
գիւտ
է
եւ
այլ
այսպիսիք:
{Շատ}
ուրիշ
կրակներ
եւ
լուսեր,
որպէս
ճախնայի
կարծիքով
աւելի
հաւանականը,
որ
կարող
էր
{շատ}
անգամ
երեւցած
լինիլ
եւ
այսօր
էլ
երեւիլ
րկու
զանազան
ամպերի
մէջ
էլ
գոյեանում
են
{շատ}
անգամ
այն
վերը
յիշուած
երկու
այլասեռ
էլ
այսինքն
աստիճան-աստիճան
միաւորութիւնը,
{շատ}
անգամ
իսպառ
անզգայի
է
լինում
մեզ,
իսկ
կոպիոսի,
Սենեքայի
եւ
Պլինիոսի
գրքերում
{շատ}
անգամ
յիշւում
է
մի
լոյս,
որ
երեւել
է,
:
Այս
բանի,
այսինքն
ասուած
գրքերում,
{շատ}
անգամ
այս
լուսերի
յիշատակուելու
վրայ
հի
ի
վրայ
կարող
է
երեւել
այս
կրակը,
որպէս
{շատ}
ճառագայթների
խուրձ,
երբեմն
բոլորշի
եւ
աձեւ
լոյս
է
երեւում,
սնապաշտ
նաւաստիքը
{շատ}
բարկանում
են,
որովհետեւ
նոքա
հաւատում
,
յունական
անտիկեան
առասպելի
հերոսքը:
{Շատ}
անգամ
պատահում
է,
որ
եկեղեցիների
գլխի
աւորւում
են
այսպիսի
էլեկտրական
լուսով.
{շատ}
անգամ
ագռաւները
թռչելով
այն
ամպի
մօտից
վ:
Նոյն
այս
բնական
երեւոյթը
նկատուած
է
{շատ}
անգամ
եւ
ցած
տեղերում,
շատ
անգամ
ծառեր
նկատուած
է
շատ
անգամ
եւ
ցած
տեղերում,
{շատ}
անգամ
ծառերի
ճիւղերը
լուսաւորուած
են.
անգամ
ծառերի
ճիւղերը
լուսաւորուած
են.
{շատ}
անգամ
մարդիկ
կարծել
են,
թէ
էրւում
են
կ
հրաշք,
որ
ո՛վ
եւ
իցէ
կարող
էր
մտածել,
{շատ}
ստո՛ր,
շատ
տկա՛ր
եւ
շատ
չնչի՛ն
է,
քան
՛վ
եւ
իցէ
կարող
էր
մտածել,
շատ
ստո՛ր,
{շատ}
տկա՛ր
եւ
շատ
չնչի՛ն
է,
քան
թէ
այն
հրաշ
ող
էր
մտածել,
շատ
ստո՛ր,
շատ
տկա՛ր
եւ
{շատ}
չնչի՛ն
է,
քան
թէ
այն
հրաշքը,
որ
արարի
րի
ձեռքով.
պատճառ,
լոկ
թարգմանութիւնը
{շատ}
անգամ
թերի
է
լինում,
թէեւ
թարգմանիչը
ք
անոր
պարզաբանութիւնք
գիտութեան
մութը
եւ
{շատ}
անգամ
անհասկանալի
տեղերի:
Թարգմանիչը,
ն
խնդրելով
ընթերցողից,
որ
մեր
գրուածքը
{շատ}
ճիւղաւորւում
է
այս
անգամ:
Արեւը
ս
յնքան
ուժով
կը
լինի
քամին
իրիկնապահին:
{Շատ}
ծովահայեաց
քաղաքներ
ունին
իրենց
իրիկնաք
եր
թագաւորների
որսորդութեանը
յիշատակը,
{շատ}
անգամ
դատապարտելով
նոցայ
զբօսասիրութիւն
եամբ
հարկադրում
են
մեզ
կարծել,
թէ
դոքա
{շատ}
հին
ժամանակներից,
եւ
թագաւորներից
առաջ
ում
եւ
ժողովուրդը
արդէն
ստացած
է
լինում
{շատ}
կանխամուտ
կարծիքներ,
բնական
երեւոյթներ
ամանակը
հնացնում
է
եւ
մաշում
է,
այո՛,
{շատ}
անգամ
իսպառ
չքացնում
է
այս
կամ
այն
աւան
նը,
այս
կամ
այն
ծէսը
եւ
սովորութիւնը:
{Շատ}
անգամ
թերեւս
այդ
բոլորը
մնալով
գործադրո
երւում,
մենք
խոստովանում
ենք,
որ
թէեւ
{շատ}
ենք
լսած
այդ
սքանչելի
բժշկութեան
պատմու
մէջ
էլ
կայ
մի
այդպիսի
կուռ
բռնուկ)
այլ
{շատ}
արագութեամբ,
այնպէս
որ
էլ
ուժ
չմնայ
պա
գաղտնախորհուրդ
եւ
սիմբոլական
բաներով,
{շատ}
հասարակ
արարողութիւնքն
էլ
գիտէ
խճողել
զ
սում
է
յառաջաբանի
վերջին
տողերում:
Այս
{շատ}
անգործադրելի
գաղափար
է:
Մարդը
մեղաւո՞ր
որ
առաջ
չէին
հասկացել
եւ
որոնք,
այո՛,
{շատ}
տեղ
աղ
ու
համ
էին
տալիս
գործին:
Մի՞թէ
ութեան
տակ
ձգել
հեղինակի
լեզուն
եւ
նորա
{շատ}
ձախ
յառաջաբանութիւնը,
վերջինս
եթէ
չլին
սել
հազարների
եւ
բիւրերի
հետ:
Հեղինակը
{շատ}
անգամ
ազատ
է
այս
ու
այն
ձեւը
գործ
դնել
րութիւնքը
պաշտպանելու
համար
հաւաքած
ենք
{շատ}
փաստեր,
բայց
այստեղ,
մեր
հատուածի
նեղ
սկզբունքին,
որ
է
որքան
կարելի
է
առաւել
{շատ}
եւ
առաւել
մեծ
բազմութեան
հասկանալի
կերպ
ած
"։
Ծանր
խնդիր
է
այս
եւ
իր
բնութեամբ
{շատ}
ժամանակի
կարօտ,
բայց
գոնէ՛,
այս
է
մեր
որա
աշխատութեան
էական
արժանաւորութիւնքը
{շատ}
եւ
շօշափելի
են,
մինչդեռ
թերութիւնքը
չն
երի
արժանաւորութիւնքը
ուրանալով,
այո,
{շատ}
անգամ
արատաւորելով
ոչ
միայն
հեղինակի
գո
դորա
փոխանակ
հասարակաց
կեանքի
նկարագիրը
{շատ}
վառուն
եւ
կենդանի
գոյներ
ունին.
եւ
այդ
,
ո՞չ
միայն
մաքուր
խղճմտանքով,
այլ
եւ
{շատ}
լաւ
հասկացած
լինելով
եւ
ըմբունելով
իր
խ
ասում
է
նա
Սօսին,
Անոյշի
բերնով:
{Շատ}
քաղցր
է
գալիս
մեր
ականջին,
երբ
լսում
ե
ամար
ժամի
դռանը
հաւաքուիլը,
այս
բոլորը
{շատ}
պատուական
են:
Իսկ
ինչ
որ
վերաբերւում
է
արում
իմանալ
Փառք
ի
բարձումից.
տէրտէրը
{շատ}
էլ
բարկացաւ,
ո՛ր
մինին
ասես...
մինը
է՞ս
ինչ
սովորութիւն
ա
տո՛
":
Մեզ
{շատ}
շարժէլ
է
Աշտարակի
կանանց
ջերմ
կրօնասիրո
իտասարդը
հասկանում
է
բանի
զօրութիւնը
եւ
{շատ}
քնքուշ
կերպով
խայտառակում
է
Բագրատ
աղայ
ատ
աղայի
գլուխը
խնամի
Յարութիւնի
գլխիցը
{շատ}
պինդ
է:
Սօսի
խօսքերը
նորա
պէսին
ի՞նչ
կ
փտիլ,
այլեւ
իրենց
վարակիչ
որակութեամբ
{շատ}
կորստաբեր
լինել:
Սոքա
ընդհանուր
մարդկո
են
եւ
ոչ
լոկ
մեր
ազգին
սեփական.
թերեւս
{շատ},
ընդհանուրի,
խոցերից
ազատ
է
մեր
ազգը
ը
հետ
ասում
ենք
այն
խօսքը,
թէ
մեր
ազգը
{շատ}
խոցերից
ազատ
է:
Բայց,
չնայելով
ս
կաց
տնտեսութեան
մասին
մենք
լսում
ենք
մի
{շատ}
պարզ
եւ
սրտաշարժ
խօսակցութիւն,
երբ
Սօս
իւն,
բայց
խոստովանում
ենք
ցաւելով,
որ
{շատ}
մարդ
ստուգապէս
այդ
կարծիքի
տէր
է:
"
Ա՛
ասում,
համա
ինչքան
էլ
որ
ըլնի,
էդքան
{շատ}
մասրաֆ
խարջ
չի
ըլնիլ.
սրա
միջին
մեր
իշ
գալի,
համա
ես
իմ
աղքատ
տեղովս
քեզանից
{շատ}
եմ
խարջ
տալի,
կոռ
քաշում,
ձի
տալի,
թ
ոսկորից
սաւահի
ոչինչ
չեն
կարող
գտնիլ.
{շատ}
էլ
ասենք
էն
կռւումը
ես
արդար
ըլնիմ.
վա
:
Ինչպէս
առաջ
էլ
ասացինք,
ափսո՛ս,
որ
{շատ}
քիչ
հանդէս
ունի
"
[Սօս
եւ]
Վարդիթերի
"
ծ
տուել
ա,
ամէն
բանները
լաւ,
հանդները
{շատ},
իրանք
անբան
"
(
եր.
157):
Ճշմ
ողնեցոց
ամէն
բանները
լաւ
են
եւ
հանդները
{շատ}:
Թէեւ
արգոյ
հեղինակը
ցոյց
է
տալիս
մեզ
ր
անգիտութեամբ
դատողութեան
չանենք,
այս
{շատ}
ցաւելի
բաների
մասին:
Սակայն
ինչպ
հագին
բազմութիւնը
մեր
սիրելի
ազգակցաց,
{շատ}
ցաւելի
տպաւորութիւն
է
գործել
մեր
վրայ:
իու
մուննաթ
անելուն,
ո՜հ,
դորա
ընդդէմ
{շատ}
բան
կայ
ասելիք,
որ
թողում
ենք
մի
ուրիշ
է,
որ
այդ
բանը
լաւ
սորուի.
այլապէս,
{շատ}
օգտակար
բանն
էլ
կը
մնայ
անօգուտ:
մեծ
գեղերում,
ինչպէս
Աշտարակն
է,
եթէ
{շատ}
շերամ
պահողք
լինին,
հեշտ
կարելի
է
ընկե
արող
են
օգուտ
քաղել
հայերը:
Կան
այնտեղ
{շատ}
ուրիշ
բաներ
եւ
շատ
օգտակար
բաներ,
բայց
հայերը:
Կան
այնտեղ
շատ
ուրիշ
բաներ
եւ
{շատ}
օգտակար
բաներ,
բայց
այսօր
ամէնքն
էլ
եր
Բայց
այդ
ունայն
երկիւղ
է.
մոծակը
ուրիշ
{շատ}
միջատների
նման
ծառերի
վրայ
չէ
ածում
իր
մէջ
եթէ
կան
տխուր
բաներ,
գոնէ՛
կայ
մի
{շատ}
մխիթարական
բան.
փոխարագնալը:
Այս
անու
Բացի
սորանից,
"
Սոս
եւ
Վարդիթերի
"
մէջ
{շատ}
կան
սիրուն
ձեւեր
եւ
ոճեր,
որոնք
գրեթէ
նութեան
ազդեցութեան
են
ենթակայ:
Մինչեւ
{շատ}
մօտ
ժամանակներս
գրեթէ
եւ
միեւնոյն
նոյն
այինը
`
այդ
մասին
թող
որչափ
կամին
լինին
{շատ}
կամ
քիչ
հաւանական
կարծիքներ,
բայց
մենք
զգեցութիւնքը
ուրանալու:
Մենք
կարող
ենք
{շատ}
բան
ցոյց
տալ
եւ
հին
լեզուից,
որ
նոյն
է
րի
մնալով
մի
օտար
ընկերութեան
մէջ,
քիչ
{շատ}
ընկնում
է
այդ
օտար
լեզուի,
օտար
ոգու
ա
ջ
մեռած
հայերի
իրաւունքի
անունով:
{Շատ}
ազգերի
գաղթականք
ուրիշ
մեծ
ազգերի
մէջ
մ
են
հրէայք,
ինչպէս
Բագրատունիք
եւ
ուրիշ
{շատ}
հասարակ
ցեղեր:
Հայոց
ազգի
մէջ
մտած
են
պատմութեան
անյայտ
խառնուրդները
քիչ
կամ
{շատ}:
Այսօր,
այս
տողերի
գրողը,
կամ
նոցա
ա
ճուի
թուրքի
ազդեցութեան
տակ:
Այս
մասին
{շատ}
ցաւալի
երեւոյթ
տեսնում
ենք
Տաճկաստանի
հ
Կարող
ենք
մխիթարուել
միայն
նորանով,
որ
{շատ}
սահմանափակ
են
այդ
տեսակ
բառերի
թիւը:
Չ
եւ
պատուական
աշխատութեան
մասին,
որ
մեզ
{շատ}
մտքերի
պատճառ
դարձաւ,
որպէս
եւ
շատ
էջե
մեզ
շատ
մտքերի
պատճառ
դարձաւ,
որպէս
եւ
{շատ}
էջեր
լցնելու.
մենք,
հրապարակով,
հանդ
ան
խօսք,
վկայութիւնք
եւ
օրինակներ։
{Շատ}
եւ
շատ
զարմանալի
է,
որ
այդ
հնամոլ
պարո
,
վկայութիւնք
եւ
օրինակներ։
Շատ
եւ
{շատ}
զարմանալի
է,
որ
այդ
հնամոլ
պարոնները
խ
յս
դարձել
է
նոցա
համար
մի
սիւն,
թէեւ՝
{շատ}
խախուտ,
որին
թիկն
տալով՝
կամենում
են
նչ
որ
կար
նոցա
մէջ
այն
ժամանակ,
եւ
այդ
{շատ}
ուղիղ
մի
բան
էր.
պատճառ,
որ
կրօնը
մի
ներով։
Կրօնի
ներգործութիւնը
ազգի
վերայ
{շատ}
անչափելի
մեծ
է.
համարեա՛
թէ
ամբողջ
ազգ
գային
աւանդութենով
ստացած
կրօնը
ունէր,
{շատ}
անծուծ
եւ
տգեղ
բաներ
էին.
այս
տգեղութի
սաւորութեան,
ապա
ուրեմն
մեր
ժողովուրդը
{շատ}
ժամանակ
է,
որ
լուսաւորուած
է,
եւ
մեք
ամբողջ
եւրոպայի
համաձայն
ասում
ենք,
թէ
{շատ}
հեշտ
է
գերեզմանից
մեռեալները
հանել
կենդ
է,
ջերմ
է
եւ
սննդարար.
ուստի
սորանով
{շատ}
հեշտ
կը
լինէր
կերակրել
հայոց
ազգի
սոված
աղճատել
է
եւ
խանգարել,
այսու
ամենայնիւ
{շատ}
հաւանական
է,
որ
այսուհետեւ
եւս
միշտ
աշ
լի
շինէ
օդի
միջնորդութենով
ուրիշներին։
{Շատ}
զարմանալի
է,
որ
այդ
պարոնները,
որ
հին
թեան
եւ
քանի
մի
անցքերի։
Ուրեմն
եթէ
եւ
{շատ}
քաջ
սովորէր
հայոց
մանուկը
այդ
լեզուն,
էս
Տաճկաստանումը
կամ
Ռուսաստանում։
Կան
{շատ}
օրինակներ։
Այն
գաւառական
լեզուներն
մեզ
նցի
խօսուածքը
գրոց
լեզուի
հետ,
պատճառը
{շատ}
հեշտ
էր
ճանաչել.
որ
նոր
լեզուն
չունէր
կերպաւորէ.
դորան
հարկաւոր
է
ժամանակ։
{Շատ}
անգամ
հարիւրաւոր
տարիներ
չեն
թողուլ
փոփ
։
Մինչեւ
այսօր
ոչ
մի
մեռած
մարդ,
թէեւ
{շատ}
էլ
ագահ
եղած
լինէր
իր
կեանքում,
գերեզմ
երով
առաջինները,
մեր
հագած
շորերը,
որ
{շատ}
գեղեցիկ
էին
թւում
մեզ,
այսօր
մարդ
չկայ
,
շորը
նոյնն
է,
ինչ
որ
տասը
տարի
առաջ
{շատ}
գեղեցիկ
էր
երեւում
եւ
մենք
էլ
էինք
հագն
մեր
ծիծաղը,
եւ
ոչ
միայն
այս
չափ,
այլ
{շատ}
անգամ
եւ
զզուա՜նքը։
Եթէ
բաց
աչքով
տեսն
ւթիւնքը,
որոնց
շատը
դեռ
անծանօթ
եւս
են
{շատ}
միլիոնների,
բայց
այդ
միլիոնները
նոյնպէ
րը
նոյնպէս
ապրում
են,
ինչպէս
ապրում
են
{շատ}
նկարիչք,
որ
քսան
երեսուն
տարիներով
Հռո
թէեւ
տգեղ
զաւակը։
Ասենք
թէ
մեր
նախնիք
{շատ}
ազնիւ
կերակուրներ
են
կերել,
բայց
որ
այ
նեցած
չոր
հացը՞,
որ
ուտւում
է,
թէ
այն
{շատ}
ազնիւ
համարուած
բանը,
որ
թէեւ
կերել
են
ական
մուզէօնների
եւ
անտիկասէրների
համար
{շատ}
բարձր
գին
ունին,
բայց,
չնայելով
սորա
շը։
Ասենք
թէ
ես
պսակուած
եմ,
կնիկս
{շատ}
էլ
տգեղ
է,
գիտեմ,
բայց
երբ
որ
իմ
կեան
,
որովհետեւ
աշխարհի
երեսին
ոչինչ
այնքան
{շատ}
չկայ,
որքան
մի
բնական
երեւոյթի
կամ
իրո
,
ձեւեր,
որ
նորի
մէջ
չկան,
որովհետեւ
{շատ}
այդպիսիների
գաղափարքը
պէտքերի
հետ
միասի
նտիր,
գեղեցիկ
եւ
մշակուած
համարուիլը,
{շատ}
պինդ
կապուած
լինելով
նոր
լեզուն
բռնաբար
ովանենք,
թէ
նոր
լեզուի
տրամաբանութիւնը
{շատ}
մօտ
է
տաճկական
լեզուի
բաղդասութեան,
բա
նանան,
քան
թէ
սոխը
եւ
սխտորը։
Պատճառը
{շատ}
պարզ
է.
որովհետեւ
Իսրայէլը,
դարաւոր
ժ
սկզբունքի
մասին։
Յայտնի
է,
թէ
Եհովան
{շատ}
վաղ
էր
մի
այդպիսի
ժողովրդի
համար
եւ
այն
անի
խօսքով
երկու
տող
գրել։
Այո՛,
մենք
{շատ}
խոտեր
գիտենք,
որ
այսպիսի
ջրհեղեղներից
տենք,
որ
այսպիսի
ջրհեղեղներից
փթեցան,
{շատ}
հողեր
գիտենք,
որ
ցիր
ու
ցան
եղան,
որո
զգը
հազար
տարիներով
ծանր
ստրկութեան
մէջ
{շատ}
անգամ
ստիպուել
է
կամ
թաքուն
խօսել,
որ
թշուառը
աչք
ունի,
ձեռք
ու
ոտք
ունի
եւ
{շատ}
անգամ
մի
առոյգ
առողջութիւն
ընդհանուր
կա
աւ
եւ
ո՛ւր
է
գնում։
(
Թէեւ
այս
բանը
եւ
{շատ}
ուրիշների
համար
տակաւին
գաղտնիք
է,
բայ
լում։
Ոչ
միայն
մեր
ազգի
մէջ,
այլ
նաեւ
{շատ}
լուսաւոր
ազգերի
մէջ,
սրտի
անխարդախ
եւ
ողութեանց
համար։
Թող
յատկութիւնքը,
որ
{շատ}
անգամ
սխալ,
քան
թէ
ուղիղ,
որպէս
հասար
մ
պնդել,
բայց
այսքանը
անհերքելի
է,
որ
{շատ}
եւ
շատ
կարող
էին
մօտենալ,
այսքանը
անժխ
,
բայց
այսքանը
անհերքելի
է,
որ
շատ
եւ
{շատ}
կարող
էին
մօտենալ,
այսքանը
անժխտելի
է
զգի
առաջ
գնալը։
Բայց
կրկնում
ենք,
այս
{շատ}
զգուշալի
եւ
նազիկ
խնդիր
է,
որովհետեւ
հ
է
այդ
յեղափոխութիւնը
ազդեցութիւն
չանէ,
{շատ}
կամ
սակաւ,
այդ
այլ
խնդիր
է,
եւ
կախւու
:
Է՜հ,
ես
ինքս
իմ
թույլ
լարին
դիպա
եւ
{շատախոսեցի},
մոռանալով,
որ
քեզ
նամակ
եմ
գրում,
ա
էգին
մի
մարդ
էինք
կարծում,
բայց
նա
եւս
{շատախօս}
պառաւի
նման
երազներով
է
լցրել
իւր
նամակ
նձն
դաւանող
եւ
մինչեւ
անգամ
անաստուած,
{շատախօս},
կաչաղակ,
անսանձ
խելագար,
որ
ընկնում
ւնը
այն
է,
որ
այդ
առարկայի
վերայ
ամուլ
{շատախօսութեամբ}
չհերիքանան:
Շատ
փոքր
է
Փարիզում
գտ
ով
միայն
լինել
ազգասէր
եւ
այսպիսի
ամուլ
{շատախօսութեամբ},
առանց
ամենայն
զոհաբերութեան,
տօնացու
լինիս,
որ
սորա
մասնակից
եղողների
թիվը
{շատանա},
որպեսզի
այս
գործը
գլուխ
գալով,
վենետ
թէ
առ
այժմս
պիտոյ
էր
ազգի
թուովը
միայն
{շատանալ},
որ
հեշտ,
գրաւոր
ճանապարհով
միայն
կար
ր
Հայ
մարդը
սովորել
է
նիւթականովը
միայն
{շատանալ},
իւր
փառաւոր
ապրուստի
վերայ
հոգալ։
Մեք
վհետեւ
չկամեցանք
չոր
դրութեններով
միայն
{շատանալ}
։
Բայց
այս
օրինակները
դրինք՝
ոչ
թէ
խոս
ց,
հաւասարուել
էին
անբան
անասունների՝
{շատանալով}
միայն
նիւթական
հնարներով,
որով
պահպանւ
իրը
-
Թիւրքիայում,
Հայ
օրագրերի
օրէ
օր
{շատանալու}
յայտարարութիւնքը,
Ցենսօր
Թիւրքիայում
տ
սաներորդ,
նոյնպէս
եւ
հետեւեալ
դարուց,
{շատանամք}
յիշելով
զգլխաւորս
եւ
եթ,
յորոց
կարեմք
վարդապետն
տիեզերաց:
Քրիստոնէութիւն
ո՛չ
{շատանայ}
լոկով
եւ
եթ
նշանօք.
նա
պահանջէ
զգործս
րացն
քահանայութեան
ի
մասնաւորի,
այո՛,
{շատանայ}
լոկով
նշանօք
եւ
արտաքին
ձեւաւորութեամբ
գործ,
որպէսզի
տգէտ
մնալով
ժողովուրդը,
{շատանայ}
մեր
զոհերի
թիւն
եւ
բարձրանայ
խունկերի
ծ
առնել,
պիտոյ
է
յուսալ,
որ
այդ
սակաւքը
{շատանան},
միայն
հարկաւոր
էր
իսկոյն
սկսանել
մի
բ
սիրտ
ցաւեցնող
մարդ
է:
Աստուած
տայ,
որ
{շատանան}
այդպիսի
հոգեւոր
անձինք
եւ
թեւ
ու
թիկուն
նեն
նորանց,
մենք
ոչ
թէ
չենք
ոզում,
որ
{շատանան}
մեր
հեղինակքը,
այլ,
դորայ
հակառակ
Մով
նց,
ուտելու
համար
այն
ժամանակ,
երբ
կը
{շատանար}
Ձեր
ստամոքսում
մոխրային....
սխալմամ
գտողութիւնը,
ոյժը
եւ
զօրութիւնը
այնքան
{շատանում}
է,
այնքան
սաստկանում
է,
որքան
շատանու
ատանում
է,
այնքան
սաստկանում
է,
որքան
{շատանում}
են
եւ
սաստկանում
են
կարիքը
եւ
հարկաւորո
կոյս
է,
որ
մետալեայ
դրամը
ամենայն
տարի
{շատանում}
է,
ի՛նչ
է
ուրեմն
պատճառը,
որ
ժողովուր
ւմ
բնակիչքը
գրեթէ
հարիւրին
տասն
եւ
հինգ
{շատանում}
են
ամենայն
տարի:
Թողո՛ւնք
ուրիշ
քաղաքն
ան
դանդաղկոտութեամբ
գրեթէ
կաթուածահար,
{շատանում}
էին
իւրեանց
շնչական
բարեկեցութեամբ
եւ
ի
մ
էին
մարդիկ
իւրեանց
քնից,
որ
մանաւանդ
{շատանում}
է
եւ
զօրանում
է
գարնան
ժամանակ,
աղախին
ել
այս
մասին,
վասն
որոյ
որքան
կարելի
է
{շատանում}
եմ
համառօտ
գրելով։
Նախ
եւ
յառաջ
քանի
մ
ջ
բերել
ըզբանս
կրօն
ուսոյց
վարդապետին,
{շատացաք}
զթուանշանս
երեսացն
դրօշմեալ:
*
*
կին
անգթանալոյ
զրկիմք
զարդիս
ի
նոցանէ,
{շատացեալ}
յիշատակութեամբքն,
զորս
ի
մէջ
բերէ
Խորե
],
վիհ
մեծ
անանցանելի
[առ
ի
մէնջ]:
Ոչ
{շատացեալ}
ժամանակին
եւ
այսու
զոհագործութեամբ,
ախ
մի
փութ
պատրաստելու.
յետոյ
դարձեալ
կը
{շատացնեմ},
այժմ
չէ
կարելի,
ըստ
որում
անօթներս
փ
սքան
տարիներով
լռում
է
եւ
իւր
լռութեամբ
{շատացնում}
է
ազգի
զաւակներից
պապականութեան
գնացած
ի
սիրտը
քանի
գնում
էր
սաստկացնում
էր
եւ
{շատացնում}
էր
իւր
զարկը,
որովհետեւ
մօտենում
էր
մի
տպան
դուրս
գալով
Պապական
իշխանութեանը,
{շատացուցին}
նորանց
գանգատաւորների
թիւը
եւ
դորանով
ի
հազարավոր
բաներ
կան,
կարծեմ
որ
փոքր
ի
{շատե}
դուք
ինքներդ
ալ
այս
բաները
կհասկանաք:
ծեիք
ձեր
աչքումը:
Այս
բաները
փոքր
ի
{շատե}
խոսելուց
հետո,
հայտնում
եմ
իմ
որպիսութ
մեր
օրագրի
վերա,
թե
ժողովուրդը
փոքր
ի
{շատե}
ճանաչել
է
ժամանակի
իրավունքը,
կտեսնեն
է
հասած
մեր
բանը,
որ
միշտ
մենք
փոքր
ի
{շատե}
բան
հասկացողքս
պիտո
է
ներողամիտ
լինինք
սկ
ա՛յժմ,
նախանձի
չարութեան
պատճառով,
{շատե՛րն}
աշխատում
էին
լինել
իմ
փոխանակ.
բայց
թէ
րպէս
այս
խոտորմունքը,
նոյնպէս
եւ
ուրիշ
{շատեր},
մեզ
պէս,
ոչ
բարով,
գրողների
պահպանո
այսօր
իմ
անհոգութենովը
իմ
գրած
բաներից
{շատերը}
այս
կամ
այն
կողմ
ցրված
կորած
են,
որոնց
նք
ոչ
մի
հաջողություն
չունեն:
Ավելին,
{շատերը}
ետ
են
դառել
մեր
եկեղեցու
ծոցը:
Յուրաքա
թյո՞ւն
է
արդյոք
նա,
-
ինչպես
պնդում
են
{շատերը},
-
թե
ոչ՝
ինչպես
ասում
են
եվրոպական
մ
յոց
ազգին
զանազան
առանձնաշնորհութիւնք:
{Շատերը}
Նախիջեւանցի
Հայերից
անունով
միայն
գիտեն
րութեան
հոգին,
ինչո՛ւ
նորա
բնակիչներից
{շատերը}
պարապում
են
մի
մեքենական
վաճառականութեա
եզուի:
Այս
բոլոր
գրեանքը,
որոնցից
{շատերը}
դուրս
եկած
են,
եւ
միայն
երկուքը
(
"
Պա
թիւնը
ինձ
եւս
պատահեցաւ
փորձել,
ինչպէս
{շատերը}
փորձել
են:
Վերջին
նամակովս
խոստացե
ծ
նամակներս
ընկած
են
ցիր
ու
ցան,
որոնց
{շատերը}
մինչեւ
այսօր
անպատասխանի,
որովհետեւ
չկ
ում,
պատմութեան
չլինելը
արդէն
զգում
են
{շատերը}:
Եւ
ի՛նչ
ծանրութիւն
էր
Հայոց
ազգի
մարդիկ
հայհոյում
են
մեզ,
եւ
ներկայումս
{շատերը}
բացերեւ
տեսանում
են
"
Հիւսիսափայլի
"
եւ
,
գրաւոր,
եւ
օր
ու
ցերեկով:
Իհարկէ,
{շատերը}
թռան
դէպի
Սիբիր,
շատերը
մաշւում
են
բան
կով:
Իհարկէ,
շատերը
թռան
դէպի
Սիբիր,
{շատերը}
մաշւում
են
բանտերի
եւ
ամրոցների
մէջ:
Ա
մ,
կորուսանելով
իւրեանց
հարստութիւնը,
{շատերը}
նոցանից
եւ
ապրուստի
հնարը,
պատերազմակա
յարմար
պատասխանը
տալիս
ենք։
Մի՞թէ
չկան
{շատերը}
(
եւ
ոչ
քչերը),
որոնք
մեծ
թեթեւութեամ
Ուղիղ
բան
ասել
է
անհնարին։
{Շատերը}
մինչեւ
այսօր
ասած
են,
Թէ
ուսանողն
Թէ
վախճան
ես
դու
որոնում,
ինչպէս
{շատերը}
քեզ
պէս,
Կեանք
գտանել,
որ
միշտ
մ
լը
բողոքած
է
ժամանակ
առ
ժամանակ,
այլեւ
{շատերը}...
այլեւ
Երուսաղէմի
միաբանութիւնը։
որա
անտեղի
լինելը
յայտնել,
այլ
այլապէս
{շատերը}
կան,
եւ
ո՛չ
միայն
շատ
կան,
այլ
կարելի
ս
կարծիքով
մոլորուած
են
մինչեւ
անգամ
եւ
{շատերը}
այն
հայազգի
սխօլաստիկ
(
դպրոցական)
ուս
ների
ճաշակի
վրայ:
Ծիծաղելին
այն
է,
որ
{շատերը}
այս
ձեւի
հետ
վարուելու
կատարեալ
տգիտութ
կազմուածքին:
Իհարկէ,
ինչպէս
ուրիշ
{շատերը}
եւ
մանաւանդ
Դուքս
Վելլինգտօնը
առատօրէն
ւ
նորա
անունը
եւ,
ի՞նչ
եմ
ասում,
այո՛
{շատերը}
նոցանից
նորա
անաղօտ
փառքի
վերայ
ստուեր
սեց
սորա
անունը):
Թէպէտ
աւագ
մարզերից
{շատերը}
ասացին
կարդինալին,
թէ
ամօթ
է
ձեր
սրբազ
րանում
ը:
Այն
եւս
իմացա՞ր,
թէ
ինչպէ՛ս
{շատերը}
եւ
պաշտօնատարներից
տեսանելով
կարդինալի
րմարաւոր
գործարանին:
Հռոմի
մանուկներից
{շատերը}
սորա
ձեռնտուութեամբ
գիտութեան
փառաւոր
ա
ւթեան
փառաւոր
ասպարիզումը
պսակուել
են:
{Շատերը}
սորա
միջնորդութեամբ
Ֆրանսիոյ,
Գերմանիո
ը
շուտով
տարածուեցաւ
քաղաքի
մէջ,
այլեւ
{շատերը}
կարդինալի
կուսակիցներից
զայրանալով
սորա
ւմ։
Իսկ
այժմ
լիրբ
եւ
նախանձոտ
մարդերից
{շատերը}
եկեղեցական
գրքերի
անունները
անգամ
կամ
կ
,
եթէ
կարելի
լինէր,
նախանձի
պատճառով,
{շատերը}
կը
կամենային
հնարք
գտնել,
որ
Տիրոջդ
ար
իրենց
ժամանակին,
իսկ
հին
բաները,
թէեւ
{շատերը}
նոցանից
Ադամից
են
սկսում,
այնուամենայն
մարդիկ
կային
ճանաչող
ինչպէս
վայել
էր.
{շատերը}
միմիայն
լսել
են
աշխատել,
բայց
ինչպէ՞ս
խմել,
որովհետեւ
մեր
հայ
երիտասարդներից
{շատերը}
խմելով
չափում
են
իւրեանց
քաջութիւնը:
Ս
րի,
բայց,
ինչպէս
ասացի,
այդ
մարդերից
{շատերը}
անծանօթ
են
ինձ:
Արդեօք
աւելի
լաւ
չէ՞ր
սը
սաստիկ
անձնատուր
էր
արբեցութեան,
եւ
{շատերը}
ասում
են,
թէ
նա
զոհ
գնաց
իւր
նախանձորդ
ւ:
Բացի
այս
երեւելի
մարդերից
ուրիշ
{շատերը}
պարապած
են
այս
գիտութենով,
բայց
ցոյց
տ
թէպէտ
եւ
խօսել
եւս
չգիտէ,
ինչպէս
նաեւ
{շատերը}...
եւ
թէ
ի՛նչ
բանի
վերայ
խօսում
էին
ւս
Քրիստոսը,
բարձրացել
էր
խաչի
վերայ։
{Շատերը}
ոչխարի
նման
մորթուեցան
պապականութեան
ձե
արոզութեններից։
Նորան
հետեւողներից
{շատերը}
կիրակէ
եւ
տօնի
օրերը
պահք
էին
պահում
եւ
սնակից
են
լինում
Զաքարիայի
պապանձմանը։
{Շատերը}
կորան
բանդի
մէջ,
մի
քանիսին
վիճակեցաւ
րկնային
թագաւորութեանը։
Յիսուսեաններից
{շատերը}
ստացան
Մանդարինական
արժանաւորութիւն,
ե
enitus
"
կոնդակի
հակառակ,
մինչեւ
անգամ
{շատերը}
Պարլամենտի
անդամներից,
Յիսուսեանների
ս
այրացած
էր
սաստիկ
Յիսուսեանների
վերայ։
{Շատերը}
մեռանում
էին
առանց
հաղորդութեան,
բայց
անութեան
վրայ:
Բռնելով
այս
ճանապարհը,
{շատերը}
այդ
անուններից
կը
կորցնեն
իրենց
ներկայ
ել,
-
ղրկել
իմ
աղպօր
եարին:
{Շատերը}
կան
նոյնպէս
ազնիւ,
նոյնպէս
գեղեցիկ,
բ
աւար
անկիւններում
մեր
գլուխը
լալու։
{Շատերը}
կը
ծիծաղեն
պարզամտութեանս
վրայ,
որ
դեռ
հետ
համեմատելու
համար
-
ինչպես
եւ
ուրիշ
{շատերի}
վրա:
Խնդրում
եմ
Անանիային
գրես,
որ
նտես
էիք
առնում
Աստուծոյ
բանը:
Ձեզանից
{շատերի}
տանը
գտանւում
է
Էֆիմերդէ,
բայց
Սուրբ
գ
իթը
բերանը
թթուեցուցած,
նստել
էր
ուրիշ
{շատերի}
կարգում:
Շինած
էր
դահլիճի
ճակատում
մի
է
պատճառը,
որ
"
Հիւսիսափայլը
"
փուշ
է
{շատերի}
աչքին։
Բայց
միշտ
մտածում
ենք,
թէ
պատա
նին
առանձին
առանձին
նամակ
գրել,
թող
որ
{շատերի}
հետ
ծանօթութիւն
եւս
չունիմ,
ըստ
որում
ւ
իցէ
պարոնի
վրայ,
այլ
մանաւանդ
այդպէս
{շատերի}
վրայ
եւ
թող
չկարծուի,
թէ
նոցա
կարծիքնե
ցան)
բոլո՛ր
գրուածքները
ունին
եւ
ուրիշ
{շատերի},
սոցա
նման
կորստի
ճանապարհը
գնացողների
այոց
մեծ
լուսաւորիչ
տէր
Սահակի
եւ
ուրիշ
{շատերի}
մասին,
որոնք
վախճանեցան՝
ո՛չ
օրհնելու
նման
մի
վարդապետ.
Հայոց
պատմութիւնն
էլ
{շատերի}
աչքում
մի
առասպել,
եւ
ոչ
գիտութիւն
եւր
գլուխը
պապականութեան
անգութ
կացնի
տակ։
{Շատերի}
մոխիրը
ցրուեց
տարաւ
քամին
էշաֆոտների
վե
տօնեայ
մօտենալ
առիւծի
աւարին...
Այո՛,
{շատերի}
համար
իւրեանց
ճշմարտութիւնը
եւ
լուսաւոր
Ինչպէս
երեւում
է,
պ.
Պռօշեանցը
ուրիշ
{շատերի}
նման
կարծում
է,
թէ
տալիս
եմ-ը
շինւում
խնդիրը:
Այնպիսի
բարակ,
հոգեբանական
եւ
{շատերի}
աչքից
անզգալի
կերպով
թռչող
անցնող
երեւո
միայն
այդ
հուսահատությունը
կործանում
է
{շատերին}:
Մինչդեռ
միշտ
հնարավոր
է
ուղղվել,
եթե
րգական
քանքար:
Այդ
գրքի
հեղինակը
որպէս
{շատերին},
նոյնպէս
եւ
մեզ
անյայտ
է,
ըստ
որում՝
մը
որքան
դժուարին
եւ
անհնարին
է
երեւում
{շատերին},
դորա
հակառակ՝
մեզ
շատ
հեշտ:
Այստեղ
էս
նաեւ
պատուելի
Մխիթարեանց
մէջ,
որոնց
{շատերին}
ես
ինքս
պատահել
եմ,
որոնք,
բացի
Rosar
պի
վարդապետութիւն,
ինչպէս
անպիտաններից
{շատերին}
տեսնում
էի,
որ
անում
էին,
սարսափում
է
թերից
`
գոնէ՛,
եթէ
ոչ
ուրիշ
աղբիւրից,
{շատերին}
յայտնի
է,
թէ
բոլոր
աշտարակցիք
այգեգործ
եց
եւ
այնտեղ
բնակւում
էր։
Արդէն
{շատերին}
յայտնի
կը
լինի,
որ
մեք,
ճշմարիտ
եւ
ան
ենում
է
անխնայ:
Վաճառականը
շուարել
է,
{շատերն}
են
շուարել
նորա
նման։
Մնում
է
առանց
վա
Չեմ
կարող
քեզ
ուրանալ,
Ինչպէս
{շատերն}
ուրացել
են,
Որոնց
անունն
չուզեմ
տ
Կեղեւը
իւր
տարերքով:
{Շատերն}
իջան,
Ովկիանի
Խոր
յատակը
շփեցին
անր
է,
արուեստական
է,
անհասկանալի
է։
{Շատերն}
էլ,
որ
իրենց
բուն
մայրենի
լեզուի
գիտու
չ,
մնացել
են
առանց
բացատրութեան,
թէեւ
{շատերն}
էլ
բացատրված
են։
Բացի
սորանից,
ցաւում
ատենին
համար
իր
պարտքն
էր,
չըներ
նէ,
{շատերուն}
պէս
ազգատեաց
կ՚ըլլար
եւ
դժոխքը
կ՚երթար
քան
միայն
ասում
եմ,
որ
եթէ
դուք
փոքր
ի
{շատէ}
յարգում
էք
ձեր
անձը,
ապա
ուրեմն
առանց
ական
ազգութիւնը,
որ
մինչեւ
այժմ
փոքր
ի
{շատէ}
քարոզուել
է
Հայոց
ազգի
մէջ,
չէ
կարող
պ
ամենայն
տեղ
մեր
սիրելի
ազգի
մէջ
փոքր
ի
{շատէ}
երեւում
է
հոգեկան-բարոյական
շարժողութիւ
մինչեւ
այժմ
ուսանել
եւրոպացիների
փոքր
ի
{շատէ}
ազատ
օրէնսդրութիւնքը:
Անգլիական
պառ
րի
վերայ
է
այժմ
մեր
խօսքը,
ազգի
փոքր
ի
{շատէ}
գրագէտ
բազմութեան
եւ
զարգացած
մանուկներ
ում
ենք
նորա
մարմնի
կազմուածքը,
փոքր
ի
{շատէ}
հոգեբանական
տեղեկութիւնք,
վերջապէս՝
մ
րին
եւ
ուսումնական
ոճով։
Եւ
ո՞ր
փոքր
ի
{շատէ}
հասկացող
ու
զգացող
Հայը
կարող
էր
առանց
ն
համաձայնելով
հաստատելու
են
մեր
փոքր
ի
{շատէ}
ասածները։
Այժմ
Հայոց
մանուկը
Ռուսա
շեանի՝
իւր
բարերերի
յիշատակին,
փոքր
ի
{շատէ}
պարտավճար
լինի
նորա
հոգու
առաջեւ։
ափշտակելով,
շահուեցաւ
իւր
համար
փոքր
ի
{շատէ}
ազատ
կեցութեան
հնարք:
Ահա
այս
էր
պատճա
մինչեւ
այժմ
կարծում
էի,
թէ
դու
փոքր
ի
{շատէ}
ճանաչում
էիր
ինձ,
փոքր
ի
շատէ
յարգում
ւ
փոքր
ի
շատէ
ճանաչում
էիր
ինձ,
փոքր
ի
{շատէ}
յարգում
էիր
ինձ,
բայց
այժմ
հասկացայ,
օգուտը
պաշտէր:
Ամենայն
ոք,
որ
փոքր
ի
{շատէ}
ուսումն
է
ստանում,
մոռանում
է
իւր
ազգը
նոր
մարդ
չէ
մեր
ազգի
համար.
նա
փոքր
ի
{շատէ}
յայտնի
է
ընթերցող
հասարակութեանը
իւր
Յի
լ
պաշտօնական
խորհրդով,
որ
միտքը
փոքր
ի
{շատէ}
լարուած
կամ
նախապաշարուած
լինի,
չէ
սեր
իւր
հասկացողութեան
պէս
երգելով,
փոքր
ի
{շատէ}
հեռացել
են
այդ
եղանակները
յունական
գաղա
եւս
չունէր
ազգութեան
մասին,
իւր
փոքր
ի
{շատէ}
կրթութիւնը
ստացած
լինելով
մի
օտար
ազգի
մնացած
արտաքին
պատահմունքի:
Այն
փոքր
ի
{շատէ}
աշխարհակալութիւնքը
մեր
Արշակունի
թագաւո
անցը,
որպէս,
Հայերի
աչքով,
մի
փոքր
ի
{շատէ}
հարուստ
վաճառականի
գործակալ,
դեռեւս
իւ
ասկանան
մեզ,
մանաւանդ
նոքա,
որ
փոքր
ի
{շատէ}
գաղափար
ունին
կլայեկի
եւ
արճըճի
արժողու
տուեցին
վաճառականի
մօտ
աշակերտ,
փոքր
ի
{շատէ}
եթէ
եւ
անունս
գրել
գիտեմ,
այդ
ինքս
իմ
ասին
մտել
էին
նորա
մէջ:
Թէեւ
նա
փոքր
ի
{շատէ}
հասկացողութենովը
կարողացել
էր
ազատել
իւ
է
հանդիպի
մի
այնպիսի
մարդու,
որ
փոքր
ի
{շատէ}
բան
հասկանալով
ծիծաղում
էր
այս
յիմարակա
րմնացանութեան
համար։
Հայոց
ազգի
փոքր
ի
{շատէ}
իմացական
նորոգութիւնը
պիտոյ
է
կատարուէր
ը
հարկադրում
է
մեզ
հերիքանալ
այս
փոքր
ի
{շատէ}
ծանօթաբանութեամբք
այն
իրողութենների
մաս
ցին
կազմել
Հայոց
լեզուի
համար
մի
փոքր
ի
{շատէ}
մարդավայել
քերականութիւն՝
քրքրելով
Հայ
ալ
պապականութեան
Հայերի
մէջ,
որ
փոքր
ի
{շատէ}
ոտքի
տեղ
գտել
էր
Հայաստանում
դեռեւս
13-
՞թէ
արժան
էր
զրկել
զմանկտին
եւ
ի
փոքր
ի
{շատէ}
լուսաւորութենէ,
զոր
կարողք
էաք
հաղորդե
նեայք
շատ
հարճեր
պահում
էին)
եւ
փոքր
ի
{շատէ}
կարողացաւ
դղրդել
այս
սովորութեան
զօրութ
հետ,
տեսանում
ենք,
որ
հեղինակը
փոքր
ի
{շատէ}
ուշը
դարձուցել
է
լեզուի
վերայ։
Այնուամ
օգտակար
լինէին
նորան
մեր
բարեմիտ
փոքր
ի
{շատէ}
ծանօթութիւնքը
նորա
աշխատութեան
վերայ,
ասկանալի,
այլ
եւ
մեզ
իսկ,
մինչ
փոքր
ի
{շատէ}
հայերէն
սորված
ենք,
ոչ
միայն
հին
լեզու
ին
տաճկաբանութեամբ
է
գրած
եւ
մեր
փոքր
ի
{շատէ}
տաճկագիտութիւնը
տկար
է
այդ
գիրքը
թարգմա
եւել
է
Արագածի
վրայ
եւ
կամենալով
փոքր
ի
{շատէ}
տեղեկութիւն
տալ
ազգին
նորայ
մասին,
պէտ
Ենթադրում
ենք,
թէ
ընթերցողը
փոքր
ի
{շատէ}
գաղափար
ունի
էլեկտրականութեան
վրայ,
ապ
թադրուի
թէ
ֆիզիկան
ծանօթ
է
նորան
փոքր
ի
{շատէ}:
Բայց
ինչպէս
մի
անգամ
արդէն
ասացի
եր,
բայց
կենդանի
ազդը,
որի
հետ
փոքր
ի
{շատէ}
ծանօթ
ենք,
առնում
ենք
որպէս
անխարդախ
գ
մ
էր
մի
կիսախելք
մոլակրօն
մարդ՝
Յովհան
{Շատէլ}
(
Chastel)
անունով։
Յիսուսեանների
համ
կան
քաջագործութիւնը
կատարելու
ժամանակ։
{Շատէլ},
բորբոքուած,
վառուած
այս
խրատներից,
դիպուածը
փրկեց
նորա
կեանքը։
Ի՞նչպէս։
{Շատէլ}
դուրս
եկաւ
թագնուած
տեղից,
այսինքն՝
վ
որեց
թագաւորին՝
կա՛մ
դու,
կա՛մ
ես
"։
{Շատէլ}
խոստովանեցաւ,
բայց
չկամեցաւ
մատնել
իւր
ճռեց
քանդել
այն
տունը,
ուր
բնակւում
էր
{Շատէլ},
եւ
նորա
տեղում
մի
բուրգ
շինել
թագաւոր
ամենտը
գործ
դրեց
ամենավճռական
հնարներ։
{Շատէլը}
դատապարտելով
դէպի
մահ՝
միեւնոյն
ժամանա
ի
վնասակար
եւ
նստողական
կեանք,
դոցանից
{շատը}
զոհ
է
լինում
բարակացաւ
ասացեալ
տկարութե
,
եւ
շատ
գումար
հաւաքուեցաւ,
բայց
այդ
{շատը},
համեմատելով
աղքատ
եւ
սոված
բազմութեան
ասարակ
ժողովրդին
գայթակղեցուցիչ,
որոնց
{շատը},
ուում
է
տեսնելով,
չէ
կարդում
վում
է
,
մանաւանդ՝
գաղղիացւոց,
որոնց
բառերի
{շատը}
դեռ
պահում
է
իւր
մէջ
բնական
Լատին
ձայն
ոգեկան
քաղցերը
կամ
ցանկութիւնքը,
որոնց
{շատը}
դեռ
անծանօթ
եւս
են
շատ
միլիոնների,
բայ
տուղութեանց
վրայ
խօսք
ենք
բանում.
բանը
{շատի}
կամ
քչի
վրայ
չէ,
այլ
կանոնի
վրայ,
ուս
առանձին
խելք,
եւ
փակեց
նորան
Պուատուի
{Շատինիէ}
անունով
ամրոցի
մէջ,
ուր
հետեւեալ
տարու
առաքելոց
սրբոց
Թադդէ
ի
եւ
Բարթողոմեայ:
{Շատից}
քան
սակաւուց
բաբախին
սիրտք
ի
վերայ
Ձեր
քայն
Արտաշէս
"
եւ
այլ
մի
քանիսը,
որոնց
{շատիցը}
բախտի
անգթանալովը
այժմուս
զրկված
ենք,
գործից
ես
հնար
ունեցայ
տալ
ձեզ
100
000
{շատոյ}
յանդուգն
նզովեալներ:
-
Bardzo
dobž
ած
ածականը
դնելէն
ետեւ,
"
անիկայ
մեզնէ
{շատոնց}
ի
վեր
զատուած
է
"
ըսելով,
դարձեալ
նոյն
ա՜յ
ձեր
թշուառութեանը...
Այդպէս
ըլլալը
{շատոնց}
գիտէինք,
այսուամենայնիւ,
այս
օրուան
օ
ին
Բաբկէնին
ըրածը
տարուէ
տարի
նորոգելէն
{շատոնց}
դադրեցաւ,
իսկ
Մխիթարեան
համախոհաց
սեւա
սակաւաթիւ
լինելը,
համեմատելով
պէտքերի
{շատութեան},
թո՛ղ
չվհատեցնէ
ձեզ.
այն
մարդը,
որ
զ
անալը
կամ
ցածնալը
կապուած
է
այն
նիւթերի
{շատութեան}
կամ
սակաւութեան,
որոնց
հետ
կ'ենթադրուէ
լ
դրամի
արժէքը
եւս
կը
բարձրանայ
նիւթերի
{շատութեան}
չափով:
Այն
աշխարհներում,
ուր
հաս
խօսքերը:
Իմ
գլուխը
պտոյտ
է
գալիս
գործի
{շատութենից}:
-
Ես
գիտեմ
քո
հարազատութիւնը
եւ
ն
գլուխ
կացած,
բայց
յաղթուեցան
թշնամու
{շատութենից}
։
Կայսրը
մեծ
հալածանք
հանեց
առ
հասարակ
մենք
մեր
այս
գործը
այս
տեսակ
օրինակների
{շատութիւնով}
բեռնաւորելու
դիտաւորութիւնից,
որովհետե
Դադարեցաւ
կարմրագոյն
եւ
ջերմ
հեղանիւթի
{շատրուանը},
որ
այնպիսի
յորդութեամբ
դուրս
էր
զարկո
,
առանց
ջրմուղների,
առանց
մարմարոնեան
{շատրուանների}
եւ
հռոմէական
ագուգաների
վազում
է
սարի
լ
մի
օր
գնում
է
նորա
փառաւոր,
ծառերով
եւ
{շատրուաններով}
զարդարած
պալատը,
օրհնելու
նորան:
Խանը
ի
մէջ
ոսկի
եւ
արծաթ
բերողի
թիւը,
այլեւ
{շատցնում}
է
երկրագործութեան
արդիւնքի
կարօտողների
Որ
հաւատա՛յ
Աստուած,
Քրիստոս,
թէեւ
{շատք}
չեն
բաւական
":
ՄԱՐԳԱՐԷ
(
Լերմոնտո
սրբոցս
թէ
եւ
ըստ
պատմութեանն
աւանդելոյ
{շատք}
գոն
մեզ
ի
ծանօթութիւն
անուամբ
եւ
եթ,
ա
եպիսկոպոս
Սիւնեաց,
որոյ
երկասիրութեանց
{շատք}
վասն
մեր՝
համարին
կորուսեալ,
իսկ
որ
պ
-
Հին
Հայ
հեղինակների
տպագրութիւնը՝
"
{Շար}
Հայ
մատենագրաց
"
անունով
-
Արամեան
տպար
ւթեամբ
տպելու:
Այս
գործերը
տպւում
են
"
{Շար}
Հայ
մատենագրաց
"
մակագրութեամբ
եւ
բաժան
ի
հայ
մարդ
առնուր
իւր
ձեռքը
հին
լեզուով
{շարադրած}
մի
գիրք
(
իհարկէ՝
հայերէն)
եւ
սկսէր
չ
ուսեան
քարոզիչք
շարունակում
էին
իւրեանց
{շարադրած}
Աւետարանի
քարոզութիւնը։
Այս
քարոզիչքը
Անանիայից
քո
այս
նամակում
մանրամասնորեն
{շարադրածի}
համար,
Հուսով
եմ,
որ
առաջիկայում
էլ
ի
դեպի
կախարդական
գավազանը:
Իմ
ամբողջ
{շարադրածից}
պարզ
է,
թե
ես
ինչ
ուղղություն
եմ
բռնել
դ՝
տպեսցի
թ,
եւ
զայլն:
Միթէ
տպարանն
{շարադրե}
՞
յինքենէ
զնոր
պարբերութիւնս,
եւ
զո՞
կա
նպատակ
գրութեանս
է
այս.
ի
բազմաց
հետէ
{շարադրեալ}
եմ
"
զՄարդեղութիւն
Քրիստոսի
",
որպէս
ե
թենէ
վարուց
նորա,
որ
պահի
'ի
նոյն
վանս
{շարադրեալ}
'ի
Հ.
Մատթէոս
վարդապետէ
Եւդոկիացւոյ
ձե
ինձ:
Ձեզ
հայտնել
էի
մասնավորապես,
որ
{շարադրել}
էի
մի
գիրք
"
Մինին
խոսք,
մյուսին
հարսն
,
ինչպես
ինձ
թվում
է,
հեղինակը
լիովին
{շարադրել}
է
իր
հայացքն
Անգլիայի
կամ
անգլիացիների
զվի
արմատական
բարեփոխության
մի
փորձ
",
{շարադրել}
հնի
քայքայման
եւ
նորի
կազմավորման
ընթաց
ածում
է
առանց
կարիքի
եւ
առանց
խտրության
{շարադրել}
նոր
լեզվի
համեմատական
քերականությունը՝
ղարկէի
մի
նամակ,
որ
հօրեղբօրիցս
ծածուկ
{շարադրել}
էի
եւ
շատ
հաւատացած
եմ,
որ
կ'ուրախանար
կական
(
jargon!)
լեզուով
պիտոյ
էր
գիրք
{շարադրել}
կամ
օրագիր
տպել:
Եւ
ո՛վքեր
են
կռուողքը
:
-
Տպագրութեան
սխալանք
են,
գրաշարը
{շարադրել}
է
այն
բոլոր
կտորները։
-
Ոչ,
պարոն
րդից։
Մի
այդպիսի
հեղինակի
սիրտ
տուել
է
{շարադրել}
կամ
թարգմանել
մի
գիրք,
նա
կատարում
է
ի
հետ
միասին
սկսեցին
երգել
այս
տաղը,
որ
{շարադրել}
էր
յատկապէս
այս
դիպուածի
համար
պ.
Նաեն
մութիւնը
դաս
էր
տրւում
այն
գրքերով,
որ
{շարադրել}
էին
Յիսուսեանք՝
խանգարելով
բոլոր
իրողո
դորա
նման
արժէք:
Անշուշտ,
հեղինակը
չէ
{շարադրել}
նորան
`
նա
առնում
է
ազգի
հասկացողութիւն
ած
են
Պ.
Ոսկանեանին
յանձն
առնուլ
միայն
{շարադրելը}:
Ազնիւ
Հայը,
զոհելով
իւր
ժամանակը,
կ
ежил)
հին
լեզվով,
հին
ձեւով
իր
մտքերը
{շարադրելու}
շրջանը
եւ
սկսել
է
գործածել
նոր,
վայրի
..:
Մեր
Բուբանդուսը
իրաւ
որ
տեղեակ
է
{շարադրելու}.
մինչեւ
այժմ
վիպասանական
գրուածները
սո
նում՝
Օրացոյց
եւ
զանազան
գուշակութիւնք
{շարադրելու}
համար։
Նայելով
բաների
հանգամանքներին
ն
ետոյ
մեծ
արդիւնք
ցոյց
տուեց
Կարգին,
եւ
{շարադրեց}
երեխաների
համար
մի
կրօնագիտութիւն՝
խիս
ղացան
հասկանալ։
Նա
մի
թշնամանող
տետրակ
{շարադրեց}
Կայսրի
վերայ
եւ
տարածեց
ժողովրդի
մէջ։
ամանակը
Համալսարանի
Սենտիկ
էր,
մի
գիրք
{շարադրեց},
որով
ապացուցանում
էր
Յիսուսեանների
քա
սեանը
Մադրիտի
մէջ
Ֆիլլիպպ
IIի
հրամանովը
{շարադրեց}
մի
գիր՝
"de
Rege
et
Regis
Institutione"
ոց
հոգեւոր
կառավարութեան,
զխնդիրս
զայս
{շարադրեցի},
պարզագրեցի
եւ
ստորագրեցի:
Միքայել
նոր
որգոստային:
Ի
սմին
խնդրոյ
զոր
{շարադրեցի}
եւ
պարզագրեցի
ես,
խնդրագործ
Միքայէլ
ջա
Այն
"
Մարդեղութիւն
Քրիստոսի
",
զոր
{շարադրէի}
ի
վարժատան
Պատկանով
քահանայի,
ի
կատար
՝
"
Արեւմուտքի
"
թէ՛
հիմնադրերի
եւ
թէ՛
{շարադրողի}
ջանքը
եւ
աշխատանքը
ունայնացնելու
համար
լի
երդմնագիր,
-բոլորովի՜ն
արժանի
նորա
{շարադրողներին},
-
եւ
հրաժարուիլ
իր
սրտի
վկայութիւնից
ե
սիացի
Գեներալ
Պրօկուրօր
Դէ-Մօնկլարը
իւր
{շարադրութեան}
մէջ
"
Compte
rendu
des
constitutions
de
թղթերը
կնքուեցան։
Հենեար
Յիսուսեանի
մի
{շարադրութեան}
մէջ
գտանուեցան
այնպիսի
խօսքեր,
որ
անար
ոճեր
եւ
դարձուածներ
չէ
պիտոյ
դնենք
մեր
{շարադրութենների}
մէջ
Խորենացուց
եւ
Յովհաննէս
Կաթողիկոսից
ուցուեցաւ,
որ
երկու
Յիսուսեանք
իւրեանց
{շարադրութենների}
մէջ
թոյլ
էին
տալիս
շնութիւն
ու
անառակու
ր
ամբողջ
գրուած
գտանւում
է
Paolo
Sarpiի
{շարադրութենների}
մէջ
"
Histoire
du
concile
de
Trente
"
(
աղաքից։
Իւրեանց
այն
ժամանակներում
տպած
{շարադրութեններից}
մինի
մէջ
Յիսուսեան
աբեղայք
ասում
են,
թ
Մաքիաւելական
եւ
դատապարտել
էր
նորան
իւր
{շարադրութեններից}
մինի
մէջ,
հրամայեց
դահճի
ձեռքով
այրել
է
կրիտիկա.
ամենայն
մարդ,
կարդալով
մի
{շարադրութիւն},
արդէն
կը
հասկանայ
բանի
զօրութիւնը,
մ
,
եթէ
մի
սատանայ
կերաւ
մի
որպիսի
եւ
իցէ
{շարադրութիւն},
իսկոյն
անյայտանում
է
աշխարհի
երեսից
ա
մնաւորութեանը.
նա
սորանից
յառաջ
եւս
մի
{շարադրութիւն}
էր
գրել,
որի
մէջ
շատ
հասուն
բանականութ
գեղեցիկ
են
այդ
օրհնութեան
գրերի
ոճը
եւ
{շարադրութիւնը}:
'Ի
սուրբ
եւ
Աստուածընկալ
դրանէ...
իչքը,
Իգնատիոսը
այս
միջոցին
գրել
է
իւր
{շարադրութիւնը},
որ
յայտնի
է
անունովս
"
Հոգեւոր
Վարժու
ուան
մահճի
մէջ,
նա
դեռեւս
թելադրեց
իւր
{շարադրութիւնը}
՝
"
Հնազանդութեան
օգտակարութեան
մասին
"
շտօն
ունէր:
Այս
դեւը
անգիր
գիտէր
բոլոր
{շարադրութիւնների}
անունները,
կարող
էր
մանրամասն
ասել
բոլ
ացել
եմ,
միտքս
գալիս
է,
բաղանդիստների
{շարադրութիւնների}
մէջ,
որ
այդ
աչքդ
երեւելի
Պետրոս
անապատ
անւում
էր,
որ
երկու
Յիսուսեանք
իւրեանց
{շարադրութիւնների}
մէջ
թոյլ
էին
տալիս
շնութիւն,
անառակութ
ար
եւ
այլն։
Զնոյն
ճանապարհ
կալաւ
եւ
'ի
{շարադրութիւնս}
լեզուին
Հայոց,
ունելով
զայն
ոճ
Եւրոպաց
եկեղեցական
երգք
ի
զանազան
դէպս:
Յարձակ
{շարադրութիւնս}
նորա
զառաջին
տեղի
ունի
"
Գիրքն
կոչեցեալ
ակիդ
եւ
մերային
եւ
օտարք՝
ասացեալ
են
ի
{շարադրութիւնս}
իւրեանց
զնախնական
երգոց
եւ
դեռ
ի
մէջ
բե
ւը,
-
լաւը
չկարողացայ
գտնել.
իրաւ
է,
{շարադրութիւնքը}
բաւական
հին
բաներ
են,
բայց
դորա
փոխանա
նան
թթու
դէմքով.
-
ինձ
հարկաւոր
չեն
քո
{շարադրութիւնքը},
այլ
ցանկալի
է
իմանալ,
ինչպէ՛ս
վերջաց
կարելի
է
հավատալ
եզվիտներին,
երբ
նրանք
{շարադրում}
են
16-րդ
եւ
հետագա
դարերի
պատմությունը
դկային
հոգու
թռիչքի
վերայ.
մի
խօսքով՝
{շարադրում}
է
"
Բնաբանութիւն
"
(
Physiologia)
ուսա
ով
տեսակցության
կամ
ավելի
պարզ
խոսքերով
{շարադրված}
նամակիդ,
ես
առայժմ
ինձ
մոտ
եմ
թողնում
նուրբ
խնդիր
է:
Լեզուն
տրակտատ
չէ՝
չի
{շարադրվում}:
Լեզուն
օրենք
չէ՝
չի
հրամանագրվում:
ատ...
"
Յետո՞յ,
մի
ամբողջ
գայլի
{շարական}:
Հարաւ
հիւսիսից
փոշի
բարձրա
չարանաց
Տեառն
'ի
մարմնի
քում
կրեցեր
"
(
{Շարական}
)։
§
51.
Բնագրում
ասած
է.
"
Քանզի
հաշուատեսքը
տաղ
չէին
թողնում,
մեղեդի,
{շարական}
չէին
թողնում,
որ
չերգէին...
Սովորաբ
ք
մի
առ
մի
յիշատակին
ի
յառաջաբանութիւնս
{շարականաց}
տպելոց
յորում
եւ
իցէ
տեղւոջ,
եւ
զճառ
ի
ւր
վարդապետ
Կեչառացի,
երգիչ
եկեղեցական
{շարականաց}
։
Հայկականս
դպրութիւն
կենագործեալ
յո
,
նոյն
խորովածը,
նոյն
պատիւը,
տաղը
եւ
{շարականը},
հետեւաբար
եւ
նոյն
վկայութիւնը
"
ստորա
լինելու,
էնդուր
համար,
որ
ժամագիրքը,
{շարականը},
տաղարանը
եւ
այլ
այսպիսիք
միմիայն
քահա
նը
պիտոյ
էր
ներս
բերել:
Բացի
սորանից,
{շարականները}
կամ
եկեղեցական
երգերը,
որ
լսում
ենք
այ
ուել
ինձ:
-
Եկեղեցական
երգերի
կամ
{շարականների}
մասին
ի՛նչ
է
ձեր
կարծիքը:
-
Նոցա
բ
մինչեւ
տասներեքերորդ
դարը
յաւելանում
է
{շարականների}
թիւը:
Մեր
թարգմանիչքը
ստացան
Յունաստան
նորհալու
ընդհանրական
թղթերից,
հոգեշարժ
{շարականներից}
կամ
այլ
աշխատութեններից:
Մեք
բողոք
ութիւնը
Չափուի
նորա
տակառով.
{Շարան}
ո՞վ
է,
Ֆոյլը
ի՞նչ
է
Մէկ
խօսքով
իմ
ոցուած
է
զանազան
կողմից,
Արիւն
ու
{շարաւ}
կթափի
երակից.
Լուա՛,
մաքուր
ջուր
ուլներից,
մեք
համեմատում
ենք
այն
նեխած
{շարաւի}
հետ,
որ
այսքան
դարերով
հաւաքուել
է
հայ
ողջոյն
ընթացս
գրուածոյն
իբրու
ընդ
մի
օղ
{շարեալ},
առ
եւ
ո՛չ
մի
հեղինակ
գտանեմք,
թո՛ղ
զ
":
Անխորհուրդ
եւ
սերտած
բառեր,
որ
{շարել}
է
միմեանց
քամակից։
Մինը
հարցանէ,
թէ
Հ
րերը...
Հրաւիրում
ենք
կեղծաւորները
{շարել}
իւրեանց
գործարանքը
եւ
արդարացնել
Բէգզադ
,
եթէ
չէ
կարելի
նորում
միմեանց
քամակից
{շարել}
ասիական
փքուռոյց
հռետորութեամբ
նոյնանշա
բառ
ուսանելով
ծուռ
ու
սխալ
միմեանց
մօտ
{շարել},
համարում
էին
իւրեանց
անձը
Խորենացի
ու
յդպէս
է,
ուրեմն
եւ
պէտք
է
հին
ձեւի
տակ
{շարել}
եւ
կապակցել,
թէեւ
նոր
հոլովներով,
այժ
մինչեւ
Դանուբ,
մինչ
այն
մեծ
գետը
{Շարելով}
դէպի
առաջ
գալիս
է
զօրքը:
Ծռծռում
ւք
պատասխանեցաք
ըստ
ներելոյ
ժամանակին,
{շարեն}
ըզգրքոյկ
վարդապետին
Գաբրիէլի
՚ի
համար
հ
ողորմեցաւ
երեսիս
ջրին:
Վառեցի
կրակը,
{շարեցի}
քուրայի
մէջ
զանազան
մետալներով
լցրած
հո
ւ
ծիծաղաշարժ,
Փորերս
փոյթ
չէ
թող
{շարժ}
գան։
Հանգստութեան
միջոցին,
ետո
ինչ
որ
մնացել
է,
ի
հայտ
բերե,
թե՛
{շարժական}
եւ
թե՛
անշարժ,
եւ
այս
բոլորը,
ինչպես
գործութիւնքը.
մի
խօսքով,
այդ
մարդը
մի
{շարժական}
գահ
է
սատանայի
եւ
բոլոր
դժոխքի
զօրութեա
սրտի
քում
ոչ
տուաւ՝
Զոր
սիւք
ասես
{շարժական}.
Զի
Տէր
զայն
քեզ
զլացաւ,
գի
մէջ
եւ
կարո՛ղ
էին
սեպհականել
ինքեանց
{շարժական}
կամ
անշարժ
կայք
ու
կալուած։
Սորանով
պա
անվի
քաղաքին,
քաղաքը,
այդ
բոլորի,
թե
{շարժականի}
եւ
թե
անշարժի
արժողութենից
կհատուցանե
մ
տ
զօրութեան
կտակին,
որով
բովանդակ
կայք
{շարժականք}
եւ
անշարժք
բաժանին
ի
վեշտասան
մասունս,
ում
է
այդ
գործողութեան
դիտաւորութեան
եւ
{շարժառթի}
համեմատ։
Խորհուրդը
կամ
շարժառիթը
է
մի
տպուել
են
Մխիթարեանց
ձեռքով
այս
կամ
այն
{շարժառթի}
ազդեցութեան
տակ,
բայց
այդ
գործունէութե
ը
լինէր
նոցա
համար
մի
նոր
զարկ,
մի
նոր
{շարժառիթ}
յառաջադիմութեան:
_______
Մի
այ
դրութիւնը
աշխարհի
երեսին,
արդէն
մի
մեծ
{շարժառիթ}
է
այսպիսի
անձնազոհ
օգնութենների,
եթէ
մ
ի
գրուածքը
ծայր
ի
ծայր
կարդալով,
երկու
{շարժառիթ}
տեսանք,
որ
կարապետել
են
Պարոնին
դէպի
ա
ատենագրական
գործունէութիւնը
ունէր
երկու
{շարժառիթ}.
մինին
հետեւելով՝
աշխատում
էին
հաճոյա
մատենագրական
գործունէութիւնը
ունի
երկու
{շարժառիթ},
ինչպէս
ասել
ենք,
եւ
այդ
շարժառիթքը
ա
անգամ
Ձեզ
եւ
ինձ
միմեանց
հետ
ծանօթացնող
{շարժառիթ}
նամակովս:
Թէպէտ
եւ
ես
ի
վաղուց
հե
կողմից
ճշմարտութեան
դրօշակը
բարձրացնելը
{շարժառիթ}
եղաւ
մեր
վերայ
քանի
մի
կամակոր
մարդերից
Մի
մարդու
առաքինի
կամ
վատթար
լինելու
{շարժառիթը}
գտանւում
է
նոյն
այդ
մարդո՞ւ
մէջ,
թէ
նո
:
Ի՞նչ
է
այդ
մարդերի
այսպիսի
ուղղութեան
{շարժառիթը},
ի՞նչ
է,
որ
այդպէս
հաստատ
պահում
է
դո
ազգից
կարող
էր
առաջարկել
ինձ:
Այն
{շարժառիթը},
որ
ստիպում
է
սուտ
ազգասէրներին,
նուի
Չ.
Ֆոքս
":
Երկրորդ
եւ
աւելի
բթամիտ
{շարժառիթը},
պաշտպանել
չարագործ
Պօղոսը
եւ
պահպանել
ը,
անշուշտ,
կամելով
վարագուրել
գրելու
{շարժառիթը},
այնուամենայնիւ,
այսօր
արեւի
պէս
յայտ
գը,
մեր
բոլորի
կենդանութեան
աղբիւրը
եւ
{շարժառիթը}
։
Արի՛ք,
ուրեմն
խառնենք
մեր
աղօթքը
Աստ
ւնը։
Ինչպէս
եւ
եղած
լինէր
այդ
բանի
{շարժառիթը},
այսքանս
ստոյգ
յայտնի
է,
որ
1712
թուա
ան
եւ
բանական
գործունէութեան
աղբիւրը
եւ
{շարժառիթը}
։
Այսչափ
կրօնի
վերայ։
Մեր
խորհուրդ
լով
եւ
իմաստասիրելով
այս
գործունէութեան
{շարժառիթը},
առաւել
արդարացի
կերպով
կարող
է
գնահատ
ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՑ
ՄԱՏԵՆԱԳՐԱԿԱՆ
ԳՈՐԾՈՒՆԷՈՒԹԵԱՆ
{ՇԱՐԺԱՌԻԹԸ}
Նախընթաց
գլխումը,
խօսելով
Մխի
եան
եւ
շարժառթի
համեմատ։
Խորհուրդը
կամ
{շարժառիթը}
է
մի
հոգի,
որ
ձգում
է
գործը
որպէս
մարմ
մի
անցողական,
կամ
լաւ
ասել,
րոպէական
{շարժառիթի}
ազդեցութեան...
Մինչդեռ
Շահումեանց
նց
մտածելու
եւ
իւր
գործի
հետեւանքից
կամ
{շարժառիթից}
մի
տպաւորութիւն
ներս
ընդունել
իւր
հոգու
,
բայց
էապէս
հիմնուած
լինելով
նիւթական
{շարժառիթների}
վերայ,
աշխատում
էր
յանձն
առնուլ
ամենայ
այս
կրօնական
վէճերի
պատճառով,
շատ
մեծ
{շարժառիթք}
են,
որ
նստիս
ու
լաս,
մինչեւ
որ
թաղման
զգի
բուն
օգուտը
եւ
նորա
յառաջադիմութեան
{շարժառիթքը}
։
Խնդրում
ենք
այդ
պարոններից,
որ
բամբասե
ան
գործունէութիւնը,
այս
գործունէութեան
{շարժառիթքը}
դէպի
մեր
ազգը,
նորա
ներկայ
դրութիւնը,
Անցանենք
այժմ
քննել
այս
գործունէութեան
{շարժառիթքը}
։
Դ.
ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՑ
ՄԱՏԵՆԱԳՐԱԿԱՆ
ԳՈ
գործունէութիւնը՝
քննելով
յառաջուց
նորա
{շարժառիթքը}
։
Մեք
հանդիպեցանք
Մխիթարին
Հայաստան
նական
գործ։
Մատենագրական
յառաջ
խաղալու
{շարժառիթքը}
Մխիթարեանց
ձեռքով,
Մխիթարի
մահից
եւ
նո
կու
շարժառիթ,
ինչպէս
ասել
ենք,
եւ
այդ
{շարժառիթքը}
անմիջական
հետեւանք
են
Մխիթարեանց
ճիզուի
կը
քննենք
նոցա
գործունէութիւնը
եւ
սորա
{շարժառիթքը},
յետոյ
ցոյց
կը
տանք
այդ
միաբանութեան
յա
արող
առաքինի
դառնալ,
նորա
առաքինութեան
{շարժարանը}
գտանւում
է
դաստիրակութեան
եւ
կրթութեան
դհանրութեան,
որ
է
ազգի
հիմքը,
լծակը,
{շարժարանը}:
Ընդհանրութիւնը
կ'ապահովուի,
քանզի
զօ
իք
աբեղայից,
յայսոցիկ
բանաւոր
պատճառաց
{շարժեալ}
նորա
ի
թշնամութիւն
ընդ
իս,
քանզի
ո՛չ
ո
որպէս
ծայրագոյն
քահանայապետ,
մանաւանդ
{շարժեալ}
ի
զգացմանց
սեպհական
եղելոց
հարց,
քան
հ
ապետեան
Սալթիկեանց
Խ
ն
դ
ի
ր
{Շարժեալ}
ի
քրիստոնէական
բարեպաշտութենէ,
բերեալ
լրացեալ
երեսփոխանութեան,
որպէսզի
նոքին
{շարժեալ}
յազգասիրական
ոգւոյ
դէմ
դիցեն
չուել
'ի
Հ
լեռնէ.
Մարգարէն
զայս
ասէ,
{Շարժեալ}
ի
Քումմէ
Հոգւոյ:
Կարկեցան
ե
ս
եւ
մուսայն
ոչ
երբէք
մերձենայ,
եթէ
ոչ
{շարժեալ}
ի
հանգամանաց
եւ
ի
զօրութենէ
գործոյն:
Բ
տճառը,
բայց
հազիվ
թե
կարողացել
էի
ոտքս
{շարժել}
տեղից
եւ
ահա
բազմության
գլխի
վերա
շողաց
ւթեան,
մինչեւ
զգացող
մարդերի
արտասուքը
{շարժել}...
Լամարթինի
կեանքը
անցած
է
եւ
անցնում
րան
յաջողեցաւ
մինչեւ
ամենավերին
աստիճան
{շարժել}
այս
ուսանողի
վառ
երեւակայութիւնը,
իսկ
ցն,
իսկ
միւս
այլ
որ
ինչ
եւ
գտանիցի
ինձ
{շարժելի}
ըuտատ,
թէ
նաղդ
դրամ
իցէ,
թէ
վաճառելի
լի
շարժուն
իր
եւ
թէ
թալապներ,
զամենայն
{շարժելի}
իրսն
յիւրում
ժամանակի
վաճառեսցեն,
թալա
բած,
Իւր
թոռների
առաջեւ,
Թառամ
գլուխը
{շարժելով}
Մեղքերն
յայտնեց
բացերեւ:
"
Կեանքիս
ան
,
-
ասաց
Շամիլը՝
կարեկցութեամբ
գլուխը
{շարժելով},
-
վկայ
է
Մարգարէի
մօրուքը,
որ
մոլորո
Իւր
թոռների
առաջեւ,
Թառամ
գլուխը
{շարժելով}
Մեղքերն
յայտնեց
բացերեւ:
ղաց
ուսերի
վրայ,
գովելու
համար
ձեռները
{շարժելով}
եւ
կցկտուր
ձայներ
հանելով,
թռչկոտում
ե
ահական
զօրութիւնը,
կեանքը,
որ
անդադար
{շարժելով}
՝
առ
ու
տուրի
մէջ
էր
այդ
ներգործողների
Շահումեանցը
առանց
խօսքի,
միայն
գլխի
{շարժելովը}
շնորհակալ
լինելով
Թիւթիւնճի-օղլուցը,
ա
ստի
եւ
կարող
միմիայն
մեր
հեգնական
ժպիտը
{շարժելու}.
միւս
կողմից
շատ
աւելորդ
չէ
յայտնել,
դղրդում
էին,
բայց
շատ
անզօր
գտանուեցան
{շարժելու}
մարդերի
սիրտը,
խնայելու
կիսակենդան
մնա
ւմ
են
ինձ:
Նրանց
թվարկումը
քո
նամակում
{շարժեց}
իմ
ժպիտը.
դու
գրում
ես՝
"
քո
բարեկամն
Հնչեց
ահա
քնար
քաղցրախօս,
{Շարժեց}
երկինք
ու
գետին,
Արարատից
դէպ
Արա
դրդելով
դէպի
այնպիսի
ահաւոր
բարկութիւն
{շարժեց},
որ
ջրհեղեղ
անէր
բովանդակ
երկրի
երեսը
ատների
մէջ։
Այս
խիստ
ու
կոշտ
վարմունքը
{շարժեց}
Ֆրանսիացոց
ատելութիւնը
դէպի
Յիսուսեան
ա
ր
բոլորովին,
խաղաղ
քամին,
որ
հազիւ
թէ
{շարժեցնում}
էր
ծառի
ամենաթեթեւ
տերեւը,
զովացնում
է
նան,
-
վերջը՞:
-
Սորանից
յետոյ
ես
{շարժեցուցի}
եւ
մի
այլ
ազգ,
որ
ապահով
բնակւում
էր
հ
կից
լինիս
ինձ,
թո՛ղ
գոնէ
իմ
Հայութիւնը
{շարժէ}
քո
սիրտը
եւ
հոգին:
Ես
որդի
եմ
մի
անբաղ
զիւ
կարողացան
նորա
քարացած
սիրտը
ի
գութ
{շարժէլ},
որ
խնայէր
բովանդակ
հին
աշխարհի
մայրաք
գերմանացոց
հետ,
մինչ
չէ
կարելի
նորանց
{շարժէլ}
ու
դղրդել...
Բարեհաճեցէք
տեսանել,
ա
ինչ
սովորութիւն
ա
տո՛
":
Մեզ
շատ
{շարժէլ}
է
Աշտարակի
կանանց
ջերմ
կրօնասիրութիւնը
րովհետեւ
կամենում
էք
իմանալ,
ձեր
սիրտը
{շարժէլու}
համար
կ՚ասեմ
ձեզ
մի
քանի
խօսքեր,
եթէ
դ
ա
դիմակ
զիւր
թոյլ
կուրծ:
Եւ
յի՞նչ
{շարժի}
բնութիւն,
Զի՞նչ
օրէնք,
ո՞վ
հեղին
ՄՈՒՍԱՅԻՆ.
Մուսա՛,
գողտրիկ,
{շարժի՛ր}
անոյշ,
Հա՜ր
եօթնաղի
քնարը,
Ուր
սառուցնե
միշտ
ճնշում...
{Շարժի՛ր}
Մուսա՛,
Արարատի
Որդւոյ
ձեռի
քընար
մի
փոքր,
-
աշխատի՛ր,
հոգիս,
փոքր
ինչ
{շարժի՛ր},
հոգա՛...
-
Աշխատում
եմ,
վազու
աստաններու
սիրտ
չունիմ
եւ
մեջտեղի
եղածը
{շարժիլ}
տավա
տալապայի,
մնաց
որ
պատշաճ
բան
էլ
չ
դուրս
է
տալիս
նիւթեր
եւ
քանի
որ
կարող
է
{շարժիլ}
եւ
այս
գործողութիւնը
կատարել,
նա
ունի
ութիւն
չունենալով
պիտի
ուրիշ
զօրութեամբ
{շարժին},
վարձկան
են
այդ
զօրութեան:
Նոցա
շահը
Որ
չը
տրուեց
սրտիդ
հեզ,
Ինչ
կոչում
ես
{շարժիչ}
հով.
Այն
զլացաւ
Տէրը
քեզ,
Զի
թէ
սրտիդ
եւ
երիվարք
հրեղէնք...
եւ
վերացաւ
Եղիա
{շարժմամբ}
յերկինս
"
(
Չորրորդ
Թագ.,
գլ.
Բ,
հա
ագեղ:
-
Երանութի՜ւն
խելայեղ...
Զի
այդ
{շարժման}
ժամանակ
Հեշտին
`
անօթն
ընտրութեան
Եռ
էր
լայնարձակ.
Հազար
պչրանքով,
քնքուշ
{շարժմունքով},
Ձկնորս
էր
որսում,
սրտով
համարձակ
ի՛ր
ինձ:
Դու
մեքենայ
ես,
եւ
ես
եմ
քեզ
{շարժող}
զօրութիւնը
":
Մեր
բառարանի
մէջ
հնազանդ
ովնաթանեանցի
տեսութեամբ,
բոլոր
աշխարհը
{շարժող}
եւ
կառավարող
ուժը
եւ
զօրութիւնը
էր
արծա
։
Այդ
պատճառով
եւս
մատենագրութեան
յառաջ
{շարժող}
զօրութիւնը
բղխում
է
ոչ
մի
աղբիւրից,
ին
եզու
ասի
էապէս
այն,
որ
կենդանի
է,
յար
{շարժողական}
ինչ
մի
խօսուն
եւ
ձայնաւոր
ի
շրթունս
ազգ
քը
երբեմն
հարիւր
հազարներ
իւր
ձեռքի
մէջ
{շարժողը}
դառն
աղքատութեամբ
կնքում
է
իւր
կեանքը,
խանակում
է
կենդանութեամբ
եւ
մշտնջենական
{շարժողութեամբ}
։
Աղբիւր
լինելով
ամենայն
բարոյականութեա
ւնը
դադար
չունի,
նա
գտանւում
է
անդադար
{շարժողութեան}
մէջ,
որ
է
նորա
կեանքը.
աշխարհի
երեսին
տարբերութիւնքը:
Այո՛,
գործունէութիւնը
{շարժողութեան}
հետեւանք
է,
եւ
առանց
շարժողութեան,
չկ
իւնը
շարժողութեան
հետեւանք
է,
եւ
առանց
{շարժողութեան},
չկայ
գործունէութիւն:
Ուր
չկայ
գործու
ւթեամբ
գործ
դնելով
Ֆրանսիոյ
յեղափոխական
{շարժողութեան},
խաչակիր
արշաւանք
քարոզեց
ֆրանսիական
ա
խանգարուի,
հանգիստ
չէ
տալիս
Հեգելին:
{Շարժողութեան}
ոգին
մտաւ
նաեւ
Անգլիայ,
որ
անհողդողդ
պ
ւեմ։
Առաջին
կարգը
անուանել
եմ
"
օրագիր
{շարժողութեան}
",
երկրորդը
`
"
հակառակութեան
",
երրո
այն
կողմը,
որտեղից
լսել
էի
աղաղակը
կամ
{շարժողութեան}
ձայնը,
այն
սիրած
աղջիկս,
ուրուականի
պ
որ
մինչեւ
այժմ
ճանաչել
էին
աղբիւր
յառաջ
{շարժողութեան}
մի
տեղից
դէպի
մի
այլ
տեղ,
վազում
է
անհ
նոքա,
որ
եւ
այսպէս
թափանցիկ
մարմիների
{շարժողութեան}
համար
եւս,
հարկաւորեցաւ
հարուստ
ժամանա
դուրսից
միայն
գործունէութիւն
ցոյց
տուող
{շարժողութեան}
տակ
պահուած
է
սարսափելի
անգործութիւն
եւ
ի
Տէրութիւն՝
առանց
շնչառութեան,
առանց
{շարժողութեան},
զրկուած
կեանքի
ամենայն
նշաններից։
անց
կատարելագործութեան
համար
(
մանաւանդ
{շարժողութեանց}
մէջ),
այլեւ
իւրեանց
խիստ
բարոյականութ
ընկնում
էի
մտածութեան
մէջ,
յանկարծ
մի
{շարժողութենից},
մի
աղաղակից
դուրս
գալով
այդ
խոր
մտածո
հասկանալ
կամելով
նորա
միտքը
նորա
դէմքի
{շարժողութենից}:
Նոցա
ձեռքի
թաթերը,
չոր,
ինչպէս
ո
տճառ
էր
եղել
այդ
ցնցողական
եւ
անգիտակից
{շարժողութեններին}:
Մեք,
վաղ
ուրեմն,
գուցէ
շատ
յառաջ
պէս
զի
կեղակարծ,
այսինքն՝
խաբեբայական
{շարժողութենով}
դադարեցուցանեն
նորա
ճշմարիտ
աճեցականութ
լաւ
է,
եւ
ինչ
հարկաւոր
է
ձեզ
կեանք
եւ
{շարժողութիւն},
դուք
մեր
ձեռքումը
պիտոյ
է
լինիք
որպէս
ից,
ուր
պահանջւում
է
գործունէութիւն
եւ
{շարժողութիւն}
եւ
ձգելով
մի
գաղտնածածուկ
վերացականութե
ն
մէջ,
ուր
դադարած
էր
ամենայն
կեանք
եւ
{շարժողութիւն},
եւ
ուր
խոստովանուած
կեանքը
էր
մի
անշա
ր
ազգի
վիճակը:
Մեզ
հարկաւոր
է
կեանք
եւ
{շարժողութիւն},
հարկաւոր
է
յոյս
ունենալ
մեր
անձին
եւ
տեղ
Հայերի
մէջ
երեւում
է
այժմ
փոքրիշատէ
{շարժողութիւն}:
Ազգը
եւ
ազգութիւնը
ասես
թէ
կամաց
կամա
մէջ
երեւում
է
մեծ
գործունէութիւն,
մեծ
{շարժողութիւն},
եւ
այն
ազգը,
որ
չկամէր
ինքնուրոյնաբա
:
Ուր
չկայ
գործունէութիւն,
ասել
է
չկայ
{շարժողութիւն},
իսկ
ուր
շարժողութիւն
չկայ,
այնտեղ
կե
ւն,
ասել
է
չկայ
շարժողութիւն,
իսկ
ուր
{շարժողութիւն}
չկայ,
այնտեղ
կեանք
չկայ,
այնտեղ
թագաւ
Ի՛նչ
է
կեանքը:
Կեանքը
է
անդադար
{շարժողութիւն},
նիւթերի
անդադար
փոխանակութիւն
եւ
անձն
փոքր
ի
շատէ
երեւում
է
հոգեկան-բարոյական
{շարժողութիւն}
եւ
դէպի
լոյսը
ձգտողութիւն,
մինչ
հանդիս
նի
մէջ
երեւում
է
մտաւորական
եւ
կենսական
{շարժողութիւն}
։
Մեր
առ
ի
սրտէ
երախտագիտական
շնորհ
մի
ներհուն
նաւուղիղ:
Այդ
մեքենային
մի
{շարժողութիւն}
եւ
դէպի
մի
նպատակ
ձգտող
ընթացք
տալու
հա
ութիւնը,
այլ
մի
տեսակ
կատաղի
ցնցողական
{շարժողութիւն}:
Եթէ
մի
օտար
մարդ
նկատէր
հեռուից
այս
տ
որպէս
մի
գործարանաւոր
էակի
մէջ
կեանք
եւ
{շարժողութիւն},
արդեօ՞ք,
արեգակի
տարեկան
շրջանառութի
իրականը։
Այս
գլխի
մէջ
պիտոյ
է
տեսանենք
{շարժողութիւն}
Հայկական
մատենագրութեան
մէջ։
Հայոց
հնա
այոց
հնախօս
լեզուն
իւր
վերստին
կեանք
եւ
{շարժողութիւն}
ստանալու
համար
պարտական
է
Մխիթարին,
որ
ի
տակից։
Այստեղ
կեանք,
կենդանութիւն,
{շարժողութիւն}
եւ
այլն
եւ
այլն,
որ
ասում
ենք,
այդ
բո
րիկ
հոգու
խաղաղութիւնը,
ծառի
տերեւների
{շարժողութիւնը}
կայծակնաբեր
որոտմունքի
նման
բան
է
այդ
մ
տի
որոնենք
անդադար
գործականութեան
մէջ.
{շարժողութիւնը},
ինչ
կերպով
եւս
յայտնուի
մարդկութեան
մ
նախազգացութիւն,
թէ
այդ
տիեզերական
նոր
{շարժողութիւնը}
տարածուելով
առաւել
եւ
առաւել
կարող
է
ճա
ու
մաշելով
այդ
աշխարհների
ամենայն
ազատ
{շարժողութիւնը}
։
Զարմանալի
է
ճակատագրի
կամեցողութ
վրդի
մտաւոր
աճեցականութիւնը
եւ
կենսական
{շարժողութիւնը},
ինչպէս
կը
տեսանենք
յետոյ
մանրամասն։
մի
ատամը։
Այնպէս
շուտ
կատարուեցաւ
այս
{շարժողութիւնը},
Պալատականք,
որ
կային
տիկինի
տան
մէջ
սեցնում
կամ
այլայլում.
այլ
լեզուի
ամեն
{շարժողութիւնը},
դէպի
որ
կողմը
եւ
լինի,
լինում
է
որպէ
ի
մէջ,
որ
ամեն
օր
մեր
աչքի
առջեւն
են,
{շարժողութիւնը}
ինքը
պատճառ
չէ,
այլ
պատճառի
հետեւանք։
րայ,
ե՛ւ
դէպի
միւս
իր
նմանը։
Կա՞յ
այս
{շարժողութիւնը}
։
Ես
գդակս
վեր
եմ
ձգում
եւ
այն
ժամանակ
այելով
խօսողի
բերանի,
դէմքի
եւ
ձեռքերի
{շարժողութիւններին},
խուլը
կարողանում
է
հասկանալ,
թէ
ինչ
ութիւնը,
ուժաթափ
առնեն
նորան
դպրոցական
{շարժողութիւններով}
եւ
խեղդեն
գիտութիւնը
իւրեանց
գրերի
փոշի
երում
զինուորների
մէջ
ծագեցան
թշնամական
{շարժողութիւնք}
այն
ժամանակուայ
բաների
կարգին
ընդդէմ։
յնպէս
խօսեց,
որ,
ասես
թէ,
նորա
բոլոր
{շարժողութիւնքը},
դէմքը,
աչքերի
փայլը,
ձայնը,
եւ
այլ
միաւորուէր
իր
եղբօր
հետ։
Արդարեւ
կրկին
{շարժողութիւնքը}
ե՛ւ
ի՛ր
առանցքի
վրայ,
ե՛ւ
դէպի
միւս
իր
գրությունը
մի
փոքր
ձեռք
ու
ոտք
ստացավ,
{շարժողություն}
է
ցույց
տալիս
յուր
մեջ:
Իսկ
եթե
հայկակ
նգամայն
եւ
նահապետական
հիւրասիրութենից
{շարժուած},
քան
թէ
պարտականութենից
դէպ
ի
մեր
արժա
պապանձուին
չար
լեզուները,
որ
երբեւիցէ
{շարժուած}
են
այս
չնաշխարհիկ
պարոնի
ընդդէմ:
Նորա
գիտէր,
որ
լռելու
չե՛նք,
բարեմտութենից
{շարժուած}
եկել
էր
մեզ
մօտ,
աղաչելու,
որ
բան
չգր
եթէ
քո
իմ
հետ
ամուսնանալու
ցանկութիւնը
{շարժուած}
չէ
իմ
անունով,
հարստութենով,
ապա
խոստ
օն
վարել:
Նորա
ամէն
մի
քայլը,
ամէն
մի
{շարժուածքը}
հաշուած
ու
համարած
էին,
որպէսզի,
մի
փ
արդարեւ
հոգու
պատկեր
է.
հոգու
ամէն
մի
{շարժուածքը}
ջլերի
անբացատրելի
միջնորդութեամբ
երեւու
մկնակները
լարուեցան
եւ
երեսի
ցնցողական
{շարժուածքը}
ցոյց
էր
տալիս
նորա
հոգու
վերին
աստիճանի
ւր
յառաջաբանով,
այլեւ
ձեռների
եւ
դէմքի
{շարժուածքով}
մի
այնպիսի
ձեւ
ցոյց
տուեց
պ.
Մարկոսին
ւթեամբ
(
разделение
труда)
նա
կարող
էր
{շարժուել}
եւ
լայնանալ
մինչեւ
անվախճանը,
նորա
բան
վաղուց
ունէի
Հնդկաստանում.
նա
՚ի
գութ
{շարժուելով}
մի
անիմանալի
ազդեցութենից,
կարծես
թէ
մ
ղահուէ
բերել
նորան:
Դերվիշը,
սիրտը
{շարժուելով}
Խանի
այսպիսի
բարեհոգութենից,
կամենում
առանց
հոգիանալու
եւ
ջերմանալու
եւ
սիրտը
{շարժուելու}
կարդալ
Ամերիկայի
յայտնագործութեան
նախեր
,
հոգեհանգիստ
կատարելով
այնտեղ,
յառաջ
{շարժուեցաւ}
դէպի
մեր
եկեղեցին.
որի
քամակից
լուռ
եւ
խուր
հանդիսին։
Սգասիրտ
խումբը
յառաջ
{շարժուեցաւ}
դէպի
Վագայնկով).
մի
երկու
ժամից
յետո
թեամբ
խօսեց
այս
բաները,
որ
պ.
Մարկոսը
{շարժուեցաւ}:
Նորա
երեսի
մեռելատիպ
կերպարանքը,
վշտ
ղջութիւնը
եւ
կազմութիւնը,
որ
կարողանար
{շարժուիլ}
եւ
գործ
կատարել:
Ազգութեան
մեքենայի՝
եւ
այն
ազգը,
որ
չկամէր
ինքնուրոյնաբար
{շարժուիլ}
եւ
գործ
կատարել,
կուլ
կ՚երթայ
մի
ուրիշ
որ
համարում
էին,
թէ
աշխարհը
պարտական
է
{շարժուիլ}
նոցա
չնչին
եւ
խելացնոր
կամքով,
եւ
թէ
ն
ը.
նորա
աշակերտների
օրից
սկսանում
է
նա
{շարժուիլ}
։
Բայց
այդ
միջոցին
միաբանութեան
մէջ
արէն,
սակաւ
երբեմն՝
Հայերէն:
Թող
{շարժուին}
գերեզմանի
մէջ
մեր
Արամ
նահապետի
ոսկերքը
ով
իւրեանց
փայլը
եւ
ծաղկաւեր
դառնալով,
{շարժում}
են
տեսանողի
կարեկցութիւնը:
Մարմարիոնը
բն
եւ
վերջ
ընդունելութեան
"
ստորագրով,
{շարժում}
են
մի
անզովանալի
ծիծաղ:
Այդ
գրքի
մ
Ներս
մտանելով
այս
գործի
մէջ՝
գուցէ
{շարժում}
էի
ձեր
հարցասիրութիւնը,
թէ
արդեօք
ի՛նչ
ճանապարհը,
որով
գնում
է
եւ
այժմ
ծանր
է
{շարժում}
դէպի
մի
այլ
ուղղութիւն:
Ահագին
տխրութե
ճով
խօսելով)
աւերողապէս,
էակը
անդադար
{շարժում}
է,
ընդունում
է
նիւթեր,
դուրս
է
տալիս
նանալու
չափով
եւ
կատարելութեան
գաղափարը
{շարժում}
է
դէպի
առաջ:
Յայտնի
է,
թէ
փրկութիւնը
եծ
թիթեռնակ,
որ
նստած
մի
թուփի
վերայ,
{շարժում}
էր
իւր
պայծառ,
ծաղկանկար
թեւերը:
Մի
ա
սնի
ունէր
կերպ
ու
ձեւ,
Թռչում
էր,
{շարժում}
օդի
մէջ,
այնպէս,
Ինչպէս
մի
փետուր
էր
սեղանի
վերայից
ջրի
շիշը
եւ
սպառնալով
{շարժում}
էր
նորան,
երեւի
թէ
եղբայրը,
եթէ
բացաս
հագնում։
Հիմի
ինչ
եղաւ,
որ
նոյն
շորը
{շարժում}
է
մեր
ծիծաղը,
եւ
ոչ
միայն
այս
չափ,
այ
կրորդ՝
փիլիսոփայութիւնը,
մի
կենդանի,
{շարժուն}
եւ
համօրէն
մարդկութեան
սեպհական
բան
լին
ըuտատ,
թէ
նաղդ
դրամ
իցէ,
թէ
վաճառելի
{շարժուն}
իր
եւ
թէ
թալապներ,
զամենայն
շարժելի
իր
աշխ
խառնելիս՝
Չա՜փ
քեզ
ի
գոգ
տացի
{շարժուն},
Յաւիտեան
օրհնեա՜լ
լիցիս:
անակը,
այսինքն
հասկացողութեանը
գումարը
{շարժուն}
եւ
հոսանուտ
բան
լինելով,
չէ
կարելի
փիլ
ս
կեանքը
աշխարհի
երեսին.
երեկ
խօսուն,
{շարժուն}
եւ
զգայուն
էակ,
այսօր
դրած
դագաղի
մէջ
ապարունակութիւն
եւ
այնպիսի
փոփոխական
եւ
{շարժուն}
տեսարաններ
է
ստանում,
որ
տասը
պատկերի
ան
կեանքը
կնիկ
են
պահանջում,
կենդանի,
{շարժուն},
ջերմութիւն
եւ
երակներում
արիւն
ունեցո
,
բայց
եւ
նոր
լեզուն
ունի
իր
կենդանի
եւ
{շարժուն}
ձեւերը
ու
ոճերը,
որպէս
ներկայ
գաղափարն
ն:
Պոլիցիայի
գործը
դեռ
շուտով
հառաջ
{շարժվելու}
չէ,
ըստ
որում
Ստռոգոնովը,
ինչպես
գրել
ավորության
ու
գիտության
սանդուղքով
առաջ
{շարժվելու}
արմատական
պայմաններից
մեկը:
Հարգա
ուք
իմանալով
իմ
հանգամանքը,
միանգամայն
{շարժվիք}
եւ
ազգասիրությամբ
եւ
կարեկցությամբ
դեպի
ր
սիւնը,
գլխաւոր
հաստարանը,
որի
վերայ
{շարժւում}
են
իմ
բոլոր
խանութները
այստեղ...
այնտե
երի
գագաթի
վերայ,
եւ
որոնք
ազատութեամբ
{շարժւում}
են
յետ
եւ
յառաջ,
ակամայ
երանի
եմ
տալիս
,
հարազատ
մնալով
ազգի
կեանքին,
յառաջ
է
{շարժւում}
այժմ
մի
քանի
ճշմարտասէր
եւ
հեռատես
պարո
ազգային
հարազատ
մատենագրութիւնը
յառաջ
է
{շարժւում},
տեսանելով,
որ
նորա
անխոնջ
գործակատար
ի
կառքը,
նստում
է...
Եւ
կառքը
յառաջ
է
{շարժւում}
ամենայն
զօրութեամբ:
Երկու
օրից
յետ
ւամենայնիւ,
այդ
ազգի
ազգութեան
մեքենան
{շարժւում}
է
հասարակ
ժողովրդի
վերայ.
սա
է
այդ
մեք
նել
իր
թոյլ
կրծքով.
Բնութիւնն
ինչո՞վ
է
{շարժւում},
Ո՞վ
է
նրա
հեղինակ,
Յիմարութիւն
չէ՞
ս
կան
իրաւունք:
Եւ
կառավարութեան
մեքենան
{շարժւում}
է
միմիայն
առաջին
եւ
միջին
դասակարգերի
ո
սում
է,
բոլորեքեան
գրեթէ
կարեկցութեամբ
{շարժւում}
են
եւ
զայրանում
են
վերակացուի
անիրաւութ
ուն,
համարեա
թէ
փայտանալով,
հազիւ
հազ
{շարժւում}
էր
բերանի
մէջ.
հայ
երիտասարդներից
մինը
Աւետարանի
սերմը։
Արդէն
1722
թուականին
{Շարլնուան}
հազիւ
հազ
կարողացաւ
այս
վայրենի
անապատն
եւ
չունեցած
անուններն
ալ
ետեւէն
կարգաւ
{շարուած}:
Այսպիսի
նորակերպ
տողի
մը
նշանակութիւն
դի
մի
մասը,
ուր
որպէս
մատենադարանի
մէջ
{շարուած}
էին
ցուցակով
եւ
կարգով
այն
բոլոր
սխոլաս
զմանները,
որը
կարգով,
եւ
որը
անկարգ,
{շարուած}
էին
կանաչ,
թավիշապատ
յատակի
վերայ:
Աս
քրուած
պառաւներ
ձորի
խորքի
մի
անկիւնում
{շարուած}
վհկական
խարուկի
չորս
կողմում,
անընդհատ
սառն
եւ
մեռեալ,
ինչպէս
գետնայարկի
մէջ
{շարուած}
են
լինում
կարգով
յաւիտեանս
յաւիտենից
ան
նոյն
կարգով
դժոխքի
դուռի
երկու
կողմումը
{շարուեցան}:
Դուռի
մուտքին
մօտ
չորս
ոսկեզօծ
կոտոշն
ընդունում
եմ
նորանց
մատենադարանի
մէջ
եւ
{շարում}
եմ
կարգով,
ինչպէս
հարկն
է:
Դուք
ասացի
ը
եւ
դնում
է
եւ
զանազան
ուղղութիւններով
{շարում}
է
իւր
խաղակից
ժամանակի
առաջեւ:
ժամանակ
դրօշակներ,
եւ
այս
բոլոր
բաները
կարգով
{շարում}
են
մաղի
մէջ,
որի
տակումը
փռած
էր
հիւան
եթէ
ինձ
եւս
չզոհէիր
քո
մէջ
Բէգզադաների
{շարումը}:
Բայց
չկարծեմ,
որ
այդպէս
լինի,
դու
ե
մոտ
կա,
Սադովայա
փողոցում:
Ի
դեպ,
ես
{շարունակ}
ծախսեր
եմ
փաթաթում
քո
վզին,
բայց
արդյո
րձաւորքը,
եւ
թէ
այդ
պատճառով
վեց
շաբաթ
{շարունակ}
անձրեւը
հեղեղելու
էր
մեր
արտերը:
Մի
քա
իրքը
կարդալու.
մօտ
իբր
60
երես
կարդացի
{շարունակ},
մնացածը
տեղ
տեղ,
ինչպէս
պատահեցաւ:
ալ
է
ինքն
յամի
ամի
զիւր
տօնախմբութիւն՝
{շարունակ}
կարգաւ
ստանալով
ի
ժողովրդոց
զառատ
աջահա
հարկաւոր
էր՝
առողջ
մարմնի
առողջութիւնը
{շարունակ}
պահելու
համար,
որպէսզի
իւր
կատարած
փոր
ղացել,
այլեւ
չէ
կամեցել
մի
հիմնաւոր
եւ
{շարունակ}
դաշնակցութիւն
պահպանել
Հայաստանի
հետ:
՝
Յունաց
հետ
միաւորութեան,
բացել
էր
մի
{շարունակ}
դաւանաբանական
գրագրութիւն
այս
առարկայի
մարդերից,
որ
թեթեւ
աչքով
նայում
են
մի
{շարունակ}
հրատարակութեան
վերայ,
իջանել
հայկական
,
զանազան
լուսաւոր
գաղափարներով
հարուստ
{շարունակ}
օրագրութիւններ,
այն
Ազգը,
որի
համար
ո
մ
Լոլդովիկոս
XIV-ի
բռնակալութիւնքը,
որ
{շարունակ}
50
տարի
ոչ
միայն
քամեցին
Ֆրանսիոյ
արիւն
ռ
եւ
ազգի
օգտի
վերայ
մտածող:
Բանի
թելը
{շարունակ}
պահելու
համար,
դառնանք
դէպի
վերակացուն
չքի
համար
ասում
ես
դու
ինձ,
800
տարի
է
{շարունակ}.
ես
կարդացել
եմ,
միտքս
գալիս
է,
բաղա
գեղեցիկ
խռովութիւն:
Ժողովուրդը
երեք
օր
{շարունակ}
կռւում
էր
որպէս
վագր
կամ
կատաղած
սպանիա
առնափնդորեցի
մտքերը,
որ
նոքա
քանի
ամիս
{շարունակ}
կտրատում
էին
միմեանց.
կորան,
չքացան,
որ
մեր
խօսակցութիւնը
ստանում
է
այսպիսի
{շարունակ}
ընթացք,
գոնէ՛
ժամանակը
կ՚անցանէ,
մինչ
ուել
էր:
Ցեխը
կրկնապատկուած
էր
անձրեւի
{շարունակ}
գալուց,
այդ
փողոցի
փայտաշեն
եւ
կեղտոտ
ալ
թագաւորի
դէպի
այլ
հաւատարիմքը,
նորա
{շարունակ}
հրաժարուելը
Րավալեակի
խորհրդակիցքը
գտան
որոգութեան
հին
հայախօսութեանն
յորմէհետէ
{շարունակաբար}
փոքր
քան
շատ
երեւեցան
եւ
մատենագիրք
եւ
թիւն
դարում
կնքէ
Յովհաննէս
Մամիկոնեան,
{շարունակեալ}
զգրած
Զենոբայ,
զորմէ
յիշեալ
եմք
կանխաւ
տեսեալ,
այլ
ի
հարցանել
մեր
զվասն
էրն՝
{շարունակեաց},
թ
է
Հայք
Ռուսաստանի
առեալ
ի
ձեռին
զտա
ամ
օրական
ապրուստ
ճարել
եւ
բժշկությունը
{շարունակել}:
Պետք
է
որ
ես
ինքս
գտանիմ
իմ
ճարը,
ըս
սակայն
համաձայնիր
ինքդ,
որ
հնար
չունեի
{շարունակել}.
ի՞նչ
անեի,
ո՛ր
քարին
տայի
գլուխս,
մ
ւ
կկարողանամ
գլուխս
ապրեցնելով
իմ
գործը
{շարունակել}
եւ
այս
հուսով
դուրս
եկա
Մոսկվայից
եւ
ահ
եղ
հեկեկանքը
եւ
արտասուքը
թոյլ
չտուեցին
{շարունակել}
նորան
իւր
խօսքերը:
Մի
փոքրից
յետոյ,
մ
ել,
քան
թէ
Պ.
Արամի
տպարանում
սկսուածը
{շարունակել}:
Երբ
պատահեցաւ
ինձ
հարցանել
Պ.
Արամից
թէ
բոլորովին
այլ
պատճառով
հրաժարուեցան
{շարունակել}
սկսուածը,
եւ
այս
է
պատճառը,
որ
պատուե
ւատարմութիւնը
կորուսանելով,
չկարողանայ
{շարունակել}
իւր
առեւտրական
գործողութիւնքը,
որպէսզի
բոլորը,
հասկցաւ,
որ
անցեալը
չէ
կարելի
{շարունակել},
լարերը
շատ
ձգուած
են,
ուստի
մի
փոքր
ինչ
որ
Լուդովիկոս
XIV-ը
սկսել
էր,
XV-ը
{շարունակել}
էր,
աւելցնելով
իրեն
անառակութիւնքը,
շ
ցած
ձեւին.
ինչ
բան
որ
ուզում
էր
կեանքը
{շարունակել},
պէտք
էր
որ
աւելի
երկար
ապրէր[12],
Օ
ալով
առաջին
փորձովը
խրատուիլ,
վերստին
{շարունակել}
է
իւր
խիստ
ընթացքը:
Եթէ
նա
ասելու
է,
հաւանելի
է
ինձ:
Բուբանդուսը
սկսեց
{շարունակել}:
-
Եւ
այլն,
եւ
այլն,
եւ
այլն,
-
Շարունակի՛ր:
Բուբանդուսը
սկսեց
{շարունակել}.
-
չէ
կարելի
կառավարել
ժողովուրդը
ուրի
յաւելանալով,
եւ
սկսում
են
մի
այլ
ձեւով
{շարունակել}
իւրեանց
կեանքը:
Ահա
այսպէս,
սիրելի
Թի
Ա՜յ
թե
պատմություն
է,
եղբա՛յր:
Հետո,
{շարունակելով}
ընթերցումը,
տեսա,
որ
դա
Բոքլի
"
Անգլի
եան
Աստուածը
ասելով:
Բայց
մեք,
այսպէս
{շարունակելով}
մեր
խօսակցութիւնը,
չմօտեցանք
բուն
խնդր
պատակուած
էր
մարդոց
կամքը
":
Հայմը
{շարունակելով}
իր
ստորագրութիւնը
եւ
նկարագրելով
Հեգելի
տք
[իբր
ի
բազումս]
անգործածական
բառից,
{շարունակելոց}
յողջոյն
ընթացս
գրուածոյն
իբրու
ընդ
մի
օ
իւսների
դարանագործութեանը,
ոչ
թէ
միայն
{շարունակելու}
են
"
Հիւսիսափայլ
"
օրագիրը,
այլեւ
նոր
թէ
ճգնի
իւր
մինչեւ
այժմ
բռնած
ճանապարհը
{շարունակելու}:
Նա
աղքատ
է,
բայց
այդ
աղքատութիւնը
մի
տութիւնքը
զայրանալով
զրկել
է
քեզ
հնարից
{շարունակելու}
մեզ
սիրելի
Յիշատակարանը:
Ոմանք,
առաւե
ագութեամբ,
այնպէս
որ
էլ
ուժ
չմնայ
պարը
{շարունակելու}:
Երկրագործական
աշխատութեանը
ժամանակ,
էի
իմս
օտարութիւն
եւ
Ձերով
սատարութեամբ
{շարունակեմ}
զընթացս
ուսման
ի
Կայսերական
Համալսարանի
գրեց
նորանց,
որ
չի
յուսահատուին,
այլ
{շարունակեն}
իւրեանց
աշխատութիւնը։
Նորա
հետեւողութե
որդիքս
պիտի
ձեռք
ձեռքի
տանք
միմյանց
եւ
{շարունակենք}
մեր
կռիվը
ազգի
եւ
ճշմարտության
անունով
ն
կատակել
զհամախոհս
Մխիթարեանց,
ուրեմն
{շարունակենք}
մեր
խօսքը:
Անանուն
Փեփէ
Մարիձայի
մ
ոխության
դեմ՝
թուրքերեն
լեզվով
հանգիստ
{շարունակեց}
իր
գործը:
Սկզբում
ես
նրան
մի
փոքր
սաստ
թթուեցուց
իւր
երեսը
եւ
մեծ
տհաճութեամբ
{շարունակեց}.
-
Պարո՛ն,
ներիր
ինձ
ասել
քեզ,
ւ,
բոլորովին
այլ
ընթացք
տալով
խօսքին,
{շարունակեց}.
-
Մի՛
բարկանար,
լաւ
է.
մի՛
բարկ
լի
կնիքով՝
Քրիստոսի
անպարտ
արիւնով,
-
{շարունակեց}
նա:
-
Ես
կարօտ
եմ
կարեկցութեան,
ոքր
ժամանակ
անցանելուց
յետոյ,
սա
կրկին
{շարունակեց}
իւր
գիտեցածը,
մինչեւ
բարեմիտ
մարդիկ
իւ
պիտը:
-
Ցանկալի
էր
ինձ
իմանալ,
-
{շարունակեց}
սատանան,
-
թէ
ի՛նչ
են
արժում
այդ
բոլոր
ան,
որքա՛ն
պատերազմ
մարդ
ու
կնոջ
մէջ,
{շարունակեց}
նա
կարդալով
ցուցակը,
այս
որքա՞ն
սիրոյ
ութեան
մէջ
ես
տեսանում
եմ
թերութիւնք,
-
{շարունակեց}
պ.
Մարկոսը,
-
եզրակացնելով
այն
ծանօթու
յ:
-
Տե՛ս,
ի՛նչ
է
ասում
պարոնը,
-
{շարունակեց}
Շաքարեանցը
ծառային,
ցոյց
տալով
պ.
Մար
ուեց
եւ
դուրս
գնաց:
Պ.
Շաքարեանցը
{շարունակեց}.
-
Ուրիշ
ի՛նչ
այնպիսի
բանէր
կային
ի
երեսին:
-
Բայց
ասացէք
խնդրեմ,
-
{շարունակեց}
պ.
Մարկոսը,
-
եթէ
Մանթուխեանցը
այդպէս
լսածի
պէս:
-
Այն
նորա
քոյրը
չէ,
-
{շարունակեց}
Մանթուխեանցը.
-
եթէ
այն
օրիորդի
համար
էի
մեր
խնջոյքի
մէջ
խայտառակել
նորան,
-
{շարունակեց}
պ.
Մարկոսը,
-
ես
այնպիսի
բաներ
հարցան
նոցա
գործած
գերբնական
գործերի
մասին,
-
{շարունակեց}
պ.
Մարկոսը:
-
Յատկապէս
խօսեցի
այդ
ամար:
-
Եում
է
այդ
մարդու
ազգը,
-
{շարունակեց}
Մահտեսի
Թովմասը,
-
բոլոր
Եւրոպա
ման
է
սերտողութի՛ւն
էր,
որ
կատարում
էիք,
-
{շարունակեց}
նա
դաոնալով
դէպի
օրիորդ
Մարիամը:
-
Յառաջ
գնանք
եւ
չդադարենք
սորա
վերայ,
-
{շարունակեց}
կոմսը:
Ազգերի
բանաստեղծութեան
միակ
աղբ
մինչ
ի
սպառ:
Ես
շատ
անբաղդ
մարդ
եմ,
-
{շարունակեց}
նա,
-
անբաղդ,
որպէս
եղբայր,
անբաղդ,
հաստատել
միւսը.
բայց
իմ
խորհուրդը,
-
{շարունակեց}
բժշկապետը,
ընդհատելով
պարոնի
խօսքը:
րես:
-
Դու
ուխտի
մասին
ես
խօսում,
-
{շարունակեց}
Թիւթիւնճի-օղլու
տիկինը:
-
Ամենեւին
-
Խորհուրդ
մարդկան,
կամք
Աստուծոյ,
-
{շարունակեց}
Թիւթիւնճի-օղլու
տիկինը,
-
ես
նորա
հետ
ե
ը
քեզ
վարձ,
տեսանո՞ւմ
ես
այս
նամակը,
-
{շարունակեց}
նա,
հանելով
գոգնոցի
գրպանից,
-
եղբայրս
ատասխանեց
Մանուշակը:
-
Զարմանք
է,
-
{շարունակեց}
մայրը,
-
ի՞նչ
պատահեց
այս
մարդու
հետ,
պէս
մարմարիոն:
-
Մկրտիչը
եկել
էր,
-
{շարունակեց}
իւր
խօսքը
մայրը,
-
որ
շուտով
հարս
առնեն
ծ
ձգէր
հօր
վերարկուն:
-
Ես
այսօր,
-
{շարունակեց}
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
ղահուէտնից
դուրս
եկ
ուայ
ճաշկերութենից:
-
Նա
եկել
էր,
-
{շարունակեց}
կինը,
-
որ
խնդրէ
քեզանից,
որ
դու
այս
ե
էին
երիտասարդների
գոյութեան
պատճառը,
-
{շարունակեց}
Շահումեանցը:
-
Յատուկ
շնորհակալ
եմ
:
-
Քեզ
անպատճառ
մի
բան
պատահել
է,
-
{շարունակեց}
Շահումեանցը,
-
ուշաթափ
ընկնիլ...
Առա
հետ
միասին
Պապի
օրհնութիւնը
ստանալով,
{շարունակեց}
իւր
ճանապարհը։
Սպանիացիք
ճանապարհի
համ
արող
էր
առնել
"։
"
Ես
չեմ
հասկանում,
-
{շարունակեց}
Մուրաօ
անունով
միւսը,
ի՞նչպէս
Պապի
խիղ
ս,
վեր
կալայ
ձեռիս
գաւազանը
եւ
դարձեալ
{շարունակեցի}
իմ
զբօսանքը:
Յանկարծ
տեսանում
եմ,
մի
հլիճից,
որովհետեւ
վերջին
բաները
ոչ
եթէ
{շարունակեցին}
այն
ազնիւ
տպաւորութենների
կարգը
իմ
հոգո
ի
մեծ
պատիւ
էր,
որ
ցոյց
էինք
տալիս,
-
{շարունակեցին}
բարեկամքը:
-
Սխալւո՛ւմ
էք.
մեք
կը
ոց
եպիսկոպոսները
մնացին
Տրիդենտի
մէջ
եւ
{շարունակեցին}
եկեղեցական
գործերի
քննութիւնը.
այս
կեր
ապրելու,
թէ
ոչ,
քանզի
չգիտէ,
թէ
պիտի
{շարունակէ}
՞
գործարանը
իւր
գործը,
որ
եւ
նա
աշխատել
.
"
Յայտ
լիցի
աստուածասիրութեանդ
",
կը
{շարունակէ}
օրհնութեան
գիրը,
"
զի
զօր
առաքէալ
էիք
ործակից
սրբոյն
Գրիգորի:
Զսոյն
զայս
գիր
{շարունակէ}
յեօթներորդ
դարու
Յովհաննէս
Մամիկոնեան,
եւ
Մեծն
Ներսէս
Պարթեւ,
որոց
առաջինն՝
{շարունակէ}
զպատմութիւն
Ագաֆանգելոսի,
պատմելով
զան
ն
լինի
զարմանալի
եւ
ընդհակառակը:
-
{Շարունակի՛ր}:
Բուբանդուսը
սկսեց
շարունակել.
-
աւարտուի,
միեւնոյն
հոգով
եւ
հմտութեամբ
{շարունակուելով},
այն
ժամանակ
մեր
նոր
դպրութեան
մէջ
այդ
այց
մի
փոքր
թեթեւ:
10-ին
մինչեւ
կէսօր
{շարունակուեցաւ},
կէսօրից
մինչեւ
երեկոյ
ժամը
10,
որ
այ
ուրս
սահելով:
Այս
անկարգ
գործողութիւնը
{շարունակուեցաւ}
մի
քանի
րոպէ,
երբ
նոքա
2000
ասպարէզ
տե
ցել
կանաչ
ճիւղերի
վերայ:
Այս
զմայլանքը
{շարունակուեցաւ}
ամբողջ
ճաշի
ժամանակ․
բայց
գինու
վերջին
նելով,
կարողանում
են
այնպիսի
անխախտելի
{շարունակութեամբ}
եւ
հետեւականութեամբ
ներգործել
եւ
արդիւն
ինաւոր
թոյլտուութիւն
սկզբնաւորութեան
եւ
{շարունակութեան}
ի
կանոնադրութեանց
Ձերոյին
կայսերական
մե
հետէ
՚ի
յանձնարարութենէ
աստի,
զապագայ
{շարունակութիւն}
վերստին
յարուցեալ
գործոյն
թողում
ի
խոհե
իրենք
կը
կառավարեն
եւ
հոգեւորականութեան
{շարունակութիւնը}
կը
պահեն,
եւ
եկեղեցւոյ
կառավարութեան
ղ
ը,
չեմ
ասում
Արշակունեաց
թագաւորութեան
{շարունակութիւնը}
Լուսաւորչից
յետոյ,
բայց
եւ
այս
պայծառ
կամ
պարզագրել,
իսկ
սեւ
օրինակների
մէջ
{շարունակութիւնը}
եւ
վերջը
մենք
չգտանք։
ում
կարդում
ենք...
Այստեղ
պակասում
է
{շարունակութիւնը},
այսինքն՝
բերելու
օրինակը։
Բա
րունն
է
բացուէր...
Երգի
կախարդիչ
{շարունակութիւնը}
ընդհատեց
իմ
տիրացուի
բանասիրական
քննութ
լոգիկական,
այլ
կցկտուր․
եւ
այդ
կեանքի
{շարունակութիւնը}
եւ
ապահովութիւնը
բոլորովին
ապաստան
մնաց
ուրյան
իսկ
ծերության
հասակի
հավիտենական
{շարունակության}
մեջ,
որ
կարող
է
եգիպտական
մումիայի
նմա
:
Հույս
ունեմ,
որ
կուղարկեք
Գերվինուսի
{շարունակությունը}
նույնպես:
Ի
դեպ,
ում
միջոցով,
որ
հար
ջ
մարմինը
լուացուի
անձրեւի
տակ,
ապա
կը
{շարունակուի}
այդ
անձրեւը
վեց
շաբաթ,
իսկ
այդպիսի
անձ
Եթէ
պատուելի
հեղինակների
ընթացքը
այսպէս
{շարունակուի}
միշտ,
ապա
եւ
Հայերի
հոգեղէն
կեանքը
կը
միշտ,
ապա
եւ
Հայերի
հոգեղէն
կեանքը
կը
{շարունակուի}
մի
օրինակ,
ինչպէս
եղել
է
եւ
կայ
եւ
կը
կանոնը
միայն
այս
է,
որ
կեանքը
յաւիտեան
{շարունակուի},
եւ
շարունակում
է.
եւ
բնութիւնը
մեղաւ
կսած
1300
տարից
տեւում
է
մինչեւ
այսօր,
{շարունակուի}
հազարաւոր
տարիներ
եւ
սորանից
յետոյ,
սո
իւ
թէ
մեր
ազգի
մէջ
կարող
էր
գոյանալ
կամ
{շարունակուիլ}
մի
այնպիսի
օրագիր
կամ
պարբերական
հրատար
ի
նուիրուած
օրագիր
չէ
կարող
գոյանալ
կամ
{շարունակուիլ}
մեր
մէջ
ներկայումս։
Մենք
չենք
ելած
քնն
ազգի
վայրենացած
զաւակները,
որ
լինին
եւ
{շարունակուին}
լաւ
լաւ
եւ
գեղեցիկ
օրագրութիւնք,
բայց
շխատելով
ծածկել
իւր
անկրթութեան
մեղքը,
{շարունակում}
է
ասիական
կամակորութեամբ.
"
Բայց
մի
մե
մ
գործակատարի
նիւթական
կարողութիւնը,
-
{շարունակում}
է
Բէգզադէն:
-
Լաւ
գիտես,
որ
նա
կարողա
արելով
իմ
հայեացքի
եւ
սկզբունքի
մասին՝
{շարունակում}
եմ
խօսքս,
թէ
մեր
ազգութիւնը
զօրացնելու
երի
հիմնարկութիւնքը
եւ
հաստատութիւնքը,
{շարունակում}
է.
"
Սոցա
նման
եւ
մեր
Արշակ
թագաւորը
ե
:
"
Այս
բոլորը
աւարտելուց
յետոյ,
-
{շարունակում}
է
Պ.
Խուդաբաշեւը,
-
Ներսէսը,
միայն
մ
զգեր
կան:
-
Խայտառակ
դրութիւն,
-
{շարունակում}
է
մտածել
մեր
նեղսիրտը:
-
Ազգերը
մարդեր
մտած
նիւթերը,
լուծուելով
կազմուածքից,
{շարունակում}
են
իւրեանց
կեանքը՝
կազմելով
մի
այլ
էակ
նեղսիրտ
գրականութեան:
"
Բայց
",
-
{շարունակում}
է
Հայմը,
որպէս
թէ
սթափուելով
եւ
հետեւե
թէ՛
լսողի
վրայ:
"
Հասկանալ
է
",
-
{շարունակում}
է
Հայմը,
-
թէ
ինչ
խորհուրդ
պիտի
վերագրե
տօնը:
Ցաւալին
այն
է,
որ
մինչեւ
ցայսօր
{շարունակում}
է
իւր
վարպետութիւնը,
իւր
անխոհեմութեամ
խօսելով
Մեծ
թարգմանչաց
վրայ,
ա՛յսպէս
է
{շարունակում}.
"
Որոց
վարդապետք
եւ
ուսուցիչք
Սուրբն
նունն
էլ
տալով
եւ
պատմագիր
անուանելով,
{շարունակում}
է.
"
Սոքօք
հանդերձ
(
այսինքն՝
աշակերտ
բերած
յառաջաբանի
խօսքերից
յետոյ
պարոնը
{շարունակում}
է.
"
քանզի
վաղ
տեսանեմք
զնորահասն
Ղազա
ինչ
որ
դու
ունիս.
բե՛ր
մատեանները,
-
{շարունակում}
են
քահանայք:
Երեսփոխանը
բերում
է.
եւ
Ուրեմն
ի՛նչ
պիտի
լինի
այս
ազգի
վերջը,
{շարունակում}
էր
նա
մտածել․
անտարակոյս
այն,
ինչ
որ
լ
է,
որ
կեանքը
յաւիտեան
շարունակուի,
եւ
{շարունակում}
է.
եւ
բնութիւնը
մեղաւոր
չէ,
եթէ
մարդի
դու
ձեռք:
-
Բայց
այդ
ի՞նչ
պսակ
է,
-
{շարունակում}
էր
նա
իւր
մտքիցը,
-
որ
երկու
կողմից
հաւ
նայն
ժամանակ
մի
քանի
Յիսուսեան
քարոզիչք
{շարունակում}
էին
իւրեանց
շարադրած
Աւետարանի
քարոզութ
եր,
որոնց
դէմ
վերջին
դէպքերի
ընթացքում
{շարունակում}
էր
բողոքել
ազգը:
Այս
կարծիքը
հաւա
ք
քէֆ
անենք
":
"
Կնանիքը,
-
{շարունակում}
է
հեղինակը,
-
մի
աման
ջուր
բերում
են
լց
"
եւ
հայրաբար
ներողամիտ
կը
լինի
նա
"
-
{շարունակում}
է
հեղինակը
-
"
սորայ
միջի
բազմապատիկ
թե
ա:
-
Դէ՛,
տա՛ր,
դէ՛,
տա՛ր,
-
{շարունակում}
է
Հեթումը,
-
ճիճուները
սոված
կոտորուեցի
րտության
համար,
մինչեւ
որ
մի
քանի
տարի
{շարունակվելով},
արմատ
արձակե
ճշմարտությունը
մեր
ազգի
առաջին
անգամը,
բայց
եթե
մի
երկու
տարի
{շարունակվի},
այն
ժամանակ
հույս
կա,
որ
ավելի
լավ
լ
իս
մօտ
մի
տաղտկալի
միայնութեան
մէջ,
որ
{շարունակւում}
էր
երրորդ
օրից
սկսած:
Յանկարծ
ի՛նչ
տես
ք
Թրեանցի
ժամանակ
եւ
թէ
մինչեւ
այժմ
եւս
{շարունակւում}
է:
Ես
չկարողացայ
այս
երկու
տեսակ
խօսքե
անգամ
փորս
լուծեց:
6-ին
լուծողութիւնը
{շարունակւում}
է,
թէեւ
փոշին
չեմ
ընդունում,
թէեւ
երէ
16
անգամ
լուծողութիւն
արիւնախառն:
8-ին
{շարունակւում}
է
տկարութիւնս,
չնայելով
որ
գործ
եմ
դնո
ինչ
որ
ցոյց
է
տալիս
բժշկութիւնը:
9-ին
{շարունակւում}
է,
բայց
մի
փոքր
թեթեւ:
10-ին
մինչեւ
ի
գրգռականութիւնից:
26-ին
տկարութիւնս
{շարունակւում}
է:
Տեսութիւն
եղբօրս
հետ
եւ
Ս[իմէոն]
Գ[
Այսօր
հիւանդացայ,
ջերմ
ունէի:
16-ին
{շարունակւում}
է:
Մէջքս,
գլուխս
եւ
կոկորդս
ցաւում
են
դս
գրգռուեցաւ
դարձեալ
երեկոյեան:
23-ին
{շարունակւում}
է.
վատ
գիշեր
անցուցի:
Նամակ
գրեցի
եղբ
.
15-ին
պատասխանեցի:
15-ին
տկարութիւնս
{շարունակւում}
է
ամենայն
կատաղութեամբ.
բոլոր
մարմինս
նական
գործողութիւն
է,
երկու
կողմից
եւս
{շարունակւում}
էր
մեծ
զօրութենով
եւ
կատաղութենով։
Յիս
եզու:
Ազգն
մեր
ի
ժամուս՝
թուի
ի
{շարս}
ընկճեալ
ազգաց,
այլ
թուի
նա,
եւ
չէ
անհ
,
ուր
պիտի
որ
գործի
ամբողջ
ընթացքի
մէջ
{շարված}
թելերը
աւելի
ճարտարութեամբ,
աւելի
հնար
ե՛ւ
Լիոնի
Արքեպիսկոպոսի
նամակները,
ե՛ւ
{Շարտրէսի}
եպիսկոպոսի
նամակները,
որոնք
տպած
են
ֆրա
տակների
վրա,
մայր
ցամաքում
առաջացան
մի
{շարք}
սահմանադրական
պետություններ,
որոնք
միմ
imes-ում
նույնպես
կարելի
է
ցույց
տալ
մի
{շարք}
հոդվածներ,
որոնց
մեջ
իրար
հետեւից
երեւ
երեւում,
ինչպէս
եւ
միւս
նորա
գործը՝
"
{Շարք}
կաթողիկոսաց
"
անունով։
Խնդրեմ
կարդացէք
երել
նորա
նզովքը
կաթողիկոսների
վերայ
եւ
{շարք}
կաթողիկոսաց
անունով
աշխատութիւնը,
որ
ո
ղութիւններին,
վերացնելով
միաժամանակ
մի
{շարք}
անձանց
կողմից
գործադրուող
ինքնիշխանութի
այն
է,
որ
մեր
ժողովուրդը
կարդալով
այս
{շարքերը},
վառուի
գործունէութեամբ
եւ
ետ
դնելով
ա
ողովրդի
կողմից,
մեկը,
որ
"
ավազակների
{շարքն}
է
դասվել
",
կործանում
է
ամբողջ
անտիկ
ա
Երկնքում
ահա
Ընթանում
է
նա,
Աստղերի
{շարքում}
Բոցավառ
փայլում
"...
-
Ի՞նչ
է
նրա
ան
գիւլբանդի
նման,
Կանգնել
եմ
ախա
բախա,
-
{շաւաղուս}
տուտը
կախ
ա,
Շէկ
տղայ,
կարմիր
աղջիկ,
մամբ,
որով
եւ
կրթեալքն
'ի
նոցանէ
զնոյն
{շաւիղ}
կալան
եւ
նովին
մտօք
զուսումն
իւրեանց
ու
ալ
[յոճ
խօսից
յունականին],
զնոյն
կալան
{շաւիղ}
եւ
նոցին
առաջնորդեալ
տեսութեամբ,
եւ
առ
եւ
ըստ
աշխարհաց,
այլ
զմի
եւ
եթ
կալեալ
{շաւիղ}
հասարակաց
հասկանալի՝
որոց
ի
սփիւռս
նշտ
նդխտանալով
օտար
աշխարհում:
Նոցա
կեանքի
{շաւիղի}
վերայ
եւս
չկան
ծաղիկներ
եւ
վարդեր,
ամե
որ
ինչ
ցայս
վայր
հեղինակք
ըստ
առաջնոցն
{շաւղաց},
[իբր
թէ
արդիւնաւոր
գտան,
որ
եւ
ի
կար
ի՞թէ
արժան
իցէ
հնաuիրացդ
[հրաժարեալ՝
ի
{շաւղաց}
լուսաւորեալ
եւրոպէականաց,
լիբրեւ
ի
ժան
անից,
ոչ
Մովսէսի
տախտակներից,
այլ
այն
{շաւղից},
որ
բացում
էր
մարդկային
բանականութիւնը
շրջանկատ
եւ
առողջամիտ
Եւրոպացոց
անմոլար
{շաւղօք}
ընթացեալ
տեսանեմք
զքարոզդ
նոր
հայախօսու
նհամար
մոմերով,
որ
տնկած
էին
արծաթի
եւ
{շափիւղեայ}
մոմակալների
վերայ,
զարդարած
ոսկի,
արծ
վերջապես,
դ)
քանի՞
տոկոս
բյուրեղային
{շաքար}
է
պարունակում
իր
մեջ
հյութը:
Մնացյալը
չի
վերաբերում.
իմ
գլխավոր
նպատակն
է՝
{շաքար}
ցանել
մեկ
քառակուսի
սաժենի
վրա,
որպեսզ
րինձ,
վարսակ,
գարի,
տօրոն,
սուսամ,
{շաքար}
-եղէգն,
ճակնդեղ
եւ
այլ,
հազար
բուսական
ր,
որ
բուսուցանում
է
բամբակ,
մետաքս,
{շաքար},
ցորեան,
բրինձ,
սուսամ,
տորոն
եւ
այ
ա
չէ
գործածում
ճակնդեղի
կամ
եղէգնաբոյսի
{շաքար},
ձգեց
աւազանի
մէջ,
մի
կաթսայից
լցրեց
չէ:
Մանուշակը
երկուքի
մէջ
եւս
հաւասար
{շաքար}
էր
ձգած,
այնպէս
չէ՞,
Մանուշակ:
-
ել
էր
իւր
կարգը,
նշանակում
է
թէ
որքա՞ն
{շաքար}
պիտոյ
է
ձգած
լինէր,
մի՞թէ
մօտի
մարդիկը
ին
մեռնիմ:
Ամպել
ես
ամպի
նման,
-
{շաքար}
ու
ղանդի
նման,
Իմ
նանն
ինձ
ո՞նց
ա
պահե
եգիպտոսեան
մարմարոնեայ
դագաղներից
մինը
{շաքարամանի}
փոխանակ,
իսկ
այն
մեծ
տակառը,
որի
մէջ
՝
երեք
կաթիլ
եմ
ընդունում՝
մորու
ընտիր
{շաքարաջրի}
մեջ:
Թթուն
ներգործելով
իբրեւ
զորեղ
քրտ
ւ
համար:
Քեզ
միշտ
բարի
կամեցող
Յ.
{Շաքարեան}
"։
Պ.
Մարկոսը,
աւարտելով
նամակի
ր
էին
ձգել
քեզ
քո
բարեկամքը.
հաւատա՛,
{Շաքարեանց},
դու
մի
օր
յանկարծ
կը
մեռանիս
եւ
հոգիդ
-
Ինչ
որ
ճշմարիտ
է,
ճշմարիտ
է.
սիրելի
{Շաքարեանց},
ուրեմն
համաձայն
ես
ինձ,
որ
պիտոյ
էր
մասին
պատրաստ
եմ
օրերով
խօսել,
սիրական
{Շաքարեանց},
եւ
բացայայտ
կերպով
հասկացնել
քեզ
իմ
տ
ի
անունը
պիտի
յիշատակուի:
Երանի՜
մեզ,
{Շաքարեանց},
երանի
-
հազար
երանի:
Թո՛ղ
ուրիշները
կիչը
ծանօթ
է
արդէն
իմ
ընթերցողներին:
-
{Շաքարեանց}
է
նորա
ազգանունը,
-
յաւելացրեց
Մահտեսի
պէս
վարւում
էին
մինչեւ
այժմ,
թէպէտ
պ.
{Շաքարեանցը}
աւելի
հարուստ
էր,
քան
թէ
պ.
Մարկոսը,
ում
էր
նա
առանց
գլխացաւութեան:
Պ.
{Շաքարեանցը},
իւր
բոլոր
կեանքը
18
տարեկան
հասակից
բ
րկոսը
խօսում
էր
ծառայի
հետ,
եւ
ահա
պ.
{Շաքարեանցը}
բարկացած,
շողիքը
բերանից
թափելով
ներս
նցի
երեսին,
զգաստացուց
նորան:
Պ.
{Շաքարեանցը}
վեր
կացաւ
եւ
կովի
նման
նայում
էր
պ.
Մա
ր
աւելի
ներգործական
էր
նորա
աչքում:
Պ․
{Շաքարեանցը}
քնեց...
Դեռեւս
ամբոխուած
էր
նորա
շնչ
ը,
թէ
ի՛նչ
դիպուածով
յատկապէս
ընկել
էր
{Շաքարեանցը}
այդ
վիճակի
մէջ:
Շաքարեանցի
ծառան
դրսու
.
Մարկոսի
այս
բաները
խօսելու
ժամանակ,
{Շաքարեանցը}
ընկաւ
մի
տխուր
մտածութեան
մէջ:
Երազի
ն
է
դու
մի
բան
տեսա՞ր,
-
կտրեց
խօսքը
պ.
{Շաքարեանցը}:
-
Եղբայր,
ես
կոյր
չեմ,
եւ
ինչ
ո
ոստովանահայր,
ի՛նչ
կայ
որ:
Գ․
Պ.
{Շաքարեանցը},
այս
իւր
յառաջաբանով,
այլեւ
ձեռների
ե
-
Շնորհակալ
եմ,
շնորհակալ
եմ,
-
ասաց
{Շաքարեանցը},
-
ես
գիտեմ
քո
բարեկամութիւնը,
եւ
այդ
իմանաս,
որովհետեւ
ներկայ
էիր:
Պ.
{Շաքարեանցը}
այնպիսի
անկեղծ
ոգեւորութեամբ
խօսեց
այս
ցէ
հասուցաներ
ինձ
իմ
նպատակիս:
Պ.
{Շաքարեանցը},
այս
խօսքերը
ասելով,
սկսեց
երեխայի
պէ
րիորդը,
որի
համար
խելքը
թռուցել
էր
պ.
{Շաքարեանցը},
խնդրեց
սորանից
նկարագրել
այդ
օրիորդը
սորանից
նկարագրել
այդ
օրիորդը:
Պ.
{Շաքարեանցը}
թէեւ
բանաստեղծ
չէր,
թէեւ
չունէր
մի
առո
նոր
ձեւով,
որ
կրում
էին
Փարիզում:
Պ.
{Շաքարեանցը}
կարծում
էր
նոյնպէս,
թէ
այդ
օրիորդը
պիտ
քում:
Երբ
մի
փոքր
հանդարտել
էր
պ.
{Շաքարեանցը},
պ.
Մարկոսը
խնդրեց
մի
բաժակ
արաղ․
եւ
նք,
եղբա՛յր,
խօսենք,
-
պատասխանեց
պ.
{Շաքարեանցը}
մեքենաբար,
ցանկանալով
մոռանալ
անցած
գն
ե՛ս,
ի՛նչ
է
ասում
պարոնը,
-
շարունակեց
{Շաքարեանցը}
ծառային,
ցոյց
տալով
պ.
Մարկոսի
վերայ
իսը
գլուխ
տուեց
եւ
դուրս
գնաց:
Պ.
{Շաքարեանցը}
շարունակեց.
-
Ուրիշ
ի՛նչ
այնպիսի
բ
ւնները:
-
Կարդա՛
տեսանեմ:
Պ.
{Շաքարեանցը}
հանեց
սեղանի
վերայի
թղթերի
տակից,
որ
խ
զանից
գաղտնիք
չունիմ,
-
յաւելացրեց
պ.
{Շաքարեանցը},
բարեկամաբար
զարկելով
պ.
Մարկոսի
ուսի
ուղը,
բելիարը
եւ
սատանան
իսկ:
Պ.
{Շաքարեանցը}
վեր
կացաւ
տեղից
եւ
գնալով
միւս
սենեակը
ի
տակից,
երգում
էր
մի
մեղեդի:
Պ.
{Շաքարեանցը}
երկար
որոնելուց
յետոյ
գտաւ
Մանթուխեանցի
ղեդին:
-
Գտայ,
գտայ,
-
կանչեց
Պ.
{Շաքարեանցը}:
-
Տնաքանդ,
խօսելու
ժամանակ
չէ,
ել
եմ
դորա
բովանդակութիւնը,
-
ասաց
պ.
{Շաքարեանցը},
տալով
թուղթը
պ.
Մարկոսին:
-
Այն
ընթերցանութեան
մէջ
վարժուելու:
Պ.
{Շաքարեանցը}
նստաւ
իւր
բարեկամի
մօտ:
Պ.
Մարկոս
յից
կը
ստանանք
նորան,
-
պատասխանեց
պ.
{Շաքարեանցը}
ինքնաբաւական
կերպով:
Այս
խօսքերից
ամեցէ՛ք,
անուշ
արեցէք:
Այս
ասելով
պ.
{Շաքարեանցը}
լցրեց
արաղը
մի
բաժակի
մէջ
եւ
տուեց
Մանթ
..
-
Չկամի՞ք
ծխել,
-
հարց
արեց
պ.
{Շաքարեանցը}:
-
Ին՞չ
է
հարցանում
այս
մարդը,
եր
:
-
Ահա
ցուցակը,
-
պատասխանեց
պ.
{Շաքարեանցը}:
Մանթուխեանցը
վեր
առաւ
ցուցակը
եւ
ւն
քո՞յր
ունի,
-
ասաց
պ.
Մարկոսը:
{Շաքարեանցը}
աչքերը
չորս
բացեց
սիրուն
քուէր
անուն
լս
հրաւիրենք
նորան
եւս,
-
յաւելացրեց
պ.
{Շաքարեանցը},
-
ես
ծանօթ
չլինելով,
չէի
նշանակել:
ամենեքեան
հրաւիրում
են
նորան,
-
խօսեց
{Շաքարեանցը}:
-
Նորա
համար...
-
պատասխանեց
Մ
քրիստոնէութեան
վարագոյրի
տակ:
Պ.
{Շաքարեանցը},
լսելով
Մանթուխեանցի
կարծիքը
կոմս
էմմա
ր
ողջի
վերայ
ծիծաղում
էր,
-
պատասխանեց
{Շաքարեանցը}:
-
Եւ
ինչպէս
էր
ծիծաղում,
հրապարա
չար
լեզու
ունի.
Աստուած
ազատէ,
-
ասաց
{Շաքարեանցը}:
-
Ո՛ր
անզգամը
խելացնոր
չէ.
եթէ
մ
միք,
պատասխանեց
Մանթուխեանցը:
Պ.
{Շաքարեանցը},
որպէս
տանուտէր,
նախագահ
հանդիսացաւ
խ
ատկացնել
խնջոյքի
օրը.
նորան
պատասխանեց
{Շաքարեանցը},
թէ
լինելու
է
մայիսի
20-ին:
Պ.
Մ
դէր
սորան:
Մի
օտարոտի
տեսարան
էր:
{Շաքարեանցը}
ամենեւին
ոչինչ
տեղեկութիւն
չունէր
այս
տ
փոքր
հանդարտելով
նստած
աթոռների
վերայ,
{Շաքարեանցը}
լցրեց
արաղը
բաժակների
մէջ:
Մեծ
սիրով
բ
ւ
է,
լաւ,
թող
ես
եւս
տեսանեմ,
-
ասաց
{Շաքարեանցը},
-
դու
տեսել
ես
եւ
դարձեալ
կը
տեսանես
եռուից
լափում
էր
այդ
մետալի
կտորը:
{Շաքարեանցը},
սեղանաւորի
աչքով
քննելով
մետալը,
խոս
ամբ:
-
Չեմ
տրտմում,
-
բացականչեց
{Շաքարեանցը},
-
միայն․․․
-
Գուցէ
կասկածում
ես,
ի
քարոզը,
որ
կարդաց
Շաքարեանցի
գլխին:
{Շաքարեանցը}
մի
գիտնական
մարդու
տեղ
դրած
լինելով
Ման
անցը,
ձեռքը
պարզելով
դէպի
արաղի
շիշը:
{Շաքարեանցը}
յառաջամատոյց
գտանուեցաւ
եւ
իսկոյն
լցրեց
ստ
որում,
ինչպէս
ասել
ենք
իւր
տեղում,
{Շաքարեանցը}
ունէր
մի
փոքր
կարողութիւն:
Բայց
երբ
գտ
:
Բայց
երբ
գտաւ
ոսկի
շինելու
գաղտնիքը,
{Շաքարեանցը}
սկսեց
նայել
Մանթուխեանցի
վերայ
նոյնպիսի
ի
ներգործական:
Ճշմարիտը
պիտոյ
է
ասել,
{Շաքարեանցը}
իւր
ժամանակին
այս
աչքով
նայած
չէր
Մանթո
ւնքը,
ստացաւ
սորանից
մի
նամակ,
որ
պ.
{Շաքարեանցի}
ծառան
բերել
էր:
Պ.
Մարկոսը
բացեց
ելու
վերայ
երեւակայելը
եւ
երազելը,
պ.
{Շաքարեանցի}
ժլատ
հոգացողութեան
վերայ
նեղանալը,
շատ
ւստ
էր,
քան
թէ
պ.
Մարկոսը,
որովհետեւ
{Շաքարեանցի}
հայրը
թողել
էր
մի
քանի
անշարժ
կալուածք
ով
դանակ:
Բնական
բաներից
ցաւում
էր
պ.
{Շաքարեանցի}
գլուխը,
նա
սիրում
է
ոգիների
եւ
փերիներ
միայն
մի
շապիկով
եկել
է
կէս
գիշերին
պ.
{Շաքարեանցի}
ախոռը
եւ
ծունկ
չոքած
նորա
առաջեւ,
աչքը
քը:
Բ․
Պ.
Մարկոսը,
ներս
մտանելով
{Շաքարեանցի}
տուն,
չգտաւ
նորան
այնտեղ:
Հարցանելով
արձել
դա,
-
մտածում
էր
պ.
Մարկոսը
պ.
{Շաքարեանցի}
մասին:
-
Աստուած,
հրեշտակները,
սուրբ
կարող
է
երաշխաւոր
լինել,
գուցէ
ես
եւս
{Շաքարեանցի}
նման
գլուխս
տայի
դիւական
պարապմունքի:
ծ
դնել
իւր
արհեստը,
եւ,
կանգնելով
պ.
{Շաքարեանցի}
գլխի
տակ,
սկսեց
մրմնջել
մի
աղօթք,
եւ
ք
խօսքերը,
այլեւ
մի
փոքր
ջուր
սրսկելով
{Շաքարեանցի}
երեսին,
զգաստացուց
նորան:
Պ.
Շաք
էս
ընկել
էր
Շաքարեանցը
այդ
վիճակի
մէջ:
{Շաքարեանցի}
ծառան
դրսումը
կանգնած
զարմանում
էր
պ.
ողնելով
իւր
հետաքրքրութիւնը,
ներս
մտաւ
{Շաքարեանցի}
սենեակը,
ուր
քնած
թողել
էր
իւր
բարեկամ
մար
ջոկ
ջոկ
լեզու
դարձած
խօսում
էին
պ.
{Շաքարեանցի}
փոխանակ:
Նա
յայտնեց,
թէ
այդ
օրիորդը
բ
աղակից,
որ
արձակել
էր
անտառի
մէջ,
պ.
{Շաքարեանցի}
երեւելու
ժամանակ:
Պ.
Մարկոսը,
այ
իկ:
Նա
ասում
էր,
որ
այդ
կ'ամրացնէ
պ.
{Շաքարեանցի}
թուլացած
զօրութիւնքը:
Արդարեւ
մի
րոպէ
ր
պակաս
է.
է՛յ,
Սարգի՛ս:
Սարգիսը
{Շաքարեանցի}
սպասաւորն
էր,
որ
իսկոյն
երեւեցաւ
իւր
պ
բաքով:
Պ.
Մարկոսը
եւս,
հետեւելով
պ.
{Շաքարեանցի}
օրինակին,
սկսեց
ծխել
թուրքի
թաբաքը
եւ
քը
հազիւ
հազ
տեսանում
էին
միմեանց.
պ.
{Շաքարեանցի}
սենեակը
դարձել
էր
մի
մաքրատուն:
Մի
քան
լու
ժամանակ
մի
այնպիսի
հայեացք
ձգեց
պ.
{Շաքարեանցի}
վերայ,
որ
սա
հասկացաւ,
թէ
պ.
Մարկոսի
րկոսը,
մնաս
բարեաւ
ասելով,
դուրս
գնաց
{Շաքարեանցի}
տանից,
թողնելով
այնտեղ
երկու
բարեկամքը
ը:
Զ․
Պ.
Մարկոսը
դուրս
եկած
չեկած
{Շաքարեանցի}
տանից,
Մանթուխեանցը,
որ
մինչեւ
այս
րո
ռաւ
տեղից,
եւ
երկու
ձեռքով
փաթաթուելով
{Շաքարեանցի}
վզին,
փոքր
մնաց,
որ
իւր
ասիացի
քնքշու
աղաղակեց.
-
ոսկին
ծոցումս
է...
{Շաքարեանցի}
ականջին
շատ
քաղցր
եկաւ
ոսկու
ձայնը,
վա
թեամբ,
պիտի
մեծ
ազդեցութիւն
ունենար
եւ
{Շաքարեանցի}
կեանքի
վերայ:
Երկու
բարեկամքը
եւս
ց
եւ
բռնելով
ձեռքում
զննում
էր,
չտալով
{Շաքարեանցի}
ձեռքը:
-
Լա՛ւ
է,
լաւ,
թող
ես
եւս
սպէս
էր
Մանթուխեանցի
քարոզը,
որ
կարդաց
{Շաքարեանցի}
գլխին:
Շաքարեանցը
մի
գիտնական
մարդու
տ
աղով:
Այս
րոպէից
սկսած
Մանթուխեանցի
եւ
{Շաքարեանցի}
յարաբերութիւնը
ամենեւին
այն
չէր,
ինչ
ո
եանցը,
ոսկին
շինելուց
յառաջ,
գալիս
էր
{Շաքարեանցի}
մօտ,
որպէս
իւրեանից
առաւել
մեծ
մարդու
դրութենից,
փոխեց
իւր
խօսակցութեան
ոճը
{Շաքարեանցի}
հետ,
եւ
կրաւորական
բնաւորութիւնը
դէպի
Պ.
Մարկոսը
հոգեկից
բարեկամ
էր
պ.
{Շաքարեանցին}:
Նոքա
երեխայութենից
սկսած
դրացի
էին
մի
կ
եւս
ունի...
Շատ
անգամ
տեսել
են
{Շաքարեանցին}
փակուած
մի
ախոռի
մէջ,
որ,
մի
ձեռքին
գ
արուած
է
եղած
երկար
ժամանակ,
եւ
որ
պ.
{Շաքարեանցին}
ամենեւին
մարդու
տեղ
եւս
չէ
դնում
եղած,
լով,
որ
մի
աղօթքով
բան
չդարձաւ,
բռնեց
{Շաքարեանցին},
նստեցուց
բռնութեամբ
աթոռի
վերայ
եւ
սկ
աւելորդ
չհամարեց
վերստին
հաւատացնել
պ.
{Շաքարեանցին},
իւր
դէպի
նա
անկեղծ
բարեկամութիւնը:
ցողին,
մի
փոքր
յառաջ
խօսք
էր
տուել
պ.
{Շաքարեանցին},
ոչինչ
հարցախնդիր
անտես
չառնել,
ամենա
ւխեանցը
այս
խօսքերը
ասելով
տուեց
մետալը
{Շաքարեանցին},
բայց
աչքի
հայեացքով,
ասես
թէ,
հեռու
էս
բարձր
խօսելով
գինի
պահանջելու
էր
պ.
{Շաքարեանցից},
սորա
ժլատութիւնը
խայտառակելու
մտքով:
նաս
տալ
երկրագործին
բամբակը,
մետաքսը,
{շաքարը},
ցորենը
եւ
այլն:
Մեք
չենք
կարող
թոյլ
նգամ
չորոշել,
որովհետեւ
ոչ-բյուրեղային
{շաքարի}
հարաբերությունը
բյուրեղայինի
հետ
հակադա
էջ,
նոյնպէս
բոլոր
ազգը
թոյնը
կ'ընդունէ
{շաքարի}
տեղ,
խնդրենք
ներողութիւն,
այդպէս
չէ.
բուսական
բերքերի,
մանաւանդ՝
բամբակի,
{շաքարի},
թաբակի,
զանազան
մորթերի
եւ
այլ
բաներ
ութեան
մէջ
ոստիւնք
չկան,
այլ
հետեւական
{շգթայաշարութիւն},
բայց
եթէ
մի
դիպուածում
չէ
իրագործւում
օնեա՞յքը
կամ
նոցա
գահերէ՞ցը:
-
{{Ճի՜շդ}:
-
Ինչո՞վ
ապահովում
է
կառավարութի
մ
անզգամութեան),
այս
պատճառով
էլ,
{{ճի՛շդ}
եւ
առաւե՛լ,
քե՛զ
միայն
արժանի
էի։
յս
վարդապետութիւնը
բովանդակում
է
իր
մէջ
{շելլինգեան}
համակարգութեան
արմատական
իսկութեանը,
ո
գիշեր:
Ոչ
Հեգելի
աշակերտ
ենք
եւ
ոչ
{Շելլինգի},
բայց
արդարութիւնը
ստիպում
է
խոստովանե
ւ
խորհուրդս
եղած
է
մի
բան
ուսանել:
{Շեկսպիրը}
՝
անգլիական
թէատրոնի
պարծանքը
եւ
բանաստ
րի,
որոնց
ամեն
մինը
եօթն
հոգի
է
ստացել
{Շեկսպիրի}
արարչագործ
գրչի
տակ,
բայց
Վերսայլի
հետ
կ
ղրկէ...
Բայց
ինչո՞ւ
մեր
նպատակէն
{շեղելով}
՝
ուխտերնուս
դէմ
ըրինք.
մեր
գրութեան
հ
մար
հնարքներով
խեղճ
Գրիշային
ճանապարհից
{շեղեր}.
վերջինիս
էլ
ես
շատ
եմ
ափսասում:
Նա
ե
քի
ծանրությունը
կընկնի
Իսահակի
վրա.
նա
{շեղեց}
նրան
ճանապարհից՝
չնայած
նրան
ճշմարիտ
ճ
առանց
երբեմն
յայս
եւ
երբեմն
յայն
կողմն
{շեղլոյորպէս}
ցուցանէ
զինքն
Այվազովսքին,
թերեւս,
հա
ամբոխի
(
եւ
այս
կերպով
մարդադիր
օրէնքը
{շեղուած}
բնականից,
ոչ
Մովսէսի
տախտակներից,
այլ
ը
բոլորովին
կորցնում
է
իւր
խորհուրդը
եւ
{շեղուելով}
հիմնադրի
մեծ
նպատակից,
մի
նոր
ուղղութե
ւ,
թէպէտեւ
շատ
անգամ
եւ
շատ
դիպուածում
{շեղուելով}
բնական
օրէնքից,
ի
վերայ
այսր
ամենայնի
եան
օրէնք
է,
օրէնք,
որ
մի
մազի
չափ
չէ
{շեղում}
իւր
զուգակշիռը:
Փոքրիշատէ
կարողու
ի
մարդ
ազնիւ
եւ
կամ
խարդախ
Կշռի
չէ
{շեղում}
թաթը
":
Նա
կապում
է
պատմու
ել
հին
հայախօսութեամբ,
զի
որ
ի
նոսա
են
{շեղջակոյտք}
[իբր
ի
բազումս]
անգործածական
բառից,
շա
ն
զմթութիւն
անփարատ
Ի
քոյդ
հոգւոյ
{շեղջցէ}
ակունս
յաւէժաբար
հաստատուն։
որբոքումից
գերադասում
են
ընդունված
գծից
{շեղվելուն}:
Բայց
այդ
մարդիկ
պատկանում
են
բացարձակ
կվում
են
փոփոխության
եւ
ավելի
կամ
պակաս
{շեղվում}
նորմայից,
որը
թերեւս
(
իմ
անձնական
ենթ
պատակը
տանող
ամենակարճ
ուղիղ
ճանապարհից
{շեղվում}
են,
հանդիսանում
են
հե՛նց
այն
խութերը,
,
որոնցից
ոչինչ
արդիւնք
չունինք,
որոնց
{շեմքը}
երբեք
չենք
կոխած,
որք
հացը
մի
անգամ
ու
ցէ
միւս
անգամ
Ոտքս
չկոխեմ
Քո
{շեմքի}
վերեւ,
Մնացի՛ր
բարեաւ:
երկրորդումը
անկարելի
էր
նորա
հիւրանոցի
{շեմքի}
վերայ
ոտք
կոխել:
Բոլոր
ծառայքը
տանջւու
ահա
սենեկի
դուռերը
բացուեցան
յանկարծ
եւ
{շեմքի}
վերայ
երեւեցաւ
քիթը
բերանը
մրոտ
մի
մարդ
Դուռը
բացուեցաւ,
եւ
բժշկապետը
երեւեցաւ
{շեմքի}
վերայ:
Սովորական
ողջունատուութենից
պատճառով
եւս,
դուռը
բացուելուց
յետոյ,
{շեմքի}
վերայ
երեւեցաւ
միայն
մի
մառախլապատ
կերպ
միասին:
Դուռը
բացուեց
յանկարծ,
եւ
{շեմքի}
վերայ
երեւեցաւ
այն
մարդը,
որ
փողոցից
մ
նոյնպէս
ամբոխուած,
առանց
յառաջ
խաղալու
{շեմքի}
վերայից,
հարցրեց
նորանից,
թէ
տա՞նն
էի
սարքովը
եւ
վառած
մոմերովը
դնում
են
տան
{շեմքի}
վերայ,
եւ
առաջարկում
են
հիւանդին,
երե
ը,
որ
ես
խունկ
ծխեմ
դրացու
աղջկանը
մեր
{շեմքի}
վերայ,
իբրեւ
քո
հարսի
ապայ
այն
օրից
պ
նը:
Նա
տեսաւ
իւր
հօրը
կանգնած
ննջարանի
{շեմքի}
վերայ:
-
Ի՞նչ
ես
առնում
այդտեղ,
Մա
այսպիսի
եղանակում
ոտք
դուրս
չէին
դնելու
{շեմքից}:
Մտածեցի,
թէ
այդ
մարդը
գալիս
է
իմ
դրա
որա
քամակից:
Երբ
ոտքս
դուրս
կոխեցի
{շեմքից},
երկու
զրահաւորուած
մարդիկ
բռնեցին
ինձ
,
Կրկնալուսնի
խոր
ակօսով
Յաւերժահարսի
{շեմքն}
է
քերում
Մեր
հրեշտակն
իր
ֆալլոսով...
են
առել
արդեն
այն
սահմանագծի
վրա,
այն
{շեմքում},
որտեղ
արդեն
իսպառ
վերջանում
է
զանազան
ին
Բաղչէ-սարայի
մէջ
երեւում
է
մի
դերվիշ
{Շեյիխուլիսլամ},
որպէս
թէ
եկել
է
Մէքքէից,
ուր
գնացած
այս
անդէն
առ
ետեղբ,
Եւ
ընդ
գճեալ
{շեշտ}
ընդ
ակնն
Նկրտի
կոփել
եղջերբ:
կ
գրութիւնս
իւր
զոր
այժմ
ուրանայ
ուղղել
{շեշտակի}
առ
կառավարութիւնդ
ի
քննել
առ
ի
զգրողն
ա
ժոյգի
Եւ
ձգտում
է
հարուածել
Իր
եղջիւրով
{շեշտակի}.
Ապա,
ոտքի՛
քաջաբար
Կպչում
է
լաւ
ճմլո
մաց
եւ
հրամանի
վարդապետաց
իւրեանց
դիմեն
{շեշտակի}
ի
Բիւզանդիոն
եւ
վարժեալ
յունական
դպրութ
ւնի
մեզանից
բան
պահանջելու,
-
ասում
եմ
{շեշտելով},
-
թո՛ղ
նա
յառաջ
սերմանէ,
յետոյ
հնձել
գեղերում,
ինչպէս
Աշտարակն
է,
եթէ
շատ
{շերամ}
պահողք
լինին,
հեշտ
կարելի
է
ընկերովի
բ
լաւ
կարծած
կարմիր
թթենին
երկրորդական
է
{շերամաբուծութեան}
մէջ,
որովհետեւ
ճերմակ
թթենին
համարւում
մ
դրական
բան
ասել,
որովհետեւ
եւրոպական
{շերամաբուծութեան}
մէջ
այդպիսի
բան
չկայ
եւ
որովհետեւ
գիտու
մնալ
եւրոպացի
կնոջից:
Մենք
միայն
{շերամաբուծութեան}
մասին
խօսեցանք,
բայց
միայն
այդ
չէ,
որ
ութիւն
լինի
շինականի
կողմից:
Եթէ
միայն
{շերամաբուծութեանը}
առնելու
լինինք,
որ
գրեթէ
լոկ
մայիս
ամս
սնում
ենք,
թէ
ի՛նչ
ողորմելի
վիճակում
է
{շերամաբուծութիւնը}
Աշտարակում:
Վարդիթերը
թութի
տերեւ
Հ.
Գ.
Կա՞
արդյոք
ռուսերեն
լեզվով
{շերամաբուծության}
պիտանի
ու
կարգին
ձեռնարկ:
Սպասում
եմ
Ա
ծաթով
կարելի
էր
թութի
անտառներ
գոյացնել
{շերամադարմանութեան}
համար,
բայց
ոչ
ով
սիրտ
չունի
մօտենալ
բ
մեղուադարմանութիւն
(
пчеловодство)
եւ
{շերամադարմանութիւն}
(
шелководство)
նոյնպէս
բարձիթողի
են
ա
ատասխանեցի,
որ
կ՚երթայ
վաղը
եւ
խնդրեցի
{շերամադարմանութիւն}
եւ
պակսիմատ:
24-ին
նամակ
ստացայ
եղբօր
1
ֆ[ունտ]
թաբակ[ով],
կազմ[ած]
Բոկլ
եւ
{շերամադարմանութիւն}.
նոյն
օրը
պատասխանեցի:
31-ին
նամակ
ս
յլ,
հազար
բուսական
եւ
ընդեղէն,
եւ
ուր
{շերամադարմանութիւնը}
եւ
մետաքսագործութիւնը
կարող
են
ծաղկիլ
ո
իւնը
նշանակած
է
30-ին:
Այսօր
բերեց
ինձ
{շերամադարմանութիւնը}
եւ
սորգոյի
մասին
գրուած
գիրքը:
Նոյնպէս
նջելով
բոլոր
սպասաւորք
ի
գործատան
մէջ:
{Շերամապահ}
Ինձ
քաղցր
է
ասել,
գոչեց
նա,
մի
ք
ւում
է,
թէ
ի՞նչ
սիրով
պահւում
է
այնտեղ
{շերամը}:
Ծառի
տէրը
խնայում
է
իր
լաւ
թթենու
տեր
խոտհնձի
ժամանակը
յունիսի
սկզբում,
երբ
{շերամի}
բանը
պրծած
է,
այլ
թէ
ասենք,
որ
լոկ
ծե
Անոյշին:
Իսկ
ինչ
որ
վերաբերւում
է
{շերամի}
խնամարկութեան,
աստուա՜ծ
ազատէ,
թէ
ի՜ն
,
աստուա՜ծ
ազատէ,
թէ
ի՜նչ
վիճակում
է:
{Շերամի}
դեղնացաւը
պատճառւում
է
Մարինոսի
չար
աչք
չպիտի
կարողանայ
եւրոպացու
պէս
թել
քաշել
{շերամի}
բօժօժից.
նոյնիսկ
հիւսիսային
Եւրոպայի
մ
ջ,
երբ
բնակւում
էինք
ամառը
միասին
կոմս
{Շերեմետեվի}
գիւղում։
Բայց
մեք,
տեսանելով
նորա
առո
րա
վերայ
շատ
չանցաւ,
ձեռքս
ընկաւ
Էդմոն
{Շերթիէ}
Ֆրանսիացու
գիրքը,
ուր
Հայոց
թիւը
բարձ
մոռացա
հարցնել,
իսկ
դուք
մոռացաք
բերել
{Շերրի}
վաղուց
ի
վեր
խնդրածս
գիրքը.
անե՞ծք
կա
առաջին
մեծ
հատոր):
5)
Դքսուհի
դը
{Շեւրեօզ}:
6)
Պաւլոս
եւ
Վիրգինիա:
7)
ի
գործն
է
կատարեալ
":
Այսօր
Միլտոնը
եւ
{Շեքսպիրը},
Հոմերոսը
եւ
Դանթէն
ազատ
չեն
անկատարու
ղաչափութեամբ
քամի
են
փչել
եւ
լրբութեամբ
{Շեքսպիրի}
կամ
Շիլլէրի
հովեր
են
առնում,
որոնց
անա
լ
եմ
ախա
բախա,
-
շաւաղուս
տուտը
կախ
ա,
{Շէկ}
տղայ,
կարմիր
աղջիկ,
-
թո՛ղ
բռնենք
իրար
փոքր
է
նորա
մեծութեանը
տանելու
համար:
{Շէկսպիրը},
Համլէտի
բերանով,
բանտ
է
անուանում
եր
մաշել
են
Հայաստանի
քաղաքների
եւ
գիւղերի
{շէմքերը}
՝
սորան
վատաբանելու,
նորան
պարսաւելու
ւ,
արդարեւ,
քաղաքավարի
մարդը
երեւեցաւ
{շէմքի}
վերայ
կարմիր,
ճերմակ,
թաց
մազերով,
լ
ւթեան
ոտք
կախել
մեր
խնդրած
ուսումնարանի
{շէմքի}
վերայ:
Այն
ուսումնարանը,
որ
կարող
էր
եւ
այդ
թուրքերէնի
թարգմանութիւն
է
"
բաշ
{շէյ}
սաղլըք
դըր
"։
Նոր
լեզուի
մէջ
ընդհանրապ
կառավարութեան
համար,
այնպէս,
որ
միշտ
{շէն}
մնան
նոքա,
որպէսզի
կարողանան
գոնէ
հարի
եցական
պատմութիւն
գրելու։
Հայոց
ազգը
"
{շէն}
տուն
հարս
կը
գնայ
"՝
Փափազեանից
ուսանե
այլ
նորա
հարաւային
կողմում,
առանձին
եւ
{շէնից}
մեկուսի։
Բայց
սակայն
այդ
եկեղեցին
շինո
ն
ունիմ
եւ
այն
քարեայ
Երկու
յարկով
{շէնք}
փառաւոր.
Ծառաներիս
թիւը
չըկայ,
ը
եւ
Ազովեան
ամրոցի
սահմանումը,
որ
ձեր
{շէնքերի}
հանդէպ
կային
ձկնորսութեան
տեղեր,
ամենո
ն
տալով՝
կամենում
են
իւրեանց
կանգնելու
{շէնքը}
անել
հաստատուն
եւ
տեւողական։
Այժմ
այդ
լիճը
եւ
այս
գաղտնի
դուռը
իւր
վանդակապատ
{շէնքովը},
տեսանւում
է
մինչեւ
այսօր
եւս
Բաղչէ-սա
ատոյ
եւ
ուղիղ
դաւանութեան,
եւ
թէ
զիարդ
{շըրջեցաւ}
'ի
քարոզութիւն
'ի
մէջ
Հայոց,
'ի
վանս
ե
ասպարի
աղջկայ
աչքերը...
-Ի՞նչ
է,
{շի՞լ}
է
փոքր
ինչ,
իմը
եւս
այդպէս
էր,
բայց
ի
ւմ
էր
նորա
քրոջը:
Աղուանեանցի
քոյրը
{շիլ}
աչքերով,
թուխ
եւ
երկայն
երեսով,
արծու
,
ինքը
քեզ
կը
վկայէր,
որ
աչքի
փոքր
ինչ
{շիլ}
լինելը
ոչինչ
արգելք
չէ
ամուսնական
սիրու
զօրութիւն
է,
այնպիսի
ոյժ
է,
որ
ոչ
եթէ
{շիլ}
աչքը
կարող
է
ուղղել,
այլեւ
կտրիճի
աչքը
ցանել,
որ
չկարողանայ
տեսանել
կնոջ
աչքը
{շիլ}
լինելը...
-
Եթէ
դու
այդպէս
մտածու
րին
Նուրինն
էկել
ա
Աջբայ
հուրին
էկել
ա
{Շիլայ}
շապիկ
հագել
ա
Կարմիր
գօտիկ
կապել
ա
Եղ
ր՝
շշերն
ու
բաժակները
":
Ճիշտ
է
ասում
{Շիլլերը},
թե՝
"
կյանքի
մայիսը
մի
անգամ
է
ծաղկո
ը,
Պրուդօնը,
Ֆուրիէն
եւ
Ֆօհթը,
այլեւ
{Շիլլերը},
Գեօթէն,
Ֆիհտէն,
Քանթը
եւ
Հեգելը,
ճ
ամարը,
որ
կապել
էին
նորա
վրայ
Գէօթեն,
{Շիլլէրը},
Լութերը:
Չնչին
եւ
ափի
չափ
տէրութիւնք
քամի
են
փչել
եւ
լրբութեամբ
Շեքսպիրի
կամ
{Շիլլէրի}
հովեր
են
առնում,
որոնց
անարժէք
համբակն
ործարանի
մէջ
եւ
ստանալով
շաբաթը
մի
քանի
{շիլլինգ},
ապրում
էին
որպէս
եւ
իցէ.
այժմ
այն
գո
ինէր
իւրաքանչիւրին
տալ
ոչ
միայն
մի
քանի
{շիլլինգ},
այլ
տասնաւոր
լիբրէներ,
այսուամենայնի
ւորքը,
իբրեւ
շնորհք,
ստանալով
մի
քանի
{շիլլինգ}
մի
անգամ,
մինչդեռ
հացը
եւ
ապրուստը
հար
ը,
որ
եւ
նա
աշխատելով՝
ստանայ
մի
քանի
{շիլլինգ}
եւ
հոգայ
իւր
ընտանիքը:
Ւ՞նչ
հարկա
ընտանեաց
մէջ,
չէ
կարող
եւ
այն
մի
քանի
{շիլլինգը}
ճարել
ընտանիքը
ապրեցնելու
համար:
փին
ունի
յինքեան
ճիշտ
զերկուս
անգլիական
{շիլլինգս},
ուստի
եւ
տասն
ռուփին
զմի
լիբրէ
ստեր
օրիորդը
բարձրահասակ
է,
սպիտակ,
մազերը
{շիկագոյն},
աչքերը
պարզ
երկնագոյն,
շրթունքը
կարմ
ռանալ,
որ
Վերսայլի
փայլողութիւնը
սկսեց
{շիկանալ}
այն
ժամանակից,
երբ
ֆրանսիական
ազգի
սիր
յտնի
է,
թէ
Արիստոտէլի
փիլիսոփայութիւնը
{շիկանում}
է,
մինչ
նա
ուղեղը
նմանեցնում
է
սպունգի
երկու,
որ
երկրորդական
ներգործողքը
շատ
{շիկանում}
են.
թէեւ
հեղինակի
նպատակը
է
ընդհանուրի
ւրում
վարդերը
Եւ
իր
սիրած
հրեշտակին.
{Շիկնում}
են
շառ
այտերը,
Սիրտը
զարկում
հեշտագին
,
բայց,
երեխայութենից
դաստիարակուելով
{Շիյեաթների}
մօտ,
սրտի
վկայութեամբ
ընդունել
էի
այդ
դէն
առ
նմին
հասկացայ,
որ
սխալուած
էի՝
{Շիյեաթների}
կրօնը
պաշտպանելով:
Այս
միջոցին
նայ
ւ
բաղդի
բերելով
ընկել
է
մեր
կրօնի
մէջ:
{Շիյեաթների}
դաւանութիւնը
ուրացաւ
ոչ
այն
պատճառով,
որ
հնարել
է
Բենիամին
Ֆրանկլինը
":
{Շին}.
-
"
Ի՞նչ
ասել
է
շանթապահ
գործիք
":
առաւորուեցաւ
Բենիամին
Ֆրանկլինը
":
{Շին}.
-
"
Այդպիսի
ոչինչ
բանի
համա՞ր.
դա
ին
յծակը
":
Վաճ.
-
"
Ինչպէ՞ս
":
{Շին}.
-
"
Իսկոյն
կ'ասեմ.
միայն
յառաջուց
պի
կամքով
կայծակը
մի
մարդ
չքացնէր
":
{Շին}.
-
"
Ճշմարիտը
պիտոյ
է
ասել,
չեմ
տեսած
ն
եւ
յառաջադիմութեան
տունը
աւազակաց
այր
{շինած}
լինէին։
Այս
խօսքերից
յետոյ,
որ
բաւակա
ծակը
սեւացնում
էր
այն
մարդը,
որի
չափով
{շինած}
էր
մոմը
":
Վաճ.
-
"
Դու
ինչ
յիմար
սկրացաւս
նորոգուի,
կրկնապատկեցի
արաղով
{շինած}
դէքոքտիս
չափը
յառաջ,
քան
թէ
քնել
էի,
ինչպէս
ասում
ես,
կրկնապատկել
ես
արաղով
{շինած}
դէքոքտի
չափը,
արիւնը
թանձրացել
է
գլխիդ
մ,
համարեա՛
թէ
բոլորը
քարից
ու
աղիւսից
{շինած}:
Եկեղեցիքը,
որ
վեց
հատ
են
թուով,
հոյ
նի
մի
քանի
խանութներ՝
հին
ժամանակներից
{շինած},
որ
վարձու
է
տալիս,
եւ
որոնք,
բոլորո
էջ,
ոմանք
պարտէզումը
նստում
են
իւրեանց
{շինած}
կտաւեղէն
տաղաւարների
տակ:
Վանքը,
ինչպ
ւրի
առատ
վտակով:
Վանքից
մինչեւ
ջրի
ափը
{շինած}
է
մի
քարեայ
սանդուղք,
որի
վերայ
Վարդավ
եւ
յառաջադիմութեան
տունը
աւազակների
այր
{շինած}
լինէր
"։
Նշանակում
է,
թէ
ազգի
մէջ
կայ
հաւ
ասացին,
դրել
է
թաղիքից
(
քեչայից)
{շինած}
վահանի
նման
բան,
այլեւ,
շրջապատելով
փ
ուցած,
նստել
էր
ուրիշ
շատերի
կարգում:
{Շինած}
էր
դահլիճի
ճակատում
մի
փոքրիկ,
բայց
նա
քը:
Գլխաւոր
շինութեան
աջ
ու
ձախ
կողմից
{շինած}
են
նոյնպէս
բնակութիւնք,
որոնցից
մինի
մ
՛նչպէս
ապա
պիտի
ստանան
իւրեանցը
քո
մարդ
{շինած}
գործակատարից:
-
Բանդը
ունի
շատ
սեն
սիսային
Ամերիկայի
Քուէպէք
քաղաքում,
որ
{շինած}
էր
սուրբ
Լաւրենտիոսի
գետի
վերայ
եւ
որի
են,
որ
Ս.
Գրիգոր
Լուսաւորչի
հիմնած
եւ
{շինած}
կաթողիկէ
եկեղեցին
էր
Վաղարշապատի
մէջը
ե
ղիկէ
Էջմիածինը
Ս.
Լուսաւորչի
հիմնած
եւ
{շինած}
հայկական
նախամեծար
եկեղեցին։
Ի՜նչ
ուրի
։
Այդ
ժողովին
էր
ապաստան
Ս.
Լուսաւորչի
{շինած}
նաւը,
եւ
այդ
ժողովը,
դարձեալ
հեռատես
նելի
Կոմիտաս
կաթողիկոսի
սրբատաշ
քարերով
{շինած}
փառաւոր
գմբէթը,
մեր
այսօրուայ
Ս.
Էջմի
ն
կանգուն
բարձրութեամբ
սուր
ծայրով,
որ
{շինած}
է
տպագրութեան
սրբագրական
թերթերից.
այս
գրական
թերթերից.
այս
գդակի
սրածայրումը
{շինած}
է
մի
դրօշակ,
որ
պտոյտելով
փայտեայ
առան
ի
անշունչ
էակ,
մի
տակառ,
որ
փայտից
էր
{շինած},
որ
ո′չ
հոգի
ունէր,
ոչ
Աստուծոյ
պատկե
ց
կոմսը,
-
ի՛նչ
ոտանաւոր
է
այդ
եւ
ովի՛
{շինած}:
-
Այն
ժամանակ
կ'ասեմ,
երբ
լսեմ
ձ
դառնում
է
մոխիր,
միթէ՞
փայտը
մոխրից
է
{շինած}:
-
Փայտը
միայն
մոխրից
չէ
շինած,
-
ա
ից
է
շինած:
-
Փայտը
միայն
մոխրից
չէ
{շինած},
-
ասաց
Շահումեանցը,
որ
քաջ
տեղեակ
էր
կօճակւում
էր
մի
յատուկ
այս
գործի
համար
{շինած}
կօճակով.
այսպէս
կօճակած
էր
եւ
Թիւթիւնճ
րուած
մարդկային
ազգին,
նման
է
օպիումից
{շինած}
քաղցրեղէնին,
որ
դայեակները
(
Ասիացոց
մ
աքրելու
մասին,
յանձնեց
նորան
Գօայի
նոր
{շինած}
սերմնարանի
գլխաւոր
տեսչութիւնը,
որ
դար
ի
մէջ՝
քարոզելով
այնպիսի
Աւետարան,
որ
{շինած}
էր
Չինաստանի
կրօնին
եւ
սովորութեանը
յար
մառ-Քաթիպայի
աշխատութեամբ
լոյս
հանած
եւ
{շինած}
ազգային
ժառանգութիւնը։
Ընթերցասիրելով
թեան
վերայ
պիտոյ
է
այսքանն
ասել,
որ
դա
{շինած}
է
երեխաների
դաստիարակութեան
համար՝
ցոյ
ը։
Այո՛,
կարո՛ղ
ես
շինել
նաեւ
նախնեաց
{շինածի}
պէս,
բայց՝
լոկ
մարդու
ցոյց
տալու
եւ
հ
ում
է
եւ
զուգակշիռը:
Դիցուք
հազար
հոգի
{շինական}
երկիր
էին
գործում,
որոնք,
երկրագործու
ա
ձեռքում:
Քաղաքի
մէջ,
համեմատութեամբ
{շինական}
կեանքին,
եթէ
ոչ
աւելի,
գէթ
հարիւրին
ք
կանան,
դալարին:
Որպէ՞ս
ըղձայ
այր
{շինական}
Բիւրաբեղուն
լի
հնձոց.
Կամ
ա
իրոջ
տարապայման
հարստութիւն,
իսկ
անհող
{շինականաց}
տարապայման
աղքատութիւն
չէ՞
լինելու:
Այ
ինականի
եւ
մի
վաճառականի
մէջ:
{Շինականը}.
-
"
Պարո՛ն,
քաղաք
մտանելով՝
տեսանու
:
Պիտի
ասեն,
որ
այդ
տեսակ
ազատութենից
{շինականը}
եթէ
տնտեսական
մասնում
աւելի
վնաս
ունի,
ունք
ունի
շինականից
գնելու,
նոյնպէս
եւ
{շինականը}
իրաւունք
չունի
ուրիշի
վաճառելու:
մ
ենք,
թէ
հարստահարուած
երկրագործը
կամ
{շինականը}
բռնադատուած
է
լուռ
մնալ
իր
հարստահարողն
ել
նորա
մետալիօնները։
Բազար
որ
տանիս,
{շինականը}
քեզ
ալիւր
ու
եղ
կը
տա՞յ,
որ
բերես
քո
զ
րել
այն
խօսակցութիւնը,
որ
պատահել
է
մի
{շինականի}
եւ
մի
վաճառականի
մէջ:
Շինական
ջերմ
եղանակում
ծառի
տակ՝
մի
փայտեայ,
{շինականի}
աթոռի
վերայ
նստած
լցնում
էի
քո
էջերը:
չեցնել:
Բէգզադէի
երեսը
վաղուց
դարձել
է
{շինականի}
տրեխ:
Երրորդ՝
Բէգզադէն
ունէր
մի
ս
՝
արծաթ
վճարելով
փոխարէն:
Ապա
եթէ
հայ
{շինականի}
ձեռքը
մի
փոքր
դրամ
անցանէ,
եթէ
նա
յոյս
,
եթէ
միայն
աչքաբաց
խնամատարութիւն
լինի
{շինականի}
կողմից:
Եթէ
միայն
շերամաբուծութեանը
առ
այժմ
նոյնը
պիտի
անուանուէր
վճար:
Բայց
{շինականին}
ի՛նչ
մխիթարութիւն
անուանափոխութեան
մէջ
տակից:
Այստեղ
եւս
մխիթարական
բան
չկար
{շինականին}
։
Այո՛,
պիտի
ազատուէր
պարոնից,
բայց
դ
,
բայց
ինչպէ՛ս
լուծել՝
առանց
հող
տալու
{շինականին}:
Երկիր
չտալ
նոցա,
ասել
է
23
միլիոն
ժո
մունր
գումարներ
տալ
յառաջուց
այս
եւ
այն
{շինականին}
եւ
հունձից
յետոյ,
ապրանք
ստանալ
փոխարէ
ավարութենից
աւելի
ո՛չ
ո՛ք
իրաւունք
ունի
{շինականից}
գնելու,
նոյնպէս
եւ
շինականը
իրաւունք
չ
նակը,
ապա
կարելի
է
Արարատյան
դաշտի
հայ
{շինականների}
բարբառով
մի
փոքրիկ
բրոշյուր
հրատարակել
րը
-
իսկ
դա
կարեւոր
բան
է
այնտեղի
աղքատ
{շինականների}
համար:
Էջմիածնում
տակավին
կան
մի
քանի
ը
հեղեղելու
էր
մեր
արտերը:
Մի
քանի
այլ
{շինականների}
բերանից
լսւում
էր
մի
այլ
առասպել,
որով
անում,
միայն
գրում
եմ
այն,
ինչ
որ
կայ
{շինականների}
մէջ
եւ
ինչ
որ
նոցա
կենդանի
լեզուովը
լսո
նէր՝
կանոն
դնելով
ամենայն
քաղաք
մտանող
{շինականների}
սայլերից
պահանջել
մի
սալ
քար
ներս
բերել
.
թո՛ղ
գնան
իւրեանց
գիւղերումը
պարծենան
{շինականների}
առաջեւ,
բայց
մի
օրինաւոր
ընկերութիւն
ա
ուել
են
գետնի
վերայ՝
ծառերի
տակին,
եւ
{շինականների}
անգործ,
ոտաբոբիկ
եւ
ըստ
մեծի
մասին
մեր
ւնչ
եւ
դաժան
Բորէասը,
որ
խլում
է
աղքատ
{շինականների}
տան
ծածքը,
որի
զօրութեանը
չեն
կարող
դի
թիւնը
անձրեւի
պատճառ
էր
տուել
մեր
գիւղի
{շինականներին}
՝
հրատարակել
նանրահաւատութենից
յառաջացա
ի,
բայց
նահանգական
բնակիչքը,
յատկապէս
{շինականքը},
որոնց
մարդագլուխ
սահմանւում
է
երեսուն
կն
եհաս
մինչեւ
մօտ
ի
յատակս
երկրիս,
'ի
{շինամէջ}
քաղաքիս...
եւ
տեսանեմ
'ի
մէջ
քաղաքիս
մ
շմարտութիւն
է,
որ
ձեզ
համար
խաղալիկ
էք
{շինե՛լ}
՝
անպատուելով
դորա
սուրբ
անունը
":
Զար
նուազեալ
քան
զայնոսիկ
որք
յերկերիւր
ամէ
{շինեալ}
վանորայքն
չհամարէի
զանձնս
արժանի
կալոյ
ւազեալ
քան
զայնոսիկ,
որք
յերկերիւր
ամէ
{շինեալ}
վանորայքն
".
եւ
թէ
"
գիտեն
զայս
բնակեա
սի
աբբայի։
Եւ
ապա
անցեալ
'ի
Վենետիկ
եւ
{շինեալ}
զվանս
Սրբոյն
Ղազարու
բնակեցաւ
անդ,
ուր
ւ
այլ,
նոր
եւ
կենդանի
լեզու
աշխարհիկ,
{շինեալ}
եւ
մշակագործեալ
հեղինակացն
ջանիւք
իբրեւ
թողիկէին.
նորոգեաց
եւ
զխախուտ
որմոյն.
{շինեաց}
զքարայարկսն
"
(
Սեբէոս,
եր.
140)։
ուանեալ
'ի
Թրանսիլվանիա,
մին
'ի
յունաց
{շինեաց}
տուն
մի
փառաւոր,
ընդդէմ
սորա
կանգնեաց
ում
քարշքարշելով
այս
ու
այն
տեղից
բան
է
{շինել},
եւ
մերայինք
թարգմանել
են
5
տարում:
րագուրում
էր
ազգի
պակասութիւնը:
Բան
էք
{շինել}
ձեր
համար.
ճշմարտութիւն,
հա՛
ճշմարտու
ւթեան
տուն,
որի
մասին
ասում
էք,
թէ
չէ
{շինել}
նա
այր
աւազակների,
ուրեմն
եւ
անպատշաճ
ւմ
էք
ձեր
տարեգրութիւնը,
որ
Խորենացուն
{շինել}
էք
չորս
հազար
տարեկան.
սովորական
տարեգ
մարդիկը,
որ
Էֆիմերդէն
բան
ու
գործ
էին
{շինել}
իւրեանց
համար:
Աստուած
մեզ
խելք
ու
բան
ը
ջարդել
էր
այն
մեծ
գոմը,
որ
մեծ
հայրս
{շինել}
էր
անտառի
մօտ՝
լճի
առաջեւ՝
մեծ
արծաթ
ւորքը
կարող
են
նոցա
տրուած
հողերի
վերայ
{շինել}
տներ,
խանութներ,
շտեմարաններ,
գործար
ենք
տալիս
նոցա
եկեղեցիք
ու
զանգակատունք
{շինել}
՝
ազատութեամբ
կատարելով
նոցա
մէջ
իւրեան
ն
սկսանել
մի
բարի
գործի
հիմնարկութիւն,
{շինել}
մի
առարկայ,
որ
մօտ
լինէր
ժողովրդի
հոգո
Շահբէգը
կամի
Պ.
Իսահակեանցին
կնքահայր
{շինել}
իւր
երեխայն
մկրտելու
ժամանակ.
զարմանալ
են,
բայց
արագիլից
եւ
մօրահաւից
կազուար
{շինել},
ծածկելով
մի
կոպիտ
վահանի
տակ,
ճշմարի
նամ
նայիբի
մօտ,
գուցէ
մի
բան
կարողանամ
{շինել},
գուցէ
մի
բան
ընկնի
ձեռքս։
Եւ
ճշմարիտ
ա
ողբերին
եւ
լացին:
Թո՛ղ
աշխատին
դպրոց
{շինել},
աշակերտ
հասուցանել,
ազգը
լուսաւորել
իաբանութիւնը
սորանից
մի
քանի
տարի
յառաջ
{շինել}
է
մի
աղօթք,
որ
Մուրադեան
տղայքը
երգեն
ան
գործակատար,
որ
վերջին
ժամանակներում
{շինել}
էր
իւր
հետ
մասնաւոր
ընկեր
(
այս
գործակա
ադէն
մի
անգամ
հրաւիրում
է
մի
մարդ
անդամ
{շինել}
մի
ընկերութեան,
որ
կազմել
էին
Բէգզադէն
ղ
իսկոյն
հասկանալ
ազգութիւնը
եւ
պտղաբեր
{շինել}
նորան.
այս
մեր
հասարակաց
վատաբաղդութիւ
ինել,
որ
հազիւ
պիտի
կարողանայ
մշակել,
{շինել},
գործել
եւ
վաճառել
այն,
ինչ
որ
դուրս
:
Բայց
հողը
նա
չէ
վաստակել,
հողը
նա
չէ
{շինել},
հողը
բնութեանն
է:
-
Պարո՛ն,
չա
ամեն
բան
մեր
կամեցածի
պէս
կարողանայինք
{շինել},
եթէ
տեսական
հաշիւը
միշտ
ուղիղ
գար
կեա
ծայր
դուքաններ
են,
զոր
յանցեալ
տարւոջն
{շինել}
ետու
ի
հիմանէ
հաստահեղոյս
եւ
բռաշէն
կառ
նը
այս
էր,
թէ
այս
ինչ
պարոն
Թիֆլիզումը
{շինել}
է
մի
գիրք,
որ
1840
քանի
թուականներին
տ
մ,
անհնար
էր,
որ
մարդը
կարողանար
լաստ
{շինել},
մինչեւ
լաստ
չշինէր,
չէր
կարող
նաւակ
,
մինչեւ
լաստ
չշինէր,
չէր
կարող
նաւակ
{շինել},
մինչեւ
նաւակ
չշինէր,
նաւ
շինել
եւ
վե
նաւակ
շինել,
մինչեւ
նաւակ
չշինէր,
նաւ
{շինել}
եւ
վերջապէս
մինչեւ
նաւը
չշինէր,
շոգենա
մինչեւ
նաւը
չշինէր,
շոգենաւ
չէր
կարող
{շինել}:
Թէ
ուր
է
եղել
այս
փորձը,
այսինքն
որտ
որհրդաւոր
գործարանը
ինչպէ՛ս
խաղալիք
էին
{շինել}
իւրեանց
վատթար
կամքին:
Վերահասու
եղա՞ր
Մեծ
Վահանը,
ոչ
թէ
չեղած
տեղում
նո՛ր
է
{շինել}
Վաղարշապատի
Կաթողիկէ
եկեղեցին,
այլ
թէ
ունը
այնպէս
կրճատել
եւ
մի
այնպիսի
անուն
{շինել},
որ
բնա՛ւ
չէր
եղած
Հայերի
մէջ։
Բայ
րի
վրայ
հիմնվելով,
հազար
տարու
աւերանքը
{շինել}.
հերիք
է,
եթէ
միայն
այդ
ուղղութիւնով
առ
ս
կաթողիկոսը,
իսպառ
վերցնելով,
փոխանակը
{շինել}
է
այն
հոյակապ
քարակառոյց
գմբէթը։
ահագին
սկուտղ,
որի
վերայ
շատ
յարմար
էր
{շինել}
մի
գինետուն
եւ
մի
մատենադարան:
Այս
սկո
ը.
-
ես
միտք
ունիմ
ժամանակով
իմ
գրապետ
{շինել}
այն
վարդապետը,
որ
անցեալներումը
պատուե
միանգամայն
քանդել
այս
շինուածը
եւ
նորից
{շինել}
նոր
ձեւով....
-
Հարկաւոր
չէ՛,
ունիս
գողանալ
նիւթեր,
եւ
մի
այլ
տեղում
{շինել}
մի
առանձին
դժոխիկ,
քո
սիրեկանի
անունով
հրամայեմ
շաղախել
քեզ
հողի
հետ
եւ
աղիւս
{շինել}
Գեհենի
հնոցները
նորոգելու
համար...:
անպիտանը...
ինքը
որովհետեւ
ոչինչ
չի
{շինել}
եւ
կամք
չունի
շինելու,
սկսեց
իմ
առաջեւ
իս
գետից:
Ջուրը
թացացնելով
նորա
շապիկը
{շինել}
էր
բոլորովին
թափանցիկ,
եւ
այդ
պատճառով
վերայ
կարելի
է
ուրախութեան
պալատներ
եւս
{շինել}:
-
Եղբայր,
ների՛ր,
մոռացել
եմ.
պ.
Մարկոսը:
-
Այո՛,
այդպէս:
Ես
{շինել}
եմ
ահա
մի
ցուցակ,
որի
մէջ
գրել
եմ
մեր
ջ
միայն
այդ
գիտութեան
խորհուրդը
էր
Ոսկի
{շինել}
ուսուցանել:
Սկիզբը
կարծիքի,
թէ
կ
թէ
կարելի
բան
էր
զանազան
նիւթերից
ոսկի
{շինել},
նոյնքան
հին
է,
որքան
ագահութիւնը
դէպ
զ,
թէ
մի
քանի
Ալքիմիկոսք
կարող
են
ոսկի
{շինել}
եւ
գտել
են
այն
դեղը,
որի
օգնութեամբ
կա
ք
այդպիսիներից,
որոնք
մարդ
խայտառակելը
{շինել}
են
իւրեանց
կեանքի
եւ
գոյութեան
խորհուրդ
ւմ,
հրապարակով...
նզովեալը
-
լեզուն
{շինել}
է
օձի
լեզու,
մի
աման
արիւն
գլխին
դրած
Մեր
գլխաւոր
պարտականութիւնն
է
եկեղեցիք
{շինել},
եղած
եկեղեցիների
պատկերները
արծաթապատ
մտածեց,
թէ
արդարեւ
գիտութեամբ
քաղցր
էր
{շինել}
Շահումեանցի
թէյը:
Բայց
Շահումեանցը
վեր
յ
պարտականութիւն
կայ
այն
վատերը
եւս
լաւ
{շինել}:
Ինչո՞վ,
ի՞նչ
կախարդական
գաւազանով:
ի
այնպիսի
բան,
որ
տասին
եւս
կարող
է
մի
{շինել},
-
սէրը
եւ
միաբանութիւնը,
այս
է
մարդը
պիտի
հրամայեմ
թշնամիների
գլխից
աշտարակ
{շինել},
քեզ
այն
շնորհը
կ՚առնեմ,
որ
քո
գլուխը
զուսումնասիրութիւն
իւրեանց
եւ
մի
միայն
{շինել}
նոցա
զուսումնարան
ազգային,
որոյ
նման
ո
անալ
մարդկութեան
վերայ,
գերի
եւ
ստրուկ
{շինել}
նորան։
Նոյնիսկ
վերեւում
յիշուած
Գրիգոր
Քրիստոսը
խոստացել
էր
մի
հօտ
եւ
մի
հովիւ
{շինել}
բոլոր
մարդկային
ազգը,
քարոզում
էին
ազգ
ական
գործունէութիւն,
մի
խօսքով՝
մարդը
{շինել}
մեքենայ։
Այս
պատճառով
չէ
կարելի
կարծել
թոյլատրւում
էր
միմիայն
Փարիզ
քաղաքի
մէջ
{շինել}
Տուն
եւ
Կօլլեգիում
երեխաների
դաստիարակո
ց
յայտնի
էին
Կարգի
բոլոր
գաղտնիքը,
կամ
{շինել}
նորանցից
աշխարհական
ժողովողներ,
որոնք
ւմ
Քրիստոսի
կենարար
վարդապետութեններովը
{շինել}
Չինացոց
սիրտը
եւ
աշխատիլ
նոցա
հոգու
փրկ
ովիկոս
XIV-ը
արդէն
իւր
խոստովանահայր
էր
{շինել}
հայր
Լետելիէ)
Յիսուսեանը,
վասն
որոյ
րանագործել
նորա
միտքը
եւ
հասակաւոր
մարդ
{շինել}
երեխայից։
Այն
ձեւը,
որ
գործ
էին
դնում
ւում
էր
Շատէլ,
եւ
նորա
տեղում
մի
բուրգ
{շինել}
թագաւորի
փրկութեան
եւ
Յիսուսեան
աբեղանե
ձգտենք
այս
խնդիրը
լուծելու։
Ուզելով
{շինել}
հազարամեայ
աւերանքը,
չպիտի
փոքրոգութեա
տ
եղած
տեղը
գործ
դնել
եւ
ոչ
թէ
բան
գործ
{շինել}
։
Իսկ
բուն
հին
ձեւի
գործադրութիւնը՝
հե
քեզնից
մի
օգուտ
չեն
ունեցել,
բանըդ
չեն
{շինել}...
Արշամի
բերնով
խօսում
է
նոր
ժ
առանց
պատուհանների
եւ
հողէ
յատակով
տուն
{շինել},
ինչպէս
նախնիք
շինում
էին
հնումը,
տու
տան
են
այնպիսի
տները։
Այո՛,
կարո՛ղ
ես
{շինել}
նաեւ
նախնեաց
շինածի
պէս,
բայց՝
լոկ
մա
.
նիւթական
տպաւորութիւնքը
վերջին
նպատակ
{շինելը}
արդեօք
չէ՞
նշանակում
ասել,
թէ
հաւատ
չ'
զամենայն
եկամուտն
ժողովեցից,
հարկաւոր
{շինելիքն}
շինեցից,
եւ
մնացեալ
եկամտովն,
եթէ
յիշ
՝
Ազովից
ո՛չ
շատ
հեռի,
եւ
նոքա,
քաղաք
{շինելով},
անուանեցին
նորան
Նախիջեւան:
Այդ
ԲԱՐՁ
նի
տարի
է,
որ
քանի
մի
հարուստ
մարդիկ,
{շինելով}
այնտեղ
գեղեցիկ
ամբարներ
եւ
այլ
շինուածք
արիւնը,
քամել
է
նորա
վերջին
ոյժը
եւ,
{շինելով}
նորան
մի
մեռեալ
դիակ,
մի
անշարժ
եւ
անկ
եւ
միւսներին
եւ
մեզ
որպէս
թէ
վատամարդիկ
{շինելով}
։
Բայց
զուր
է
անհանգիստ
լինում.
իմ
համ
ն
դէպի
Դօն
գետի
ափը
եւ
Նախիջեւան
քաղաքը
{շինելով}
սկսանում
էին
մի
փոքր
ազատ
շունչ
առնուլ
րակի
նման
տաքացրած
կարմիր
շամփուրը
պսակ
{շինելով}
եւ
ուրացօղի
գլխին
դնելով,
տեղն
ի
տեղը
շ
ութիւնը
իւր
դատարկաբանութեան
համար
նիւթ
{շինելով},
կամ,
աւելի
լաւ
ասել,
կերակուր
տալով
Մանուշակը
շուտով
առեց
մկրատը
եւ
{շինելով}
մի
քնքուշ
ծրար,
կընքեց
նորան
եւ
հրեց
հ
ւնը
հասարակաց
մարդկութեան
սեփականութիւն
{շինելով}
։
Մի
այլ
տեղ
մարդկութիւնը՝
հոգեւոր
անա
րդիկ
շատ,
աշխատում
են,
ուսումնարաններ
{շինելով}
եւ
Եւրոպական
նոր
լեզուներից
գրեանք
թարգ
աւ
Աբբա։
Մխիթարը,
վանք
ու
եկեղեցի
{շինելով}
Մօթոնէումը,
երկար
չը
կարողացաւ
մնալ
այ
դ
եւ
ամուլ
ծիսակատարութիւնը
առաջին
բանը
{շինելով},
փոխանակ
իրաւունք
տալու
օրինաւոր
կերպո
նով
կամայ
ակամայ
հեթանոսները
Քրիստոնեայ
{շինելով}
։
Շուտով
օգնութիւն
հասան
նորան
նոյնպէս
բայց
նուաստացնում
են
Սուրբ
գիրքը,
հնար
{շինելով}
նորան
իրենց
անձնական
շահասիրութեան:
Բա
ի
բանի
գործարան,
բացի
աղիւս
եւ
կղմինտր
{շինելու}
ախոռներից
եւ
փոսերից,
բացի
կիր
շինելու
շինելու
ախոռներից
եւ
փոսերից,
բացի
կիր
{շինելու}
հնոցներից,
որոնք,
անհրաժեշտ
բաներ
լին
պատուելի
եւ
մեր
սիրական
հասարակութիւնը
{շինելու}
չէ
մի
հոյակապ
բուն
ազգային
դպրոց
եւրոպա
րւում
է
ոչ
թէ
եղած
տունը
աւազակների
այր
{շինելու}
համար,
այլ
մի
այդպիսի
տուն
մինչեւ
այժմ
յց
են
տալիս
արեւին
չորացնելու
եւ
ապուխտ
{շինելու}
համար,
բայց
դարձեալ
վէրքեր
չէին,
որ
չ
հրաժարւում
եմ
նորան
իմ
զաւակի
կնքահայր
{շինելու}
մտքից,
որովհետեւ
կնքահայր
ասացեալը
պիտ
.
Իսահակեանցը
Խորենացու
4.
000
տարեկան
{շինելու}
մեղքը
ձգում
է
իւր
վզից
գրաշարի
վիզը։
Խ
ացականչում
է
նա:
-
Աւելի
հասկնալի
{շինելու}
համար
առարկան,
բացատրենք
քեզ
մեծը
եւ
ը
որովհետեւ
ոչինչ
չի
շինել
եւ
կամք
չունի
{շինելու},
սկսեց
իմ
առաջեւը
գովել
մարդերի
խելք
ո
լիս
անզգամը
քաղաքական
պաշտօնական
օրագիր
{շինելու}
համար,
բերել
տալ
ֆրանսիական,
անգլիակա
եզ
դժոխքում
քաղաքական
պաշտօնական
օրագիր
{շինելու}
համար
բերել
տալ
այդ
օրագիրքը,
եթէ
այդպ
րծ
է
դրել
տներ
եւ
մինչեւ
անգամ
եկեղեցիք
{շինելու}
համար,
եւ
մեռած
ձեւանալով,
իւր
կնոջ
հ
ի
փոքր
կարողութիւն:
Բայց
երբ
գտաւ
ոսկի
{շինելու}
գաղտնիքը,
Շաքարեանցը
սկսեց
նայել
Մանթո
կարող
էր
աղիւս
պատրաստել
բաղանիքի
հնոց
{շինելու}
համար,
կամ
ճեղքուիլ,
տրորուիլ
երկրագո
ի
կտոր
հող՝
նորա
վերայ
վանք
ու
եկեղեցի
{շինելու}
համար։
Այս
ժամանակիս
կամ
թէ
մի
փոքր
յա
,
որ
ախորժակ
չունենք
մի
այդպիսի
բառարան
{շինելու},
թէեւ
բոլոր
այլաբանութիւնքը
շատ
լաւ
հա
ն
կենդանիների
մորթեր
եւ
ոսկորներ
(
զէնք
{շինելու}
համար):
Արդէն
քաղաքակրթութեան
մէջ
մեծ
աւանդ
անդադար
ուշադրութիւն,
հանգոյցնէր
{շինելու}
թելերի
մէջ,
այնուամենայնիւ
մենք
վստահ
ւթիւնը:
Իմ
կարծիքը
այս
է,
որ
շատ
ոսկի
{շինելուց}
յետոյ,
վաճառենք
նորան
եւ
գոյացնենք
մի
մի
օր
յառաջ:
Մանթուխեանցը,
ոսկին
{շինելուց}
յառաջ,
գալիս
էր
Շաքարեանցի
մօտ,
որպէս
ին
նոքա
դադարեցին
Չինացիները
Քրիստոնեայ
{շինելուց}
եւ
հոգս
էին
առնում
միմիայն
կարգի
եկամու
նալու,
բայց,
հաւասարութեան
ոգին
ունքը
{շինեմ}
ասելով
աչքն
էլ
հանեց
-
երկու
տունից
էլ
-
Ինչպէ՞ս
թէ
անյաջող
անցան:
-
Ինչ
{շինեմ}
ես
գերմանացոց
հետ,
մինչ
չէ
կարելի
նորա
քո
համար
շամպայնից
վաննա
(
բաղանիս)
կը
{շինեմ},
որ
լուացուիս.
այն
ժամանակ
ինչ
բան
է
ց
է
կախուած
ես
այն
աղջկանից
այնպիսի
կին
{շինեմ}
քո
համար,
որ
տեսանողը
զարմանայ,
քաղաք
րետիկոսական
կարծիքների,
որ
այս
բաներից
{շինեն}
նորան
գերեզման,
որի
մէջ
կենդանի
կենդան
ն
մամուռ
եւ
եղինճ,
եւ
ուր
պիտոյ
է
բոյն
{շինեն}
մողէսները
եւ
բազիլիսկները,
պիտոյ
է
վայ
յան
ոգին
եւ
ուղղությունը
որքան
կարելի
է
{շինենք}
ժողովրդական,
ազատելով
աբեղայականությու
ծելու
համար
է.
"
վատէրը
կ՚եփենք
կազ
կը
{շինենք},
լաւն
էլ
խիաթի
կը
քաշենք,
է՜հ,
մի
բա
ածի
չափ
հողի
քանակութիւն,
որի
վերայ
կը
{շինես}
քո
բնակութիւնը,
վերասաց
պարագաներով:
Թէ
հայրենիքդ
սիրելով
Բան
կը
{շինես}.
սխալւում
ես,
Այդպէս
յիմար
մտածե
փոքր
շինեցիր,
երկրորդ
անգամը
շատ
պիտի
{շինես},
այնպէս
չէ՞:
-
Անտարակոյս․
այս
մ
քահանայապետութեան
"
(
եր.
333)։
"
{Շինեսջի՛ր}
տաճար
անուանն
Աստուծոյ,
'ի
տեղւոջն
որ
յ
ի
նոր
հայախօսութեան,
եւ
որք
հետզհետէ
{շինեսցին}
եւ
յարդարեսցին
որչափ
եւ
որքան
հնար
գոյր
Թատմորն
է
արաբական,
որ
երբեմն
Սողոմոն
{շինեց}
եւ
որ
վերջումը
նյութ
եղավ
արաբական
բանա
ր
վարդի
հետքից
Վազեց
Արարատ,
{Շինեց}
իւր
բունը։
Շատ
երկար
Հայաստ
Վահան
դեռ
նայեցաւ
Եկեղեցւոյն,
որ
{շինեց}.
Նա
տեսաւ
շքեղ
տաճար
Ու
դէպ
եօթներորդ
դարու
սկզբում
սրբատաշ
քարերով
{շինեց}
որպէս
Հռիփսիմեանց
հոյակապ
վկայարանը,
ն
ջ.
սա
մի
հիւսիսային
երեւելի
քաղաքի
մէջ
{շինեց}
մի
աւագ
եկեղեցի,
որի
երեք
պատը
գողացաւ
ութիւնը
իւր
անսխալելի
կոնդակներովը??
Նա
{շինեց}
նորանց
թիւը
անորոշ
եւ
անսահման,
իրաւու
րան
շինէ։
Ասենք
թէ
գլուխը
քարը
տուեց,
{շինեց},
յետոյ
պիտի
այդ
բառարանը
տպէ
ու
հրատար
շինէ:
Ասենք,
թէ
գլո՛ւխը
քարը
տուեց
ու
{շինեց},
յետոյ
այդ
բառարանը
պիտի
տպէ
հրատարակէ
լիճը,
որ
հանգուցեալ
Ներսէս
կաթողիկոսը
{շինեց}:
Տօթահար
միաբանը
կէս
օրից
յետոյ
դուրս
ղալմաղալիցն
ազատուելու,
մի
ուրիշ
տուն
{շինեց}
եւ
այնտեղ
բնակւում
էր։
Արդէն
շա
ղմից
բիւրաւոր
արձագանք:
Պատնէշներ
{շինեցին},
փողոցների
սալայատակները
կողոպտեցին,
Այլ
իմ
խօսքերին
ընդդէմ
ու
ներհակ
{Շինեցին}
նոքա
մի
չար
ամբարտակ.
Դարձան
թշնա
Մխիթարեանք,
գիշեր
ու
ցերեկ
աշխատելով,
{շինեցին}
ու
տպեցին
Հայոց
լեզուի
համար
բառարաններ
ատմում
է
հեղինակը
(
եր.
69)-
"
Նուրին
{շինեցին}
ու
ման
ածեցին,
երկուսը
կռնից
բռնեցին
ւ՛,
ասեց,
կոտորուիք
դուք,
ջըհըդի
ժամ
{շինեցին}
էլի,
է՞ս
ինչ
սովորութիւն
ա
տո՛
":
ւթեան,
վերջապէս,
հասանք:
-
Ի՛նչ
{շինեցինք}:
-
Աւելի
ի՛նչ
կամիս,
-
եւ
տհաճու
իր,
ի՞նչ
մարդ
ես,
ինձ
եւ
այդ
աստղը
մի
{շինեցիր}.
խղճմտանք
չունի՞ս,
Աստուծուց
չե՞ս
վախ
ւ
անհանգիստ
հեղինակ.
Մեզ
խաղալիք
{շինեցիր},
Ողջ
աշխարհի
խայտառակ:
,
թո՛ղ
թէ
խորովել...
-
Ապա
ի՞նչ
{շինեցիր}
Իտալիայումը:
-
Ոչի՛նչ:
-
Ինչ
-
Ոսկին,
որ
առաջին
անգամ
այդքան
փոքր
{շինեցիր},
երկրորդ
անգամը
շատ
պիտի
շինես,
այնպէ
եկամուտն
ժողովեցից,
հարկաւոր
շինելիքն
{շինեցից},
եւ
մնացեալ
եկամտովն,
եթէ
յիշեալ
տանն
տաճա՛րդ
զայդ
ձեռագործ,
եւ
զերիս
աւուրս
{շինեցից}
ա՛յլ
առանձին
ձեռագործի։
Սակայն
եւ
այնպ
ելով
ներս
մտաւ
գործակատարը:
-
Ի՛նչ
{շինեցիք}
գործարանում,
-
հարց
արեց
պ.
Յովնաթանե
կամ
համալսարանում,
լուսաւորութիւնը
կը
{շինէ}
իւր
համար
մի
չարութեան
գործիք,
եւ
կ'աշ
ան)
ամուսնացնէ,
կա՛մ
անոնց
համար
վանք
{շինէ}
ու
երկաթեայ
պատուհաններուն
առջեւն
ալ
մէ
ել,
զուր
չէ
տիրում
մարդը,
Նա
կը
{շինէ}
ծխոտ
ճիւղեր
սարերիդ
միջում,
Խոր
ա
Կաթողիկէին,
որ
'ի
Վաղարշապատ
քաղաքի,
{շինէ}
զնա
գեղեցկայարմար
եւ
չքնաղատես
կոփածոյ
նձ
եւս,
ինչպէս
Բէգզադէին
մատին
փաթեթ
{շինէ}
եւ
աշխարհին
խայտառակէ:
Դնենք,
թէ
ես
չ
ս
Աստուծոյ
տուրքն
էր,
մշակէ
եւ
պտղաբեր
{շինէ}.
եթէ
նա
վերջապէս
հնազանդ
մնայ
եւ
ականջ
ւ,
որ
նստի
ծանր
ու
բարակ
ոճերի
բառարան
{շինէ}
։
Ասենք
թէ
գլուխը
քարը
տուեց,
շինեց,
թիւն,
քան
թէ
նստի
բառ
արուեստակէ,
ձեւ
{շինէ},
կամ
այս
ու
այն
ազգից
մուրայ,
որ
իր
ա
ւ,
որ
նստի
ծանր
ու
բարակ
ոճերի
բառարան
{շինէ}:
Ասենք,
թէ
գլո՛ւխը
քարը
տուեց
ու
շինե
այս
էր,
որ
մեր
մտքի
հասկացածը
նա
լսելի
{շինէ}
օդի
միջնորդութենով
ուրիշներին։
Շատ
զար
չէ,
որ
ով
կամենայ
եւ
երբ,
ուզածին
պէս
{շինէ},
կերպաւորէ.
դորան
հարկաւոր
է
ժամանակ
պարհ
լինէր,
անպատճառ,
կնքահայր
եւս
կը
{շինէի}
նորան,
մանաւանդ՝
բամբասողների
սրտերը
մ
տունն
ուզէի
կը
քանդէի,
ումն
ուզէի
կը
{շինէի},
ձիս
որ
դհովն
ուզէի,
դէնը
կը
քշէի,
հ
մեր
շահին,
մեք
եւս
կեղծաւորութիւնը
կը
{շինէինք}
մի
յաղթակիր
գործիք:
Բայց
թող
հեռի
մնան
վ
եւ
արժանաւոր
գործերով
իւր
անձը
սիրելի
{շինէր}
նոցայ
եւ
ժողովրդի
նորա
վերայ
ունեցած
վա
զաւերակս
տաճարաց,
վանօրէից,
քաղաքաց,
{շինից},
ամրոցաց,
կամրջաց,
բրգանց,
աշտարակա
որէն
եւ
միւս
անդամներէն
ծածուկ)
տպուած
{շինծու}
անցագրին
պատմութիւնն
ընենք:
Չորրոր
ն
եւ
հաստատութիւն
ունին,
քան
թէ
ամբողջ
{շինծու}
համակարգութիւնք,
որ
օդի
մէջ
են
ման
գալ
ր
օրերը
չկային
նշանակած.
երեւի
թէ
դորա
{շինողը}
եւս
մի
թերահաւատ
մարդ
էր:
Միայն
մի
խաչ
արակաց
ոչինչ
չունի
կրօնի
հետ:
Եկեղեցին
{շինողը}
եւ
պահողը
է
ժողովուրդը,
սորա
վերայ
է
ն
րեւի
տեւողութիւնը,
թէ
կղմինտր
եւ
աղիւս
{շինողները},
որովհետեւ
մեծ
վնաս
ունէին
անձրեւից,
մէջ
այբը
քէ
է
երեւում,
իսկ
քէն՝
այբ,
{շինովի}
եւ
խարդախ
մի
մատենագրութիւն
է,
ստութեա
եբայութեանը.
դորա
գազանանոցի
կենդանիքը
{շինովի}
էին,
որ
շատ
թէ
փոքր,
յայտնի
երեւում
ե
՝
թագուցել
է
իւր
անձը
Թոռնակ
Կըկռիկեան
{շինովի}
անունի
տակ:
Գրքի
բովանդակութիւնը,
ինչ
ւ
քննութիւնը
ստուգում
է,
որ
այդ
նամակը
{շինովի}
էր
եւ
խարդախած
Բէգզադէի
ձեռքով:
Պօլիցմ
եւ
գուցէ
թէ
ստորագրութիւնը
եւս
լինի
մի
{շինովի}
անուն,
ըստ
որում,
նամակի
մէջ
չէր
գրու
ռնութիւն
երբէք
չեն
կարող
ապացուցանել
մի
{շինովի},
հնարած
ճշմարտութիւն։
Վա՜յ
այն
ճշմարտ
ղաքի
մէջ,
որ
պատկանէր
հասարակութեան
եւ
{շինուած}
լինէր
մի
բարոյական
խորհրդով,
զորօրինակ
ն
եւ
լուսաւորութեան
ոտքերը
ադամանդից
են
{շինուած},
եւ
միստիկականութիւնը
տեղ
չէ
գտանելու
կամ
դուքաններ
եւ
կամ
այլ
ինչ
արժանաւոր
{շինուած}
պատահեսցի
եւ
գնեսցեն,
եւ
յորժամ
այնպիս
աւոր
եղած
բաներով,
երկու
հարիւր
տարուց
{շինուած}
վանքերից
փոքր
պակաս
կամ
յետ
մնացած
լինէ
իկէ
եկեղեցու
գմբէթը,
որ
առաջ
փայտից
էր
{շինուած}
)։
Թողնելով
ուրիշների
վկայութիւնքը,
օր
անունը,
Անոյշ-Վռամից
եզրակացնելով,
{շինուած}
է
Վռամ
կա՛մ
Հ.
Չամչեանի
եւ
կա՛մ
այն
մա
աջին
օրինակդ,
այսինքն
կղմինդրը,
հողից
{շինուած}
լինելով,
դառնում
էր
դարձեալ
դէպի
հող,
Ի՞նչ
պատճառով
մատանին
ոչ.
շատ
գեղեցիկ
{շինուած}
է,
քարը
թանկագին...
-
Գիտեմ,
-
ը
,
եւ
թէ
նորախօսութեամբ
կործանի
հոյակապ
{շինուած}
հին
հայկաբանութեան:
Զարմանք
այս
են
զի
եւ
եթ
գործ,
զի
վերականգնեցին
զմիջաբեկ
{շինուած}
հին
հայախօսութեան,
այդորիկ
վասն
ոչ
ուր
...
զհիմն
ի
վեր
տապալեալն
զարմանակերտ
{շինուած}
Երգոյն
վիպասանաց,
նման
մանկանն
Վարդգէս
գուցէ
թէ
բարձրանայ
մի
օր
Հայ
ազգութեան
{շինուածը}:
Ներս
մտանելով
այս
գործի
մէջ՝
գու
եր
մռայլութեանը,
միանգամայն
քանդել
այս
{շինուածը}
եւ
նորից
շինել
նոր
ձեւով....
-
ուրդ
պիտի
վերագրել
Հեգելի
սահմանադրական
{շինուածին}
եւ
նորա
պատահաբար
ինքնավարութիւնը
(
сам
թէ
միայն
բան
չէ
շինւում,
այլ
յառաջուց
{շինուածները}
եւս
քանդւում
են:
Որեւիցէ
գործ,
որ
պիտ
ախիջեւանու
դպրոցին
եւ
այլ
աստուածահաճոյ
{շինուածների}:
Նորա
ժամանակակից
զանազան
մարդիկ
նոյնպ
ակ
ստանում
էին
նոքա
իւրեանց
ապրուստ
այս
{շինուածների}
եկամուտից։
Ժողովողների
ուխտը
կատարւում
ութեամբ
տանն
ի
հիւսիսոյ
ցհարաւ
ի
ներքոյ
{շինուածոյն}
յարեւմտեան
որմի
անդ
ծայրէ
ի
ծայր
դուքան
րդութեանց,
զբարոյական
աւերակս
գեղապանծ
{շինուածոց}
հարցն
մերոց
սրբոց
մեզ
ընծայեցուցանէ:
"
սնիւք,
յառաջ
քան
զայս:
Արժողութիւն
{շինուածոցն},
ըստ
քաղեալ
ծանօթութեանց
իմոց,
յազգայ
զպատճէն
հաշուոց,
տարեկան
ելից
եւ
մտից
{շինուածոցն}
ի
վերոյ
յիշելոց,
տեսանէ
զի
ամսականն
ար
բ
անցուցանել
ի
գիր
զամենայն
դեռ
կանգուն
{շինուածս}
նախնեաց
եւ
զաւերակս
տաճարաց,
վանօրէից
Մի
ցաւալի
բան
է,
որ
ոչ
մի
հոյակապ
{շինուածք}
չկայ
այդ
քաղաքի
մէջ,
որ
պատկանէր
հասար
ենադարան,
Ժողովարան
եւ
Կլուբ:
Ամենայն
{շինուածք}
՝
մեծ,
թէ
փոքր,
սեպհականութիւն
են
մաս
շինելով
այնտեղ
գեղեցիկ
ամբարներ
եւ
այլ
{շինուածք},
այլեւ
բաւական
մեծ
ծախքով
սարի
յետնակո
մում՝
քաղաքի
ծայրում.
բաւական
գեղեցիկ
{շինուածք}
՝
երկու
յարկով,
որի
վերայ
կարելի
է
ժամ
գործածական
տառերը
սովորաբար
են
նոր
ոճով
{շինուածք},
թէպէտ
եւ
ոչ
բոլորովին
կատարեալ
ճարտար
ւնքը,
երեւելի
մայրաքաղաքներում
օգտատէր
{շինուածք}
գնել,
հաշուատուն
կազմել
այդ
շինուածքի
մ
անուամբ
գտեալ
տներ,
գետին
եւ
կամ
այլ
{շինուածք}
որքան
եւ
ներկայ
ունիմ,
որպէս
վերն
գրեա
Իմ
աչքին
ի՞նչ
երեւաց՝
Մի
{շինուածք}
կիսակործան
Որի
գլխին
կորացած
նհամար
ծակեր
ու
ճեղքուածներ:
-
Հին
{շինուածք}
է,
-
պատասխանեց
անիծեալը,
գլուխ
տալով
գլխին
միշտ
նկարուած
է
լինում
մի
անհեթեթ
{շինուածք}.
առանց
դորան
չէր
լինիլ,
-
այդ
Նոյեան
տ
ն
բարձր
սարի
վերայ,
ափսո՛ս,
որ
քաղաքի
{շինուածքը}
չեն
սկսանում
իսկոյն
գետի
ափից,
դորա
հա
նոր
սիւներ,
բայց
եթէ
հիմքը
ոյժ
չունի,
{շինուածքը}
ի՞նչպէս
կարող
է
կանգուն
մնալ:
Հար
ուցեալ
գրեսցեն
եւ
յայտնեսցեն
թէ
այս
նոր
{շինուածքը}
եւ
կամ
էս
ինչ
տունն
եւս,
վերն
յիշեալ
Մ
":
Եւ
սերովբէն,
որ
գիտեր
Մարդու
սրտի
{շինուածքը},
Եւ
ամեն
ինչ
տեսնում
էր
Նրա
անվրէպ
սու
:
Այնքան
շատ
եւ
այնքան
խիտ
են
այդ
անտէր
{շինուածքը},
որ
մարդը
ճամփայ
չունի,
եւ
քանի
խելքի
ուտք
եւ
աջ
կողմդ
Սրբազնագոյն
Սիւնհոդոսի
{շինուածքը},
իսկ
ձախ
կողմդ
Ներսէսեան
լիճը
բռնած
առ
ւթիւնը
ուրախութիւն
չէ
լինում,
եթէ
նորա
{շինուածքը},
հաստատ
պահող
հիմքերը
չկային,
այն
չոր
ի
աննշան
փողոցի
մէջ,
քաղաքի
ծայրումը.
{շինուածքը}
փայտեայ,
երեք
պատուհանով,
որ
նայում
է
րներով,
որով
պահպանւում
էր
նոցա
մարմնի
{շինուածքը}
։
Ի՛նչ
կերպով
կատարւում
է
այս։
Սորան
պ
ծի
հիմքը,
որի
վրայ
կառուցանում
է
նա
իր
{շինուածքը}:
Յայտնի
է
թէ
ազգն
էլ
մեղաւոր
չէ,
եթէ
րերը,
եթէ
քո
դիտաւորութիւնը
այն
է,
որ
{շինուածքը}
ծառայէ
քո
իրական
պէտքերին,
ապա
ուրեմն
ն
պիտի
յարմարուին
միմեանց
հետ
եւ
ամբողջ
{շինուածքը}
պիտի
կազմեն,
իրական
պէտքերի
յարմար,
ն
կոյս
անկաջը,
բայց
որ
հայոց
անկախութեան
{շինուածքը}
կործանուել
ու
կտորներն
էլ
Նեվայից
բռնած
ներից,
որոնք,
անհրաժեշտ
բաներ
լինելով
{շինուածքի}
համար,
երեւում
են
հարկաւորաբար
յառաջաց
ար
գտանելով,
ոչ
եթէ
ողբում
է՝
յիշելով
{շինուածքի}
ամբողջութիւնը,
որի
կազմութեանը
պատկանո
էր
երաշխաւոր
լինել
յաւելուածի
եւ
ամբողջ
{շինուածքի}
ապահովութեանը:
Գլխաւոր
շինութեան
մէջ
բ
ակաց
շինուածքից:
Ի՞նչ
կը
լինի
այն
{շինուածքի}
վիճակը,
եթէ
նորան
կազմող
մասերը
օրըստօ
ր
շինուածք
գնել,
հաշուատուն
կազմել
այդ
{շինուածքի}
կառավարութեան
համար,
այնպէս,
որ
միշտ
արիւն
դառնալու.
պատճառ,
մարմինը,
իւր
{շինուածքի}
համար
նիւթ
չ'ստանալով
այնպիսի
կերակրից
ում
էր
այդ
վանքը։
Եկեղեցու
փայտեղէն
{շինուածքի}
կրակից
վնասուելու
պատճառով
շատ
նեղութիւ
այնտեղ
մնալ։
Թէպէտ
վանքի
սարք
ու
կարգը
{շինուածքի}
անհաստատութիւնից
մի
երկու
անգամ
ջարդուվ
ւերակների
քարերը
կարող
են
պիտոյանալ
նոր
{շինուածքի},
ինչպէս
պահանջում
է
ժամանակի
ճարտարապե
,
Երբ
հաճեցաւ
շունչ
փչել,
Իմ
հողանիւթ
{շինուածքին}
Կենդանութիւն
պարգեւել.
Ես
անբարբառ
մի
,
Երբ
հաճեցաւ
շունչ
փչել,
Իմ
հողանիւթ
{շինուածքին}
Կենդանութիւն
պարգեւել.
Ես
անբարբառ
մի
սչափ
միայն
ասում
ենք,
որ
վիպասանութեան
{շինուածքին}
մեծ
հարուած
է
տուել
կատաստրօֆի
այս
անբն
սչափ
միայն
ասում
ենք,
որ
վիպասանութեան
{շինուածքին}
մեծ
հարուած
է
տուել
կատաստրոֆի
այս
անբն
ւթիւնը
պիտի
լինի
մնացածը
տաշել
կոկել
եւ
{շինուածքին}
պիտոյացնել։
Հազար
անգամ
էլ
որ
աշխատես
մարեցաւ,
սա
եւս
դուրս
ընկաւ
հասարակաց
{շինուածքից}:
Ի՞նչ
կը
լինի
այն
շինուածքի
վիճակ
աճառական
գործողութեանց:
Քարեղեն
են
{շինուածքն}
եւ
պարտ
է
տալ
զարժանի
իրաւունս
պատպանու
հատուսցեն
զպարտսն
եւ
զնոյն
նոր
ստացեալ
{շինուածքն}
եւս
յորժամ
գնեսցեն,
էս
թղթումն
իմ
ստոր
ուխ
տալով
եւ
անամօթաբար
ժպտելով,
-
հին
{շինուածքները}
միշտ
խոնարհում
են
դէպի
կործանումն.
այս
եւ
էականապէս
ուրիշ
բան
չեն,
եթէ
ոչ
հին
{շինուածքների}
կործանում:
Այնքան
շատ
եւ
այնքան
խիտ
են
փակուած
էին
վանական
եւ
կալուածատիրական
{շինուածքների}
աշտարակազարդ
պարիսպների
մէջ,
մինչեւ
այ
է
բնակուել
բո՛ւն
եկեղեցու
մէջ,
այլ
այն
{շինուածքում},
որի
անհաստատութիւնից
"
միանգամ
եւ
երկ
էնից
մեկուսի։
Բայց
սակայն
այդ
եկեղեցին
{շինուել}
է
Վաղարշապատի
կենտրոնում,
եւ
այս
մասին
ում
է,
էրվելուց
յետոյ,
վերստին
փայտից
է
{շինուել},
որ
փայտէ
մնացել
է
մինչեւ
եօթներորդ
դար
տեղ
ապրում
են
Քո
որդիները
հլու:
Սեղան
{շինուեց}
սրբութեան,
Տէ՛ր,
քեզ
համար,
ուր
արթո
երբ
գետի
ափում
ամբարներ
ու
նաւահանգիստ
{շինուեցան},
որովհետեւ
մշակների
ձեռքով
լցւում
էին
սակերտ
շտեմարաններով
եւ
թէ՛
այլ
հոյակապ
{շինութեամբ},
պատկանում
է
ժառանգական
պատուամեծար
քա
ռաջի
կայցէ
կործանումն
հնախօս
լեզուին
առ
{շինութեամբ}
նորոյն,
ուսցուք
ի
լուսաւորեալ
ազգաց,
ն
իմաստունքն
հայոց
կործանութիւն
Ազգի
առ
{շինութեամբ}
նոր
մատենագրութեան,
ցաւ
է
ինձ
խոստովան
անձատանը
տասն
տարուց
յետոյ,
բայց
տների
{շինութեան}
համար,
փայտ
եւ
այլ
հարկաւորութիւնք
կը
մբողջ
շինուածքի
ապահովութեանը:
Գլխաւոր
{շինութեան}
մէջ
բովանդակւում
են
մատենադարանը
եւ
մի
իարակ
կրօնաւորների
բնակարանքը:
Գլխաւոր
{շինութեան}
աջ
ու
ձախ
կողմից
շինած
են
նոյնպէս
բնակո
պարծանքի
գաղափար,
մի
ընդհանուր
ազգային
{շինութեան}
գաղափար
նորա
մտքով
եւս
չէ
անցել:
Մեզ
մ
րեանց
ընկերներին։
Ես
ազգային
խօսքի
{շինութեան}
մասին
խօսակցութիւնս
կնքում
եմ
սորանով,
աւոր
չէ՛,
-
գանչեց
սատանան,
-
դու
այդ
{շինութեան}
ժամանակ
մտքումդ
ունիս
գողանալ
նիւթեր,
մինը,
տարեցին
դէպի
այն
բնակարանը,
որի
{շինութեան}
համար
հաւաքել
էր
այնքան
արծաթ:
Սա
,
որով
իրագործեց
իւր
գաղափարը
քաղաքական
{շինութեան}
մասին։
Թէպէտ
եւ
այս
գաղափարը
ժողովրդի
ւ
քրքրենք
ազգի
բարոյական
տարրերը.
նորի
{շինութեան}
պիտանին
պիտի
առնունք,
իսկ
փտածները,
ո
նոյնպէս
թողեալ
են
յօգուտ
աստուածահաճոյ
{շինութեանց}
ի
Նոր
Նախիջեւան,
որ
գոն
յօգուտ
դպրոցի
յետնակողմը
փորելով
եւ
նորա
քար
ու
հողը
{շինութենների}
առաջեւներումը
լցնելով,
բաւական
խոր
մտա
ում
էին
իւրեանց
գոյքը
այդ
աստուածահաճոյ
{շինութենների}
համար,
անմահացնելով
իւրեանց
խնկելի
յիշ
ս
եկամտից
եւ
առանց
ծախելոյ,
զդանկ
մի
ի
{շինութիւն}
ազգի
կամ
ի
պահպանութիւն
դպրոցաց,
որ
ըս
ջիցէք,
կարէ
սատար
լինել
Ձեզ,
թերեւս
ի
{շինութիւն}
դպրոցին,
զոր
հիմնէիք
տակաւին
ամօք
իբր
քաղաքում,
քեզ
տրուած
հողը,
որի
վերայ
{շինութիւն}
թէ
արել
ես
եւ
թէ
ոչ,
ազատ
ես,
կամեցած
ենումն
ի
սեղան
խաչին,
ի
փրկութիւն
եւ
ի
{շինութիւն}
հաւատացելոց:
Արգել
Քրիստոս
նովին,
յիշ
ազգի
բանականութիւնը,
եթէ
նա
մի
հոգեւոր
{շինութիւն}
չէ
կարող
ստանալ
նորանից,
ի՞նչ
յանցանք
ւթիւնից:
-
Ինչպէ՞ս,
ի՞նչ.
այդքան
{շինութիւն}
միայն
մի
ծակի
համա՞ր:
-
Այո՛,
Ձե
ասիրութեան
եւ
իւրեանց
բնական
ձգմամբն
'ի
{շինութիւն}
վանաց
եւ
ազգային
տեղւոյ
որպէս
եւ
յայսմ
գործութեամբ
ժամանակին՝
կործանի
միջաբեկ
{շինութիւն}
հայկական
հնախօսութեան,
որոյ
զպատճառ
ան
ի՞նչ
յայնս
գտանեն,
որ
մարթիցի
[օգտել
ի
{շինութիւն}
հոգւոյ
եւ
սրտի]
եւ
սնուցանել
զմտաւոր
կե
հայազգի
երեխաների
համար
",
զկնի
որոյ
ի
{շինութիւն}
Հայաստանեայց
եկեղեցւոյ
ընծայէ
ազգին
"
զ
յց
ուշադիր
եղեւ
եւ
լինել
կամի,
այս
է՝
{շինութիւն}
հայկական
ուսումնարանաց
վասն
հայաբար
աւա
ր
հեղինակաց
զֆիզիքական
քաջալերութիւնս
ի
{շինութիւն}
զաւակաց
իւրեանց,
ուրեմն
եւ
ամբողջ
հայկ
ան
լուսով
հասկանալ
եւ
հասկացնել
"
ի
մեծ
{շինութիւն}
ազգին
",
մենք
սիրում
ենք
որպէս
ճշմարտո
ամայութիւնը,
բայց
չենք
լսում,
թէ
նոցա
{շինութիւնը}
այժմեան
ժամանակումս
ինչ
խորհուրդ
ունէր
այլ
հետեւանք
դուրս
դնել:
Ազգային
{շինութիւնը}
բնական
կերպով
պիտի
յառաջանայ
ցածից՝
հի
արողանայ
հաստատ
պահել
իւր
վերայ
լինելոց
{շինութիւնը}:
Ինչո՛վ
պիտի
նորոգենք
այս
հիմքը.
ն
ծովի
մէջ
լողալ:
Չէ
կարելի
նորի
{շինութիւնը}
սկսանել
եւ
անցածի
հիւանդանոցից
օգնականք
նից,
նորա
մօտ
գտանւում
են
երկու
փոքրիկ
{շինութիւնք},
ուր
բովանդակւում
են
դասատունքը
եւ
աշա
բնականաբար
անհնար
է,
որ
մի
ակնթարթում
{շինուի},
կոկուի
եւ
պայծառանայ:
Այստեղ
հարկաւո
(
բարձրութեան)
չափը,
այդ
չափով
մոմ
էր
{շինում}
եւ
վառում
էր
եկեղեցում,
բայց
ոչ
սովորա
,
այլ
միայն
հարաւային
եւ
Փոքր
Ռուսսիա,
{շինում}
են
միլիոններ։
Ինքը՝
նախիջեւանցին,
գն
թիւնը:
-
Եթէ
սուրբ
չլինէր,
ի՞նչ
է
{շինում}
երկնքումը:
-
Քեզ
ո՞վ
է
ասել,
որ
ն
անի
որ
իրական
անհաւասարութեան
հետեւանքը
{շինում}
է
ինձ
ազատ-ստրուկ:
-
Չեմ
հասկանու
համակարգութեան
մէջ,
նոյն
այն
բանը,
որ
{շինում}
է
նորան
համակարգութիւն
եւ
հնար
է
տալիս
րբութիւնը
պաշտեն
ու
չդրժեն:
Ապա
ի՛նչ
է
{շինում}
Անգլիան:
-
Նա
այժմ
պարապած
է
հնդկա
րականութեան
դեւի
կողմից:
-
Ին՞չ
ես
{շինում}
այդտեղ,
-
կրկնեց
խաւարի
սարսափելի
թագա
ը.
եթէ
եկեղեցին
քանդուի,
ժողովուրդն
է
{շինում},
դարձեալ
եկեղեցու
արդիւնքը
ժողովրդիցն
այ
էր
մտածում,
ի՛նչ
օդեղէն
ամրոցնէր
էր
{շինում},
տիրացուն,
որ
եւ
քառասունի
չափ
աշակեր
.
ածխածինը
միանալով
օդի
թթուածնի
հետ,
{շինում}
է
երկու
տեսակ
բաղկացութիւն,
մինը
ածխաթ
խեղճ
Մանուշակը
ի՞նչ
օդեղէն
ամրոցնէր
էր
{շինում}.
երեւակայում
էր
իւրեան
հարսնացած
Շահու
որական
ներգործութեամբ
ծառայ
եւ
ստրուկ
է
{շինում}
այն
մարդը
կամ
այն
ազգը,
որ
մասնակից
էր
որ
տեղում
նոքա
հաստատւում
էին,
իսկոյն
{շինում}
էին
եկեղեցի
եւ
նորա
մօտ
հոյակապ
դպրոց՝
ի
եւ
ռամիկների
համար
ջոկ
եկեղեցիներ
էին
{շինում},
պատարագի
ժամանակ
պահում
էին
առ
հասարա
ւսից
եւ
յաւիտենական
հլու
եւ
հնազանդ
էին
{շինում}
իւրեանց
Կարգին։
Դուրս
եկաւ
երեխաների
հ
,
Պարագուայի
մէջ
ունէին
ձուլարան,
ուր
{շինում}
էին
թնդանօթներ
եւ
այլ
զանազան
զէնքեր,
քեասիբ
քիւսուբի
տունը
քանդում,
իրանցը
{շինում},
ես
գրողամնայ
մի
հիքի
ունիմ,
ինձ
տարե
հողէ
յատակով
տուն
շինել,
ինչպէս
նախնիք
{շինում}
էին
հնումը,
տունդ
կը
մնայ
դատարկ,
եւ
՝
որեւիցե
հրապարակական
կամ
տերութենական
{շինվածքների}
ճակատում,
այդ
բոլորը,
առանց
ամենայն
բ
գիրը:
Ամենայն
տեղ,
սկսած
տերութենական
{շինվածքներից}
մինչեւ
գինետունքը,
մինչեւ
վարսավիրաննե
նականաբար
անհնարին
է,
որ
մի
ակնթարթում
{շինվի},
կոկվի,
փայլի
եւ
պայծառանայ.
այստեղ
լեզ:
Խդրելեզին
եկեղեցու
պարսպի
մօտումը
{շինւում}
են
զանազան
խանութներ,
եւ
ժողովուրդը
ամ
րդին.
հազարամեայ
աւերանքը
մէկ
օրում
չէ
{շինւում}.
մնայ,
որ
այդ
աւերանք
էլ
չէ,
այլ՝
ժ
նք,
որի
հիմքի
վերայ
ոչ
թէ
միայն
բան
չէ
{շինւում},
այլ
յառաջուց
շինուածները
եւս
քանդւում
ղի
արած,
աւերուած
ու
խանգարուած
լեզուն
{շինւում}
է
եւ
կարգի
է
դրւում
Մխիթարեանց
հոգաբարձ
յաստանի
եւ
Տաճկաստանի։
Բացառականքը
{շինւում}
են
առհասարակ
ից
մասնիկներով,
բայց
երբե
թէ
ինչի՛
մէկ
դարում
կամ
հինգ
դարում
չէ
{շինւում}
։
Այն,
որ
հազար
տարիներով,
տարբեր
աշխ
շ
շատերի
նման
կարծում
է,
թէ
տալիս
եմ-ը
{շինւում}
է
տալի
ընդունելութիւնից,
որի
ծայրն
թար
տնեղինք
թէ
ինչի՛
մէկ
կամ
հինգ
տարում
չէ
{շինւում}
ինչ
որ
մենք
ուզում
ենք:
Այն
որ
հազար
տ
Այս
րոպեին
ստացա
13-ի
թվակիր
նամակդ
12
{շիշ}
գինու
հետ,
որի
մասին
նամակումդ
ոչինչ
չ
վ
հաստափոր
եւ
զուարճախօս
բժիշկը,
որ
12
{շիշ}
գարեջուր
էր
խմում
օրը,
որ
անցեալ
տարի
ս[խանեցի]
նոյն
օրը,
կ՚երթայ
15-ին
(
12
{շիշ}
գինի):
15
-ին
յայտնեցին,
թէ
գինին
ին
րօ,
իսկ
հասարակ
խմելի
գինի
հարիւր
քսան
{շիշ},
Շամպայն,
շատ
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րեդերե
,
շատ
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րեդերեր
քսանչորս
{շիշ}.
Մադեռա,
Խերէս,
Ռէյն-վէյն,
մի
խօսքո
,
մի
խօսքով
թունդ
գինիներ
տասն
եւ
ութն
{շիշ}:
Կատարումն
օրինաց
եւ
մարգարէիցը
կը
լին
տիր
ինչ
որ
կը
հրամայէ
քեզ:
-
Երկու
{շիշ}
Եամայկայի
լաւ
Ռօմ,
երկու
շիշ
Կօնեակ,
-
Երկու
շիշ
Եամայկայի
լաւ
Ռօմ,
երկու
{շիշ}
Կօնեակ,
երկու
շիշ
անգլիական
ճին
եւ
երկ
կայի
լաւ
Ռօմ,
երկու
շիշ
Կօնեակ,
երկու
{շիշ}
անգլիական
ճին
եւ
երկու
շիշ
Սարեպտի
բալա
նեակ,
երկու
շիշ
անգլիական
ճին
եւ
երկու
{շիշ}
Սարեպտի
բալասան,
-
իսկոյն
կցորդեց
պ.
,
որ
Նէապոլսի
մէջ
ցոյց
ես
տալիս
ինձ
մի
{շիշ},
ուր
կայ
մի
քանի
կաթիլ
արիւն
եւ
պատմել
տեղ,
այն
ժամանակ
հարիւր
վաթսուն
երկու
{շիշը}
մի
բանի
նման
կը
լինի:
Բայց
ինչո՛ւ
Ռօմ
անթուխեանցը,
ձեռքը
պարզելով
դէպի
արաղի
{շիշը}:
Շաքարեանցը
յառաջամատոյց
գտանուեցաւ
եւ
խաթունը
հափշատկել
էր
սեղանի
վերայից
ջրի
{շիշը}
եւ
սպառնալով
շարժում
էր
նորան,
երեւի
թ
վերայ
Վարդ-խաթունը
ցած
դրեց
ձեռքից
ջրի
{շիշը},
բայց
նորա
կատաղութիւնը
չէր
նստել
բոլո
յլն,
կամ
երբեմն
նկատում
են,
որ
մի
սեւ
{շիշի}
միջից
լցուած
սպիտակ
ջուրը
ծիրանագոյն
նե
,
ծոցերը
լիք
մանր
քարերով
եւ
խորտակուած
{շիշի}
կոտորակներով:
Ամենայն
ոք,
որ
մինչեւ
ա
:
Սատանան
հանեց
դագաղից
մի
մեծ,
ահագին
{շիպի}
կտոր,
պատճառ,
նա
չէ
գործածում
ճակնդեղ
քայական
տունը՝
Ռուբենեանց
իշխանութիւնը
{շիջանելով},
կորուսին
Հայերը
իւրեանց
ազատութեան
վե
,
որ
այնքան
վատաբաղդ
չէր
գտանուած,
որ
{շիջանէր}
նորա
սրտի
մէջ
կրօնի
ճրագը,
իւր
գործողո
ւր
օր
յօրէ
բորբորքեալ
տոչորէ
եւ
ոչ
ունի
{շիջանիլ}
հնարիւք
առանձին
մարդոյ։
Հա՛յր
սուրբ,
արձակուած,
բայց
այդպիսի
շանթերը
փութով
{շիջանողք}
են
եւ
վաղուց
արդէն
կորուսել
են
մարդկեղէ
րավառ
են
դէպի
այսպիսի
գործեր,
որ
յետոյ
{շիջանում}
են
շուտով՝
չլինելով
հնարք
պահպանութեան
ք
հազիւ
թէ
տեսած
հրապարակի
լոյսը
եւ
ահա
{շիջանում}
են
ասուպների
նման՝
մի
տխուր
յիշատակ
թո
վառուիլ
արեգակի
առաջին
ճառագայթներից:
{Շիջանում}
էին
այնուհետեւ
երկնքի
պարզ
երեսի
գիշերա
րի
ընդդէմ
սուրերը
բթանում
են,
կրակները
{շիջանում}:
Իւրաքանչիւր
մարդ,
եթէ
նա
կամենում
էր
հանդիպեցաւ
նա
կատաղի
մրրկի,
Գնաց
{շիջաւ}
այնուհետեւ
`
նորա
յոյսը
ու
կեանքը,
ապրուստը։
Այս
թշուառ
իրողութենների
մէջ
{շիջաւ}
Հայաստանում
լուսաւորութեան
ճրագը,
այստ
ին
նորա
վերայ:
Մարդկային
մարմինը,
երբ
{շիջել}
էր
նորանում
անձնապահական
զօրութիւնը,
ը
հետ,
որ
եկած
էր
այնտեղ
ապստամբութիւնը
{շիջուցանելու}
համար,
ընկաւ
պատերազմի
մէջ
մեռած։
Յիս
Ֆրանսիայի
ազնուականների
ապստամբութիւնը
{շիջուցանելու}
ժամանակներումը.
այս
բոլոր
երեւելի
դիպո
կը:
Դու
կորցրեցիր
քո
առաջին
փառքը,
եւ
{շիջուցիր}
քեզ
լուսատու
ճրագը։
Կորցրեցիր
քո
օրէնք
,
վերը
աստված
կա,
նա
կտեսնե
ծուռն
ալ,
{շիտակն}
ալ,
ես
ձեզի
խոսք
հասկացնելու
չկարողացա
:
Պատմէ
նա
զաղետալի
կործանումն
Անւոյ
եւ
{Շիրակաց}
գաւառի:
Գրիգոր
Վկայասէր
թարգմանիչ
վարո
ւթիւն
սակաւաւոր
գրուածովք,
յորս
Անանիա
{Շիրակացի},
որ
ուսեալն
էր
զմաթեմատիկական
ուսմունս
յի
մէջ,
նորա
քաշածները
եւ
այդ
պատճառով
{Շիրակի}
գաւառի
ամայանալը,
որպէս
նաեւ
Անի
քաղաք
որ
երբեմն
սրտադող
Վազում
է
դէպ
այն
{շիրիմ},
կամենում
է
մտնել
հող...
Արդեօք
վ։
Կ՚անցնեն
դարեր,
տարիներ,
մեր
{շիրիմը}
կը
կորչի.
Պառկի՛ր
խաւար
հողի
տակ
ի
ոտանաւորք,
Սայաթ-Նովա,
Ադամ
աղբար,
{Շիրին}
եւ
այլն,
բայց
նորանց
ազգային
երգ
անու
Արտասուքով
ու
արիւնով
թրջենք
նորա
{շիրմի}
հող:
Երանի՜
էր,
թէ
գիտնային
ի
գեղի
գերեզմանքը,
Ծունկ
չոքեց
մի
{շիրմի}
մօտ:
"
Հայրի՛կ,
աստղիկդ
չէ
փայլ
Հողում,
պայծառ
երկնի
տակ,
Անմահ
{շիրմիդ}
անապատի
Որդին
կանգնած
է
պահնակ:
ը
նորան
զլացաւ
Գիր
պարգեւել
անշուք
{շիրմին}
։
Խարխարեալ
տաճարի
մէջ
եան
եւ
թանձրաբարդ
միգաց
սաստիկ
վարագոյր
{Շիւ}
՚ի
ծուէնս
պատառոտէ
նորա
գուպար
լուսաճեմ
,
ո՛չ.
նոքա
շատ
անգամ
մարմին
են
առնում
{Շիւայի},
Դուրգայի
եւ
Վիշնուի
անհեթեթ
կերպարանք
իշների
աչքին
մօտենալով՝
նայում
են,
որ
{շիւղը}
հանեն։
Եւ
այսպիսի
խաբեբայութեամբ
աշխատ
աշխատել
քիչ
թե
շատ
կռացած.
ստիպված
էի
{շիփշիտակ}
նստել,
կարծես
օխլով
կուլ
տված
լինեի:
ախոյ
ձեռամբ
կարկատեալ
ըստ
զօրելոյ
մտացն
{շլացելոյ}
յանակնկալ
ճոխութեանց:
՚Ի
հրատարակել
զմ
արող
է
ուղղել,
այլեւ
կտրիճի
աչքը
անգամ
{շլացուցանել},
որ
չկարողանայ
տեսանել
կնոջ
աչքը
շիլ
լ
գաւոր
եւ
Տէր,
Ժառանգ
Նորվեգիու,
Դուքս
{Շլեզուիդ}
-Հօլստինեան,
Ստորմանեան,
Դիդմարսենեան
յ,
թէ՝
զինչ
ասէ
հանճարեղ
[գերմանացին]
{Շլեյդըն}.
գիտութիւնն
պարտի
սեպհական
լինել
բովան
վերջացավ:
Զանֆդլեբինին
փողը
տվել
եմ.
{շլյափը}
բերող
չկա,
Պետր
Նիկոլաեւիչի
նամակը
ստա
դ,
որպես
իմ
ներկայությամբ.
տեր
Գեորգի
{շլյափը}
ողբալով
կեցած
է
Դյուլյուի
մոտ,
բերող
չ
գրքեր,
գրքեր
եւ
գրքեր:
Եզյանից
խնդրիր
{Շլոսսերը},
կարծեմ
նա
ուներ,
իսկ
եթե
ոչ՝
գտիր
ի
սմին
վերադարձնում
եմ:
Ես
քեզ
խնդրել
էի
{Շլոսսերը}
կամ
Մակոլեյը,
եթե
քեզ
հաջողվի
ճարել,
վերջացնելու
վրա
եմ.
այնուհետեւ
կսկսեմ
{Շլոսսերը}
եւ
ապա
նորից
Ֆոշեն:
Մակոլեյն,
իր
մշտա
ետ
միասին:
Ոչ
միայն
Գերվինուսը,
այլեւ
{Շլոսսերը}
ես
արդեն
ուղարկել
եմ
քեզ
հանձնելու
համա
նների,
թեկուզ
հօգուտ
ֆիզիկայի:
Եթե
{Շլոսսերը}
չկա
(
Հռոմեական
պատմությունից
սկսած),
որհակալություն
եմ
հայտնում
Մակոլեյի
կամ
{Շլոսսերի}
համար:
Երեկ
ես
գրել
եմ
քեզ
երկար
նամակ
այր,
Երեկվա
թվակիր
քո
սիրելի
նամակը
{Շլոսսերի}
երկրորդ
հատորի,
Մակոլեյի
երկրորդ
հատոր
շատ
եւ
շատ
շնորհակալություն,
միայն
թե
{Շլոսսերն}
ուղարկեցեք
ինձ
ո՛չ
թե
աշխարհի
ստեղծագոր
,
բաշորթիկ,
ճլպինդ
եւ
չալ-օխամ
կամ
չալ-{շխամ}
բառերը
բացատրված
են։
Այս
բառերից
բաշոր
վանացնել
բայից։
Բայց
չալ-օխամը
կամ
չալ-{շխամը}
)
չգիտենք,
թէ
ինչի
բառ
է,
թէեւ
թուր
արտեց
ուսումը,
բայց
բնակվում
է
դարձյալ
{շկոլայի}
մեջ
մի
տարի
եւս
այդպես
պիտի
լինի,
տարե
,
ձգած
է.
ուրարաձեւ
նոյնպիսի
պաստառից
{շղարշ},
բաց
կապոյտ
գունով,
որ
յետոյ
մէջքի
վե
եցկութեան
պանծալի
Ապրշումէ
քօղը
սուրբ
{Շղարշում}
է
լաւ
ձգուած
Մուտքը
հեշտին
խորանի,
Ո
պարանին՝
ձեռքս
անցուցին
մի
ծանր
երկաթի
{շղթայ}
եւ,
երկու
զրահաւորուած
մարդիկ
վերաս
պա
է՜ս
տենչում
ազատութիւն,
Կամ
բռնութեան
{շղթայակապ}
Զոհը
`
բանտի
խորտակուելուն:
Ի՞նչ
են
ի
առաջեւ.
պատճառ,
դուրս
գալով
իւրեանց
{շղթայակապ}
արգելանքներից,
կամ,
աւելի
լաւ
ասել,
մարդս
ընկերութենից,
եթէ
կտրւում
է
այն
{շղթայակապը},
որ
Նախախնամութիւնը
կազմել
էր
մարդու
ե
Այս
կոպիտ
հեգնութիւն
է
եւ
ստրկութեան
{շղթայի}
ամենածանր
օղի
մինը:
Հերիք
չէ
նորան
իմ
բռնական
ֆրիդրիկոսների
ձեռքով
դարբնուած
{շղթայի}
մէջ,
քան
թէ
այն
սահմանադրութեան,
որ
մ
ս
վերջինի
եւ
Աշտարակի
մէջ։
Բայց
եթէ
այս
{շղթայի}
մէկ
կամ
երկու
ողը
հանում
ես,
այն
ժամանա
պիսակ
մի
թել
է
նա:
Այդ
կարճ
կամ
երկայն
{շղթայի}
օղերը
ունին
իւրեանց
վերայ
զանազան
դրոշմ
ապիկի
տակից
մի
փայտի
կտոր,
որ
արծաթեայ
{շղթայով}
կախած
էր
կուրծքի
վերայ,
համբուրեց
եւ
յ
այ
սեւ
ժապաւէն,
որի
տակից
առանձին
ոսկի
{շղթայով}
կախած
փոքրիկ
եւ
գեղեցիկ
ոսկի
խաչը
բարձր
խլեալ
՚ի
նոցանէ,
պնդեցին
ի
զարհուրելի
{շղթայս}
ստրկութեան,
եւ
զներողութիւնսն
՚ի
հրապա
սաստկագոյն։
Դժողակէզ
ապստամբն
խիստ
՚ի
{շղթայս}
ահագին,
Կաշկանդեցաւ
իմ
հանդէպ
արե
թյան
հեղափոխությունը
արձակեց
եւ
մամուլի
{շղթան}
՝
մամուլը,
մարդկային
ազատ
բանականությա
օլիցականք
եւ
ժանդարմը՝
դաստիարակները,
{շղթան}
՝
հրահանգիչ
գիրքը,
աքսորը՝
բարոյականո
ձ
աշխարհի
իշխան:
Գերութեան
{շղթան}
ինձ
զգալի
չէր,
Եւ
ոչ
բռնութեան
ան
մնան
միշտ
հլու:
"
Կը
փշրէ
{շղթան}...
կ՚երթայ
Հայաստան
".
Հա՛,
հա՛
զել
ներկան
ու
անցյալի
շաղկապող
պատմական
{շղթան},
պ.
Նազարյանցը
ցանկանում
է
որոշ
իմաստ
ծում
չէ
իրագործւում
միջին
մոմենտը,
այդ
{շղթան}
չէ
կտրւում,
որովհետեւ
մի
անգամ
հասել
է
,
որ
չէ
վախենում,
բուն
այն
անխորտակելի
{շղթան},
որով
բնականապէս
կապուած
է
նա
իր
ազգի
բնի
գործարանք
են
բացում՝
անտանելի
ծանր
{շղթաներ}
պատրաստելու
եւ,
եթէ
կարելի
է,
բոլորով
պէս
մազ
եւ
եղունգ
կտրելը,
հագաւ
երկաթի
{շղթաներ},
հաց
չէր
ուտում
այլ
կերպ,
եթէ
ոչ
մոխի
,
հրամայեց
պահապաններին
արձակել
ձեռքիս
{շղթաները}
՝
ասելով,
թէ
անարժան
է,
որ
Մարգարէի
փ
,
մի
ապականեալ
մսուրի
մօտ:
Ձեռքիս
{շղթաները}
մերկացուցին
աչքիս
առաջեւ
կախարդական
վար
րս
եկայ
նորա
սենեկից,
արձակեցին
ձեռքիս
{շղթաները},
երկու
օրից
յետոյ
հասայ
Րեդուտկալէ
բոլ
Եւ
ցնդեցիր
հազարամեայ
{Շղթաները}
ծանրացած.
Հզօր
ձեռքիցդ
`
այն
երկա
իս
առաջեւ
կախարդական
վարագոյրը,
եւ
այդ
{շղթաների}
տխուր
եւ
միօրինակ
ձայները
զգացուցին
ինձ
բռնակալի
դուռը
տանուելով,
բերուելով
եւ
{շղթաների}
մէջ
իւրեանց
անարատ
հոգիները
արձակելով,
ններից
զօրեղ
է
եւ
համակարգութեանց
բոլոր
{շղթաներից}
ամուր:
Հեգելի
համակարգութեան
մէջ,
նոյ
որպէս
կասկածաւոր
ցիգան
կին,
կապւում
է
{շղթաներով}
։
Կոմսը
շատ
ուրախանում
է՝
իմանալով,
ո
ր
հակառակորդի
մայրն
է:
Երբ
Ազուչենային
{շղթաներով}
կապած
տանում
են
Մանրիկօյի
տան
առաջեւից
ախութիւնը,
բայց
Ռուսիոյ
կառավարութիւնը
{շղթաներով}
կապում
է
նորան
եւ
ազատութեան
մարգարէներ
,
քէն
ու
ոխ:
Մեր
հայրենիք
{շղթաներով}
Այսքան
տարի
կապկապած,
Իւր
ք
նքը
կարդալու։
Նա
պինդ
կապած
է
ժամանակի
{շղթաներով}.
ժամանակը
վազում
է
յառաջ,
ուրեմն
եւ
ժ
ն
եւ
այն՝
կառած
ու
կապած
անտանելի
ծանր
{շղթաներով}
։
Մինչդեռ
քրիստոնեան,
ազատութեան
կնիքը
ախեցող
մարդ
չ'լինելով,
հրամայեց
երկաթի
{շղթաներով}
կապել
բոլոր
դեսպանութիւնը։
Կսաւիէն
հազ
։
Սոփերաց
20
գրքույկը
բովանդակում
է
Ս.
{Շմավոնի}
վարքը
եւ
ներբող
ի
"
Վկայսն
Արեւելից
":
կոսն
ամենայն
հայոց,
Յարութիւն
քահանայն
{Շմաւոնեան},
ի
Մադրասայ,
յիններորդէ
աւուր
ամսեանն
եւ
քրիստոնէութեան
առաջին
դարում.
Ադ.
{Շմիդտ}:
Собрание
сочинений
Гран[овского],
т
այսպիսի
սիրական:
ՎԵՑԵՐՈՐԴԸ
-
ՄԻ՛
{ՇՆԱՐ}...
Եւրոպացոց
առ
հասարակ
քաղա
ածուխ,
գրեց
պատին.
"
վեցերորդը՝
մի՜
{շնար}
"։
Պապը
տեսաւ,
որ
իւր
գործ
ի
կին
մարդ,
առի
ցանկանալոյ
նմա,
անդէն
{շնացաւ}
ընդ
նմա,
ի
սրտի
իւրում
",
-
ասում
է
Ք
ի
՚ի
կին
մարդ,
առ
ի
ցանկանալոյ,
անդէն
{շնացաւ}
ընդ
նմա
՚ի
սրտի
իւրում
":
Եթէ
լոկ
ցանկ
յի
կին
մարդու
վերայ,
արդէն
իր
սրտի
մէջ
{շնացաւ}
նորա
հետ։
Այլեւ
հեթանոսաց
վարդապետ
ի
կին
մարդ
առ
'ի
ցանկանալոյ
նմա,
անդէն
{շնացաւ}
ընդ
նմա
'ի
սրտի
իւրում
(
Մատթ.,
գլ.
երի
մասին
ասում
է,
թէ
անհաւատ,
թիւր,
{շնացող}
եւ
չար
ազգը
միայն
նշան
կը
խնդրէ.
պատճա
հայազգի,
Տալ
իմ
մարմինը
կերակուր
{շների}
Կամ
ի
կախաղան,
նշաւակ
մարդկան,
անդ
մինչդեռ
կրկնածին
Երկնից
Արքայն
զօդ
{շնշեաց},
Զիս
ընդ
նմա
չքոտի
հիւրընկալաւ
այ
են
Փրկչից.
"
Խօ՛սք
տուր,
-
ասում
են,
-
{շնո՛րհ}
ուղարկէ.
բո՛ւն
դու
ինքդ
խօսէ
մեզ
հետ
դ
ուսամ
թէ
ոչ
դուք
եւ
ոչ
նաեւ
ազգն,
որոյ
{շնորհ}
ունիմ
կալ
յերեսփոխանութեան,
ստգտանաց
ի
կս,
դիմեալ
առ
արժանապատուութիւն
Ձեր,
{շնորհ}
ունիմ
խոնարհաբար
խնդրել,
հաղորդ
կացուց
խոնարհաբար
խնդրէ
՚ի
յարգութենէ
Ձերմէ,
{շնորհ}
առնել,
նշանակել
առ
այս
զժամադրութիւն,
մեծապէս
կարօտիմ
տեղեկութեան:
Ուստի
{շնորհ}
ունիմ
դիմել
գրութեամբս
առ
Ձեզ,
որպէս
ա
ՐՈՅԻՆ
ՎԵՀԱՓԱՌՈԻԹԻՒՆ
ՍՐԲԱԶՆԱԿԱՏԱՐ
ՏԷՐ
{Շնորհ}
ունիմ
յայտ
առնել
սովին
Ձերոյին
վեհափառո
հարգելի
անունը
հայտարարությանս
մեջ
(
որ
{շնորհ}
ունիմ
Ձեզ
ուղարկելու)
աշխատավոր
հրատար
տ
մեծահոգի
մարդ
է
Պ.
Իսահակեանցը,
մեծ
{շնորհ}
է
ցոյց
տալիս
ինձ՝
"
առանց
դիտողութեան
գասիրութեամբ՝
դեռեւս
մտածելով,
թէ
մեծ
{շնորհ}
էր,
մեծ
բարերարութիւն
էր
ազգի
համար,
աչքս՝
դուռը,
նստած
եմ,
թէ
ո՛վ
արդեօք
{շնորհ}
կը
բերէ
իմ
մօտ
կամ
ո՛ր
բարեկամս
կը
շտապ
եամբ)
խնդրեմ
վերապատուելի
Հ.
Ղեւոնդից
{շնորհ}
առնել
դադարեցնել
այդ
վնասակար
աղօթքը,
կին,
որ
ստացուել
էր
Կոստանդնուպօլսից,
{շնորհ}
է
գտել՝
մատուցանելու
Նոցին
Կայսերական
մատենին
նշանագրելոյ,
զոր
զոյգ
ընդ
այսմ
{շնորհ}
ունիմ
մատուցանել
Տէրութեանդ:
Վեհա
Յաւերժը
ինձ
այն
օրից,
երբ
{Շնորհ}
տուեց
մարգարէի,
Չարութեան
ու
յան
ց
յետոյ
կը
լինի
քամակումս,
որի
մասին,
{շնորհ}
ունիմ
տեղեկութիւն
տալ
ձեզ.
անձնանուէր
գի
երախտաւորքը
հալածելու
համար.
երբ
նա
{շնորհ}
կը
բերէ
մեր
մօտ,
նորան
անշուշտ,
հանձն
բարեկարգ
է:
-
Ձեր
մռայլութիւնը
մեծ
{շնորհ}
ունի
իմ
վերայ:
-
Ես
ճշմարիտ
եմ
ասո
տուելագունեղ
տէր,
Այս
ուրուականը,
{շնորհ}
ունիմ
ներկայացնել
ձեզ,
տէր
հնդկական
ծա
նչ
արժանաւորութիւնք
ունի
իմ
զաւակը,
որ
{շնորհ}
բերեց
մեր
մօտ,
որի
մասին
այս
րոպէիս
խօ
սներկու
ժամը,
եթէ
կարո՛ղ
էք,
դուք
եւս
{շնորհ}
բերէք:
-
Մեծ
ուրախութեամբ
կը
գայի
ան
խնդրեցի,
որ
ինքը
այս
երեկոյ
մեր
մօտ
{շնորհ}
բերէ
թէյի...
Մանուշակի
ուրախութիւ
այդպիսի
պարոն
ճաշի
կանչէ
իւր
մօտ,
մեծ
{շնորհ}
է
ռամկական
կարծիքով.
ճշմարիտ
է.
Թիւթի
ւ
սարսափով
մօտեցած
խնդրում
է
նորանից
մի
{շնորհ},
պատճառելով
նորա
այսքան
յաղթութիւնքը,
ասելու,
խնդրում
եմ,
որ
դուք
անպատճառ
{շնորհ}
բերէք
իմ
մօտ.
յոյս
ունեմ,
որ
կը
կատար
կինը,
-
այս
պարոնը
մտածում
է
եղած,
որ
{շնորհ}
է
ցուցանում
մեզ
մեր
աղջիկը
առնելով.
նո
առ
ի
մէնջ,
զի
ո՞ր
այն
իցէ
առաւելագոյն
{շնորհ},
քան
ճանապարհ
յարդարել
քրիստոնէին
չճան
իւնը
անխտիր:
"
Աստուածային
եւ
երկնաւոր
{շնորհ},
որ
միշտ
լնու
զպէտս
սրբոյ
սպասաւորութէ
ահանային,
լուայ,
զի
թէ
վեհափառութիւնդ
{շնորհաբաշխ}
կոնդակաւ
ձերով
հաճեսջիք
յանձն
առնել,
ո
զքեզ
օրհնեսցեն
անձինք
մեր:
Եւ
այսօր
ի
{շնորհաբեր}
գալստեան
քում
բերանք
մեր
եւ
սիրտք
լցեալ
յք
միշտ
շատ
կային
այդ
ժողովների
մէջ։
"
{Շնորհազարդ}
սուրբ
հայրապետ
"
ասում
է
Մաշտոցը
ամեն
ե
դը,
-
ո՞ւր
են
իմ
շանթերը:
Աթենասը
{շնորհալի}
կերպով,
քաղցր
ժպիտը
շրթունքների
վերայ
արկ
լինէր
զէականն
ի
գործ
դնել՝
յինէն:
{Շնորհալի}
եւս,
որ
պարզoրեն
խոստովանի
զբղխումն
Հո
ղցրութեան
բանիցն
եւ
խորին
ուղղամտութեան
{Շնորհալի}
անուանեալ
մեկնիչ
կաթուղիկեայց:
Մատթ
Սուրբ
Մովսէս
Խորենացին
եւ
Սուրբ
Ներսէս
{Շնորհալին},
որոնց
անունը
խնկւում
է
հայկական
եկեղե
կայ
աշխատութեան
մէջ
նկարագրում
է
Ներսէս
{Շնորհալին}
որպէս
մի
երկդիմի
մարդ՝
իւր
ազգը
խաբող
տութիւնը,
ընդունեց
Կաթողիկոսը
(
Ներսէս
{Շնորհալին}
),
իսկ
ծէսերի
զանազանութիւնքը
մեծ
մասո
ի
եւ
օտարների
առաջեւ
սեւացնում
է
Ներսէս
{Շնորհալին},
գիտութիւնը
չէ
կարող
ընդունել:
Այդ
դե
սկ
Հոգին
սուրբ
՚ի
նոցունց
",
եւ
կամ
՚ի
{Շնորհալին}
"
առող
յՈրդւոյ
անճառաբար
",
սխալի
յոյժ
Անյայտ
չէ
Հայերից,
որ
սուրբ
Ներսէս
{Շնորհալու}
ժամանակ,
ինչպէս
նաեւ
նորա
եղբօր՝
Գրիգ
կուած
Յոյն
աբեղան,
որ
սա
բերանացի
խօսէ
{Շնորհալու}
հետ
եւ
կարգի
դնէ
միաւորութեան
խնդիրը:
ունէր
ինքը,
եւ
ուր
որպէս
թէ
գրուած
էին
{Շնորհալու}
եւ
Թէորիանոս
աբեղայի
խօսակցութիւնքը,
ի
տարակում
ենք
անարգ
զրպարտութիւնք
Ներսէս
{Շնորհալու}
վերայ
եւ
ոչ
մի
վկայութեամբ
չհաստատուելի
ւթեամբ
չհաստատուելիք:
Թէորիանոսի՝
{Շնորհալու}
հետ
խօսակցութիւնը
բովանդակող
գիրքը,
որ
ունել
այն
խօսքերը
որպէս
սեպհական
խօսքեր
{Շնորհալու},
որի
հոգին
եւ
ուղղութիւնը
քաջ
յայտնի
ե
են
մեզ
բոլորովին
այլ
կողմից,
նոյնիսկ՝
{Շնորհալու}
ընդհանրական
թղթերից,
հոգեշարժ
շարականն
նդդէմ,
որ
Թէորիանոսը
կամայաբար
դնում
է
{Շնորհալու}
բերանը,
մերժում
ենք
որպէս
մերկ
սուտ
նո
եան
յաջորդել
կրտսեր
եղբօր
իւրոյ
Ներսիսի
{Շնորհալւոյ},
որ
վասն
ի
Հռոմկլայ
բնակելոյն
անուանեց
բան,
հակասութիւն
լինի
խոստովանութեանց
{Շնորհալւոյն}
այլուր:
Դերանունս՝
"
՚ի
նոցունց
"
ի
կ
ն
է
՚ի
5508
թուականի.
Յայս
հայի
եւ
բան
{Շնորհալւոյն}
յԱրարչականին
"
զգեցաւ
որդին
գրած
՚ի
վեց
բամ
զքեզ,
Հայոց
աշխարհ
",
ի
ժամանակաց
{Շնորհալւոյն}
՝
"
Ողբացէ՛ք,
եկեղեցիք
"
եւ
այլն,
յոր
հաւատարմութեան
համար
ՄԵՐ՝
այս
վերստին
{շնորհած}
պարգեւաթուղթը
սեպհական
ձեռքով
ստորագրեց
,
Ս.
Խ.
Շահբէգ:
Ես
շատ
{շնորհակա՛լ}
եմ
այս
Պարոնից,
դա
միշտ
կերակուր
է
տալ
ամից
հետո
խնդրել
էի
ինձ
մոտ
ճաշ
ուտել,
{շնորհակալ}
եմ,
եկավ:
Ճաշից
հետո,
ժամը
5-ին
ե
վ
եկած
ձուկը
եւ
երեշկիկ
ապուխտը
ստացա,
{շնորհակալ}
եմ,
բայց
նա
խոստացավ
Նախիջեւան
հասածով
անուշին
գրած
մի
քանի
տող
գիրը
կարդացի,
{շնորհակալ}
եմ,
որ
չի
մոռանում:
Անցյալները
Խոնղու
Մարտի
29-ին
գրած
գիրդ
ստացա,
անչափ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
այդպես
ստեպ
գրագրություն
կանես
ձեռքով
ստրախ[ավոյ]
գիրդ
եւս
առի,
անչափ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
այդպես
մեծահոգությամբ
հայտնում
րոյ
եւ
այնպես
արել
էի.
եւ
շատ
եւ
անչափ
{շնորհակալ}
եմ
եւ
քաջալերվում
եմ,
որ
իմ
ազգի
համար
յուրաքանչյուրը
3
մանեթ
25
կոպեկով,
որ
{շնորհակալ}
եմ,
Ֆեոդր
Միխայիլիչը
երես
եղավ
եւ
առավ
յս
4-ին
ստացավ
նշանակված
գումարը
եւ
շատ
{շնորհակալ}
լինելով
Ձեր
գործունյա
մասնակցությունից
Պ.
Նազարյանցն
ստացել
է
Ձեր
նամակը,
{շնորհակալ}
է
Ձեզանից,
բայց
62
մարդ,
որպես
ասաց
պ
,
եղբայր,
իմ
որպիսությունը:
Ես
անչափ
{շնորհակալ}
եմ
քեզանից
եւ
մինչեւ
ի
մահ
մոռանալու
չե
ալով
փոքր
չեղավ
իմ
մխիթարությունը.
շատ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
ինձ
չես
մոռանում,
ինչպես
ես
եւ
ր
բարկացել
եք:
Ցավածներուդ
համար
անչափ
{շնորհակալ}
եմ
եւ
հավատում
եմ,
որ
պիտի
ցավեիք,
բա
ւթենից
դեպի
լույս
քարշել,
շատ
եւ
անչափ
{շնորհակալ}
եմ,
եթե
այդ
բարերարությունը
ինձ
առնեք
նչ
վերաբերում
է
նրա
ուղարկածին՝
անկեղծ
{շնորհակալ}
եմ,
բայց
ես,
ինչպես
բազմիցս
ասել
եմ
ք
երադասելի
է
տեսակցությունից:
Ի
սրտե
{շնորհակալ}
եմ
սիրելի
բարեկամ
Անանիա
Պավլովիչ
Սուլթ
կան
զգուշացումներին,
ինձ
մնում
է
միայն
{շնորհակալ}
լինել
նրան
եւ
միաժամանակ
հայտնել,
որ
ա
բաները,
դրանցից
օգուտ
չկա:
Սրտանց
{շնորհակալ}
եմ
Անանիային՝
իմ
նկատմամբ
ունեցած
եղբա
եք
վարդեր
չեն
փթթել...
։
Բոլորիցդ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
իմ
կենացը
խմել
եք.
ես
երբեք
չե
նկանում
եմ
նրան
լիակատար
հաջողություն:
{Շնորհակալ}
եմ
բոլոր
նրանց,
ովքեր
ողջունում
են
ինձ
բոլոր
տեղեկությունների
համար
շատ
եւ
շատ
{շնորհակալ}
եմ.
մի
քանի
անգամ
կարդացի
նամակդ,
որ
ավական
է
այս
հարցերի
մասին:
"
Հոգով
{շնորհակալ}
եմ
սիրելի
Անանիայից
քո
այս
նամակում
ման
ետրվարի
28-ին,
եւ
ուրիշ
ոչինչ:
Սրտանց
{շնորհակալ}
եմ
Անանիային՝
ընկերոջ
եւ
եղբոր
պարտքը
արտի
27-ի
նամակդ՝
ծխախոտի
հետ
միասին:
{Շնորհակալ}
եմ
տանից
տված
տեղեկություններիդ
համար,
նամակ
եմ
գրում,
այլ
ոչ
դիսերտացիա:
{Շնորհակալ}
եմ
Մարիա
Աֆանասեւնայից
իր
նեղության
համ
րքի
հետ
միասին:
Բոլորի
համար
ի
սրտե
{շնորհակալ}
եմ
եւ
հույս
ունեմ
դեռ
անձամբ
շնորհակալո
լ
եւ
շատ
հեշտությամբ
ուսումնասիրել:
{Շնորհակալ}
եմ
Անանիային,
որ
սկսել
է
հետաքրքրվել
Գ
երմ
պատասխանը
նրա
ջերմ
բարեւին:
Սրտանց
{շնորհակալ}
եմ,
որ
նա
մտերմորեն
հիշում
է
այն
բարեկ
նց,
որ
նամակը
մենք
ստացել
ենք
եւ
որ
ես
{շնորհակալ}
եմ
Ավետիքից:
Ըստ
որում,
չմոռանաս
բարե
Ինձ
հայտնած
բոլոր
լուրերի
համար
շատ
{շնորհակալ}
եմ:
Հուսով
եմ,
որ
քո
հաջորդ
նամակում
ին,
մի
խոսքով
մեր
բոլոր
ազգականներին.
{շնորհակալ}
եմ
նրանց
համակրանքի
համար:
Բարեւիր
ին
ստացա
քո
նամակը
ծխախոտի
հետ
միասին.
{շնորհակալ}
եմ.
Նախիջեւան
գրած
նամակներիդ
համար
նո
էիր
իմ
ժառանգական
իրավունքների
մասին.
{շնորհակալ}
եմ,
եղբայր,
իսկ
ես
բնավ
չգիտեի,
որ
ե
առ
միտք
ունիս
գալու
ինձ
տեսության,
շատ
{շնորհակալ}
եմ,
բայց
այս
է
բանը,
որ
շոգենավերը
հա
ք,
որ
գրեմ
սրտիս
ուզածը
ու
բերեք,
շատ
{շնորհակալ}
եմ,
ինձ
ոչ
մի
բան
հարկավոր
չէ,
եւ
դու
թէ
"
խելագարի
հացը
խելօքի
փորը
"։
Շատ
{շնորհակալ}
եմ
խրատիցդ:
-
Եղբա՛յր,
եթէ
դու
աւ
տը
մեր
անտէր
ազգի
վերայ
եւ
հաւատա՛,
որ
{շնորհակալ}
կը
լինիս
յետոյ
ինձանից
մինչ
կը
վայելես
րանները
ձեռքերին,
շատ
ուրախ
ենք
եւ
շատ
{շնորհակալ}
այն
մարդուց,
որ
այդպիսի
մեծ
եւ
երեւելի
,
այնուհետեւ
ինչպէս
կամիք,
եւ
ես
անչափ
{շնորհակալ}
կը
լինիմ
ձեզանից,
եթէ
առիթ
տաք
ինձ
գոր
ած
է
եւ
գրքի
մակագիրը՝
"
Ընծայ
":
{Շնորհակալ}
ենք
պատուելի
ծերունուց,
որ
պատուասիրեց
"
վիճակը
այլապէս
էր
վճռել
ճակատագիրը:
{Շնորհակալ}
ենք
"
Ընծայից
",
որ
առիթ
տուեց
կարդալո
անկէց
ալ
ուրիշ
արժէք
մը
չունիք
":
{Շնորհակալ}
ենք
Պ.
Կըկռիկեանից
եւ,
մանաւանդ,
ուր
Շնորհակալութիւն
Պ.
Արամեանին
եւ
առաւել
{շնորհակալ}
կը
լինինք,
եթէ
բոլորովին
ազատօրէն
եւ
ա
ր
ազգի
նոր
մայրերը,
հերիք
է
մեզ
եւ
շատ
{շնորհակալ}
կը
լինինք,
եթէ
դուք
ձեր
հայկական
իստակ
այլն
Մեսրոպ
Տիրատուրեան:
{Շնորհակալ}
ենք
մեր
անծանօթ
բարեկամից
նորա
այս
գովե
սի
չնչին
զոհերի
պատճառով:
Դորա
հակառակ
{շնորհակալ}
կը
լինինք,
եթէ
մի
բանասէր
ցոյց
տայ
մեր
իր
իմ
հողը,
ինձ
հատուցիր
այսքան
վարձ,
{շնորհակալ}
եմ,
այսուհետեւ
չեմ
կարող
իմ
հողը
տալ
ք
Հացեաց
դրախտն
էլ
Հացեաց
պարտէ՞զ։
Բայց
{շնորհակալ}
ենք
երանելի
Մովսէս
Խորենացուց,
որ
Հացե
ւնն
էլ
կորցնելը
լաւ
բան
չէ։
Մենք
սրտանց
{շնորհակալ}
ենք
մեր
հին
բարեկամից,
որ
այս
նախապաշար
ր
դէպի
նա
անկեղծ
բարեկամութիւնը:
-
{Շնորհակալ}
եմ,
շնորհակալ
եմ,
-
ասաց
Շաքարեանցը,
ծ
բարեկամութիւնը:
-
Շնորհակալ
եմ,
{շնորհակալ}
եմ,
-
ասաց
Շաքարեանցը,
-
ես
գիտեմ
քո
մ
ժլատութեանը.
ես
իսկոյն
կը
հոգամ,
եւ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
ասացիր,
թէեւ
կարող
էի
ես
եւս
մ
դ
թուղթը,
ես
շատ
ուրախ
կը
լինիմ
եւ
շատ
{շնորհակալ},
եւ
դորա
փոխանակ
կը
տամ
քեզ
մի
գրչագիր
ի
խնջոյք
կամ
մի
բան
պատահի:
-
Շատ
{շնորհակալ}
եմ.
բայց
չեմ
կարող
ընդունել
ձեր
ասածնե
հաւելացոյց
կոմսը
ծիծաղելով:
-
Շատ
{շնորհակալ}
եմ.
ես
ինքս
բաւական
նեղութիւն
զգում
եմ
երստին
լսելով
կոմս
էմմանուէլի
գովեստը,
{շնորհակալ}
եղաւ
նորանից,
կատարելով
մի
խորին
րեւեր
ասին:
Բայց
կոմսը
ոչինչ
չասաց,
միմիայն
{շնորհակալ}
եղաւ
օրիորդից,
որ
զուարճութիւն
պատճառե
ն
զարմացած,
ասաց
նորան:
-
Ես
անչափ
{շնորհակալ}
եմ
այդ
գեղեցիկ
խուսակցութեանդ
վերայ.
ճ
ր
միշտ
քեզ
հետ
լինէի,
եւ
այսչափիցը
եւս
{շնորհակալ}
եմ,
որ
դու
արժան
ես
համարում
քեզ
մտանե
խնդրեմ
Վարդ-խաթուն
տիկինը:
-
Յատուկ
{շնորհակալ}
եմ:
Դեռեւս
պարոն
Մկրտիչը
բակի
դուռը
ք,
թէեւ
մարդիկ
մեզ
անխելք
են
կարծում.
{շնորհակալ}
եմ,
որ
ինձ
բարի
կամենալով,
զգուշացնու
ւշակը
դողում
էր
վախեցածից,
բայց
որքա՞ն
{շնորհակալ}
էր
պառաւից,
որ
նամակը
չէր
տուել
իւր
հօ
անցը
առանց
խօսքի,
միայն
գլխի
շարժելովը
{շնորհակալ}
լինելով
Թիւթիւնճի-օղլուցը,
աչքը
մին
ձգ
,
-
շարունակեց
Շահումեանցը:
-
Յատուկ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
այդպէս
սէր
ցոյց
ես
տալիս
ինձ,
-
ասխանեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
եւ
մանաւանդ
{շնորհակալ}
եմ,
որ
հիւրի
նման
չես
վարւում
իմ
տանս
ջուր:
Շահումեանցը
քաղաքավարի
կերպով
{շնորհակալ}
եղաւ
Մանուշակի
աշխատութեան
մասին,
եւ
հ
նացէք
բարեա՛ւ:
-
Երթաք
բարեաւ,
շատ
{շնորհակալ}
եմ:
Այս
ասելով,
մի
ճրագ
Թիւթիւնճի-
եւ
կամենան։
Իգնատիոսի
աշակերտքը,
շատ
{շնորհակալ}
մնալով
Պապի
մարդասէր
ընդունելութենից,
աւորը
ամենեւին
ատում
է
այս
գիրքը
եւ
շատ
{շնորհակալ}
կը
լինէր
Պապից,
եթե
դատապարտէր
Պապը
այ
ատողութիւններից,
գո՛նէ
մի
ծեղի
չափ
թող
{շնորհակալ}
լինին,
ինձնից
ո՛չ,
այլ
պ.
Պռօշեանցից
այն
մէկիցն
էլ
հրաժարուելով
ասում
է.
"
{շնորհակալ}
եմ,
աղա՛...
էն
մի
ոչխարն
էլ
քեզ
բաշ
ի
լեզու
աշխարհիկ:
Գործ
այս
արժանի
բիւր
{շնորհակալեաց}
առ
ի
մէնջ,
զի
ո՞ր
այն
իցէ
առաւելագոյն
ախ
եղէ,
առ
որ
մատուցանեմ
զիմս
լիաբերան
{շնորհակալիս},
առաքեմ
ընդ
այսմ
իսկական
գիրն
դիրեկտօր
հեղինակաց
օրագրացդ
չկարեմ
ք
ժխտել
զմեր
{շնորհակալիս},
զի
եւ
նոքին
իսկ
ըստ
պարոն
Պալդազարեան
նակ
ուշադրութեան
մէջ,
միշտ
նորա
անունը
{շնորհակալութեամբ}
կ՚արտաբերէր:
Իսկ
ով
որ
այս
մասին
անփոյ
ձ
ճանապարհի
ծախս
տուեց:
Եւ
նորա
անունը
{շնորհակալութեամբ}
եմ
յիշում
այս
տեղ.
այսպէս
հասայ
իմ
հայ
լ
ազատութեան,
արժանի՛
եւ
արժանի՛
է
մեծ
{շնորհակալութեան}:
Մեր
ներկայութեամբ
դուրս
եկաւ
այդ
ովի
օրհնութիւնը
վայելել
Պ.
Չամուռճեանի
{շնորհակալութեան}
հետ,
Պօղոս
չարագործը
եկեղեցական
ճանաչե
տիարակութեան
համար։
Առ
հասարակ
մեծ
{շնորհակալութեան}
արժանի
բան
է,
որ
գերապատիւ
հեղինակը
իւ
կրի
տակումը
այս
բանը
շատ
ընդունելի
է
եւ
{շնորհակալութեան}
գլխաւոր
ցոյց
դէպի
այն
մարդը,
որ
հրաւիր
մասին
պատասխանատուութիւնից,
այլ
եւ
մեծ
{շնորհակալութեան}
արժանի։
Մենք
կարող
ենք
որեւիցէ
գաւառակ
մասին
պատասխանատուութիւնից,
այլեւ
մեծ
{շնորհակալութեան}
արժանի:
Մենք
կարող
ենք
որեւիցէ
գաւառակ
կ
թերութիւններին
":
Պ.
Պռոշեանցը
{շնորհակալութեան}
եւ
յարգութեան
է
արժանի
եւ
ոչ
ներողութեա
քով
իտալական
բնագրից
թարգմանուած:
Բացի
{շնորհակալութենից},
ուրիշ
բան
չունինք
ասելու
պարոն
թարգմա
ց,
եւ
քո
պէս
մարդը
պէտք
է
ուրախանայ
եւ
{շնորհակալութիւն}
մատուցանէ
ինձ,
եթէ
արժանացել
էր
մի
երկ
կեանցը,
կարդալով
իմ
յօդուածը,
փոխանակ
{շնորհակալութիւն}
մատուցանելու
ինձ,
որ,
յանձն
առնելով
կ
ւնքը,
եթէ
տեսանեմ,
եւ
հաւաստի
եմ,
որ
{շնորհակալութիւն}
կը
ստանամ
նորանից:
Պ.
Իսահակեանցը
ւթիւն
տուեց
հայկական
բնաւորութեններին:
{Շնորհակալութիւն}
դորա
հեղինակին:
Թէեւ
մի
նպատակ
կամ
մի
ն
կը
թողուր
մեր
վերայ:
Առհասարակ,
{շնորհակալութիւն}
այդ
ուսանողներին
նոցա
գովանի
ցանկութեան
վերաբերուէր
ֆրանսիական
կառավարութեան:
{Շնորհակալութիւն}
Պ.
Արամեանին
եւ
առաւել
շնորհակալ
կը
լի
պահելով
մնաց
աշխարհի
երեսին,
այդ
մասին
{շնորհակալութիւն}
մահմեդականութեան.
սա
բացասաբար
պահպանե
ւթեան
անունը
կրում
է
իւր
ճակատի
վերայ,
{շնորհակալութիւն}
Ղրիմի
թաթարներին:
Իսկ
միւս
եւ
աւելի
մե
Հիւսիսում
այսքանն
էլ
գտնւում
է։
Կրկի՜ն
{շնորհակալութիւն}
մեր
բարեկամներին.
§
2.
Այս
անանու
նգամանքները՝
մեք
հարկադրւում
ենք
կրկին
{շնորհակալութիւն}
մատուցանել
Մխիթարեան
միաբանութեանը.
առ
նք,
որ
արգոյ
Պռօշեանցը
գրում
է.
"...
{շնորհակալութիւն}
անելիս,
ու
խոտերի
քօքերը
ձնի
տակից
հան
լ
կը
մարսես...
Մենք
մեր
կողմից
{շնորհակալութիւն}
ենք
յայտնում
արգոյ
հեղինակին,
որ
բացու
ային
առածներ,
ասացածներ:
Մենք
լիասիրտ
{շնորհակալութիւն}
ենք
յայտնում
մեր
հեղինակին:
Բացի
սորան
,
թող
արգոյ
տպագրողը
հաճի
ընդունել
մեր
{շնորհակալութիւնը}:
Ինչ
որ
վերաբերւում
է
տպագրողի
սեպհակա
ճին
ընդունել
մեր
առ
ի
սրտէ
հրապարակական
{շնորհակալութիւնը},
որոնց
ցանկանում
ենք
նոյնպէս
ամենայն
յ
,
եթէ
համոզուեցաւ
կամ
գոհացաւ,
մեք
մեր
{շնորհակալութիւնը}
կանխիկ
յայտնում
ենք
նորան:
Իսկ
ընդհակա
տճառների
համար:
Մենք
մեր
գոհութիւնը
եւ
{շնորհակալութիւնը}
միահամուռ
յայտնում
ենք
բովանդակ
խումբին
րում
եւ
դէպի
նոցայ
ուղղել
մեր
առ
ի
սրտէ
{շնորհակալութիւնը}
եւ
ընթացք
ու
յաջողութիւն
մաղթել
իւրեանց
ւթենից
եւ
Մեղուին
եւ
պ.
Այվատեանին
մեր
{շնորհակալութիւնը}
յայտնելով,
չենք
կարող,
միեւնոյն
ժաման
ւթիւն։
Մեր
առ
ի
սրտէ
երախտագիտական
{շնորհակալութիւնը}
թող
հաճի
ընդունել
գերապատիւ
հեղինակը,
է
այստեղ
հանդիսաբար
յայտնել
մեր
անկեղծ
{շնորհակալութիւնը}
այն
պարոններին,
որ
կամակար
յօժարութեամ
ւմ
նոյնպէս
յայտնել
մեր
առ
ի
սրտէ
անկեղծ
{շնորհակալութիւնը}
ազնուական
հայկազն,
Պ.
Մկրտիչ
Սարգիսեա
Այսպէս
յայտնում
ենք
մեր
մաքուր
սրտով
{շնորհակալութիւնը}
եւ
բժիշկ
Պ.
Յարութիւն
Յովհաննիսեան
Մար
դրել
իմ
վերայ
հրապարակաւ
յայտնել
քեզ
իմ
{շնորհակալութիւնը}:
Բայց
մի
մատենագիր
մարդ
ի՛նչ
բանով
ենք
Պ.
Գամառ-Քաթիպային
մեր
սրտի
անկեղծ
{շնորհակալութիւնը}
։
Կը
ցանկանայինք,
որ
օգտակար
լինէին
նո
ինքը
":
Թող
կանխիկ
ընդունի
մեր
սրտա՜նց
{շնորհակալութիւնը}
հայկական
Գոգըլը,
որին
մաղթում
ենք
մի
փ
այտնում
ենք
արգոյ
հեղինակին
մեր
սրտա՜նց
{շնորհակալութիւնը},
աւելի
ընդարձակութիւն
եւ
աւելի
կերպարա
ատրեց
Հոլոյին
կնիկը,
որ
հարիւր,
հազար
{շնորհակալութիւններով}
դուրս
գնաց
Թիւթիւնճի-օղլուի
տանից,
ձեռ
ներկել:
Ծախսերը
թող
իմ
հաշվին
գրի,
ես
{շնորհակալությամբ}
կվճարեմ՝
առաջին
հնարավորության
դեպքում
Գրիգոր
եղբորս,
ե՛ւ
Վառվառե
քրոջս,
ու
{շնորհակալություն}
հայտնիր
նրանց
բոլորին
անդավաճան
զգացմու
երազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-Շահին
եւ
{շնորհակալություն}
հաղորդեցեք
իմ
նկատմամբ
նրա
ջերմ
վերաբեր
անի
պատառիկի
հետ
միասին
ստացա:
Նախօրոք
{շնորհակալություն}
եմ
հայտնում
Մակոլեյի
կամ
Շլոսսերի
համար
քները
բոլոր
լավ
ծանոթներին
եւ
իմ
կողմից
{շնորհակալություն}
մատուցիր
նրանց
ինձ
հիշելու
համար:
Արդ
ւմ
եմ
նամակիդ:
Գրքերի
համար
շատ
եւ
շատ
{շնորհակալություն},
միայն
թե
Շլոսսերն
ուղարկեցեք
ինձ
ո՛չ
ռանց
որեւէ
դեղորայքի
կանցկացնեմ.
կրկին
{շնորհակալություն}
եմ
հայտնում
Անանիային
իր
խորհուրդների
ե
համակրությանը՝
ինձ
մնում
է
միայն
նրանց
{շնորհակալություն}
հայտնել.
այժմ
ուրիշ
ոչնչով
չեմ
կարող
հ
լսկուն
նամակ
գրի,
ապա
թող
ինձնից
նրանց
{շնորհակալություն}
հայտնի՝
ինձ
ուղարկած
ողջույնի
համար:
անկլավիկներ,
հյուրեր
"
եւ
այլն:
Կրկին
{շնորհակալություն}
նորին
գերազանցություն
Ս.
Գ.
Սուլթան-Շ
"
քաղցրախոսություն
"
չի
սիրում.
միայն
{շնորհակալություն}
եմ
հայտնում
նրան՝
իմ
մասին
հայտնած
շատ
Dandy-ն
(
Ալաջալյանը)
այստեղ
է
գալիս:
{Շնորհակալություն}
Անանիային,
որ
մնում
է
այստեղ.
ես
նրա
համար
նշանակված
ժամանակը
շատ
հեռու
չէ:
{Շնորհակալություն}
նորին
գերազանցությանը
գրքերի
եւ
ողջույն
ուդնեւ,
խաղաղություն
նրա
աճյունին:
{Շնորհակալություն}
[Մարիա
Նիկոլաեւնային]
ինձ
հիշելու
եւ
իր
հեռացար
այստեղից,
երեկ
չէ
մյուս
օրը:
{Շնորհակալություն}
նորին
գերազանցության
Ս.
Գ.
Սուլթան-Շա
զում
էի
քեզ
գրել,
բայց
չէր
հաջողվում:
{Շնորհակալություն}
եմ
հայտնում
քեզ,
որ
դու
այդքան
անհանգս
ողանայի
կատարելապես
հայտնել
քեզ
իմ
սրտի
{շնորհակալությունը},
պատճառ,
եթե
այդ
գիրքը
պետք
է
երեւի
հ
դորանով
ցույց
տալ
քեզ
իմ
երախտագիտական
{շնորհակալությունը},
բայց
քո
առաքինությունը
գերազանցեց
քան
,
ապա
չմոռանաս
նրան
հաղորդել
իմ
սրտանց
{շնորհակալությունը}
մեր
բարեկամների
եւ
ծանոթների
մասին
նրա
ուր
անցաներ,
ուրեմն
ընդունիր
իմ
անկեղծ
{շնորհակալությունս},
որպես
գրավական
մեր
անքակտելի
բարեկամո
սկիզբը,
իսկ
հետո՝
ինչ
որ
աստված
տա:
{Շնորհակալությունս}
Անանիային՝
առաջարկած
ձկան
համար,
միայ
ր
իմ
հարգանքը,
իսկ
Մարիա
Աֆանասեւնային
{շնորհակալությունս}
՝
ուղարկածի
համար:
Փառք
աստծո,
ես
առո
շնորհակալ
եմ
եւ
հույս
ունեմ
դեռ
անձամբ
{շնորհակալությունս}
հայտնել
Մարիա
Աֆանասեւնային,
եթե
նա
ին
ն
ծայրագոյն
քահանայապետիդ
ըստ
զօրութեան
{շնորհաձիր}
կոնդակի
Ձերոյ,
տողելոյ
առ
նոսա
ի
6-էն
օսութեան,
այդորիկ
վասն
ոչ
ուրանալ
զմեր
{շնորհապարտութիւն}
առ
նոսա.
այլ
թէ
այդ
վերակենցաղութիւն
հ
ՂԱԶԱՐՅԱՆ,
Երեկի,
որ
էր
ամսույս
9,
{շնորհավոր}
բակլա
խորան
տեյի,
ստացա
քո
մեղադրությա
եռեւս
հայտնի
չէ,
իմացվածովը
կգրեմ:
{Շնորհավոր}
լինի
խաղաղությունը
(
տեսար
դուն
76-ին
ժ
:
Քո
Միշել
[Հ.
Գ.
]
Ի
դեպ,
{շնորհավոր}
նոր
տարի:
Անցիր,
խնդրում
եմ,
ծնողներ
եւ
Ձեր
ամբողջ
գերդաստանի
համար:
Այս
{շնորհավորական}
մաղթանքից
հետո
արժան
եմ
համարում
հայտնե
ւի
հետ
միասին
հայտնիր
նրան
եւ
իմ
անկեղծ
{շնորհավորանքը}
եւ
ցանկությունս,
որ
նա
որքան
կարելի
է
տոսի
տոնի
առթիվ,
իմ
անխախտ
հարգանքը
եւ
{շնորհավորանքը}
(
եթե
կարելի
է
այսպես
արտահայտվել)
հաղ
նիան
մոռացել
է
տեր
Մովսեսին
հաղորդել
իմ
{շնորհավորանքը}
՝
նրա
հարեւանի
գրական
ժողովածուն
ընդհատ
ի
հետ
Տոբոզոյում,
ապա
վաղօրոք
կարելի
է
{շնորհավորել}
խմբագրությանը՝
ապագա
coup
de
baton-ի
հ
նդրում
եմ
բարեւս
հաղորդես
Կովալսկուն
եւ
{շնորհավորես}
նրա
դիսերտացիայի
վերահաս
հաջողությունը
,
որ
շուտով
ամուսնանալու
է.
իմ
կողմից
{շնորհավորիր},
ինչպես
երիտասարդ
ամուսիններին,
այնպե
ՊԱՏՎԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ,
ԳՐԻԳՈՐ
ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ.
{Շնորհավորում}
եմ
քեզ
Քրիստոսի
Սուրբ
Հարությունը,
տա
բ
կարող
են
արժանապես
ընթացք
ստանալ:
{Շնորհավորում}
եմ
Ձեր
պատվանուն
քաղաքացիության
վկայագի
ՐԱՊԵՏ
ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ
Արգո
հայրենակից,
{Շնորհավորում}
եմ
Ձեզ
Քրիստոսի
տեառն
մերո
սուրբ
Հարութ
Պետրոս
Նիկողայոսյանի
նշանածներդ
իմացա,
{շնորհավորում}
եմ:
Առ
ժամս
ուրիշ
բան
չունիմ
գրելու,
երիս
եւ
ծանոթներիս
ողջունիր
իմ
կողմից:
{Շնորհավորում}
եմ
նրանց
բոլորի
առաջիկա
նոր
տարին
եւ
Քր
մակը,
բայց
ես,
այնուամենայնիվ,
նորից
{շնորհավորում}
եմ
քեզ
գալիք
նոր
տարին
եւ
Քրիստոսի
մոտա
ն:
Սկսեմ
իմ
սիրելի
բարեկամ
Անանիայից:
{Շնորհավորում}
եմ
նորա
բարեհաջող
գալուստը
երկարատեւ
ու
ն
ինձ
ստիպեց
ծիծաղել
խելագարի
նման:
{Շնորհավորում}
եմ
M-lle
Mari
Sultan-Schah-ի
անցած
ծննդ
ունւոյն:
Այլ
հոգեւորք
մեր
սնանկացեալ
ի
{շնորհաց}
ժամանակին,
վարձկանաց
քան
թէ
հովուաց
բե
լիցիս
"։
§
5.
Բնագրի
խօսքը.
"
'ի
{շնորհացն}
որ
ելանէին
'ի
բերանոյ
նորա
"
(
եր.
36
(
եր.
36)
յիշեցնում
է
մեզ
"
ընդ
բանս
{շնորհացն},
որ
ելանէին
'ի
բերանոյ
նորա
",
Աւետ.
դեանց
9
յունուարի
1852
Քիշնեւ
{Շնորհաւոր}
եղիցի
մուտ
նորոգ
տարւոյս
եւ
տօն
հրաշափա
ւն:
Գնա՜ց
ու
էլ
գալիք
չունի:
1864
{Շնորհաւոր}
նոր
տարի
Յունուարի
1-ին
նամակ
ստացայ
ե
ամբ.
տեսնինք
նորը,
որ
ահա
զարկում
է:
{Շնորհաւոր}
նոր
տարի,
1865,
1
յունուարի,
ժամ
առա
865,
1
յունուարի,
ժամ
առաջին:
1865
{Շնորհաւոր}
նոր
տարի:
Յունուարի
1-ին
տես[ութիւն
եղ
սկսանւում
են
երաժշտութիւնքը,
բացւում
է
{շնորհաւորական}
հացկերութիւնը:
Բայց
դայեկը
վերմակ
կամ
միւս
ոստիկանքը
յառաջ
մտան
սատանայի
մօտ
{շնորհաւորել}
դժոխքի
այս
նոր
եկաւոր
հիւրը,
որին
այսպ
ի՛
ընթերցող,
ես
քո
մօտ
չեկայ
Նոր
տարին
{շնորհաւորելու}
։
Դորա
փոխանակ,
մտածելով
այս
բաների
վե
գրած
նամակդ,
որով
Քրիստոսի
յարութիւնը
{շնորհաւորելուց}
յետոյ
պատմում
էիր
ինձ
քո
ճանապարհորդութ
ամակ.
"
Պարոն
Կոմս
Էմմանուէլ,
{Շնորհաւորեմ}
քո
անբաղդութիւնը,
որի
վերայ
ուրախացել
անգամ
համբուրելով
Մանթուխեանցի
երեսը,
{շնորհաւորեց}
նորա
յառաջադիմութիւնը,
որ
իւրեանց
պայմ
ր:
Քահանան
ճանաչեց
պարոն
Մկրտչին
եւ
{շնորհաւորեց}
նորա
գալուստը:
-
Միթէ՞
դուք
գիտէիք
ռաւօտը
հազիւ
լուսացած,
եւ
ահա
Նոր
տարի
{շնորհաւորողքը}
գլուխ
կոտրելով
չափում
են
փողոցները...
թիւնքը,
կամ
երբ
կամենում
է
ընդունել
մի
{շնորհաւորութիւն}
իւր
նշանաւոր
դեւերից,
որոնցով
լցուած
է
ցել
տէր
սատանայից
մի
արձակ
կամ
ոտանաւոր
{շնորհաւորութիւն}
կարդալ
իւր
զաւակի
գալստեանը,
կանգնած
է
րաւիրել
Երեւակի
բաժանորդքը,
որ
իւրեանց
{շնորհաւորութիւնքը}
փութացնեն......:
Ս.
Շահբէգ
րա
պայծառ
ընդունակութեանը:
Մեզ
էլ
{շնորհաւորում}
ենք,
Խանումի
խօսքերով
(
եր.
76),
թէ
ոց՝
ոչինչ
ընդհատ
քան
զառաջինն
մեծակշիռ
{շնորհեալ}
են
պաշտօնք
ի
պահպանութիւն
ազգիանօթ
քդ
ա
ատուեալ
վարժիչք
հայկական
դպրութեան
որոց
{շնորհեալ}
է
գէթ
գիտութիւն
լոկ
հայկականին,
կարող
ւնն
առաջարկեաց
նորին
բարձր
սրբազնութեան
{շնորհել}
եւ
ինձ
ի
թիւս
այլոց
հոգեւորականաց
զաստի
ուր
ամ
մի
ողջոյն:
Այժմ
թէ
բարեհաճեսջիք
{շնորհել}
ինձ
զարձակուրդ
ըստ
օրինադրեալ
կարգին,
ւ
զամենայն
զթուղթ
առ
Ձէնջ
եթէ
հաճեսջիք
{շնորհել}:
Զայդ
ամենայն
պարտ
է
կնքել
ի
մի
ծր
մ
ինձ,
եթէ
կարողանամ
իմանալ,
ովի՞
հետ
{շնորհել}
է
ինձ
բաղդը
խօսակից
լինել:
-
Ես
Հա
իլլիանտիայ
մատանի,
իսկ
Թագաւոր
Ժառանգը
{շնորհել}
է
դրամական
վարձատրութիւն
":
Պարտակ
կարողութիւն
վաճառել,
գրաւ
դնել
եւ
կամ
{շնորհել}
ումեք
զտունն
եւ
կամ
՚ի
տան
սարանջամիցն
ակ
օրինակին,
յաւիտենական
կամօք
հաճեցաւ
{շնորհել}
Ձեզ
`
Արուսեակի
առաջին
կարգի
ասպետութիւ
թէ
Վենետիկի
կառավարութիւնը
այն
խորհրդով
{շնորհել}
է
Մխիթարին
եւ
նորա
միաբանութեանը
հող,
զմատեանն
սուրբ,
սապէս
եւ
զայլ
գրեանս՝
{շնորհել}
ազգին
ի
լեզու
[բուն
Հելլենական
ըստ
ժամա
եկարգութեանց
առ
՚ի
Վեհափառութենէդ
ազգին
{շնորհելեաց}:
Ասպարէզ
մեծ
կայ
յանդիման
Ձեր,
ասպ
այն
եւ
զԱշխարհագրութիւն՝
ըստ
ժամանակին
{շնորհելոյ}:
Սա՛
տայ
մեզ
լոյս
տեսանել
զառաջինն
զան
նշտետին
Ասիոյ
եւ
Եւրոպիոյ
ըստ
ժամանակին
{շնորհելոյ}:
Արք
ոմանք
որք
ի
բանագիտաց
համարի
յագրաց:
՝
Չիք
տեղի
կասկածանաց,
թէ
{շնորհելով}
Ձեր
զվկայաթուղթս
իմ՝
պարտավորեսջիք
զիս
տալով,
ասաց
պատգամաբերին.
"
Քրիստոսի
{շնորհելով}
ո՛ղջ
եղիր,
եւ
այրն
ոչինչ
թեթեւ
եթէ
ես
ՁԷնջ,
ողորմած
տեարք,
զայս
մի
ինչ,
զի
{շնորհեսջիք}
ինձ
զարձակուրդ
ի
հանրահռչակ
Ճեմարանէ
Ձե
եցուցեալ
տայր
ասել
զթագաւորն
Յազկերտ
զի
{շնորհեսցեն}
նմա
զորդիս
երանելւոյ
նահատակին
Հմայեկայ
ծ
սէրը:
Ինչեւիցէ.
"
Աստուած
թողութիւն
{շնորհեսցէ}
":
Գարեգինը
շատ
է
գովուած.
նորա
շնորհեցաւ
զհետ
ընթանալ
նոցա,
թերեւս
եւ
{շնորհեսցի}
Ամենակալ
Տեառնէ՝
եթէ
հնասէրք
հայոց՝
խ
ր
հայոց
վեհափառ
կաթողիկոսը
ընդունելով,
{շնորհեց}
մեզ
իւր
օրհնութեան
կոնդակը,
որի
մէջ
"
եռն
պարգեւներ,
եւ
Վենետիկեան
Ծերակոյտը
{շնորհեց}
միաբանութեանը
ամենայն
կարելի
թեթեւութիւ
նոցա
ծառայութիւնը,
Ֆաբերին
եւ
Կսաւիէին
{շնորհեց}
della
Sapienza
անունով
Կօլլեգիումի
մէջ
ս՝
[թէեւ
յօտարութեան
վայրի]
նոր
ուրեմն
{շնորհեցաւ}
զհետ
ընթանալ
նոցա,
թերեւս
եւ
շնորհեսցի
ռան
դողալով,
-
խնդրեմ,
եթէ
կարելի
է,
{շնորհեցէք}
ինձ
տասն
արծաթ:
-
Ի՛նչ
հաշուով
տասն
ա
յետ
չենք
կենայ,
որչափ
ամենակալ
տէրը
կը
{շնորհէ}
մեզ
կարողութիւն
նոր
լեզուով
աւանդել
ազգ
Փարպեցու
Թղթի
յառաջաբանն
էլ
ասում
է.
"
{Շնորհէր}
(
Վահան)
նմա
(
Ղազարու)
զհոյակապ
եւ
զ
միամիտ
լինիք,
որ
սրբազան
հայրն
միշտ
իր
{շնորհը}
ձեր
վրայէն
պակաս
չանի,
նույնպէս
եւ
իմս
թռած
է
մեր
աչքից:
Աստուծոյ
մի
նոր
{շնորհը}
կը
լինի
մեր
վերայ,
եթէ
այսուհետեւ
գէթ
:
Մինչեւ
անգամ
ես
յիշում
եմ
{շնորհը},
Որ
ցուցի՛ր
ինձ
անցեալ
ձմեռի
վերջ
ԲԵՂԱՆԵՐԻՆ
ԹՂԹԻ
ԱՌԱՋԱԲԱՆԸ)
Աստուածային
{շնորհը}
միշտ
լուսաւորում
է
արդարութիւն
սիրողներ
եւ
կամ
որ
ա՛յժմ
կան
Հայերի
մէջ,
եւ
իմ
{շնորհը}
՝
առաւե՛լ,
քան
շատ
պարեգօտաւորների
շնո
ր
որոճալուն,
իր
մէջ
քաշելով
արգելում
է
{շնորհը}.
անընդդիմանալի
են,
արդա՛րեւ,
ինչպէս
ւին
լուռ
էր
նախանձը,
իմ
մէջ
զօրացած
էր
{շնորհը},
իսկ
երբ
տեսան,
որ
ժողովրդի
բազմութիւ
ո՛չ
թէ
ասողից,
քա՛ւ
լիցի,
"
որովհետեւ
{շնորհը}
յետ
չէ
դառնում,
եւ
պարգեւքը
չեն
պակասո
ւցանել
Արարիչը,
յարգի
կացուցանելով
այն
{շնորհը},
որի
ընդունակ
միմիայն
մեզ
էր
ընտրել
իւ
շնամիների
գլխից
աշտարակ
շինել,
քեզ
այն
{շնորհը}
կ՚առնեմ,
որ
քո
գլուխը
կը
դնեմ
աշտարակի
ացուց
այն
գաղափարը,
թէ
Աստուծոյ
բանը,
{շնորհը},
ներողութիւնը
եւ
այլ
կրօնական
պիտոյքը
տին
կրկնում
է
"
Աստուածային
եւ
երկնաւոր
{շնորհը}
",
եւ
վկայ
բռնելով
նուիրելու
եւ
ամենայ
յուսալով
Վիսբադենի
Բռաուն
անունով
բժշկի
{շնորհի}
վերայ,
որին
ուղարկում
եմ
այս
նամակը
քե
քատ
Հայերի
որբերի
եւ
հանգուցեալ
Մուրադի
{շնորհի}
մէջ։
Նոքա
պիտոյ
է
կամակար
հրաւիրէին,
միտ
մարդերին
հաւատացնելով,
իմ
մէջ
եղած
{շնորհի}
վարդապետութեանը,
որպէս
մի
թերի
բանի
վր
սարացու
եւ
Նազազացի
Գրիգորի,
որ
իր
շատ
{շնորհի}
պատճառով
աստուածաբան
ասուեցաւ,
եւ
մեր
րբ
տեսան,
որ
մարդիկ,
միմեանց
պատմելով
{շնորհի}
առատ
թափուիլը,
հակամիտ
էին
գովելու՝
յ
է
արժանի
կացուցանէ
իւր
մարդկութիւնը
այս
{շնորհին}
իւր
առաքինական
գործերով,
ուրեմն,
պիտո
ն
Հայոց
որդիքը
մասնակից
լինել
Մուրադեան
{շնորհին},
ինձ
պատասխանեց,
թէ
այն
պատահած
անախո
իսկ
բան
ուսանել
կամեցողը
կարօտ
օտարների
{շնորհին}
։
Այս
ողբալի
բանի
պատճառը
պարզ
տեսա
րայ,
որ
նախանձել
էին
նորանում
եղած
մեծ
{շնորհին},
այլեւ
այդ
մարդոց
նոր
դարձուած
աշակերտ
՛ջդ
արժանի
էի։
Իսկ,
իմ
ունեցած
շատ
{շնորհին}
նայելով,
որ
Քրիստոսը
տուեց
ինձ,
որպէս
սական
օրէնքին
օտա՜ր
է
եւ
Քրիստոսի
տուած
{շնորհին}
անտեղեա՜կ։
Արդեօ՛ք,
այս
մեր
Հայոց
աբե
եւ
հայհոյութիւն
չէ՞ր
իմ
կողմից
Աստուծոյ
{շնորհին},
որ
տուել
էր
ինձ,
մինչ
մի
բուռն
հողից
ցուցի՞ն
իւրենաց
անձը
այսպիսի
Կայսերական
{շնորհին},
որ
բաշխել
էր
նորանց։
Խոստովանում
ատում
եմ
հիշողությանս
եւ
20-ամյա
փորձիս
{շնորհիվ}.
բայց
այդ
բոլորը
քիչ
են:
Ընդհանրապ
վանդ,
նորին
գերազանցություն
պ.
պարետի
{շնորհիվ}
մինչեւ
ժամը
11-ն
ինձ
իմաց
են
տալիս
առաջ
նորան
լսողների
հոգիները
ծաղկում
էին
այն
{շնորհից},
որ
նորա
բերնից
էին
դուրս
գալիս).
ե
րհը՝
առաւե՛լ,
քան
շատ
պարեգօտաւորների
{շնորհից}
(
ահա
անզգամեցայ
եւ
խօսում
եմ,
աղաչում
ու
պատճառ
ունի
եւ
Տիրոջից.
եւ
Քրիստոսի
{շնորհից}
ամենքն
էլ
ողջ
են
եւ
մէջտեղում,
թո՛ղ
հա
Մեղուին.
Ճռաքաղը
եւս
հեռի
չէ
մնացել
իմ
{շնորհից},
խնդրեմ
չմոռանալ:
-
Այս
բաները
այ
ութիւն
սրտից
ձերոց
եւ
ձերայնոց:
Մեք
{շնորհիւ}
արարչապետին
աստուծոյ
գտանիմք
համայնովք
լոյ,
առ
պ.
Նազարեանցն
եւ
այն
որպէս
թէ
{շնորհիւ}
պ.
Յովնանեանցի:
Պատմի
նոյնպէս,
որպէս
.
Անապատում
բնակիմ
ահա
Տեառն
{շնորհիւ},
ինչպէս
թռչնակ:
Յաւերժի
ու
ւաթիւ
ոմանք
բուն
ուղղափառք,
թէպէտ
այժմ
{շնորհիւ}
տեառն
բազմաթիւ
երեւին։
Իսկ
երկրորդ
մաս
որոց
պատկանին
ոչխարք,
տացեն
թոյլ,
այլ
{շնորհիւ}
Ամենակալին
բերանք
մեր
բացեալ
են
առ
ամեն
անի
անձինք,
որոնք
անուն
են
հանել
միայն
{շնորհիւ}
իրենց
հարստութեան:
Այս
մարդիկ,
հ
ից:
Յետագայում
առաջացած
հայկական
հարցի
{շնորհիւ},
եւրոպական
պարբերականները,
Հայոց
լեզո
անոնադրութեան
բնական
յաջողութիւնը,
սրա
{շնորհիւ}
ասպարէզից
հեռացուած
անձնաւորութիւնների
մէջ
կան
մարդիկ,
այդ
օտար
դպրութենների
{շնորհն}
է։
Եթէ
պատուելի
հեղինակների
ընթացքը
այ
մէջ,
խաբուած
քահանայապետի
սիրոյ
առ
նա
{շնորհն}
են:
Բայց
թո՛ղ
սոքա
մնան
մի
փոքր
լ
նախանձավոր
լինել
լուսավորյալ
ազգերի
լավ
{շնորհներին},
ընկերակից
լինել
հառաջադեմ
ժամանակին,
եղ
-
որ
այս
մարդս
այժմ
եւս
քահանայապետի
{շնորհովն}
է
ստանում
այն
եօթն
օրավար
հողի
արդիւնքը
չ
միայն
ետ
է
վերցնում
Խաթթի-Հիւմայունով
{շնորհուած}
իրաւունքները,
այլեւ
այն
իրաւունքները,
ներ։
Թո՛ղ
ասեն
ուրեմն,
որի՞
համար
{շնորհուելով}
պարգեււում
է
վարդապետութեան
խօսքը,
ասո
ց,
եթէ
յանկարծ
մարդասէր
Աստուծուց
խօսք
{շնորհուի},
խեղդւում
են
նախանձից։
Եթէ
տեսան
ժողո
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ
Ի
ՔՐԻՍՏՈՍ,
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳԻՍ,
{ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ}
ԲԱՐԵԿԱՄ,
Զի՞
է
քեզ,
եղբայր,
ի
մոռ
ել
զիս
յանչափս:
Յանձն
արարեալ
զիս
ի
{շնորհս}
գերամաքուր
աղօթից
ձերոց,
մնամ
կատարեալ
զարձակուրդ
ի
ճեմարանէ:
Ապաւինեալ
ի
{շնորհս}
ազգասիրական
հոգւոյ
Ձերոյին
գերազանցութե
աջոյն
համբույր
շատ
Ի
6-ն
ամսույս
{շնորհս}
գտի
ստանալ
զարձակեալն
՚ի
վեհափառութենէդ
որ
ի
Նախիջեւան:
Յանձն
արարեալ
զիս
ի
{շնորհս}
աղօթից
վեհափառութեան
Ձերոյ,
միայնոյ
մխ
սկին,
ի
մասին
հնդկական
հրիտակացն:
{Շնորհս}
գտեալ
մատուցանել
զթուղթ
վեհափառ
հայրապե
աւաստի
առնել
զՁեզ,
արգոյ
պարոն,
թէ
՚ի
{շնորհս}
համարեցայց,
եթէ
հաճեսջիք
տալ
ինձ
զխնդ
ւեսակ
աստղի
պէս
էր
փայլում
"։
"
Եւ
զիմ
{շնորհս}
քան
զբազումս
պարեգօտաւորաց
"
(
զօրացուց
անկյունները:
Մենք
ունենք
բարձրագույնս
{շնորհված}
հրովարտակ,
որը
հնարավորություն
է
տալիս
ամենահպատակորեն
օգտվում
է
բարձրագույնս
{շնորհված}
հրովարտակի
իրավունքներով:
Ոչ
ոք
ոչ
ակական
գործերում
ձայն
ունենալու
համար,
{շնորհված}
հրովարտակը
չի
վերաբերում
հատկապես
որեւէ
Այսպէս
եւ
այն
խեղճ
գործաւորքը,
իբրեւ
{շնորհք},
ստանալով
մի
քանի
շիլլինգ
մի
անգամ,
մ
լինէր,
այս
խեղճ
մարդը
իւր
կեանքը
իբրեւ
{շնորհք},
չպիտի
ստանար
բռնակալ-բարերարից:
յստակ
վերայ
ճակատին
Կապել
էր
կամար
{շնորհք}
արարչի
Հարազատ
պարգեւ
հայազգի
ոգի
աճէր...
լինել
համաձայն․
Այն
ի՛նչ
{շնորհք}
էր,
որ
կաթեց
մատից,
Որով
ցոյց
տու
"
Աստուած
պարգեւել
է
մի
քանիսին
խօսելու
{շնորհք},
ուրիշներին
գուշակութիւն,
բայց
ինձ,
կայ,
ո՛րքան
զուգապատշաճութիւն,
ո՛րքան
{շնորհք},
ինչ
ճարտարութիւն,
խելքդ
ինչ
է
կտրում
յդպիսի
մարդիկ
ուրեւիցէ,
այդ
Հայոց
ազգի
{շնորհքը}
չէ.
մեզանից
իւրաքանչիւր
ոք,
Գերմանակա
լածում
էր
ինձ:
Ես
գործ
դրեցի
այն
բոլոր
{շնորհքը},
որ,
քո
ուղեղից
ծնանելով,
ստացել
էի
Ռուսաց
մարդասէր
եւ
ՕԳՈՍՏԱՓԱՌ
ԿԱՅՍՐՆԵՐԻ
{շնորհքը},
չէ
պիտոյ
յօժարի
իւր
զաւակների
կրթութե
ն
ընծայում
է
Վարդիթերին
Փանուելի
աղջկայ
{շնորհքը}:
Մենք
չենք
ուզում
այս
բոլոր
անբնա
սը
այդ
բանում
մի
տնտես
է,
մի
մատակարար
{շնորհքի},
որ
ուրիշ
կերպով
չէ
կարող
տալ,
եթէ
ե
այնիւ
մենք
վստահ
ենք,
հայ
կանանց
ձեռքի
{շնորհքի}
վրայ,
որ
թէ
նորա
ձեռքին
օրինաւոր
գործի
յսը
մնացած
լինէր
մեր
հայկական
աբեղաների
{շնորհքին},
մեր
հին
լեզուն
մնացած
կը
լինէր
այժմ
ա
են,
մեր
կեանքը
թռչում
է,
իսկ
մեք,
քո
{շնորհքիցը},
բանտարկուած
մեր
բնակարաններում
թառամո
ոյ
հեղինակը
մի
վայրկեան
Փանուէլի
աղջկայ
{շնորհքն}
է
ընծայում։
Մենք
չենք
ուզում
այս
բո
ծ
ածվելով
կը
դառնայ
հանրական։
Գրութեան
{շնորհքն}
է,
որ
այսօր
Ռուսիացի
եւ
Տաճկաստանցի
հա
ա
սրբութիւնը,
հերքում
է
նորան
վերագրած
{շնորհքները}
։
Բայց
XVII
դարու
սկզբումը,
երբ
Յիսուս
ւորում
էր
նորան։
Չ'նայելով
իւր
փայլուն
{շնորհքների}
վերայ՝
Դուքսը
փոքր
առ
փոքր
կորուսանում
աց
Աղավնին
"
վերջացել
է,
եւ
պ.
Այվազի
{շնորհքով}
այստեղի
երկու
վարդապետքը՝
Ամբրոսիոս
ու
նչ
տագնապի
մեջ
եք,
ստացա
պ.
Հակոբյանց
{շնորհքով}:
Նամակը
մի
փոքր
ուշացել
էր,
քանզի
Եգի
կրթութիւն,
որովհետեւ
Ներսիսեան
դպրոցի
{շնորհքով}
շատ
հեռի
չէք
կարող
գնալ:
Բայց
այս
մի
խ
ԱՆԴՐ
ՆԻԿՈԼԱԵՒԻՉ
Կայսեր,
որովհետեւ
ՍՈՑԱ
{շնորհքով}
ապրում
է
այսօր
Մեծ
Մօր՝
Ռուսսիայի
հողի
եռ
եւ
առանց
նորան,
Մինչ
լոկ
սուտի
{շնորհքով}
Այս
աշխարհի
բարութեան
Մի
մասը
եւ
անտեղի
գրքեր՝
գերապատիւ
Մխիթարեանց
{շնորհքով}
լոյս
հանած,
յետոյ՝
հրահանգ
քրիստոնէակ
րդը
իւր
Կօրիֆէյ
ճանաչուած
սխօլաստիկների
{շնորհքով}
մեղաւոր
է
Կրիտիկայի
առաջեւ,
որովհետեւ
ութիւն
եւ
այն՝
շատ
ծաղկած,
Մխիթարեանց
{շնորհքով}
)։
Այդ
Վիեննացու
քարոզած
մատենագր
եւ
միմիայն
ֆրանսիական
մեծ
յեղափոխութեան
{շնորհքով}
մի
փոքր
մարդ
դարձած
կառավարութիւններով
եւ
այս
բոլորը
լրագիրների
եւ
օրագիրների
{շնորհքով},
որ
հնարեցի
ես
եւ
որոնց
վերայ
գլխաւոր
գիք,
դուք,
պարոններ,
որ
տէր
սատանայի
{շնորհքով}
այսօր
արժանի
էք
եղած
դժոխքի
որդի
կոչուի
այսօր
ճանաչում
է
Հայոց
ազգը
Մխիթարեանց
{շնորհքով}
։
Ահա՛
այն
բոլորը,
ինչ
որ
ունէինք
ասել
ռ
հող
գցես,
Իմ
տէր
ու
տիրական
բալայ:
{Շնորհքով}
զոռով
տղայ
դա՛ռ.
Սաղ
աշխարհքը
ձեռդ
առ
կ
ցանկութեան
պատճառով
նայե՛լը
կատարուած
{շնութեան}
հետ
հաւասարեց՝
ասելով,
թէ
որ
մէկը
ցան
եանց
շարադրութենների
մէջ
թոյլ
էին
տալիս
{շնութիւն}
ու
անառակութիւն,
երեսուն
վեց
Յիսուսեան
անց
շարադրութիւնների
մէջ
թոյլ
էին
տալիս
{շնութիւն},
անառակութիւն,
երեսուն
վեցը
նոցանից
թ
դիկ
այս
հոգեբանական
երեւոյթը
մեկնում
են
{շնչական}
մագնիսականութեամբ,
որի
լինելութիւնը
եւ
այ,
հետեւաբար
մեծ
խորհուրդ
ունի
մարմնի
{շնչական}
կեանքի
վերայ՝
յատկապէս
ներգործելով
շնչ
,
թէ
ինչ
պաշտօն
ունի
կատարելու
օդը
մեր
{շնչական}
կեանքի
յարատեւութեան
մէջ,
այն
վերոգրեա
րեթէ
կաթուածահար,
շատանում
էին
իւրեանց
{շնչական}
բարեկեցութեամբ
եւ
ի
վերջոյ,
որոնց
ական
նքն՝
աշխարհի
կազմածի,
երկրի
բերքերի,
{շնչական},
տնկական
եւ
հանքական
դասակարգերի
մասին
թիւնը
բաժանում
էր
երեք
տեսակ,
օդական,
{շնչական}
եւ
դիւական.
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
ամարեա
թէ
ապրում
են
միմիայն
բուսական
եւ
{շնչական}
կեանքով,
իմացականի
մասին
գաղափար
եւս
չ
ինէր
ու
ապրէր
որպէս
մի
լոկ
բուսական
կամ
{շնչական}
արարած:
Ես
անգութ
չեմ
դէպի
որեւիցէ
արա
ետեւ
ապրում
ենք
միմիայն
բուսականաբար
եւ
{շնչականաբար}:
Հաւը
կորեկ
է
տեսանում
երազում,
իսկ
Հ
յն
պիտի
զանազանուէր
նա
բուսականներից
եւ
{շնչականներից},
մնում
է
անկերպարան
խաւարի
բաբելոնեան
ислота),
որ,
սաստիկ
վնասակար
լինելով
{շնչառութեան},
կարող
է
խեղդամահ
սպանել
ե՛ւ
քուրմերը
կան
կեանքի
վերայ՝
յատկապէս
ներգործելով
{շնչառութեան}
վերայ
եւ
թոքերի
միջնորդութեամբ
յարակցու
անից
պիտի
յառաջանար
արեան
թանձրութիւն,
{շնչառութեան}
ստիպանք
եւ
կարճութիւն:
Չորրորդ՝
քննւո
խաչը
բարձրանում
էր
եւ
ցածանում
էր
նորա
{շնչառութեան}
հետ
միասին:
Դուռը
բացուեց
յանկարծ,
tionem)։
Այստեղ
մանաւանդ
պիտոյ
է,
որ
{շնչառութեան}
եւ
բառերի
միջոցը
լինի
հաւասարաչափ
(
et
ծուեցաւ.
երեւեցաւ
մի
Տէրութիւն՝
առանց
{շնչառութեան},
առանց
շարժողութեան,
զրկուած
կեանքի
ա
ժամանակ
"
Մեղուի
"
եւ
նորա
հրատարակողի
{շնչառութիւնը}
շատ
կը
ծանրանար,
մինչեւ
այն
աստիճան,
նցը
քնեց...
Դեռեւս
ամբոխուած
էր
նորա
{շնչառութիւնը},
սիրտը
մի
առանձին
խռովութեամբ
բաբախում
ը
եւ
հեկեկանքից
ընդհատուած
կարճ
եւ
արագ
{շնչառութիւնը}
-
այս
բոլորը
միանալով
կազմում
էին
արդար
ակայն
ստեպ
ստեպ
սաստիկ
ծանրանում
է
նորա
{շնչառութիւնը}:
Ինչ
ասեմ.
եթէ
բժիշկ
կամ
թէ
բնագէ
շրջանառութիւնը
ի՛նչ
կերպով
ծանրացնում
է
{շնչառութիւնը}:
Բայց
այժմ,
որքան
եւս
բացայայտեմ,
այ
քան
լցրել
են
օդը,
որ
բոլոր
մարդկութեան
{շնչառութիւնը}
դժուարացել
է...
Նա
ազգասէր
է.
Աստու
կ
խորհուրդների
մէջ
ալեկոծուելով,
-
նորա
{շնչառութիւնը}
շուտացել
էր,
սիրտը
արագ-արագ
զարկում
է
խտտոցով,
քիչ
է
կրկնվում,
իսկ
խորխելիս
{շնչառության}
օրգանի
ցնցումների
ջղաձգման
բնույթը
գնալ
ւին
անկարող
վերակենցաղել
զբանականութիւն
{շնչասպառ}:
Զի՞նչ
այդ
տրամաբանութիւն
ամենեւին
նոր
ձրացնել
եւ
ձեռները
դէպի
ինձ
երկայնել
եւ
{շնչարգել}
եղաւ:
Ինչպէս
մարդու
շատ
անգամ
պատահում
րեցին
ինձ
փոսի
մէջ.
ես
ընկայ...
{Շնչարգելուած}
նեղութենից
զարթելով
Ստուգեցի,
թէ
սօֆայի
վերայից,
ուր
ընկած
էր
որպէս
մի
{շնչաւոր}
եւ
ձեռքերը
տրորելով
սկսեց
ման
գալ
սենեկ
կենդանութեան:
Հոգի,
որով
կեայ
ազգն,
{շնչաւորէ}
զպատմութիւն
եւ
սա
զբանաստեղծութիւն,
ու
ում
են
զանազան
զեռունք
եւ
սողունք։
Այս
{շնչաւորների}
մեռած
մարմինների
քիմիական
վերլուծութիւն
կարողութիւնք
եւ
ունակութիւնք,
որ
միւս
{շնչաւորների}
մէջ
փոխանակւում
են
բնական
ազդեցութեամբ
ել
հնարավոր
չի
լինի:
Այժմ
ուժեղ
հազը՝
{շնչափողի}
եւ
նրա
աջ
ճյուղի
անհաճելի
խտտոցով,
քիչ
բէն.
"
Մի՛
լիցի
քեզ
յաւիտեան
{Շնչել}
զայն
օդ
բոցեղէն,
Մի՛
լիցի
քեզ
տու
յդ
թոքերի
գործունէութիւնը
առողջ
օդ
ներս
{շնչելով},
հերիք
է,
որքան
թմրեցուցիչ
թոյն
մտել
ապականեալ
հիւթերը,
ճանապարհ
տային
ազատ
{շնչելու}:
-
"
Մեղուի
"
հրատարակողը
խայտառակ
դւում
են
եւ
կարկամւում
են
պապականութեան
{շնչելուց}
։
Վաղուց
ահա
պապերը
սովորել
են
մտած
դւում
էր
Կարգի
նենգաւոր
քաղաքականութեան
{շնչելուց}
։
Այսպէս
ահա՛
ներգործում
էին
Յիսուսեանք
ության
անունով,
միշտ
կրկնելով
"
Ցորչափ
{շնչեմք}
զօդս
"
եւ
այլն:
Եթե
մեր
թշնամիքը
միացա
Որով
լցուած
էր
սիրտս
եւ
հոգիս․
Որով
{շնչեցի},
որով
ապրեցայ,
Ինչպէս
մի
ծաղիկ
գգ
ալիս
են
եւ
գնում
են,
"
որպէս
հողմ,
որ
{շնչէ},
որ
ոչ
գիտէ,
ուստի՛
գայ
կամ,
յո՛
երթ
ի
դիւրալուր,
Տեսնէ
քո
արեւ,
{Շնչէ}
քո
զեփիւռ։
Մարտի
2,
1855
եւորեալ
գտանի
անսուրբ
ազդեցութեամբ.
նա
{շնչէ}
զօդ
դիւական.
Ոլիմպոսն
յունական
տապալեա
կ
Հեշտին
`
անօթն
ընտրութեան
Եռ
էր
գալիս
{շնչի}
տակ
Վարդի
-
մեծն
բալասան...
Ամե՛ն.
եղ
առչում
են
լիճ,
դաշտ
ու
անտառ:
Գարնան
{շնչից}
ջրերն
ինչպէս
Կարկաչում
են
զիլ
ու
կայտա
՝
Արկեալ
ի
զով
զիւր
ստուեր,
{Շնչոյն}
դիւրէր
տուր
եւ
առ՝
Եւ
սերովբէն
հ
ւմ
են
այլ
մարդիկ,
որ
հոգիացած
Աստուծոյ
{շնչով}
եւ
արձակած
իւրեանց
ձիւնի
պէս
սպիտակ
թեւ
ւչ,
մեծ
ես,
Տէ՛ր,
Որ
տիեզերքն
սիրոյ
{շնչով}
ես
լցրել.
Կը
յանդգնի՞
որդը
բերանն
իր
անդրանիկ
որդի
ժառանգ,
Ասաց
վերջին
{շնչով},
սակայն
հոգին
հանդարտ:
Այ
վերայ,
քանի
որ
մարդը
ապրում
է
եւ
օդ
է
{շնչում},
մեք
հրատարակում
ենք
նորան
իմաստակութի
լոյս
տուող
միշտ
ու
անվերջ:
{Շնչում}
ես
օդ,
քանի
աստղը
հորիզոնում
փայլում
է
պատուած
մեռանում
է
ահա
եւ
կեանքի
վերջին
{շնչումը}
՝
այն
սոսկալի
մահու
տառապանքի
միջոցին,
րպես
այդ
բոլորի
անհրաժեշտ
ատրիբուտներ՝
{շշերն}
ու
բաժակները
":
Ճիշտ
է
ասում
Շիլլերը,
,
եւ
սկսում
են
նոքա
մինը
միւսի
ականջին
{շշնջել}
Մանուշակ
դայեկի
վարժ
լինելը
իւր
գործի
մ
րը,
խոր
գիշերի
լռութեան
մէջ,
-
դարերով
{շշնջեցին}
այդ
նահատակների
վերջին
րոպէում
արած
բող
ցաւ
յունական
խորհրդին,
այն
ժամանակ
մեծ
{շշունջ}
ընկաւ
ազգի
մէջ,
մինչեւ
որ
Ներսէսը
հարկ
,
եւ
ես
սկսեցի
ազատ
շունչ
առնուլ:
{Շո՛ւտ}
գրիչ,
թանաք,
թուղթ,
եւ
ահա
Պ.
Շահբէ
լով
պաքսիմատը:
-
Ձեր
մռայլութիւն,
{շո՞ւտ}
կբարեհաճիք
քնել
այսպիսի
նախաճաշիկ
ուտել
Ինչպէս
խեղդվում
են
երեխայք,
{Շոգ}
օրերին
լողալիս,
Էն
կողմումը
քո
թշ
Միթէ
կա՞յ
դեռ
արմաւենին
`
{Շոգ}
օրերում
լայնատերեւը:
Նա
գանչու՞մ
՞
էք
ունայն
տեղը
աշխատում,
ո՞ւր
էք
այդ
{շոգ}
կրակում
կենում
եւ
յիմարաբար
անձնամահ
լի
61
Սերոբ
եղբօրս
62
Տրապ[իզոնի]
ռուսի
{շոգ[ենաւային]}
ընկեր[ութեանը]
63
Փոթի,
Լիւլեւին,
մրրկիս,
ի
միւս
օր
հարկեցայ
մտանել
յայլ
{շոգենալ},
որ
զեզերբ
քերեալ
Միջերկրական
ծովուն
ե
կուց
աւուրց,
այլ
ես
տեսանելով
զմեկնիլ
{շոգենալուն},
այսօր
ի
Սուէզ,
կարեւոր
դատեցայ
զեղել
արգութիւն
Ձեր,
զայլսն
թողլով
հետեւեալ
{շոգենալուն}:
Օրէնսգէտն
այն,
որպէս
եւ
ազգայինք
ում
են
Գայեթան՝
Սպանիան
եւ
Հռոմը
երկու
{շոգենավ}
ունին
պատրաստ
Գայեթայի
մոտակայքում
թշվա
շատ
շնորհակալ
եմ,
բայց
այս
է
բանը,
որ
{շոգենավերը}
հազիվ
հազ
ապրիլի
20-ին
սկսին
ներգործել
են,
մի
կենդանություն
փայլում
է
անդադար
{շոգենավերի}
եւ
անցորդների
հաճախության
պատճառով:
Բա
րվեցա
ոտք
կոխել
Սիկիլիա
կղզին:
Երբ
մեր
{շոգենավը}
մոտեցավ
ծովեզրին,
Մեսսինայի
նավահանգստ
:
Այդ
խաբեբաներից
մեկն
ինձ
հանդիպեց
{շոգենավի}
վրա՝
Զմյուռնիայի
եւ
Կոստանդնուպոլսի
մի
ւսում
աւուր
հարկեցայ
տեղափոխ
լինել
յայլ
{շոգենաւ},
որ
ընդ
եզերօք
նաւել
Միջերկրական
ծովու
է
տարածում:
-
Անգլիան
ամիսը
երեք
{շոգենաւ}
ափիոն
բռնութեամբ
ներս
է
տանում
Չինաստան
ութիւնը
եւ
այդ
թոյնի
փոխարէն
ամիսը
երեք
{շոգենաւ}
արծաթ
է
ստանում.
այս
անբարոյականութիւն
շինել
եւ
վերջապէս
մինչեւ
նաւը
չշինէր,
{շոգենաւ}
չէր
կարող
շինել:
Թէ
ուր
է
եղել
այս
փոր
վեր
առած,
իմ
տասն
եւ
մի
ընկերներիս
հետ
{շոգենաւ}
նստեցի
Բօրդօ
քաղաքից
գնալու
դէպի
արեւմտ
ի
Հնդկաստան
ճանապարհորդ
բոլոր
վաճառական
{շոգենաւերը}:
Այնտեղ
գիշերեցինք
եւ
արեւածագին
ճանապ
ջ
մթութենից
մի
արփիաճաճանչ
առաւօտ:
Մեր
{շոգենաւը}
սուրալով
կապուտակ
ծովի
յստակ
եւ
հարթ
մա
ից
դուրս
սաստիկ
փչող
հողմերը
երբեմն
մեր
{շոգենաւը}
լեռնաձեւ
կոճակների
վերայ
դէպի
երկինք
էի
ցին,
որ
երեկի
առաւօտ
իմ
բոլոր
ժամանակը
{շոգենաւի}
վերայ
պարապած
էի
նկատողութեամբք.
ինձ
պ
,
այսինքն
փայտը
ջուրը
ընկնելուց
մինչեւ
{շոգենաւի}
աստիճանին
հասնելը,
այդ
փոյթ
չէ,
հերիք
ար
յարձակւում
էին
մեր
վերայ
եւ
դիպչելով
{շոգենաւի}
կողերին,
խորտակւում
էին
մռնչելով:
Մեզ
յրենի
մարդ,
քաղաքակրթուելով
պէտք
չունի
{շոգենաւին}
հասնելու
համար
կոտրած
ծառից
սկսել,
այլ
ոտրած
ծառից
սկսել,
այլ
կարող
է
ուղղակի
{շոգենաւին}
ձեռք
զարկել:
Մարդը,
որ
առաջ
կրակը
տես
անել
ց8
նոյեմբերի
ի
Փօթի,
յորում
աւուր
{շոգենաւն}
նաւելոց
է
ի
Տրապիզոն:
Ոչ
զանց
արար
ջինն
զկայ
առեալ
՚ի
Նէապօլիս,
ըստ
որում
{շոգենաւն}
թափեալ
զբեռինսն
վերստին
ընկալաւ
զայլս.
ը
միմեանցից
բաժանւում,
որ
մէք
Բօրդօյից
{շոգենաւով}
մտանք
Ատլանտեան
ովկիանոսը,
որ
ողողում
ւուրս
քանիս
ի
Նէապօլիս,
ուր
թափելոց
էր
{շոգենաւուն}
զբեռինսն
եւ
ստանալոց
անդէն,
նաւեցի
ի
Գ
կները
եւ
վտանգները,
որոնք
շատ
նավեր
եւ
{շոգեշարժ}
պտուտակավոր
նավեր
կուլ
են
տվել
եւ
տալիս
ոխանակցին
իմոյ,
ելանեմ
ի
Փոթի,
ուղղիչ
{շոգեշարժ}
նաւով
ի
Կոստանդնուպօլիս,
ուստի
յարգութ
րջին
հատուածը
չգրեցի՞,
մինչեւ
գնում
էի
{շոգեշարժ}
կառքով...
Եթէ
մտածում
ես,
թէ
Կոմս
Էմմ
ծ,
Փարիզից
ուղեւորուեցանք
դէպի
Բօրդօ,
{շոգեշարժ}
կառքով:
Նոր
էին
լոյսն
ու
մութը
մի
այի
ապտակի
զօրութիւնը,
համեմատելով
մեր
{շոգեշարժ}
մեքենաների
հետ,
հաւասարւում
է
17
38
ձի
Ամերիկայի
վայրենիքը,
եթէ
տեսանեն,
որ
{շոգեշարժ}
կառքը,
առանց
մի
գրաստի
կամ
թէ
մարդու
օ
ունիսի
վերջին
ղրիմցի
տղայոց
հետ
կ՚երթամ
{շոգեշարժ}
նաւով
Կոստանդնուպոլիս,
այնտեղից
նոյնպէ
ցին
Մեզ
պատկերներ
նկարել
Եւ
{շոգեվար}
նաւ
ու
կառքին
Նետի,
ռումբի
պէս
վ
իւր
բաժանուած
տեղից
բարձրանում
է
որպէս
{շոգի}
եւ,
պատահելով
ջրերի
(
ուրեմն
աւելի
ցած
միջնորդութենով,
որ
ստանում
էր
կրակից,
{շոգի}
դարձած
ցրւում
է
օդի
մէջ.
ածխածինը
միան
ւեցան,
եւ
յետոյ,
արեգակի
ջերմութիւնից
{շոգիանալով},
դէպի
ամպը
բարձրացան:
Ահա
այս
քաջ
գական
ոյժը,
այն
ժամանակ,
անտարակոյս,
{շոգին}
կը
լուծանուէր
դարձեալ
դէպի
հեղուկ
մարմի
գիշատիչքդ
Հայկեան
սեռին,
անմեղաց
արեան
{շոգին}
Աստուծոյ
կենդանւոյն
առջեւն
ելած
"
բնակո
փոքր
օդի
ճնշողութիւն
եւ
ահա
այն
թռուցիկ
{շոգիները},
որ
թողել
էին
ծովի
հորիզոնական
մակերեւ
եւի
թէ,
պատճառուած
էր
զանազան
քիմիական
{շոգիների}
ազդեցութենից,
որպիսի
էին
խլոռից
բաղկաց
պէս
թւում
է,
ժիպակեղէն
բաղադրութենների
{շոգիներից},
քիթը
մեծ
(
թէեւ
իւրաքանչիւր
ոք
մեզանի
նը:
Ամէն
խելքը
գլխին
մարդ,
որ
գարեջրի
{շոգիներով}
չէ
բթացրել
իր
ուղեղը,
ասել
է
ուրեմն
եւ
րը:
Հեղինակի
ծծմբային
օդ
կարծածը
նաւթի
{շոգիք}
են,
իսկ
նաւթը
պատկանում
է
ածխային
մարմ
ում
են
նաւթի
հորերը
եւ
լճերը:
Բայց
այն
{շոգիքը},
որ
ճանապարհ
ստացել
էին
դէպի
երկրի
մակ
շոգուն,
որ
պայծառ
վառուէր:
Իսկ
թէ
այդ
{շոգիքը}
հաւաքուէին
մի
անօթի
մէջ,
որ
դրուէր
աւե
ենից,
որպիսի
էին
խլոռից
բաղկացած
աղերի
{շոգիքը},
որոնք
մեծ
ազդեցութիւն
ունին
ներկանիւթ
ի
սառն
շրջակայքի,
հասանում
են
դէպի
վեր
{շոգու}
յատկութեամբ,
եւ
հերիք
է
մի
լուցկի
մօտե
որ
Եւրոպայի
մէջ
ներգործում
են
կրակի
եւ
{շոգու}
զօրութեամբ,
Ասիոյ
պարզութեան
մէջ
կարո՛
ամբ,
եւ
հերիք
է
մի
լուցկի
մօտեցնել
այդ
{շոգուն},
որ
պայծառ
վառուէր:
Իսկ
թէ
այդ
շոգիքը
կայ
հողոյն
հաստատուն.
Որպէ՞ս
նմա
{շող}
փայլակեալ
Զոր
հատանէ
լուսատունն.
:
Դեռ
կը
ծագի
նա
քո
վերա,
կը
խփէ
{շող}
դամբանիդ,
Նա
կը
հասնի
քեզ
այգորե
մեանց
մի
ընկերը
եւ
ուր
այժմ
տեսնում
ենք
{Շողակաթի}
եկեղեցին։
"
Որոյ
սեան
խարիսխն
ոսկի
ր,
Այլ
զի
գոհար
մեծագնոյ
Ոչ
{շողայ}
թարց
քերելոյ,
Է
Ածէ՛ք
առ
քերօղն
Ժպիտ
ի
դէմս
առ
վայրկեան
Փայլեալ
{շողայ}
դժպհի.
-
Որ
ոչ
մարդ
է
հողեղէն,
նք,
Եւ
խլրտէր
եւ
գելոյր
Եւ
{շողային}
վառ
աչկունք.
Մերթ
ի
գիրկս
կուսակա
արժել
տեղից
եւ
ահա
բազմության
գլխի
վերա
{շողացին}
երկու
սուր:
Շրջակա
բազմությունը՝
հեռա
եստ
ժառանգների
վերարկուների
տակից
դուրս
{շողացին}
պողովատիկները:
Նոքա
ապրեցան
եւ
քրտն
րո՛ղ
ես
քո
կամքով
կամ
սենեակիդ
մէջ
թուր
{շողացնելով}
՝
պատգամ
տալ
5
միլիոն
ազգիդ,
որ
նա
թող
Թէ
չեն
նստել
գլխումդ
Ցոլացմունքը
{շողերին}:
Ուսիր
գոնէ
հոսանքը,
Ինչ
ո
Աստղերն
էլ
խօսքիս
լսելով
`
Ուրախ
{շողերով}
խաղում
են:
Բայց
երբ
ամբոխու
ստանում
ենք,
որ
Հայաստանի
լուսնակը
իւր
{շողը}
կը
կաթէ
նորա
գերեզմանաքարի
վերայ,
եթէ
Ի՜նչ
կարօտով
դիտում
է
նա
Փարոսի
հուր
-
{շողը}
պայծառ.
Եւ
ստրուկը
բազմաչարչար
Ինչպէ
ցաւ
քո
հոգին.
Էգուց
կարող
է
նոյն
{շողը}
հանդիպել
քո
դիակին,
Երբ
պատանած
ս
ս
լուսինին
հրաման
կը
տամ
առատ
ծագել
իւր
{շողը}:
Յունաստանից
շուտ
կը
փոխեմ
Պ
,
Թէ
գործ
ունիս
արժանաւոր
`
լուսնի
{շողից}
պայծառ
է,
Քո
դամբանը
նա
յաւիտեան
դնում
նորան,
բաւականանալով
միայն
նորա
{շողիւնով}
ահաբեկել
սպառնալից
թշնամիքը:
Յիրաւի,
հետ,
եւ
ահա
պ.
Շաքարեանցը
բարկացած,
{շողիքը}
բերանից
թափելով
ներս
մտաւ:
-
Այդ
ա
ղելիս
լիալոյս
Արփին
լերանց
գագաթներին
{Շողշողալիս},
ով
դու
կոյս,
Պարտէզն
իջած
թէ
փարուե
պսակելու
համար
յանկարծ
երեւում
է
զէնքի
{շողշողիւնը}
բազմաթիւ
ճրագների
լուսով:
Ներս
են
գալի
.
ծերացած
քահանայապետը
խաբուեցաւ
դորայ
{շողոմարարութեամբ},
ինչպէս
միւս
շատ
բաների
մէջ
խաբուած
էր
էին
մկանունք,
Եւ
խլրտում,
գալարւում,
{Շողում}
նրա
վառ
աչկունք.
Կոյս
գրկումը
իր
ջերմի
սիրով:
Նա
մի
անարգամիտ,
չափազանց
{շողոքորթ}
եւ
իւր
տիրոջ
պէս
շատ
ժլատ
մարդ
է.
նորա
յանձն
առնուլ
ամենայն
տեսակ
ցածութիւն,
{շողոքորթել}
ազգի
թեթեւամիտ
եւ
կարճատես
անդամների
ան
,
դորս
ժլատութեան,
մարդատեցութեան,
եւ
{շողոքորթութեան}
պատճառով,
թէպէտ
այդ
մարդը
իւր
տիրոջն
ե
Թափեց
խաղաղ
ու
խոր
քուն:
Զեփիւռի
զո՜վ
{շոյանքի}
Տակ
թմրում
է
ու
ննջում,
Նրա
շուրջը
սոխ
ենայ,
Դու
բարձերըդ
տաս
նրան...
Ու
թէ
{շոյուի}
գլուխը
կոր...
Քեզնից
նոր
կեանք
ստանայ
րկարար
գիտակցությանը,
եւ
ինչ
որ
առավել
{շոյում}
է
մեր
ինքնասիրությունը՝
առանց
դպիրների
ոփոխությունը
դարձյալ
կարող
ենք
բնության
{շոշափելի}
օրինակներովը
մեկնել:
Գիտենք
որ
թե
մի
բ
եսորեն
ուսումնասիրել
են
Աստվածաշունչը,
{շոշափելու}
չափ
պարզ
է,
որ
այդ
ժողովուրդն
ունենալո
........................
Եւ
{շոշափեցա՜ն}
Ստինք
կուսական,
Ծիրանէծաղիկ
գտակար
կլինի,
եւ
ճանապարհս
ոչ
թե
միայն
{շոսսեյնի}
կշինե,
այլեւ
երկաթի:
Ես
այնտեղ
վերահա
ն
եւ
իւր
կեանքում
Չունէր
ապրուստ,
{շոր}
կամ
տուն,
Կ՚ապրի
նոյնպէս
այնուհետ
Բայց
նա
որ
միշտ
թաւիշ,
կերպաս
{Շոր}
կարում
է
իւր
անձին,
Որ
խորտիկներ
ս
ա
գալի,
ասում
ես,
թէ
ա՜յ
որդի,
քեզ
{շոր}
կարեցի,
որ
ինձ
ականջ
անես,
դու
ջլիս
(
կերպ,
եթէ
ոչ
մոխիր
խառնած
հետը։
Կոշտ
{շորեր}
հագած
ման
էր
գալիս
փողոցներում՝
ողորմո
ղը
տրորողն
Այն
տաճարի
բաց
մուտքում
Իր
{շորերը}
թաթախելով
Նուիրական
բոսորում
`
Հպարտա
լ՝
ուղորդ։
Վեր
կացաւ-հագաւ
{շորերը}
սիրուն,
Թէյ
ու
հացեղէն
մատուցին
ի
բօրիցս,
նոյն
թուականից:
Այսօր
աւելորդ
{շորերը}
տուին
նորան:
27-ին
տեսութիւն
եղբօրս,
Դաւթին
հասաւ,
այն
ժամանակ
սա
պատռեց
իր
{շորերը}
եւ
ողբաց
նորա
մահը։
Փարպեցին,
իր
Թղթո
բնակւում
էր
Պարին,
կտրատում
էին
մեռածի
{շորերը}
եւ
իբրեւ
մի
սուրբ
նշխար
պահում
էին
իւրե
նոքա
տեսան,
որ
բոլոր
նոցայ
հալաւները
(
{շորերը}
)
կրակուած
են:
Այդ
կրակը
անցնելու
(
մա
ղնում
եմ
դարերով
առաջինները,
մեր
հագած
{շորերը},
որ
շատ
գեղեցիկ
էին
թւում
մեզ,
այսօր
շակւում,
մեր
կերակուրը
չէ
եփւում,
մեր
{շորերը}
չեն
կարւում
կամ
լուացւում։
Կարող
ես,
։
Սորա
պարզ
եւ
շօշափելի
օրինակը
թերեւս
{շորերի}
վրայ
տանք։
Տասը
տարի
առաջ,
թողնում
եմ
ու
ծուկից
մի
մարդ
դուրս
էլ
է
գալիս
այն
{շորերով},
ի՜նչպէս
տգեղ
է
երեւում
մեզ։
Տարակոյս
,
որովհետեւ
ո՛չ
Փարիզեան
տարազաւորը
իր
{շորերով}
կարող
էր
ապրիլ
արջային
շրջանակի
տակ
եւ
թշնամեաց
արեամբ
ներկել
իւրեանց
հագի
սեւ
{շորը}:
Արեւմուտքը
տեսաւ
հեռուանց
էս
տգեղ
է
երեւում
մեզ։
Տարակոյս
չկայ,
{շորը}
նոյնն
է,
ինչ
որ
տասը
տարի
առաջ
շատ
գեղ
էինք
հագնում։
Հիմի
ինչ
եղաւ,
որ
նոյն
{շորը}
շարժում
է
մեր
ծիծաղը,
եւ
ոչ
միայն
այս
չքը
եւ
յիշողութիւնը
մեզ
վկայում
են,
որ
{շորը}
չէ
փոխուել,
ապա
ուրեմն
մենք
ենք
փոխուո
այի
համար
դարձել
է
Փարիզեան
տարազահնարի
{շորը},
արջային
շրջանակի
տակ,
կամ
Լուկուլլոս
՝
մի
ինչ
որ
լրտեսի
միջոցով՝
խնդրել
ու
{շորթել}
էր
60
ֆ[ունտ]
ստերլինգ
տարեկան
եկամուտ
ւ
զզուա՜նքը։
Եթէ
բաց
աչքով
տեսնում
ենք
{շորի}
նոյնութիւնը,
նորա
անփոփոխութիւնը,
ինչ
բաւած
էր
որպէս
երեւելի
կախարդ
եւ
ծնած
է
{Շուաբիում},
1205
թուականին:
Նա
մտաւ
Դոմինիկեան
կ
ասպանութիւն։
Լուդովիկոս
XVը,
վերջապէս
{Շուազելօի}
խորհրդին
հետեւելով,
1764
թուականի
նոյե
ամիէնի
չարագործութեանը։
Ինքը՝
նախարար
{Շուազեօլը},
ըստ
ամենայնի
հակառակ
էր
Յիսուսեանների
ւորին
ջնջել
այս
Կարգը
Ֆրանսիայի
միջից։
{Շուազեօլը},
երկիւղ
կրելով
Յիսուսեաններից,
որոնք
լ
դատաստանի
ձայնը,
բայց
սխալեցան։
{Շուազեօլը}
այս
անգամ
միացաւ
Պարլամենտի
հետ
եւ
մայի
ը
ներգործում
էր,
միւս
կողմից՝
նախարար
{Շուազեօլը}
։
Վերջապէս
իւր՝
Հռովմի
մէջ
ունեցած
դես
.
իւր
կեանքը
մինչեւ
ցայսօր
զեխութեան
եւ
{շուայտութեան}
մէջ
է
անցկացրել,
եւ
անց
է
կացնում:
եռեւս
1780
թուականին
Պետրոս
Հալլերշտէյն
{Շուապացի}
Յիսուսեանը
Պալատական
Մանդարին
էր
եւ
Չին
ացած,
նոցա
սրտերից
օտարացած,
կորած
եւ
{շուարած}
որդիքս։
Այս
պատուական
մարդը
միտք
է
արե
լ
է
պահել,
որ
այսօր
մեզ
պէս
ազգի
կորած
{շուարած}
որդիքը
կարողանում
են
նորա
կենդանի
խօսքո
պարհ
մոլախոտեալ
ի
դարուց
ժամանակաց,
եւ
{շուարեալ}
ի
վարանս
տարակուսի].
մի՞թէ
չունիցի
իրա
ում
է
եւ
մօտենում
է
անխնայ:
Վաճառականը
{շուարել}
է,
շատերն
են
շուարել
նորա
նման։
Մնում
խնայ:
Վաճառականը
շուարել
է,
շատերն
են
{շուարել}
նորա
նման։
Մնում
է
առանց
վաստակի
վաճառ
անդիպեցանք
Մխիթարին
Հայաստանումը,
մինչ
{շուարուած}
գնում
էր
նա
այս
վանքից
միւս
վանքը,
այս
որ
արդէն
ինն
դար.
Տե՛ս
մի
չինարի
{շուաքում}
գինու
փրփուրը,
Քնուկ
վրացու
նկարէ
սօր
պատգամ
է
տալիս
բոլոր
երկրագունդին:
{Շուեցիայի}
սառնամանեաց
մէջ
նա
արուեստով
եւ
բիւր
հո
ի
կերպով
պատժեց
յանցաւորը։
Պապական
{Շուէյցարիայի}
մէջ,
ուր
Յիսուսեանք
մեծ
ազդեցութիւն
ու
դապետութիւնը
Գերմանիայում,
Ցուինգլիինը
{Շուէյցարիայում},
իսկ
Կալուինականութիւնը
ծաղկում
էր
Ֆրա
վարպետիս
էլ,
կանթեղն
էլ
մտքումս
միասին
{շուլալեցի}:
-
Գուցէ
թէ
այլ
տեղերում
մի
փոքր
այլապ
Hy,
տէրտէր,
դուք
գալիս
էք,
{Շուխռի}
-մուխռի
խօսում
էք,
Ողջիդ
խելքը
չա
ի
առաջ
է
բերում
հավասար
գումար
առաջարկի
{շուկայում}:
Այնինչ
ֆաբրիկացիան,
նախքան
ի
վիճակի
տ:
Այդ
գումարով,
պահպանելով
`
պահանջի
{շուկան},
յուրաքանչյուր
տարի
առաջ
է
բերում
հավա
ի
համեմատ
պահպանում
է
աշխատանքի
պահանջի
{շուկան}:
Ինձ
համար
շատ
հետաքրքրական
կլիներ
ւնուար
ամսոյ
23-ին
պատահելով
Սատանի
հայ
{Շումէ}
գիւղի
մէջ,
տեսայ
մի
զարմանալի
անասնանո
Մուխալն
սերդուկով,
գլուխը
քարը
տվել
է
{շուն}
շան
որդին,
երեսն
պատովն,
իշտե
քեզի
կա
նում
ենք
մենք
այդ
չքերին,
Որ
դրան
{շուն}
են,
եւ
մեզ
տեսնելիս՝
Շուտ
դիմակն
նրան
եաղի
ա.
եփած
կերակուր
ա,
մարդ,
{շուն},
կատու,
ղուրդ
ու
ղուշ,
ինչքան
աշխարք
տեմ,
վրադ
շատ
հաչեցին
Տգիտութեան
{շուները}.
Քեզ
շատ
անգամ
քարկոծեցին
Կ
Հայ
քրիստոնէի
ննջեցեալ
մարմին
եւ
ձգել
է
{շուների}
առաջեւ՝
պատճառելով,
թէ
այն
մարդը
Աւետ
,
որպեսզի
իր
շան
բնի
մասին
հոգա,
թե
չէ
{շունը}
կսատկի:
Այս
նամակն
այսօր
կպահեմ
ինձ
թիւն
ունի
մարդասպանը,
գողը,
պոռնիկը,
{շունը},
հարստահարողը,
վէսը,
ամբարտաւանը,
ա
ցա
միտքը
խոստմունքով
եւ
փառքով,
ինչպէս
{շունը}
մի
կտոր
կաշիով,
թելադրում
են
նոցա
հակա
շատ
հեռի
նստած
ճնճղուկը,
ագռաւը,
կամ
{շունը}
կը
սպասե՞ն,
որ
դու
զարկէիր
նորանց:
Եւ
մ
հետ
խմել.
ես
նորան
այն
օրը
ձգեմ,
որ
{շունը}
ձեռքից
հաց
չառնու,
-
պատասխանեց
պ.
Մա
խօսք
չէ
մնում:
Մեր
որդիքը
նոքա
փոխեցին
{շունի}
հետ:
Չէ՛
անհնար
է,
որ
այլեւս
մնանք
նո
էր
զարկում
թոքերիցս,
եւ
ես
սկսեցի
ազատ
{շունչ}
առնուլ:
Շո՛ւտ
գրիչ,
թանաք,
թուղթ
:
Ազատ
Աստուածն
այն
օրից,
Երբ
հաճեցաւ
{շունչ}
փչել,
Իմ
հողանիւթ
շինուածքին
Կենդանութ
եւ,
սրտիս
ցաւը
թափելով,
մի
փոքր
ազատ
{շունչ}
առնուլ:
Իհարկէ,
պիտի
հարցանես,
թ
կը
մշակուին
եւ
ժողովուրդը
մի
փոքր
ազատ
{շունչ}
կառնու:
Բայց
խնդիրը
այստեղ
է,
թէ
աղաքը
շինելով
սկսանում
էին
մի
փոքր
ազատ
{շունչ}
առնուլ,
նախախնամութեան
ձեռքը
քաղցրացնո
այելուչ,
մե՛ծ
ես,
Տէր,
Սիրոյդ
ի
{շունչ}.
որ
զտիեզերս
առլցեր.
Եւ
ժպրհեսցի
ք
Մերկացեալ
զձոյլ
սառին,
Ընդ
{շունչ}
գարնան՝
որպէ՞ս
եւ
ձորք
Գեղեցկանա
,
Զի
թէ
ի
սիրտ
քո
փչէր
Զայն
{շունչ},
այո՛,
բոց
հրոյ,
Ապա
կորուսեալ
ացեց
մի
մեծ
լաց,
Մոռցաւ
այն
օր
եւ
{շունչ}
քաշել,
թող
թէ
ուտել
ճաշ
կամ
հաց:
Ազատ
Աստուածն
այն
օրից,
Երբ
հաճեցաւ
{շունչ}
փչել,
Իմ
հողանիւթ
շինուածքին
Կենդանութ
տեղ
անխնայ
թափել
էր.
Ձմեռան
ցուրտ
{շունչ}
թէեւ
դեռ
չկար,
Բայց
պարզ
նորա
հետ
ութիւնքը:
Բոռքի
ժամանակ
անգլիացիք
ազատ
{շունչ}
էին
քաշում,
ազգի
ազատութիւնը
վաղուց
ահ
,
թաբակը
վառելու
համար
կարճ
եւ
ստեպ
էր
{շունչ}
քաշում,
-
բայց
ի՛նչ
առնես,
այդ
եւս
մի
Հիւսիսային
սառուցեալ
օվկիանոսը
իւր
խիստ
{շունչը}
փչում
է
մինչեւ
շատ
հեռի
տեղեր,
եւ
ամեն
մար:
Լուսաւորութիւնն
է
այն
աստուածային
{շունչը},
որ
աշտարակի
օրերից
բաժանուածքը
միաւոր
ել
իւր
մարդկութիւնը,
չանարգել
Աստուծոյ
{շունչը},
որ
փչել
էր
մեր
վերայ,
մեք
պարտական
ե
եան
շատ
քարոզիչք
փչել
են
իւրեանց
վերջին
{շունչը}
պապական
բանտերի
բորբոսած
պատերի
տակին
չ
չեւ
ե՞րբ
պիտոյ
է
քո
նախկին
կենդանութեան
{շունչը}
աննորոգելի
մնայ
այս
քո
թոյլ
զաւակների
մ
տի
թեքուի,
որ
իմ
ալեւոր
Մասիսի
կենարար
{շունչը}
ինձ
հասնի
ու
մի
քիչ
զովացնէ:
Անշուշտ,
էս,
ինչու
որ
կամենում
էին
մինչեւ
յետին
{շունչը}
պատերազմիլ
եւ
ճշմարտութիւնը
չխոստովանել
ւթի:
Նիւթական
խնդիրը
միշտ
կայ:
Առաջին
{շունչի}
հետ
մարդը
առնում
է
օդի
թթուածինը.
եւ
ե
զլացաւ
Տէրը
քեզ,
Զի
թէ
սրտիդ
մէջ
փչէր
{Շունչն}
այն
բոցեղ,
կիզանուտ,
Ապա
իրօ՛ք
կը
կոր
ւմ
Կոյսի
շուշան
շուրթերին,
Յուզմունքից
{շունչն}
սպառւում,
Եւ
մերթ
կրծքով
իր
ուժգին
Ճմլ
ում
բագնում:
Իսկ
քեզ,
ով
դու
կոյս,
{Շուշա՜ն}
դեռաբոյս,
Լուսին
կը
դարձնեմ,
Կը
փառ
ետ,
Մերթ
մի
համբոյր
էր
դրոշմում
Կոյսի
{շուշան}
շուրթերին,
Յուզմունքից
շունչն
սպառւում
նօք:
Իսկ
զքեզ,
ո՛վ
կոյս,
{Շուշան}
դեռաբոյս,
Ի
լուսին
կարգեմ,
,
Զվարդ
յեռեալ
ճոխ
ի
թուփ,
{Շուշան}
յիւր
ոճ
գարնայնի:
Ո՛չ
զկենդանեաց
արչական
ստուեր
էր
ձգում
նորա
թարմ
վարգա-{շուշանագոյն}
երեսի
վերայ,
նորա
խարտեաշ
աչքերը
թէպէտ
Այգուն
այգուն,
Ի
բուրաստան
{շուշանաց}
Թափեալ
զքուն՝
Կոյսն
իջանէ
մ
ուշ,
գեղանի,
Վարդեր
թփի
վրայ
ճոխ,
Եւ
{շուշանը}
գարնայնի.
Ո՛չ
կենդանեաց
խայտուն
խումբք
լորի
գլխին
դրած
էին
սպիտակ
եւ
անուշահոտ
{շուշանի}
պսակներ
`
կուսութեան
նշան,
որ
միայն
ար
,
քան
թէ
տեղական
մի
այլ
բառով.
ինչպէս
{շուշտակ},
բաշորթիկ,
ճլպինդ
եւ
չալ-օխամ
կամ
չալ
որ
է,
որ
կպել
է
պինդ
բառին,
չգիտենք։
{Շուշտակ}
բառը
մինչեւ
այժմ
ուրիշ
նշանակութեամբ
գի
ում
եմ,
в
самом
деле,
Թոփերը
ինձ
{շուռ}
կը
գայ,
Бомбардировать
կ՚անէ,
մարկիզները։
Մի
նեղ
փողոցից
դէպի
միւսը
{շուռ}
գալու
ժամանակ
դուրս
եկան
նոցա
առաջեւը
մ
Վարդավառի
ուխտերը,
վիճակը
կամ
"
Հաւկթի
{շուռ}
տալը
",
հարսանիքը
(
թէեւ
այս
վերջինի
մ
աստուծու,
անշառ,
անխաթա
էս
հաւկիթն
էլ
{շուռ}
տուինք
":
զարարի
ալ
պիտի
հանդիպեր,
զերե
1
ամիսեն
{շուտ}
աժըննալու
է
խայրախը
եւ
հոռչիկը,
ռամաշկ
ասին,
որը
հավանորեն
դուք
կստանաք
ավելի
{շուտ},
քան
այս
նամակը:
Այդ
թղթերը,
ինչպ
րանից,
որ
առաջին
դեպքում
ծխախոտն
ավելի
{շուտ}
է
ձեռքս
հասնում։
Այդ
բաների
համար
հանգ
պարծենալ
նրանով,
բայց
հուսահատվել
դեռ
{շուտ}
է,
մանավանդ
որ
վաղուց
արդեն
տառապանքնե
հիմնական
խթանը
կրոնի
մեջ
չէ,
այլ
ավելի
{շուտ},
կրոնների
վերածնունդը
եւ
կերպարանափոխո
կանության
դարավոր
տիրապետությունն
ավելի
{շուտ}
արտահայտությունն
է
քաղաքակրթության
եւ
լ
:
Այդ
ավելի
քան
հիմարություն
է:
Ավելի
{շուտ}
կարելի
է
ենթադրել,
որ
հասարակությունն
ամ
ընդմիշտ
հավատացած
լինի,
որ
ես
ավելի
{շուտ}
կհամաձայնվեմ
դիմել
Մեֆիստոֆելի
օգնությա
տութիւնը
ականջի
համար:
Գարունը
բաւական
{շուտ}
սկսեց
այստեղ:
Հիւսիսային
արեւելեան
մրր
ր
տուել
Ապա
ի՞նչ
բանի
համար.
Սիրականիս
{շուտ}
գտայ,
Նա
եւս
չըսպասեց
ինձ
երկար:
Ես
միսը
մի
անգամ
կատարող
մոլորակներիցն
է.
{շուտ}
շուտ
չէ
երեւում։
Ապա
եթէ
սխալուել
եմ
ե
մի
անգամ
կատարող
մոլորակներիցն
է.
շուտ
{շուտ}
չէ
երեւում։
Ապա
եթէ
սխալուել
եմ
եւ
կօմ
ուռչում...
-
Ծիպ,
ծիպ,
ծիպ,
ծիպ,
{շուտ}
Ինձ
մօտ
եմ
կանչում...
Մարին
գալիս,
`
մրրիկը
քեզ
եկաւ
հիւր,
Փոխվեցաւ
{շուտ}
սիրուն
դէմքդ,
չկայ
հանգիստ
քեզ
եւ
դիւր
ծագել
իւր
շողը:
Յունաստանից
{շուտ}
կը
փոխեմ
Պարնաս
լեառը
սրբազան,
Քե
ր
զօրութիւն,
նոր
ոգի,
Թռցրու
ինձ
{շուտ}
Սակոյլնիկ,
Ուր
կայ
մի
կոյս
գեղան
սնելու
Ես
իմ
որդու
երեսը:
"
{Շուտ}
է
առնել
դատաստան
",
-
Ասաց
գազան
ո՛ւ
այդպէս
գիշատում
էք
իմ
սիրտը,
{Շուտ}
պատասխան
տուր
նազելի
խղճալով:
-
Ապա
ի՞նչ
բանի
համար.
Սիրականիս
{շուտ}
գտայ,
Նա
եւս
չըսպասեց
ինձ
երկար
Մանկութեա՜ն
օրեր,
ինչո՛ւ
այդպէս
{շուտ}
Թռաք
գնացիք,
անդարձ
յաւիտեան.
Ահա՛
իմ
գործ,
ահա՛
դրօշ,
{Շուտ}
ձի
հեծի՛ր
քաջի
պէս,
Գնա՛
փրկել
մ
ր
դրան
շուն
են,
եւ
մեզ
տեսնելիս՝
{Շուտ}
դիմակները
դնում
են
երեսին,
Այդպիս
յուսով,
որ
այս
տարի
մեր
ապրանքը
ամէնից
{շուտ}
հասանելով
Հնդկաստան,
պէտք
է
որ
մեք
եւս
որը
մեր
համար
իր
անձով
քաշելով՝
Փրկիչը
{շուտ}
շուտ
զգուշացնում
էր
այս
մասին
եւ
իր
աշա
եր
համար
իր
անձով
քաշելով՝
Փրկիչը
շուտ
{շուտ}
զգուշացնում
էր
այս
մասին
եւ
իր
աշակերտն
անդաւո՛ր
է
"։
Եւ
այս
բանը
աշխատում
էին
{շուտ}
շուտ
ամենին
յայտնել
եւ,
տկարամիտ
մարդե
ո՛ր
է
"։
Եւ
այս
բանը
աշխատում
էին
շուտ
{շուտ}
ամենին
յայտնել
եւ,
տկարամիտ
մարդերին
հ
յաւելացրեց
նա,
-
ես
չկարծեմ,
որ
այսօր
{շուտ}
աւարտուի
նորա
հանդէսը,
պատճառ,
շատ
պա
տեսանում
ենք...
բռնեց
քարերից
Եւ
{շուտ}
վեր
ելաւ
իբր
աննիւթ
մարմին:
Հ
ես:
-
Ամենայն
բան
իմանալը
լաւ
չէ,
{շուտ}
կը
ծերանաս,
հայրս,
-
պատասխանեց
պառաւը
եանցը
այս
մտքով
ասած
լինէր,
այլ
առաւել
{շուտ}
կարելի
էր
կարծել,
որ
եթէ
Թիւթիւնճի-օղլ
է,
ե՛ւ
մէք
մեղաւոր
ենք.
եթէ
նա
այնպէս
{շուտ}
չպահանջէր,
մէք
եւս
այնքան
չհեռացնէինք
ունքի
վերայ
եւ
կոտրեց
մի
ատամը։
Այնպէս
{շուտ}
կատարուեցաւ
այս
շարժողութիւնը,
Պալատակ
չեց
բիրտ
ձայնով.
"
Որսկան,
դուրս
արի՛
{շուտ}
եւ
պատմիր
այս
հանդիսաւորներին
քո
որսածն
անութիւնը
ապահովելու
համար։
Ո՞րը
աւելի
{շուտ}
կարող
է
մեզ
կշտացնել,
մեր
առողջութիւնը
ի
մէջ
ալեկոծուելով,
-
նորա
շնչառութիւնը
{շուտացել}
էր,
սիրտը
արագ-արագ
զարկում
էր,
եւ
կա
ւտութենովը
կարող
էր
եւ
ժամանակի
ընթացքը
{շուտացնել}:
Մայրը,
խօսելու
ժամանակ
Մանուշակի
ովոր
են
բժիշկ
մարդերից
պահանջել
այսպիսի
{շուտափոյթ}
գործողութիւն.
նոքա
անհաւան
են
նոյնպէս
հաբերությունը
կանի:
Սիրելի
եղբայր,
{շուտափույթ}
տեսակցության
սպասելով,
իմ
նախորդ
նամակ
սելով.
"
Վիրաւորներին
բժշկութիւն
տալու
{շուտո՛վ}
հասիր.
թշնամին
անթիւ
նետերով
խոցոտեց
ի
ր,
սվեդոյչիք
էր,
ինչ
էր,
խնդրեմ
ինձի
{շուտով}
գրեք,
որ
ես
ալ
միամիտ
ըլամ,
եւ
ասկեց
դորոժնայի
մասի
կամ
իրեն
գալու
մասի
խիստ
{շուտով}
թե
տարիք
տեսեք,
որ
ուրիշ
սեմթե
խափանող
նողներ
չըլլան,
եւ
շատ
վայրեթ
արեք,
որ
{շուտով}
ճանապարհ
մանիք
եւ
մինչեւ
այս
ամսույս
25
թուղթ
առնուք,
ճամբու
խարճ
տաք,
խրկիք
{շուտով}
եւ
իրեն
ձեռագիրներն
ստրախավոյ
գիրով
մեզ
ւն
չունի:
Լազարյանց
պատկերները
կստանաս
{շուտով}
մեկ
եկողի
հետ
եւ,
թե
ուշացավ,
ներեք,
տացե՞լ
է,
թե
ոչ
եւ
խնդրես
որ
պատասխանն
{շուտով}
գրի,
ես
նորան
եւս
գիր
պիտի
գրեի,
բայ
ս
ունիմ,
որ
կատարվի
ցանկությունդ:
{Շուտով}
կստանաս
ինձանից
մի
այլ
գիր,
այսինքն
եր
ազարյանցի
հանդեսի
Բ
հատորը
ավարտված
է,
{շուտով}
կտպվի
"
Պավլոս
եւ
Վիրգինիան
",
իմ
"
Թա
сударст[венный]
сов[ет],
հույս
կա,
որ
{շուտով}
վերջանա,
բայց
թե
որքան
կթեթեւանա
բանը
իմ
նամակս
"
Հյուսիսափայլի
"
11
№
մեջ:
{Շուտով}
12
№
կարձակենք
տպարանից:
Սպասում
եմ
Հն
մարդուց
առնուլ
եւ
տալ
նորան,
պատճառ,
{շուտով}
գնալու
է,
միգուցե
քո
ուղարկելու
փողը
դ
ստանաս
ստրախավոյ
նամակս:
Պատկերները
{շուտով}
կպատրաստվին.
մարդը
ասում
է,
որ
106
մա
Հայրապետյանցին:
Պոլիցիայի
գործը
դեռ
{շուտով}
հառաջ
շարժվելու
չէ,
ըստ
որում
Ստռոգոնո
քերի
ընդհանուր
խմորումը
վկայում
են,
թե
{շուտով}
կհնչե
եւ
Հռովմի
ճակատագրական
զանգակը՝
գիրը
սորանից
երեք
օր
առաջ
ասում
էր,
թե
{շուտով}
պիտի
ազատվին
ե՛ւ
Հռովմը,
ե՛ւ
Լոմբարդիա
մեր
թախըմի
օռգանն
է.
հույս
ունիմ,
որ
{շուտով}
կկատարես
խնդիրքս:
Նազարյանցը
կսրբագրե
նգամանքները
չթողին
ինձ
եւ
որ
չկարծեմ
թե
{շուտով}
թույլ
տան:
Ինչեւիցե
ես
այն
նամակը
կաթո
"
mentre
un
grido
"
ասում
է
ինձ,
որ
ես
{շուտով}
նրան
պիտի
գրկեմ
եւ
եթե
այդ
չմնա
սոսկ
ցն
ր
հանգիստ
եղեք:
Եթե
մեզ
վիճակված
չէ
{շուտով}
տեսնվել,
ապա
մի՛
մոռանար
հաղորդել
ինձ
ն
հարցի
ընթացքն
ինձ
հույս
ներշնչեց,
որ
{շուտով}
կրկին
կգրկեմ
ձեզ
եւ
կլսեմ
իմ
սրտակիցներ
ությունը
չհաջողվեց,
այնուամենայնիվ
քեզ
{շուտով}
տեսնելու
հույսս
չեմ
կորցնում,
որովհետե
ք
հասնի:
Չգիտեմ,
կհաջողվի՞
արդյոք
ինձ
{շուտով}
այդ
ծրագիրն
իրականացնելու
հնարավորությո
թող
տպագրե
իր
պատասխանը,
ես
չեմ
կարող
{շուտով}
վերջացնել,
որովհետեւ
իմ
անիծյալ
հիվանդ
ը,
գոնե,
դեռ
դեկտեմբերին
գրել
էր,
որ
{շուտով}
ամուսնանալու
է.
իմ
կողմից
շնորհավորիր
ւ
աստծու
օգնությամբ
հույս
ունեմ
քեզ
հետ
{շուտով}
տեսնվելու:
Թեեւ
ամեն
բանի
մասին
լռե
ջեւան
մնալու.
արդխ
նայինք,
ո՛րը
ավելի
{շուտով}
կհրամային,
բայց
Խրիմը
ինձի
շատ
լավ
կըլ
14
համարում,
Ապրիլի
5-ից:
Խնդրեմ
{շուտով}
ուղարկել
ինձ
այն
երաժշտական
նօտերը,
որ
Եւ
պիտոյ
է
ասել,
որ
այս
ճանապարհով
շատ
{շուտով}
յառաջ
կը
գնար
բանը,
որովհետեւ
ամառները
որ
մի
փոքր
սուլեմա
եւս
տալու
չէր
առաւել
{շուտով}
բժշկելու
համար...
Ասիացիք
առհասարա
գամ
կրկնեցի,
լաւ
գիտեն,
որ
ազգը
աւելի
{շուտով}
կը
ստանայ
մի
գիրք,
մի
լրագիր,
որ
գովո
ւարի
հետ,
մռայլապատի՛ւ
օբսկուրանտներ։
{Շուտով}
ահա
արեւի
ճառագայթքը
նեղացնելու
են
ձեր
նագիրը
անհասկանալի
է,
փա՛ռք
Աստուծոյ,
{շուտով}
Ռուսերէնը
եւս
դուրս
կը
գայ՝
Պ.
էմինի
ն
թշուառ
դրութեան
մէջ
է,
որ
ազգը
աւելի
{շուտով}
կը
հասկանայ
Խորենացին
Ռուսերէն,
քան
թէ
ազանանոց,
որի
մուտքը
արժէր
կէս
մանէթ:
{Շուտով}
հատուցի
եւ
մտայ,
բայց
ինչպէս
զարմացայ
ես
այդպէս
ընթանալ:
Ճշմարտութիւնը
աւելի
{շուտով}
ըմբռնելի
է
լինում
անդաստիարակ
եւ
ասիացի
րսեղ
Եպիսկոպոսը
Տէր
Մարտիրոսեան,
որ
եւ
{շուտով}
զրկուեցաւ
իւր
պաշտօնից
հեղինակի
առաջարկ
կան,
թէ
ազգը
Կոստանդնուպօլսի
մէջ
կամի
{շուտով}
բարւոքել
Փարիզու
մեր
ազգային
դպրոցի
վիճ
ի
այսպիսի
գործեր,
որ
յետոյ
շիջանում
են
{շուտով}
՝
չլինելով
հնարք
պահպանութեան:
Պէտք
էր
թիւն:
Մեր
ընթերցողներին
կը
մատուցանենք
{շուտով}
Լամարթինի
գանգատանքի
թարգմանութիւնը,
ո
աջողեցաւ
մեզ
լսել
Պ.
Արամեանից,
թէ
նա
{շուտով}
պատրաստւում
է
առնել
մի
հրատարակութիւն,
պիտի
դուրս
գայ
":
-
Քո
վարձից,
-
{շուտով}
պատասխանում
է
Բէգզադէն:
-
Իմ
ռոճիկ
է
Բէգզադէն:
Տղան
հաւատացած
է,
թէ
{շուտով}
ինքը
եւս
գնալու
էր
դէպի
այնտեղ,
ուր
գտ
վ,
մեռանում
է
իւր
աքսորի
մէջ:
Մեք
{շուտով}
մանրամասն
կը
խօսենք
"
Արեւմուտքի
"
մասի
ամար
մտածէ:
Մեք
կարծում
ենք,
թէ
աւելի
{շուտով}
այս
բնաւորութեանց
մէջ
է
Եւրոպիոյ
եւ
Ասի
ն
բանդերը
լցուեցան
Լեհացիներով.
կարծեմ
{շուտով}
Սիբիրի
մէջ
աւելի
շատ
պիտի
լինի
Լեհացի,
յիմար,
պակաս
կանչել։
Արի՛
երթանք
{շուտով}
խանութ
մեր
զանազան
հնարքով
Ապրանք
ո՞ւ
համար
ուրախութիւնը,
Թռչում
է
{շուտով},
մընում
է
ցաւը.
Թո՛ղ
քո
ալիքներ
նողն
զգաստ
թափելով
քունը՝
Գնում
է
{շուտով}
համալսարանը։
Երբ
ուսանողը
դ
թիւն
`
Ֆիզիկայի
քննութիւն,
{Շուտով}
գնանք
մենք
ատեան,
Ֆիզիկից
տալ
պա
Ա՜խ,
կատաղի
դու
արիւն,
Ինչո՞ւ
{շուտով}
դուք
մոռցաք
Ձեր
սուրբ
պարտաւորութի
ն,
Թուրը
ձեռիս,
կտրիճի
պէս
հասայ
{շուտով},
Փառք
ու
պարծանք
պարգեւեցի
ես
իմ
աց
արի
Ու
փորձանքից
ազատեցի
նորան
{շուտով}:
Նիկողոսը
չծերացաւ
իզուր
տեղ
պէս
սուր
սրած,
Մի
կարճ
աղօ՛թք
արա
{շուտով}
առ
Աստուած
":
-
Միթէ
կարե
տկարութիւնս
շատ
թոյլ
է.
յոյս
կայ,
որ
{շուտով}
կորչի:
21-ին
նամակ
ստացայ
եղբօրիցս,
մէջ
տպուեցաւ
եւ
որի
երկրորդ
հատորը
շատ
{շուտով}
հրատարակուելու
է
նոյնպէս
ազգի
մէջ։
Մեք
ասածը
չլինի
"
ըռխին
յաշիր
":
Բայց
մենք
{շուտով}
կը
հասնենք
այն
թթուուտին,
որի
տեսութիւ
դիւանապետականութեան
շաղակրատութիւնքը:
{Շուտով}
այդ
բաները
գրուելուց
յետոյ,
ինքը
պատմո
ան
ովկիանոսի
մէջ.
նոցայ
աւետաբեր
լոյսը
{շուտով}
ծածկուեցաւ
մարդերի
չարութեան
ամպերի
տակ
րդինալը
իւր
կուսակիցների
օգնականութեամբ
{շուտով}
կարողանում
է
երկու
տարի
հիւանդութեամբ
ծ
ւս
իւրեան
լաւ
դրստեց:
Թէպէտ
սորա
վերայ
{շուտով}
բացուեցան
մեծմեծ
քննութիւններ,
բայց
սա
րկէ
այսպէս
բան
բռնողը,
անտարակոյս
պիտի
{շուտով}
հարստանար,
որովհետեւ
կողոպտում
էր,
չէ
իւր
հոգու
մէջ
կ՚անմահացնէր:
Այս
լուրը
{շուտով}
տարածուեցաւ
քաղաքի
մէջ,
այլեւ
շատերը
կ
հաւատալ:
Այսպիսի
մի
պարոն,
աւելի
{շուտով}
կը
յօժարի
դիմել
դէպի
գերբնական
ուժերի
ա
աղեղների
աղմուկը,
աղօթեց
Աստուծուն
եւ
{շուտով}
իր
խնդրածը
ստացաւ,
որի
փափաքելի
ոսկերք
ով
յառաջ
էր
խաղում
իւր
ասպարիզումը,
որ
{շուտով}
ահա
եւ
առանց
տարակուսի
ստանալու
էր
վարդ
դանոցը.
բայց
բանը
բանից
անցել
էր
ահա։
{Շուտով}
սաստիկ
արիւնահոսութիւն
բացուեցաւ
նոր
թո
զ
ցո՛յց
կը
տամ,
անպիտան...
նայի՛ր,
{շուտով}
սկսանես,
ուրեւիցէ,
ինչեւիցէ
պատճառով
սխանեց
-
Սիրական
Բուբանդուս,
սկսիր
{շուտով}
քո
յայտարարութիւնը.
միայն
կատարիր
նորա
եց
սատանան,
-
յայտարարութիւն
պատրաստիր
{շուտով}
այս
ծայրագոյն
Բրամինի
բոլոր
գործերի
մաս
ասած
բան
կատարուի.
այժմ
վաստակած
եմ.
{շուտով}
երեկոյ
է,
Հռովմումը
կը
սկսեն
առաւօտեան
:
-
Լսի՛ր
ուրեմն,
պ.
Մանթուխեանցը
{շուտով}
այնպէս
հարուստ
կը
դառնայ,
որ
Րօթշիլդը
Ալքիմիա,
խնդրեմ
հասկացրու,
-
վեր
առեց
{շուտով}
պ.
Մարկոսը:
-
Դա
մի
գիտութիւն
է,
ամ
նորա
վերայ
թափելու
համար,
-
կցորդեց
{շուտով}
Մանթուխեանցը:
-
Ինչպէս
հաճոյ
է
ձեզ
ան
եւ
ֆանտաստիկական
պատկերների,
առաւել
{շուտով}
ընդունում
էին
մի
ճշմարտութիւն,
եթէ
բնա
ացանը
որսի
վերայ,
հաւաստի
լինելով,
որ
{շուտով}
պիտի
գետին
ընկնի
որսը
որսորդի
օգտի
համա
-
Պօղո՛ս,
-
կանչեց
պարոնը,
-
կոչի՛ր
{շուտով}
Գրիգորը:
-
Գրիգորը
գլխաւոր
գործակա
ժպտեցաւ:
-
Մահը
այն
է,
-
յաւելացրեց
{շուտով}
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
որ
գալիս
է
եւ
կտրու
ղլուն:
-
Եթէ
այդ
ընդունում
ես,
մեք
{շուտով}
կը
հասանենք
մեր
նպատակին,
-
ասաց
Շահում
է
դուրս
դալիս:
-
Ի՞նչ
բան
է
այն,
-
{շուտով}
վերայ
բերեց
Շահումեանցը:
-
Այն,
-
պ
երջին
հանդէսներից
մինը.
պատճառ,
ձմեռը
{շուտով}
փակելու
էր
ահա
նորա
բերանը
մինչեւ
մարտ
անգնելուց
յետոյ,
վազեց
իւր
ննջարանը
եւ
{շուտով}
փակեց
քամակից
իւր
դուռը,
ամրացնելով
նո
ցնում
էր,
որ
իւր
փեսայացուն
խնդրում
էր
{շուտով}
ամուսնութիւն:
Ի՛նչ
ատելի
եւ
արհամար
ս
չէ՞:
Ի՛նչ
եւ
իցէ,
բանը
մի
կերպ
պիտի
{շուտով}
աւարտել,
որ
մի՛
գուցէ
յանկարծ
ծնողքս,
Քո
սիրական
Մանուշակը:
Մանուշակը
{շուտով}
առեց
մկրատը
եւ
շինելով
մի
քնքուշ
ծրար,
ւշանար
այդքան,
մինչ
հարկաւորութիւն
կար
{շուտով}
խօսելու
նորա
հետ:
Մկրտիչը
եկել
էր..
էր,
-
շարունակեց
իւր
խօսքը
մայրը,
-
որ
{շուտով}
հարս
առնենք
քեզ,
զաւա՛կս,
ի
հարկէ
Աստ
ւ
ինձ
եւս
այդպէս
ասել
էր,
բայց
Մկրտիչը
{շուտով}
կամենում
է.
այս
շաբաթներս...
-
Բ
բան
անցել
էր
այդ
տեղ,
եւ
այս
պատճառով
{շուտով}
հարցրեց
կնոջից:
-
Ի՞նչ
կայ.
ի՞նչի
ով
անտարակոյս
պիտի
իմացուէր
բանը:
-
{Շուտով}
թէյի
պատրաստութիւն
տեսէք,
-
ասաց
Թիւթիւ
օղլուն,
-
վեցերորդ
ժամն
է,
կարելի
է
որ
{շուտով}
գայ
պարոն
Շահումեանցը:
-
Ես
վաղուց
,
թէ
դու
տանն
էիր,
բայց
լաւ
եղաւ,
որ
{շուտով}
եկար:
Թիւթիւնճի-օղլուն
առեց
ծխաքարշ
գիտենալը
եւ
այս
յամրախօսութիւնը
այնպէս
{շուտով}
կատարուեց,
որ
ոչ
ոք
ոչինչ
չհասկացաւ,
մբերեց,
որ
աւարտուի
զանգակի
զարկը.
նա
{շուտով}
դուրս
եկաւ
ննջարանից
եւ
անցանելով
խոհար
քեզ
Աղուանեանցի
հետ
ամուսնանալուց.
ես
{շուտով}
կը
խօսեմ
քո
հօր
հետ
եւ
կ՚աւարտեմ
գործը
վերարկուի
մէջ,
գնում
էր
կամաց-կամաց:
{Շուտով}
անհետացաւ
նա
թանձր
մառախուղի
մէջ
եւ
պահ
չնչին
եւ
յիմարական
բաներ
լինելը,
բայց
{շուտով}
յօժարեցաւ
մօր
կարծիքին,
որովհետեւ
ոչին
հալեցնում
է
կրակի
վերայ:
Բայց
որպէսզի
{շուտով}
հալուի
արճիճը,
ճրագու
ես
ձգում
է
կասկա
ձգում
է
կասկարայի
մէջ,
որ
բորբոքուելով
{շուտով}
հալեցնում
է
արճիճը,
տարածելով
մի
անդիմ
,
կարճ
խօսքերով
խնդրում
են
նորանից,
որ
{շուտով}
պատրաստուի
եւ
գայ
իւրեանց
հետ,
մի
ծննդ
իրտը
դադար
չունէր
ո՛չ
թէ
այն
մասին,
որ
{շուտով}
կամենում
էր
ամուսնանալ,
այլ
մանաւանդ
ն
իւթիւնճի-օղլուն
բոլորովին
հրաժարւում
էր
{շուտով}
հարսանիք
կատարելուց.
նա
ասում
էր,
որ
ր,
երկիրներ
եւ
ստրուկներ,
այնպէս,
որ
{շուտով}
դառնում
է
Տաճկաստանի
երեւելի
մարդերից
մ
մախօսութիւնը,
որ
Մկրտիչը
ճանապարհորդեց
{շուտով}
ղեպի
Ղրիմ,
այնքան
արծաթով,
որքան
ունէ
համար
աշակերտք
ու
բարեկամք,
որոնց
թիւը
{շուտով}
հասաւ
իննի։
Նոքա
բնակւում
էին
մի
տան
մ
նալու
էր
Մօրէա,
մտաւ
նորա
մէջ
եւ
անցաւ
{շուտով}
դէպի
Մօրէա։
Մի
քանի
ժամանակ
մնաց
նա
Ցա
ութիւնք
հարկադրեցին
նորան
տեղափոխ
լինել
{շուտով}
։
Արդարեւ,
Վենետկեցոց
անյաջող
պատերազմ
ւրս
փախաւ
Հռովմից,
եւ
յետոյ
վերադարձաւ
{շուտով},
հալածեց
իւր
յաջորդը
եւ
խեղացուց
նորան
ւսսիա
եւ
Պրուսսիա,
ընդունեցին
նորանց,
{շուտով}
զղջալով
իւրեանց
մարդասիրութեան
վերայ,
ղում
նորան
չ'հանդիպեց։
Իգնատիոսը
հասաւ
{շուտով}
Մանրէզ
քաղաքը,
որ
հռչակաւոր
էր
իւր
վան
նորա
վերայ։
Այսուամենայնիւ
Մանրէզի
մէջ
{շուտով}
տարածուեցաւ
այս
զարմանալի
աղքատի
հռչակա
անների
մօտ
Աստուածաբանական
դասեր,
բայց
{շուտով}
նորանից
յետոյ
սկսեց
դարձեալ
ապաշխարութի
ը,
որ
կապում
էր
Կսաւիէին
աշխարհի
հետ։
{Շուտով}
Կսաւիէից
յետոյ
ուրիշ
շատ
աշակերտներ
եւս
ւթիւնը։
Հաւանական
է,
թէ
այս
Կարգը
եւս
{շուտով}
կը
կործանուէր
եւ
կը
չքանար,
ինչպէս
շատ
ւսալեմ
գնալուց
յետ
կենալ։
Այս
դիպուածը
{շուտով}
պատահեցաւ։
Փորթուգալիայի
եւ
Վենետկի
մէ
ուրբ
Քաղաքին՝
Հռովմին։
Բայց
Իգնատիոսը
{շուտով}
արիացրեց
նորանց.
նա
ճանապարհի
վերայ
փո
սինքն՝
հնազանդ
լինել
Կարգի
Գեներալին։
{Շուտով}
այս
բաներից
յետոյ
Լօյոլա
սկսեց
իւր
սովո
ր
քաղաք
չ'կար,
ուր
չ'լինէր
Յիսուսեան։
{Շուտով}
նորանց
թիւը
բարձրացաւ
մինչեւ
ութսուն։
տէրութիւնների
մէջ
(
status
in
statu)։
{Շուտով}
ահա
սորանից
յետոյ
հանդէս
բացուեցաւ
Յիսո
ում
էր
մարդումը
ամենայն
ազատ
կամք։
{Շուտով}
Պապի
երեսփոխանների
եւ
այլ
եպիսկոպոսների
մենամեծ
Կօլլեգիում։
Կսաւիէ
ուղեւորեցաւ
{շուտով}
դէպի
մարգարտաբեր
ծովեզրը,
ուր
գտանւում
ակամայ
հեթանոսները
Քրիստոնեայ
շինելով։
{Շուտով}
օգնութիւն
հասան
նորան
նոյնպէս
եւ
այլ
Յի
ս
դժուարութիւնը
արգելք
չեղաւ
Կսաւիէին.
{շուտով}
վերադարձաւ
նա
Գօա
եւ
համոզեց
Պօրտուգալա
եանը
եւ
ինկուիզիտորական
բնաւորութեանը,
{շուտով}
նորան
կարելի
էր
Դոմինիկեան
ասել։
Ս
ուեցան
իւրեանց
ջերմեռանդ
պաշտպաններից։
{Շուտով}
ահա
Կայսրը
եւ
այլ
մանր
իշխանները,
նկատ
նաստանի
կրօնին
եւ
սովորութեանը
յարմար։
{Շուտով}
Յիսուսեանների
գործը
մեծացաւ։
Բօնզերը
ն
սրի
հայրն
էր
համարւում։
Խորամանգ
Շօյլը
{շուտով}
տիրապետեց
երկնքի
որդու
կամքին,
ուղղակի
ւր
առնել
Չինաստանի
մէջ։
Յիսուսեանք
{շուտով}
ահա
սկսեցին
հալածել
Դօմինիկեան
եւ
Ֆրանս
իսուսեան
կրօնաւորները։
Բայց
Յիսուսեանք
{շուտով}
Հռովմ
ուղարկեցին
մի
Պալատական
Յիսուսեան
ան
սիրում
էր
Յիսուսեանները,
վախճանեցաւ
{շուտով},
նորա
ժառանգը,
առ
հասարակ
քրիստոնեանե
ւռները
Յիսուսեան
աբեղաների
առաջեւ։
{Շուտով}
սորանից
յետոյ
կազմակերպեցաւ
հռչակաւոր
Ս
Այս
միջոցին
վախճանեցաւ
Սիկստոս
V-ը։
{Շուտով}
նորա
քամակից
մեռաւ
եւ
Գրիգոր
XIV-ը,
որ
ց
Կլեմենտ
VIII-ը,
որի
մօտ
ուղարկուեցան
{շուտով}
դեսպաններ
Հենրիկոս
IV-ի
կողմից՝
Դիւպեր
դեռեւս
հերիք
չէր
Յիսուսեանների
համար։
{Շուտով}
բացուեցաւ
նոցա
առաջ,
իւրեանց
թշնամիներ
ել
էր
Լուդովիկոսը,
ինչո՞ւ
համար
այդպէս
{շուտով}
կորուց
իւր
կախարդական
ոյժը
Ֆրանսիացոց
հ
արութենովը
մտաւ
կուսանաց
վանքը,
ուր
եւ
{շուտով}
վախճանեցաւ։
Երկու
տարուց
յետոյ
մեռաւ
ե
Լետիլիէ
եւ
այլ
Պալատական
Յիսուսեանները
{շուտով}
հեռացուեցան։
Բովանդակ
Ֆրանսիայն
ուրախո
ունով
Օրլէանեան
Դուքսի
դաստիարակի
մօտ։
{Շուտով}
զարթեցան
Դուքսի
մէջ
ախտերը,
եւ
Աբբայն
։
Յիսուսեանք
հանդիսացան
յաղթական։
{Շուտով}
սորանից
յետոյ
Լուդովիկոս
XVը
ձեռք
առեց
այց
ցաւը
այս
էր,
որ
Կարդինալ
դը
Նոյալը
{շուտով}
վախճանեցաւ
խոր
ծերութեան
մէջ։
Նորա
փոխ
ը։
Արդարեւ,
նոցա
ատելութեան
հետեւանքը
{շուտով}
դուրս
երեւեցան։
1757
թուականի
յունուար
իւր
մտքի
դրածը
այս
Կարգի
մասին,
որ
եւ
{շուտով}
յաջողեցաւ
նորան
տեսանել։
Լավալլետ
ին,
չ'կամեցաւ
ցոյց
տալ
գանձերի
տեղը
եւ
{շուտով}
մեռաւ
բանդարկութեան
մէջ։
Նա
իւր
մահու
գտան
Պրուսսիայի
եւ
Ռուսսիայի
մէջ,
բայց
{շուտով}
եւ
այս
տեղերում
երեւեցան
նոցա
վնասակար
ին
1815
թուականի
դեկտեմբերի
19
օրումը.
{շուտով}
սորանից
յետոյ
հալածուեցան
Ռուսսիայի
բոլ
խաչ,
օգնէայ
ինձ
"
սորայ
օգնականութեամբ
{շուտով}
աւարտէի
այբբէնարանը,
բայց
ընդ
հակառակն
ս
մինին.
ա՛յ
տղայ,
Սարգիս,
արի,
արի
{շուտով}
շալակիր
այս
անպիտան
եւ
ծոյլ
կենդանին:
ր
կը
թռչէի.
"
Խաչ,
օգնես
ինձ
"
ասելով
{շուտով}
ջրի
պէս
սերտեցի
մինչեւ
վերջի
թերթը.
"
արտեսցի
բովանդակ
այբբենարանը:
Ապա
{շուտով}
սաղմոս
վեր
առայ
ձեռքս,
այդ
սաղմոսի
թեր
մանալի
էր,
որի
մուտը
արժէր
վեց
կոպեկ.
{շուտով}
հատուցի
եւ
մտայ.
բայց
ինչպէ՛ս
զարմացայ
ւ-ից
ո՛չ
միայն
աւելի
հասկանալի
չէ,
այլ
{շուտով}
աւելի
անհասկանալի,
ասել
է
թէ՝
այս
երկ
:
Բայց,
այժմ,
կայծակից
առաջ
կամ
{շուտով}
կայծակից
յետոյ,
եթէ
մի
նկատող
մարդ
ուշ
նոր
լեզուի
մշակութեան:
Այդ
աշխատութեան
{շուտով}
հրատարակելը
մենք
չենք
կարող
խոստանալ
ար
ի
ելեքտրականութեան
պէս
բան,
որ
փայլակի
{շուտութեամբ}
տարածւում
է
զանազան
ազգութեան
անդամների
ել...
Տարիները
վազում
են
փայլակի
{շուտութեամբ},
օրերը
թռչում
են,
որպէս
մի
վայրկեան:
իւնը
տարածւում
էր
հրաշալի
զօրութենով
եւ
{շուտութենով}
։
Նոքա
եւս
դուրս
գալով
Հրէաստանի
միջից
մ
էր
բնական
ազդեցութենով,
որպէս
թէ
այս
{շուտութենովը}
կարող
էր
եւ
ժամանակի
ընթացքը
շուտացնել
ւշ,
տենչագին
Չքնաղ
կոյսի
որդան
կարմիր
{շուրթերին},
Բայց
մնում
է
հաւատարիմ
լռութեան...
երթ
մի
համբոյր
էր
դրոշմում
Կոյսի
շուշան
{շուրթերին},
Յուզմունքից
շունչն
սպառւում,
Եւ
մերթ
իչ
Աջն
էութեանց
վա՛ր
դէպի,
Բարեխօսներն
{շուրթերից}
Այս
են
լսում
-
"
Թող
տրուի՛
":
Սու՛րբ
յետոյ
դուրս
է
գալիս
երբեմն
այդ
լճի
լայն
{շուրթի}
վրայ
ման
գալու:
Բայց
որչա՞փ
աւելի
կը
գ
յ
օդը,
եթէ
մի
քանի
կարգ
ծառ
տնկուի
այդ
{շուրթի}
վրայ:
Բայց
ոչ
ծառ
կայ
եւ
ոչ
տնկելու
դի
սով
պաշտպանում
է
մեզ
մոծակից:
Այժմ
այն
{շուրթի}
վրայ
յարձակուող
մոծակներից
անհնար
է
թէ
րտեւան
քարակտուր
լերին,
յորոյ
ի
վերջին
{շուրթն}
մղեալ
ի
հողմոյ
տգիտութեան՝
հանդերձէր
ս
յառաջ,
որքան
եւ
որչափ
ներեալ
լիցուք
ի
{շուրջ}
պատելոց:
Յանձն
արարեալ
զմեզ
ի
պաշտպ
ործարանային
արտադրության
մասը
կազմում
է
{շուրջ}
5.
500.
000
արծաթ
ռուբլի.
Նախիջեւանի
ա
ոյնզգոյն
`
Երկինքն
ի
վեր
ծուխն
ու
բոց:
{Շուրջ}
`
կենդանիքն
այն
ամեն
Կրակի
տեսքից
խրտնե
անց
հոգուն
առանձին։
Արարատի
{շուրջ}
բոլորած
Թո՛ղ
ագռաւներ
թրթռան.
ծում
ես,
թէ
նա
կը
խոսէ՞
քո
հետ,
երեսը
{շուրջ}
կը
տայ
եւ
կը
հեռանայ,
մանաւանդ
եթէ
մի
դռնակը,
եւ
երթեւեկ
առնել
քամակի
կողմից
{շուրջանակի},
յատակը
փոխել,
պատերը
զարդարել
զանազա
մբ
դեւերը
պարտական
էին
չմօտենալ
Հռովմին
{շուրջանակի}
տասն
մղոն
հեռաւորութեամբ:
-
Դու
ա
րծ
կատուն
մլաւեց:
Պառաւները
սկսեցին
{շուրջանակի}
պտոյտ
գալ
խարուկի
չորս
կողմով,
կամաց,
երը
մեր
հրեշտակի
`
Շրթունքները
ծրարող
{Շուրջը}
կայտառ
ուռուցքի:
Յաւերժական
հարսերի
այ
`
Գուրգուրում
էր
`
լուսաթեւ
Ճախրելով
{շուրջը}
նրա.
Եւ
բարբառով
դրախտային
Խօսում
նրա
մայ
`
Գուրգուրում
էր
`
ճախրելով
Անդադար
{շուրջը}
նրա:
Եւ
մինչ
Ադամն
զբաղուած
Սիրոյ
մասի
՜վ
շոյանքի
Տակ
թմրում
է
ու
ննջում,
Նրա
{շուրջը}
սոխակի
Թովիչ
դայլա՜յլն
է
հնչում,
Եւ
սե
ամպերի
նման
պատելով
Հայաստանի
հորիզոնի
{շուրջը},
չէ
թողում
ճշմարիտ
լուսաւորութեանը
տեղ
aour
Կենաց
կանաչ
ծառի
տակ
Հրեշտակներով
{շուրջպատուած},
Տխուր
`
Ադամն
էր
նստել
Եւ
տրտնջում
էր
մ.
Մինչ
գահոյքը
աստղահուռ,
Քերովբէքով
{շուրջպատուած},
Կանգնում
գահի
հանդէպ,
ուր
Փառաբանւո՜
մերձ։
Տեսի
այո՛
զկնի
Հայաստանին
նովաւ
{շուք},
Մինչ
՚ի
կալանս
էր
Գադիկ
զի
փոխեց
անք
տայ
մեր
հոգեւորներին,
Աստուած
նոցա
{շուքը}
մեր
վերայից
անպակաս
առնէ:
Այսպէս
է
եմ
ես
եւ
իրանին
փաթաթուած
Թաւալում
ենք
{շուքի}
ներքոյ
վարդենեաց,
Կանաչներում,
որոնց
մի
պատուական
ծառաստանից,
նորա
զովարար
{շուքից}
եւ
տերեւների
քաղցր
խշխշոցից:
Բայց
կերակուր
եփող
աղախին)
ունիմ
անունով.
{շչի},
կաշա
գիտե,
որ
ես
չեմ
ուտում,
այլ
բա
նել
ճշմարտութեան:
Մեր
հատուածը
նոյնպէս
{շպար}
չունի,
ինչպէս
մեր
քննութեան
առարկան
`
ունինք։
Բռնութիւնը
ո՛ր
դիմակի
կամ
ինչ
{շպարի}
տակ
եւս
ծածկվի,
այնուամենայնիւ
մինչեւ
որան
բարեկամ.
Ամենայն
ժամ
նորան
բաց
էր
{Շռայլ}
քսակը
մեծատան.
Այժմ
զրկուած
ամէն
բանից
նորա
թոյլ
կողմը։
Կսաւիէի
ապրուստը
շատ
{շռայլ}
էր,
վասնորոյ
շատ
անգամ
արծաթի
մեծ
պակա
ասարակ
ժողովրդին:
Ժողովուրդը
շատ
անգամ
{շռայլանում}
է,
այո՛,
բայց
եւ
շատ
անգամ
նորա
մեծագ
իւցիայի
բոցը:
Պալատի
զարդարանքի,
{շռայլութեան}
եւ
միւս
բոլորի
արժէքը
լիապէս
գնահատելու
Վերսայլի
հետ
կապած
է
մի
վերին
աստիճանի
{շռայլութեան}
յիշատակ:
Շռայլութիւն
նիւթական
կողմից,
օրինակ
առնուլ
Փարիզի
տարազահնարքը,
այդ
{շռայլութեան}
հեղինակքը:
Բոլորի
գլխին
դրած
էին
սպ
մ
իբրեւ
մանկլաւիկ։
Պալատի
ճոխութեան
եւ
{շռայլութեան}
մէջ,
մանաւանդ
անդադար
ամբոխմունքների
ե
իրենց
աղջիկները,
եթէ
թողունք
ոմանց
մօտ
{շռայլութեան}
կամ
ունայն
պճնասիրութեան
համար
արծաթ
ճա
մեր
անձը։
Փարիզի
տարազահնարքը,
այն
{շռայլութեան}
հեղինակները,
որ
գրեթէ
բովանդակ
քաղաքակ
տառակիչ
վկայութիւն
թագաւորների
ազգավնաս
{շռայլութեանը},
եւ
յայտնի
է,
որ
Ֆրանսիայի
դրամական
խ
րը
(
տե՛ս
երես
443).
"
Մինն
ի
գլխաւոր
{շռայլութեանց}
է
անունակոչական
տօնախմբութիւնն,
զոր
մե
ւմ
եմ
հարսնացուն
կառքերի
եւ
այլ
այսպիսի
{շռայլութենների},
որ
ամուսնութենից
յետոյ
նոյն
բանը
պահա
ծ։
Նոքա
Յաւիտենական
Քաղաքին,
որ
անչափ
{շռայլութենով}
յղփացած
էր,
ցոյց
տուեցին
Գողգոթայն
եւ
,
Ալեքսանդր
VI-ի
գործերովը
եւ
Լեւոն
X-ի
{շռայլութենովը}
պակասել
էին
պատշաճից...
Իգնատիոսը
իւր
մի
վերին
աստիճանի
շռայլութեան
յիշատակ:
{Շռայլութիւն}
նիւթական
կողմից,
շռայլութիւն
հոգու,
ս
յիշատակ:
Շռայլութիւն
նիւթական
կողմից,
{շռայլութիւն}
հոգու,
սիրու
եւ
այլ
ախտերի,
Վերսայլի
նակ,
երբ
զգալի
է
ոչ
որպէս
մի
բարոյական
{շռայլութիւն},
այլ
որպէս
կարիք,
որպէս
իրաւունք,
որ
աւորութիւնից
վեվի
տեղ
ու
պահելը
աւելորդ
{շռայլութիւն}
է
եւ
քանի
որ
այդ
ուն
վեվ
պիտի
հնչվի,
ո
դորա
նման
մի
բառ
ունինք
ասելով
այն
բառը
{շռայլութիւն}
չհամարել։
Մարդկային
միտքը
շատ
նազիկ
գո
երսայլի
ճոխութիւնը,
նորա
ֆանտաստիկական
{շռայլութիւնը},
նորա
պատշաճի
գաղափարքը
երկար
ժամանակ
ս]
XIV-ի
ձեռքից.
այն
վերսայլները,
այն
{շռայլութիւնը},
այն
կեղծաւորութիւնը,
մարդկային
անհատ
նարկու
էր
Թիւթիւնճի-օղլուին
տեսանել
այս
{շռայլութիւնը},
իսկ
Մանուշակի
մայրը
վաղուց
ահա
աչքերը
ութիւն
եւ
մինչեւ
անգամ
Պալատական
կեանքի
{շռայլութիւնը}
։
Նա
վերին
աստիճանի
անկիրթ
մարդ
էր։
Եթ
քարոզիչներից,
տեսանելով
Հռովմի
այսպիսի
{շռայլութիւնը},
չ'մտածեց
փոփոխել
Քրիստոնէական
հաւատի
միեւնոյն
դրութեան
մէջ
էին
դէպ
ի
Հնդկաց
{շռայլութիւնը},
զանազան
վիճակները
եւ
հազարամեայ
սովոր
լ
էր,
աւելցնելով
իրեն
անառակութիւնքը,
{շռայլութիւնքը}
եւ
ֆրանսիական
ազգի
հարստահարելը,
նա
մո
իս
կայ
պատրաստ,
՚նդ
կայմին
յոխորտ
{շռինդ}
ահագին
Եթէ
որցեալ
ցնցեսցիս,
ո՞ւմ
քաշ
տալիս
".
-
Աստուա՜ծ,
{{ճի՛շտ}
Սանչոյ
Պանսա։
"
Ասա՛,
հաճի
Կարա
ն
տող,
այնքան
ճշմարտութիւն:
Թո՜ղ,
{{մի՛շտ}
օրհնուի
գիտութեան
նահատակների
անմահ
եւ
ոց
պէ՞տք
է,
բնական
գիտութիւնքը
{{անհրաժե՞շտ}
են,
վերացական
գիտութիւնքը,
միայն,
չե
,
որ
6
օրի
ճանապարհ
է
այժմ:
Ներեցեք
{շտապ}
գրությանս,
փոստի
ժամանակը
անցնում
էր,
վրա:
Ի
սեր
աստծո,
որքան
հնարավոր
է՝
{շտապ}
գրիր
նրան,
որ
անհոգության
չմատնի
իր
առ
ինը,
-
կտրեց
խօսքը
տիկին
Յովնաթանեանցը
{շտապ}
խօսելով,
-
ընտանեկան
բաների
մէջ
ներգոր
է,
բա՜ւ
"...
Ես
սողոսկում
եմ
ճեղքը
{շտապաւ}:
"
Կուտ,
կուտ,
կուտ,
կուտ
-
կի՜
"
սել,
որ
պարտական
չէին
Հայաստանին,
այլ
{շտապել}
են
գալ
Հայաստան
լուսաւորել
եւ
այլն,
եւ
րելով
թիֆլիզեցի
հայ
սխօլաստիկին,
թէ
սա
{շտապել}
է
այդ
բանը
գրելու։
Մի
ասա՛,
որ
մոսկու
նքը
եւ
զարհուրած
սրտով
կարող
լինի
զղջալ
{շտապել}
իսկոյն
թողութիւն
կը
ստանայ։
Բայց
ո՛վ
ո
ձեռքում
էին
բոլոր
գործերի
հաշիւքը:
{Շտապելով}
ներս
մտաւ
գործակատարը:
-
Ի՛նչ
շինե
արած,
այլ
ավելի
ձանձրույթից,
մանավանդ
{շտապելու}
տեղ
չունեմ:
Մի
քանի
օրից
ես
կհասնեմ
այ
ւսնացնես
Մանուշակը
նորա
հետ:
-
Ի՞նչ
{շտապելու}
բան
կայ,
-
հարցրեց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
փ
ւլ
տեսութեամբ։
Այս
այլանդակը
{շտապեց}
Կեանքիս
թելը
կտրելու.
Աւա՜
այդ
հարուածը,
այն
պատճառով
Աղուանեանցը
{շտապեց}
կտրել
քրոջ
խօսքը,
եւ
որքան
կարելի
է
հա
մտաւ
մի
նամակ
ձեռքին,
Թիւթիւնճի-օղլուն
{շտապեց}
բանալ
եւ
կարդաց
այսպէս.
Գերապատ
նդիրը,
հրաժարուեց
նորանց
օգնութենից
եւ
{շտապեց}
դէպի
Վենետիկ,
ուր
եւ
հասաւ
1537
թուակա
ցոց
վաճառականները
ընծայում
էին
նորան
եւ
{շտապեց}
հասանել
Սայքամ
կղզին,
որ
Չինաստանի
եզե
ր
երգիչներ,
Սիրուն
կոյսեր,
տուն
{շտապեցէք}
Ման
են
գալիս
չեչէններ։
ԿԵԱՆՔ
դականութիւնը,
բայց
ես
չեմ
մեղաւոր,
որ
{շտապեցի}
քո
մօտ.
դեռ
նոր
էի
տեսել
քեզ
հեռուից,
թոքախտութիւնը
(
բարակացաւը),
որով
եւ
{շտապեցուց}
իւր
ցաւելի
եւ
կսկծալի
վախճանը։
Անցեալ
նորհ
կը
բերէ
իմ
մօտ
կամ
ո՛ր
բարեկամս
կը
{շտապէ}
մխիթարել
ինձ
իւր
նամակով:
Բարեկամ
ւմ
են
եւ
երեսները
թթուեցնում,
բայց
մի՛
{շտապէք}
քարկոծել
մի
մարդ,
որ
խօսում
է
այն
ազգի
է,
ընդունիր,
եւ
այս
նամակս
ստացածովդ
{շտապի՛ր}
գալ
իմ
մօտ,
մեր
ծանօթներից
եւ
բարեկամն
կատարուէր
`
Գիտակ
եղաւ
սերովբէն.
"
Արդ
{շտապիր}
նաւարկել,
Ո՛վ
տէր
Ադամ,
հմտօրէն,
Զի
Բայց
երբ
ամբոխուած
քաղաքից
Ես
{շտապով}
անցնում
եմ,
Ծերերը
անձնասիրութեամ
գլուխը
եւ
ձեռքի
թաշկինակով
սրբեց
աչքերը
{շտապով},
բայց,
ծածկել
կամելով
իւր
արտասուած
լ
:
Խեղճ
Ազուչենան
համարեա
թէ
խելակորոյս
{շտապում}
է
այրել
կրակի
մէջ
կոմսի
որդին...
Մանու
էզի
գաղտնաթով
`
Թաւուտներում
թաքթաքուր
{Շտապում}
են
երկուսով...
Ո՛վ
աչք,
պահ
մի
եղիր
կ
:
-
Դէպի՜
Փարիզ,
դէպի՜
Փարիզ...
Եւ
{շտապում}
են
նստած
կառքերում
Դէպ
ազատութեան
չքնա
աբել
էլ
գիտէ:
Այնտեղ
այգուն
{շտապում}
է.
Աշխատասէրը.
Արեւծագին
ք
ածականների
վերայ
միօրինակ
ժպտում
ենք
եւ
{շտապում}
ենք
յայտնել,
որ
չենք
ընդունում
ոչինչ
հ
մեր
կողմից
Պ.
Չամուռճեանին
ընծայելով,
{շտապում}
ենք
ասել,
որ
օրէնքի
եւ
իրաւունքի
առաջե
էլ
ուզում
է
նրանք
արտահայտվելիս
լինեն,
{շտապում}
եմ
տեղեկացնել
ձեզ,
ողորմած
պարոն,
մեր
նեցած
հաղորդակցութիւնները:
Երբ
որ
պապը
{շտապում}
էր
պատժել
նորա
ապերախտութիւնը
եւ
անհաւա
արդացողների
միտքը
հանգստացնելու
համար,
{շտապում}
ենք
յայտնել,
թէ
այն
Սուրբ
Կաթուղիկէ
եկ
ուրեմն
եւ
աշխարհաբառ
եւ
ոչ
աշխարհաբար։
{Շտապում}
ենք
այդ
պարոններին
իմացնել,
որ
գրաբառ
կ
մասին
այսքան
տեղեկութեան
տալուց
յետոյ,
{շտապում}
եմ
սկսանել
իմ
պատմութիւնը
այն
րոպէից,
դ
որ
տալին
էլ
գործ
է
ածում
ժողովուրդը։
{Շտապում}
ենք
ծանօթաբանել,
որ
ներկայութիւն,
մօտ
թէ
ասեմ,
թէ
այդ
բաւական
հաստափոր
գիրքը
{շտեմարան}
է
զանազան
սխալների:
Այնտեղ
որքան
կ
արությամբ
մշակել
եւ
գիտության
ու
ուսման
{շտեմարան}
դարձնել,
որպեսզի
երիտասարդ
սերնդին
հնա
ելի
կարծիքով,
այդ
պառլամենտականութիւնը
{շտեմարան}
է
պոլիտիկական
ապականութեան
եւ
անխելքութ
կամքը,
իւր
մէջ
կազմել
է
մի
ազատութեան
{շտեմարան},
եւ
նորա
ծայրացեալ
ազատութիւնը
ամենայն
յաստանեայց
դատապարտեալ
առ
հասարակ
իբրու
{շտեմարան}
սնոտիապաշտութեան,
ընդ
երեւելի
եւ
հազու
դարերից
յետոյ
դառնում
է
մի
պահարան,
մի
{շտեմարան}
սքանչելի
անցքերի
եւ
գործերի,
իսկ
միւս
ահամուռ
ժայթքեալ
յառատութենէ
ճիզվիթական
{շտեմարանաց}
սրտին,
յաւելոյր
՚ի
բողոքանսն
ընդ
փոյթ
,
բնական
հատուած
ծրագրիդ
կերակրի
միշտ
ի
{Շտեմարանէ}
պիտանէ
գիտելեաց
"
Զմիւռնիոյ,
երբեմն
հր
ովնաթանեանցը,
պատուիրեց
գործակատարին,
{շտեմարանի}
պատուհանների
կոտրատուած
ապակիների
տեղ
հ
եմ...
որ
կարող
է
ծառայել
կոմսին
առատ
{շտեմարանի}
տեղ...
Այս
մտածութիւնքը
ընդհատու
ծ
հողերի
վերայ
շինել
տներ,
խանութներ,
{շտեմարաններ},
գործարաններ
եւ
ամենայն
բան,
որ
ցանկա
րալի
ձեռքը։
Իւրաքանչիւր
գաւառում
կային
{շտեմարաններ},
ուր
պահւում
էին
վաճառելի
ապրանքները՝
Սոցանից
ամենափառաւորը՝
թէ՛
աղիւսակերտ
{շտեմարաններով}
եւ
թէ՛
այլ
հոյակապ
շինութեամբ,
պատկանո
նս
առ
ի
յայրել
եւ
զցորեանն
ժողովեցէք
'ի
{շտեմարանս}
իմ
"
(
Մատթ.,
գլ.
ԺԳ,
համ.
29-30)
իլը
մատղաշ,
դալար
ու
կոր
Եթէ
սիրով
դու
{շտկես}
`
Բունդ
կը
լինի
միշտ
զօրաւոր,
-
Յար
օ
,
երբ
հանգուցեալը
ապրում
էր
մի
նիւթական
{շրաջապատի}
մէջ,
այն
ժամանակ
չափից
անցնում
է
մեր
կ
,
Զկենսատուն
քաջ
ընդգրկեալ
{Շրթամբք}
ցնցուղ
թէ
յագչիս,
Յարտավազկին
ի
վ
նիւ
անդուռն
բերանոյ
":
Յորդան
կարմիր
ի
{շրթանց}
լարս
կուսանին
Ժպիտ
փայլի,
յայտս
յն
կայտառ
Շրթանցն
ի
ծրար:
Ի
{շրթանց}
փոքունց
Ի
յաւէրժհարսանց
Պարզ
յր
յերկիր
կարկառի,
Եւ
բարեխօսք
ի
{շրթանց}
Զայս
գէթ
լսեն,
թէ
"
տացի՛
":
եանց
որպէս
զօձի
եւ
թոյնք
իժից
'ի
ներքոյ
{շրթանց}
նոցա
"
(
Սաղմ.
ՃԼԹ,
համ.
4)։
§
աշուրջք,
Ընդ
կմբայն
կայտառ
{Շրթանցն}
ի
ծրար:
Ի
շրթանց
փոքունց
Ի
,
Ամուր
գրկած
կենսատուին
Թէ
յագենա՜ս
{շրթնալից},
Արտահոսման
քաղցըր
ժամին
`
Ոհ,
յիշի
ր
երբեմն
զի
համբոյր
Կնքէր
կուսին
ի
{շրթունս},
Մերթ
հատկլէր,
զի
ծփիւր,
Ճ
նդանութեան
եւ
նորոգութեան
նորոյն,
որ
ի
{շրթունս}
յածէր
ռամկին
տարաձայն
կերպաւորութեամբ
ը
շարժողական
ինչ
մի
խօսուն
եւ
ձայնաւոր
ի
{շրթունս}
ազգի)],
կրկին
մեռուցանել
անհնարին
է,
հեղինակացն
բարբառ
չէ
այնքան
այլայլեալ
ի
{շրթունս}
Հայոց,
որչափ
ինչ
հինն
լատինախօսութիւն
այոց,
որչափ
ինչ
հինն
լատինախօսութիւն
ի
{շրթունս}
Իտալացւոց,
Գալլիացւոց
եւ
Հռոմեական
ասա
ւնց
ժխտի
":
"
Այդ
կարծիք՝
ներելի
ի
{շրթունս}
օտարաց,
անթողլի
է
մերայոց,
որք
ինքնակ
կազմ
եւ
պատրաստ
եւ
ընդ
նմին
դնել
զայն
ի
{շրթունս}
ազգին
ի
միում
եւ
եթ
ժամու:
Զոր
ինչ
ստո
սինի:
Երեսն
անբիծ,
կարմիր
{շրթունք},
Մարմարոնեայ
մարմինն
է,
Թէ
րգ.
Անգ.,
գլ.
Ա,
համ.
13)։
"
Զի
{շրթունք}
քահանային
զգուշասցին
գիտութեան...
զի
հ
ս,
թոյլ
տալ
ինձ
ի
գրի
հարկանել
զոր
ինչ
{շրթունք}
իմ
չզօրին
ըստ
ամենայն
արժանեաց
գեղեցկախ
չիմանայ,
գոնէ
ուրիշինը
կ՚իմանայ:
Մեր
{շրթունքը}
այրւում
են
այս
խօսքերը
կրկնելու
ժամանակ
զերը
շիկագոյն,
աչքերը
պարզ
երկնագոյն,
{շրթունքը}
կարմիր,
որի
երեսը
նմանեցնում
էր
թաւիշի
յրը
բուի
կտուցի
նման
կեռացած
դէպի
վերին
{շրթունքը},
համարեա
թէ
ծածկւում
էր
թաւ
ընչացքի
մէ
յնքան,
ուր
ծնօտը
կապւում
է
գանգի
հետ:
{Շրթունքը}
բարակ,
չոր,
քարշուած
ինչպէս
թմբուկի
կ
անտարակոյս,
մահը
սպասում
է
ինձ
Շամիլի
{շրթունքի}
տակ:
Բայց
եւ
այստեղ
սխալուեցայ.
չ
րկեշտ
ժպիտ
խաղաց
իմ
անծանօթ
հանդիպակացի
{շրթունքի}
վերայ:
-
Ես
մի
խեղճ
մարդ
եմ,
-
աս
ւն
դառնալով:
Ազատութեան
իղձ
{շրթունքի}
վրայ
Մի
քանի
մարդոց
տեսնում
ենք,
իրենց
լեզուները
եւ
իժերի
թոյն
կար
նոցա
{շրթունքի}
տակ։
Եւ
ես,
չկարողանալով
Սաղմոսերգ
ը
բորենու
ճանկերի
նման,
ատամները
առանց
{շրթունքի},
ինչպէս
դիակը
լինում
է.
մի
մեծ
սպեղան
ծ
փրփուրը
դեռեւս
թափում
էր
նորա
չորացած
{շրթունքի}
վերայից.
գլուխը
գտանւում
էր
ակամայ
եւ
ուլ
այդ
թէեւ
ծանր
պայմանը:
Օրիորդի
{շրթունքի}
վերայ
խաղաց
մի
խորամանկ,
բայց
ինքնաբաւ
լ
իւր
հեգնական
ժպիաը,
որ
խաղում
էր
ահա
{շրթունքի}
վերայ:
Թիւթիւնճի-Օղլուն
բանի
տեղ
չդ
կը
հասաւ
նորա
երեսին
եւ
թեթեւ
վէրք
դրեց
{շրթունքի}
վերայ
եւ
կոտրեց
մի
ատամը։
Այնպէս
շուտ
իրները
կորուցել
են
իրենց
իրաւունքը
ազգի
{շրթունքի}
վրայ,
եւ
տնաքանդները
սօսինձի
նման
մի
մ
ին,
որ
մի
հեղինակ
թէ
կամենայ
դնել
ազգի
{շրթունքի}
վրայ,
կպչեն
մնան
ու
վայր
չընկնեն։
տի
կարողանայ
այդ
բառերը
առնուլ
ժողովրդի
{շրթունքից}
ու
նոցա
տեղը
գնել
թէեւ
սեփական,
բայց
ա
ն
լուռ
շօշափող
Մատները
մեր
հրեշտակի
`
{Շրթունքները}
ծրարող
Շուրջը
կայտառ
ուռուցքի:
Յաւեր
Աթենասը
շնորհալի
կերպով,
քաղցր
ժպիտը
{շրթունքների}
վերայ՝
պատասխանում
է.
-
Հայրի՛կ.
կայտառ
ուռուցքի:
Յաւերժական
հարսերի
{Շրթունքներից}
նրբանուրբ
Գեղեցկութեան
պանծալի
Ապրշու
լուց
յետոյ,
կը
սպասենք
Կրօնական
ժողովի
{շրջաբերական}
հրամանին,
յատկապէս
այս
բովանդակութեամբ
ենք
հրապարակով),
որ
մէք
կը
հանենք
մի
{շրջաբերական},
բայց
բոլորովին
հակառակ
բովանդակութեամ
աջարկութիւն
գրեց
թեմական
ատենին,
որ
սա
{շրջաբերական}
հրամաններ
տարածէ
բոլոր
վաճառուած
վարդապ
ատանան,
-
հրամայիր
քարտուղարին
գրել
մի
{շրջաբերական}
հրովարտակ
իմ
անունով,
որ
ոչ
ոք
չհամարձ
դնել
ազգի
անդամների
վերայ:
Եթէ
այս
{շրջաբերականը}
դուրս
չգայ,
այն
ժամանակ
(
այժմէն
յայտն
ւնակ:
Կրօնական
ժողովը
կը
կարդայ
մեր
{շրջաբերականը},
եթէ
զանցառութեան
դժբախտութեան
հանդիպի
ր
իշխանութիւնը,
շատ
անգամ,
պաշտօնական
{շրջաբերականներով}
քարոզած
էր
աշխարհին,
թէ
առանց
մեր
իշխա
նսդրութեան
առանցքի
վերայ
կատարում
է
իւր
{շրջադարձը}
մարդկային
բարոյական
կեանքը:
Ինչպէս
օրէ
զմության
գլխի
վերա
շողացին
երկու
սուր:
{Շրջակա}
բազմությունը՝
հեռացնելով
միմյանցից
այդ
ռ
ոտս
բժշկին,
եւ
տէր
Յարութիւն
գտանի
ի
{շրջակայ}
գիւղօրայս
քանզի
տէր
Յուսկա
դրութիւնն
կա
գէն
Հայոց
որ
՚ի
Նոր
Նախիջեւան
եւ
՚ի
{շրջակայ}
գիւղօրայս
նորա
ի
մասին
գործոյն
զեկե
անւում
է
նոյն
այդ
մարդո՞ւ
մէջ,
թէ
նորա
{շրջակայ}
ընկերութեան
մէջ։
Մի
մարդ,
որ
այժմ
առա
նի
բնակիչների
թիւը,
բացի
հինգ
հայաբնակ
{շրջակայ}
գեղերից,
հասանում
է
մինչեւ
12.
000:
Կ
ազգին
հայոց
բնակելոց
ի
Նախիջեւան
եւ
՚ի
{շրջակայ}
գիւղօրայս
նորա:
Յայտնեցից
եւ
ես
զբազու
ել
էր
արձակել
մի
նուազ
եւ
գունաթափ
լոյս
{շրջակայ}
առարկաների
վերայ:
Մանուշակը
վեր
կաց
ւի
մէջ:
Սորան
տեսանելով,
ծննդականի
{շրջակայ}
բազմութիւնը,
ճեղքւում
է
իսկոյն,
դայեկ
որոյ
եւ
իցէ
առն
մտածողի:
[Առ
Հայս
ի
{շրջակայս}
մեր
տեսանի
եւ
ճշմարտութիւն
մի
այլ.
ամե
ւն,
թէեւ
միայն
փոխուած
էր
նորա
արտաքին
{շրջակայքը}:
Մտանենք
այժմ
բարոյական
աշխարհը
եւ
եւ
այլն,
եւ
այլն:
Քաղաքը
կամ
նորա
{շրջակայքը}
չունին
մի
առանձին
բերք,
որ
յատկապէս
նո
Ինչպէս
մեծ
խորհուրդ
եւ
ազդեցութիւն
ունի
{շրջակայքը}
մարդու
վերայ.
լսելով
Պ.
Իսահակեանցի
խ
քննւում
է
օդը՝
քննելով
մի
որոշած
տեղի
{շրջակայքը}
եւ
նոցա
յատկութիւնքը
եւ
որակութիւնքը,
ռանայ
իւր
անձը,
իւր
որպիսութիւնը,
իւր
{շրջակայքը}
եւ
հանգամանքները,
որ
ուրախութիւնը
համ
է
նիւթական
աշխարհից,
նա
մոռանում
է
իւր
{շրջակայքը},
նա
դուրս
է
գալիս
մտքի
ծովի
վերայ
եւ
ա
ինել,
եթէ
սնած
ու
աճած
լինէր
մի
վատթար
{շրջակայքի}
մէջ,
կամ
մի
վատթար
մարդ
առաքինի
լինել
ակութիւնքը
հետեւանք
են
նորա
լաւ
կամ
վատ
{շրջակայքի}
ազդեցութենից:
Արտասուելի՜
բան.
մա
ն
մի
օտար
ազգի
դպրոցի
մէջ.
նա
այն
օտար
{շրջակայքի}
մէջ
կը
փոխէ
իւր
բուն
յատկութիւնքը,
ինչ
ջով,
չհանդիպելով
ջրի
կամ
մի
աւելի
սառն
{շրջակայքի},
հասանում
են
դէպի
վեր
շոգու
յատկութեամ
ր
նա
կենդրոնացած
է
իւր
մէջ.
նա
մեռած
է
{շրջակայքի}
համար,
թէեւ
գտանւում
էր
մի
կենդանութեա
կենդանին՝
տեղափոխուած
իւրեանց
սեպհական
{շրջակայքից},
որի
մասին
մի
քանի
տող
յառաջ
գրեցի
Յիշ
ից
միանգամայն
կիսամեռ
ընկած,
իւր
խաւար
{շրջակայքից}
պիտի
նայի
այդ
լուսաւոր
եւ
առատ
սեղանին
մարդ
առաքինի
լինել՝
գտանուելով
առաքինի
{շրջակայքում}.
այս
խորհրդածութենով
պարապուած
է
միտքս
հրապարակի
վերայ:
Մօտ
տեղեր
Նախիջեւանի
{շրջակայքում}
չկան
այդպիսի
հոյակապ
տաճարներ:
Մի
եղեցիկ
եւ
պտղաբեր
դաշտեր
կան
Նախիջեւանի
{շրջակայքում},
ուր
կարելի
էր
միլիոնաւոր
փեթակներ
պահ
ի
մէջ,
որ
դրուէր
աւելի
ցած
ջերմութեամբ
{շրջակայքում},
եթէ
այդ
անօթը
շրջապատող
օդը
աւելի
ճնշ
նորա
փրկութիւնը:
Պօլսի
մէջ,
նորա
{շրջակայքում}
կամ
այլ
քաղաքներում
բնակուելու
եւ
ձուկի
շաբթի
երեկոյ:
VII
Նախիջեւան
քաղաքի
{շրջակայքումը},
որոնք
նոյնիսկ
քաղաքի
բաժիններն
են,
կ
տլասեայ
ոսկեղէն
կամ
արծաթեղէն
ժապաւէնով
{շրջակարած}
եւ
նոյնպիսի
փունջ
կախած
մի
կողմից
ֆէս.
եւ
այս
սէգմենտի
(
թաց
տեղի)
չորս
կողմը
{շրջակարած}
ոսկեթել
ժապաւէնով
եւ
արծաթի
բօժօժներով
դերձ,
ենթադրում
է
գործել
ինքնուրույն,
{շրջահայացորեն}
վերաբերվելով
լեզվի
ընդհանուր
ոգու
հետ:
,
քանզի
չեմք
նմա
օտար,
քանզի
մի
արիւն
{շրջան}
առնու
յերակս,
եւ
հետեւաբար
հեկեկանք
հո
գայթակղութեան
քարի
վերայ
եւ
դէպի
ձախ,
{շրջան}
յառաջ,
ծռեց
պատմութիւնը
իւր
ուղիղ
ճանա
ոցայ
պատճառով
չէ
ուզում
տեսնել
նորա
մէջ
{շրջան}
առնող
առատ
ուժերի
հարստութիւնը:
Այստեղ
յմը),
-
կենդանի
պատմութեան
եւ
նորա
մէջ
{շրջան}
առնող
ոգու
ուժը,
ամէն
ուսումնական
կուս
ով
այս
սուրբ
անունս.
Ազգասէր:
Երրորդ
{շրջան}
մինչեւ
վերջին
վրդովմունքի
վախճանը
դանի
արիւնի,
ամէն
վայրկեան
եռում
են
եւ
{շրջան}
են
կատարում
իմ
երակներում:
Մեծ
ճա
Ախոռի
յատակի
վերայ
քարշած
էր
կաւիճով
մի
{շրջանագիծ}
․
նորա
մէջտեղում
մի
ահագին
սեւ
կատու
թաթ
ատճառը:
Ախոռը
ներս
մտայ,
տեսայ
մի
մեծ
{շրջանագծի}
մէջ
մի
սեւ
կատու,
որ
լափում
էր
մի
գլխա
վերայ,
բայց
չենք
կարող
չասել,
թէ
այն
{շրջանակը},
որի
մէջ
երեւեցնում
է
նա
ընթերցողներին
տական
են
պահել
իւրեանց
ազգայնութեան
նեղ
{շրջանակը},
միւս
կողմից
չէ
պիտոյ
նոցա
ձեռքից
թողո
ծածկած
էր
գեղեցիկ
թաւիշեայ
ֆէսով,
որի
{շրջանակը}
կարած
էր
չերքեզի
ոսկեթել
ժապաւէնով,
եւ
փաստեր,
բայց
այստեղ,
մեր
հատուածի
նեղ
{շրջանակը}
չէ
ներում
ազատ
ընթացք
տալ
նոցայ:
Բայց
ցապատ
բանտերի
մէջ:
Հիւսիսում՝
արջային
{շրջանակի}
տակ,
բնակւում
է
ցրտաշունչ
եւ
դաժան
Բոր
ում
են
երեւեցնել
իւրեանց
ազգութիւնը
այն
{շրջանակի}
մէջ,
ինչպէս
էր
յառաջ,
այն
ժամանակ
այդ
օն
չունի.
նա
այն
միջոցին
ճնշուած
է
նեղ
{շրջանակի}
մէջ
եւ
որոշուած
նպատակով
-
մեռցնել
կամ
ս
բերել
նորան
Եւրոպական
քաղաքաշինութեան
{շրջանակի}
մէջ։
Բայց
ցաւելի
է
ասել,
որ
Հայաստանի
նքը,
որպէսզի
ազգութիւնը,
աւելի
մաքուր
{շրջանակի}
մէջ
հանդիսանայ
ընդհանուր
մարդկութեան
առ
րակը,
ցանկալի
էր
մեզ,
որ
աւելի
բնական
{շրջանակի}
մէջ
տեսնէինք
ցաւալի
կատաստրոֆի
պատկերը
աւորը
իր
շորերով
կարող
էր
ապրիլ
արջային
{շրջանակի}
տակ
եւ
ո՛չ
Լուկուլլոսը
իր
կերակուրներով
լ
է
Փարիզեան
տարազահնարի
շորը,
արջային
{շրջանակի}
տակ,
կամ
Լուկուլլոսի
կերակուրը
նոր
Գրե
ուժի
պատկերացույցից,
նույնպես
եւ
նորա
{շրջանակից}
եւ
պարագաներից:
Մարդերի
իրավունքը
ր:
Ո՞չ
ապաքէն
ունի
մի
քանի
փարայ,
որի
{շրջանառութեամբ}
ապրում
է
նա
եւ
նորա
ընտանիքը:
Կարողութ
ններից,
թէ
յառաջանում
էր
արիւնի
անկարգ
{շրջանառութենից}
սեռական
գործարաններում:
Ես
ընդունում
ե
սրտին
եւ
հոգուն,
որովհետեւ
նորա
արիւնը
{շրջանառութիւն}
է
կատարում
իմ
երակների
մէջ,
որովհետեւ
քը,
որից
պատճառւում
է
եւ
արիւնի
անկարգ
{շրջանառութիւնը},
եւ
սա
առիթ
է
լինում
նոյնպէս
բարակացաւ
աւելին
այս
է,
որ
Պարոն
Իսահակեանցը
իւր
{շրջանառութիւնը}
հինգ
ամիսը
մի
անգամ
կատարող
մոլորակների
սկսանում
եմ
ահա
իմ
Յիշատակարանի
տարեկան
{շրջանառութիւնը},
որ
հիւանդութեանս
պատճառով
քանի
ամիս
ա
ել
կարող
էր
դրամի
հետ,
ուրեմն
եւ
դրամի
{շրջանառութիւնը}
դարձնել
իւր
մէջ:
Եւ
այսպիսի
դիպուածում
,
կը
ցրուէ
նորան,
որով
ոչ
միայն
դրամի
{շրջանառութիւնը}
կը
մտանէ
ժողովրդի
մէջ,
այլ
դրամի
արժէք
էին
նորանով,
իւրեանց
մէջ
դարձնել
դրամի
{շրջանառութիւնը}:
Գաւառներից
գալու
մետալեայ
դրամը
չպիտի
րանքը:
Այս
ճանապարհով
միայն
դրամի
{շրջանառութիւնը}
կը
մտնէ
ազգի
մէջ,
այս
ճանապարհով
միայն
ութիւնը
չէ
դարձնում
դէպի
մեր
ազգը
դրամի
{շրջանառութիւնը}
։
Հերի՛ք
է
միայն
ցոյց
տալ,
որ
ձեռագործ
դուրս
տալով,
իւր
մէջ
պիտի
դարձնէ
դրամի
{շրջանառութիւնը}:
Եւ
միայն
հում
բերքերը
չեն,
որ
կ
անգամ
ահա
կատարել
է
արեգակը
իւր
տարեկան
{շրջանառութիւնը}.
ինձ
հարկաւոր
չէ
քո
բարբառի
նեղսիրտ
ձե
թէ
սեռական
գործարաններում
արիւնի
անկարգ
{շրջանառութիւնը}
ի՛նչ
կերպով
ծանրացնում
է
շնչառութիւնը:
արժողութիւն,
արդեօ՞ք,
արեգակի
տարեկան
{շրջանառութիւնքը}
ազդեցութիւն
ունէին
այդ
գիտութենների
վեր
հարց
կառաջանա
փոխանակման
եւ
ֆինանսական
{շրջանառության}
միջազգային
իրավունքի
մասին:
Մարդն
ի
ջ
ոչինչ
չի
հիշված.
ինչի՞
է
հավասար
այդ
{շրջանառության}
գումարը:
3)
Կարո՞ղ
եք
արդյոք
որոշել
Ն
րա
վրա:
4)
Ինչի՞
է
հավասար
Նախիջեւանի
{շրջանառության}
գումարը՝
արտասահմանից
ստացված
մթերքներ
րեւում
է,
որ
Նախիջեւանի
առեւտրի
ամբողջ
{շրջանառության}
ծավալը
հավասար
է
8.
750.
000
արծաթ
ռուբ
ակտուրային
եւ
գործարանային
գործվածքների
{շրջանառության},
գտնում
ենք,
որ
նրա
հարաբերությունը
կ
րակության
միջին
թվից
առնված
մեկ
միավորի
{շրջանառության}
արժեքի
էկվիվալենտը
կամ
տարբերությունը
8
լեզվով,
հին
ձեւով
իր
մտքերը
շարադրելու
{շրջանը}
եւ
սկսել
է
գործածել
նոր,
վայրի,
չմշակ
էր
դեռեւս
մի
անգամ
չաւարտած
իւր
ուսման
{շրջանը},
ի՛նչ
օգուտ
ազգին:
Փարիզեան
ազգայ
ապէս
պիտի
մեռնի
եւ
նորա
հասկացողութեանց
{շրջանը}
անբացուելի
պիտի
փակուին,
որ
նորա
կատար
մեմ
քեզ
երեք
շրջանով:
Գործարանի
առաջին
{շրջանը}
մինչեւ
վերակացուի
հրաժարուիլը
Գործ
րդը
ահա՛
ըստ
կարգին:
Գործարանի
երկրորդ
{շրջանը}
մինչեւ
վերջին
վրդովեցուցիչ
անցքը,
որ
պ
ում
է
ժողովրդի
կեանքը
եւ
նորա
բարոյական
{շրջանը},
այդպիսի
մարդիկ
միշտ
վնասակար
են.
պէտ
ւսեան
դպրոցների
մէջ.
նորա
բոլոր
ուսման
{շրջանը}
կատարւում
էր
չնչին
բաների
մասին
վիճաբան
,
թէ
այդ
երկնային
եւ
փրկարար
ուղղութեան
{շրջանը}
արդեօք
որքա՞ն
տարածութիւն
ունի
այն
տեղե
արեկեցութիւնը,
որոշեալ
հասկացողութեանը
{շրջանի}
մէջ:
Տարակոյս
չկայ
որ
կը
գայ
օր,
խեղճ
գործարանը
իւր
կարճատեւ,
խռովալից
{շրջանի}
մէջ
գրեթէ
բազմաթիւ
վերակացուք
եւ
շատ
հո
ն
տալու
համար
գործարանի
մասին,
ես
երեք
{շրջանի}
մէջ
ամփոփեցի
նորա
անցքը:
Առաջին
համարե
նական
կերպով,
կամ
դրուէր
ֆանտաստիկական
{շրջանի}
մէջ:
Նա
ասում
է,
թէ
այժմեան
երեւելի
պ
մանափակւում
էր
մի
քանի
յայտնի
խնդիրների
{շրջանի}
մէջ,
որից
չէր
կարելի
ուսանել
եւ
մի
նոր
լաւ
նայիր
դու
կազմութեան
Հողագնդի
{շրջանին},
Կտեսնես
այնտեղ
անտարակոյս
եպս,
ես
տեղեկություններ
եմ
ստանում
այն
{շրջանից},
ուր
մի
ժամանակ
ապրել
եմ,
թե
չէ
ես
ին
ւոր
մարդիկ,
որ,
դուրս
գալով
հասարակաց
{շրջանից},
բարձրացել
էին
սորա
հորիզոնից:
Այ
նուորը
դուրս
է
եկած
իր
ընկերական
կեանքի
{շրջանից}.
նա
ընկերական
եւ
քաղաքային
կեանքի
մէջ
րք
պահպանութեան:
Պէտք
էր
մի
փոքր
աւելի
{շրջանկատ}
լինել
այսպիսի
ծանրակշիռ
գործերում.
պատ
գրել
եւ
խօսել
յունկն
ժողովրդեան:
Նոցին
{շրջանկատ}
եւ
առողջամիտ
Եւրոպացոց
անմոլար
շաւղօք
ը
է
այդ
բոլորից
էլ
օգուտ
քաղել
խնամով
եւ
{շրջանկատ}
ընտրութեամբ։
Եթէ
այժմեան
գրագէտը
մի
որ
կայ
ասել,
որ
այս
բանի
համար
հարկաւոր
է
{շրջանկատ}
ուսումնասիրութիւն
մշակող
հեղինակների
կո
դել
խաւար
առաջնորդութեան
հնոցն,
առանց
[{շրջանկատն}
ուշադրութեան
որ
ինչ
այժմուս
հայկական
ըն
ս
զգուշաւոր
քննութենից,
դեռեւս
ամենայն
{շրջանկատութեամբ}
պիտոյ
է
հաշուի
եւ
համարի
տակ
դնել
այն
հ
րքան
ընթացք
եւս
կատարէ,
ո՛րքան
զանազան
{շրջաններ}
առնու,
ի
վերջոյ,
էականապէս
կենդրոնանո
նի
մէջ
եղած
անցքերը
ահա
պատմեմ
քեզ
երեք
{շրջանով}:
Գործարանի
առաջին
շրջանը
մինչեւ
վերակա
ազատություն
ես
վայելում,
թեեւ
շատ
նեղ
{շրջանում},
ապա
դրանից
կարող
ես
եզրակացնել,
թե
ի
ցանքսերի
համար՝
աշունքից).
սկզբնական
{շրջանում},
սորգոյի
ծլելուց
հետո,
թփերի
միջեւ
եղ
Հիշո՞ւմ
ես
անցյալը,
երբ
ջերմ
ընկերական
{շրջանում}
գիշերներ
էինք
լուսացնում.
ո՞ւր
են
այժմ
ը,
որչա՞փ
աւելի
զուարճալի
կը
լինի
նորա
{շրջանում}
ման
գալը,
որչա՞փ
կը
կենդանանայ
օդը,
ե
ացրեց:
Անանյանների
մոտ
նա
յուրայինների
{շրջանումն}
է։
Ես
նրան
(
լուրջ
եմ
ասում),
խղճում
եւ
քննել
թէ
ինչպէս
մարդկային
գիտութեան
{շրջանր}
աւելի
տարածութիւն
է
ստանում
աստիճան
առ
եւ
խավարի
հետ
եւ,
որքան
թույլ
տան
մեզ
{շրջապատած}
հանգամանքը,
պիտի
խորտակեմ
դավաճան
վիշա
պահական
զօրութիւնը,
ընկնում
է
բնութեան
{շրջապատած}
ներգործողների
ազդեցութեան
տակ.
օդը
մի
չէիր
կարող
վատնել
նորա
նիւթը,
պատճառ,
{շրջապատած}
էիր
նոյնպէս
բնութեան
օրէնքներով:
-
։
Զինուորները,
որ
Դուքսի
հրամանով
{շրջապատել}
էին
Պարլամենտը,
զօրացնում
էին
միեւնոյն
չայից)
շինած
վահանի
նման
բան,
այլեւ,
{շրջապատելով}
փետուրներով
եւ
ներկելով
ոտքերը,
հաւատա
ժողովուրդը
խռներամ
դիմեց
պատրիարքարան,
{շրջապատեց}
այն,
եւ,
չնայած
զօրքի
դիմադրութեանը,
կառակ
արին.
ուրա՛խ
սրտով
ծաղր
անելով՝
{շրջապատեցին}
ինձ,
բացին
իմ
վրայ
իրենց
բերանները
եւ
ութենից
յետոյ
բոլոր
Յիսուսեանների
տները
{շրջապատեցին}
կօրսիկացի
զինուորները։
Պապական
աստիճան
րգ
եւ
բարոյական
դպրոցի
մէջ,
այնուհետեւ
{շրջապատէին}
նորան
առաքինի
մարդիկ,
այդ
մանուկը,
չա
ան
խօսելու
ժամանակ
չէ
պիտոյ
մոռանալ
այն
{շրջապատը},
որի
մէջ
կատարւում
էին
այն
իրողութիւնք
եւ
հասկացողութեան
աստիճանը,
այլեւ
այն
{շրջապատը},
որի
մէջ
կանք
մեք,
վաղուց
արդէն
հարկա
,
կենդանացուր
քո
յիշողութեան
առջեւ
այն
{շրջապատը},
որի
մէջ
ապրեցար,
ի՞նչպէս
են,
կա՞ն
ա
նք
տուել
այն
հանգամանքները,
այն
օդեղէն
{շրջապատը},
որի
մէջ,
այն
հողը,
որի
վերայ
պիտոյ
է
կարող
էր
կամ
թէ
պիտի
լինէր,
եթէ
նորա
{շրջապատը}
ընդարձակ
եւ
արեւակէզ
դաշտ
եղած
չլինէր:
ւնը,
եթէ
իւր
անձնաւորութեան
եւ
արտաքին
{շրջապատի}
մէջ
կար
մի
ներդաշնակութիւն,
մի
համակրո
մի
բոյսի,
կարող
էր
նորան
պահել
այնպիսի
{շրջապատի}
մէջ,
որի
արդիւնքը
(
результатъ)
համաձ
Ամենեւին
ոչ.
պատճառ,
նա
չէր
տեսել
իւր
{շրջապատի}
մէջ,
որ,
իբրեւ
մի
սովորական
բան,
գոր
որի
հետ,
անտարակոյս,
կապակից
էին
նորա
{շրջապատի}
յեղափոխութիւնքը:
Զարմանալի
ժամանակ
է
մ
ու
հրապարակ
իջանք,
գիտէինք,
որ
խաւար
{շրջապատի}
մէջ
բանտարկուածների
համար
շատ
ցաւեցուցի
րբ
նորա
հոգին
ներգործում
էր
մի
նիւթական
{շրջապատի}
մէջ,
երբ
կրում
էր
իւր
վերայ
այն
կաւեղէ
անակից
յետոյ
մի
այդպիսի
մարդու
նիւթական
{շրջապատի}
տպաւորութիւնքը,
ազդելով
նորա
զգացողութ
մի
բարակ
կերպով
ներս
էին
բերել
պապական
{շրջապատի}
մէջ
այն
գաղափարը,
թէ
ամբողջ
երկրագունդ
առանձին
առանձին
առաջ
երթային
լոկ
իրենց
{շրջապատի}
վերաբերութեամբ։
Ո՛չ,
մշակութիւնը
պիտի
ից
եւ
կրթութենից,
նորա
ընկերութենից
եւ
{շրջապատից},
այլապէս,
արդար
չէր
լինելու
Աստուծոյ
,
Սօսը
դարձեալ
դուրս
է
գալիս
իր
բնական
{շրջապատից}
եւ
բնութիւնը
դառնում
է
առասպել)
շատ
ըն
ը,
այլեւ
ծառայում
էր
իբրեւ
օրինակ
նրան
{շրջապատող}
մյուս
պետությունների
համար:
Թուղթս
չի
չ
որ
ցոյց
կը
տաս.
նա
միեւնոյն
է
իւրեան
{շրջապատող}
արտաքին
աշխարհի
եւ
ընկերութեան
ձեռքում
րդ,
գտանուելով
այնպիսի
աշխարհում,
ուր
{շրջապատող}
բնութիւնը
տրամադրում
էր
սիրտը
եւ
հոգին
յնուհետեւ
այդ
արարածը
պիտի
խաղալիկ
լինի
{շրջապատող}
բնութեան
ձեռքում,
իսկ
եթէ
մի
արարած
կե
երից,
այստեղ
եւս
չեմ
կարող
մոռանալ
ինձ
{շրջապատող}
բնութիւնը
եւ
վեր
բարձրանալ
մտքով
դէպի
ք
ջերմութեամբ
շրջակայքում,
եթէ
այդ
անօթը
{շրջապատող}
օդը
աւելի
ճնշէր
այդ
անօթը,
քան
թէ
նորա
ղութեան,
եթէ
աչքի
տակ
ձգուին
բոլոր
մեզ
{շրջապատող}
պայմանքը:
Իսկ
ի՛նչ
ասենք,
մինչդեռ
ողովրդին
եւս
մոռանալ
XIX
դարը,
մոռանալ
{շրջապատող}
հանգամանքները
եւ
յետ
գնալ,
հեռանալ
մին
ուտ
ու
առողջ
հայացքներ
ստանան
կյանքի
եւ
{շրջապատող}
աշխարհի
մասին:
"
Ուսումնականք,
ե
ան
ազատութիւնը,
որովհետեւ
ենթարկւում
է
{շրջապատող}
աշխարհի
եւ
ժամանակի
ազդեցութեան
եւ
զուգ
,
եթէ
ուսանենք
այն
ժամանակի
պէտքերը
եւ
{շրջապատող}
աշխարհի
հասկացողութեանը
գումարը,
այն
ժ
այս
բանը,
նա
հիւանդ
պառկած
տեղից
ասաց
{շրջապատող}
Պալատականներին.
"
Ուրեմն
պիտոյ
է,
որ
ի
անուշադրութիւնքը
մի
փոքր
էլ
հեղինակին
{շրջապատող}
աշխարհի
ազդացքը,
եթէ
նաեւ
ամենայն
խստո
այ։
Ինչպէս
բնութիւնն
է,
ինչպէս
մարդու
{շրջապատող}
աշխարհն
է,
այնպէս
կը
լինի
եւ
մարդուն
կ
ւթեան
լուսի
եւ
օդի,
մէկ
խօսքով՝
նորան
{շրջապատող}
արտաքին
աշխարհի
ազդեցութիւնից,
քանի
որ
ովուելով
կրակի
վերայ,
բոցերով
ամենեւին
{շրջապատուած}
մեռանում
է
ահա
եւ
կեանքի
վերջին
շնչումը
մասնակից
կը
լինիք
այն
տխրութեան,
որով
{շրջապատուած}
է
հոգիս
ներկայ
րոպէում:
Չկարծէք,
ից.
մանաւանդ
որ
ձեր
դուստրը
ամենայն
օր
{շրջապատուած}
է
հրապոյրներով,
ամենայն
օր
բորբոքուած
Արարատեան
դաշտը,
որ
ամէն
կողմից
գրեթէ
{շրջապատուած}
է
ապառաժ
եւ
մերկ
սարերով,
նոյնպէս
եւ
Ա
հաղորդակցութիւն
այն
առարկաների
հետ,
որ
{շրջապատում}
էին
մի
արարած:
Ինչո՛ւ
համար
կտրել:
Եթ
ւ
անվայելուչ
բան,
քանի
որ
բոլորն
իրենց
{շրջապտույտը}
կատարում
էին
վերացական
աշխարհում։
Գործ
էր
այդ
համակարգութիւնը,
ինքնըստինքեան
{շրջափակում}
էր
նա
իր
հետեւողքը
մի
մշտական
կենտրոնաց
այէլ
Չամչեան,
որ
եւ
'ի
բազում
ժամանակս
{շրջեալ}
'ի
քարոզութիւն
'ի
հեռաւոր
երկիրս
գնաց
մ
ւածը,
որպէս
զի
կարողանան
իւրեանց
կողմը
{շրջել}
Արեւելքի
հզօր
իշխանները։
Կոնդակ
կո
վերջապէս
կարողացաւ
նորան
դէպի
իւր
կողմը
{շրջել}
։
"
Հոգեւոր
Վարժութիւնքը
"
խզեցին
եւ
մի
ից
յառաջ
գնացին
Օրտիցի
մօտ
եւ
կարողացան
{շրջել}
նորան
իւրեանց
կողմը։
Օրտիցը
ինքը
Պապին
հոգեւոր
իշխանների
առաջեւ,
աշխատում
էին
{շրջել}
նորանց
իւրեանց
կողմը։
Այս
Կարգի
Պ
ականների
սրտի
մէջ,
կարողացաւ
իւր
կողմը
{շրջել}
ջերմեռանդ
կուսակիցներ
եւ
ընկնել
զարհուր
դութենով,
կարողացան
նոքա
իւրեանց
կողմը
{շրջել}
զինուորները,
հաւատացուցին
նորանց,
թէ
ունեցած
կապակցութեններովը
իւրեանց
կողմը
{շրջել}
դատաստանի
ձայնը,
բայց
սխալեցան։
Շ
այի,
հիմնադրի
կարգին
ճիզվիթաց,
որք
առ
{շրջելոյ}
զուշադրութիւն
ժողովոյն
ի
բուն
խնդրոյն,
կյանքի
միանգամայն
պրոզայիկ
վիճակից
երես
{շրջելով},
դառնում
եմ
դեպի,
եթե
ոչ
ավելի
բանաստ
ս
եւ
լսածս:
Բայց
հերիք
է
առ
այժմ,
{շրջենք}
մեր
երեսը
այդպիսի
մառախլապատ
կերպարանքի
արապատից
դուրս
գալով,
եթէ
իսկոյն
դէմքդ
{շրջես}
արեւմուտք
եւ
աջ
կողմդ
Սրբազնագոյն
Սիւնհ
ականութեան
դեւը,
եւ
այս
շփոթութեան
մէջ
{շրջեց}
թանաքամանը
տետրակի
վերայ,
որով
ապականե
եցաւ
պտուկին,
տեսաւ,
որ
ջրով
լիքն
է,
{շրջեց}
պտուկը,
եւ
ահա
նորա
միջից
դուրս
ընկան
եւացան
ոչ
սակաւ,
որով
եւ
յայլ
կերպարան
{շրջեցան}
իրք։
Սակայն
գիտել
արժանի
է,
թէ
յայս
ա
ս
այնպիսի
ճարտարութեամբ
լարեցի
նորանց,
{շրջեցի}
գլուխները,
խառնափնդորեցի
մտքերը,
որ
ն
ենում
էր
ստութիւնը
ճշմարտութեան
զգեստով
{շրջեցնել}
աշխարհումը:
Այս
անմիտը
բոլորովին
նքից,
կրկնապատկեց
ջանքը,
որ
իւր
կողմը
{շրջէ}
որպէս
Պապը,
նոյնպէս
եւ
Կարդինալ
Գուիդի
նայն
հնար
գործ
էր
դնում,
որ
Պապի
կողմը
{շրջէ}
նորան։
Երբ
այս
անօգուտ
եղաւ,
նա
լրտես
ւնտ
ստերլինգ:
Իսկ
առանց
կառաց
անհնար
է
{շրջիլ}
հետի,
մի
վասն
սաստիկ
յորդահոս
անձրեւաց
ենայն
խոչ
եւ
խութ
եւ
մի
'ի
լաբիւրինթոսի
{շրջիլ},
ոչ
գտանելով
զելս,
որոյ
վասն
եւ
միշտ
գործէք,
դատարկք
եւ
փասքուսք
վայրավատին
{շրջիք}
'ի
խաղս
եւ
'ի
զբօսանս
ցնդիք,
ընդ
կանայ
ԺԱՄԱՆԱԿ
Ընդ
այս
վճիտ
{շրջմոլիկ}
անգայտ
անօսր
ընդ
կամար,
Դատ
կնքեա
։
Այս
ծովեզրից
անցաւ
նա
Տրաւանկօր։
Այս
{շրջմոլիկ}
Եւրոպացի
մեծ
բրամինի
հրաշալի
գործերի
լո
,
որպէս
ճախնային
գազը
կամ
գերեզմանական
{շրջմոլիկ}
կրակը,
գնդաձեւ
կամ
կծկաձեւ
կայծակը,
ի
առաջ
չէ.
Եւ
ինքն
իսկ
չէ՞
Եհովան,
Որ
{շրջում}
է,
ժուռ
գալիս
Այս
դրախտում
պատուական
Ե
ց
մինչեւ
այժմ,
անարգ
մարդու
պէս,
{Շրջում}
եմ
անտուն
եւ
միշտ
անկայան։
մի
փոքր
մոռանալու
համար,
ես
շատ
անգամ
{շրջում}
էի
միայնակ
Գանգէսի
ափերումը:
Երբ
զայրա
եաց
Ընդ
սոսկ
տեսիլ
կայծականն
{Շրտուցեալ}
երամակաց
Առնուն,
ասես,
սիրոյ
զմա
Փանտեսսոն
Մատատինիոն
անունով,
մօրուքը
{շփացնելով}
կանգնեց
հանդիսաւորների
առաջը.
ապա
կանչ
ի
վերայ
ոչ
ոք
համարձակութիւն
չունի
արատ
{շփել}
),
իրաւունք
չունի,
իւր
անսխալական
քնն
Մարկոսը
քնաթաթախ
բացեց
աչքերը
եւ
երեսը
{շփելով}
հարց
արեց
քնից
վեր
կացած
աղախնու
ներս
մ
եւ
երկու
ձեռքերով
գլխի
ետնակողմից
յառաջ
{շփելով}
իւր
կիսով
չափ
սպիտակ
մազերը
ճաղատ
ճակատ
արդալով
այս
նամակը
բարկացաւ,
եւ
ճակատը
{շփելով}
սկսեց
ճեմել
տան
մէջ:
Աւելորդ
եմ
համարո
Այնուհետեւ
բոլորդ
ողջ
եղեք
եւ
ներողամիտ
{շփերթ}
նամակիս
համար:
Ամբողջովին
քոնը
Մ
Շատերն
իջան,
Ովկիանի
Խոր
յատակը
{շփեցին},
Մանրացուցով
տեսանելի
Մեզ
ն
կու
հարյուր
հոգի,
կար
մի
մեծ
աղմուկ
եւ
{շփոթ}:
Մտածեցի
մոտենալ
բազմության
եւ
հասկանա
պուիլը
հաստատուելէն
ետեւ...
Մխիթարեանց
{շփոթ}
ատենին
վճարած
տուգանաց
հաշւոյն
հետը
անո
րելով,
ինչ
որ
դեռեւս
մնացած
էր
խառն
եւ
{շփոթ}:
Արգոյ
վարդապետը
այս
բաները
տպում
է
իւ
նը
Փարպեցու
ժամանակի
վերաբերութեամբ
շատ
{շփոթ}
հասկացողութիւն
ունի։
Երբեմն
ասում
է,
հետ
հաշտուիլ:
Երբ
վաճառականը,
մի
{շփոթեալ}
եւ
աղմկեալ
տեղում,
կեանքի
հոսանքի
մէջ
ոցա,
որ
աստուածութիւնն
ու
մարդկութիւնը
{շփոթեալ}
ըսին
ի
Քրիստոս
":
Բուն
խոստովանութիւն
երհուժանի
կամ
Մեհրուժանի
անունը
պէտք
չէ
{շփոթել}
Արծրունեաց
տանից
դուրս
եկած
ուրացող
Մեհ
այլոց
հնախօս
հեղինակաց:
Բայց
խառնել
եւ
{շփոթել}
զդարս
եւ
զժամանակս
եւ
պահանջել,
[անխոր
արբեր
բաներ
են
եւ
առանց
ուղղախօսութիւնը
{շփոթելու}
չեն
կարող
իրար
տեղ
գործ
դրվել։
Ներգործա
խնդրելոյ
ի
Թադթէոս
եպիսկոպոսէ,
զի
մի՛
{շփոթեսցեն}
ընթացք
գործոյն
եւ
անախորժութեանց
յարիցի
րտօնութենից:
Խօսակիցը
վայրկեան
մի
{շփոթեցաւ}
եւ,
իրաւը
պէտք
է
ասել,
խղճի
խայթ
եւս
մերս
եկեղեցի
զմի
բնութիւն
ի
Քրիստոս
ըստ
{շփոթմանն}
Եւտիքեայ,
եւ
ո՛չ
զերկուս
բաժանեալս
եւ
։
Նորանից
յետոյ,
ձանձրացած
լինելով
այդ
{շփոթների}
նեղութիւնից,
կամեցայ
աղօթքի
պարապել
եւ
զխոստովանութիւն
միոյ
բնութեան,
իսկ
թէ
{շփոթող},
զկրկին
բնութեանց
բուռն
հարցէ
ճառել:
րեալ
մի
բնութիւն,
դրականապէս
եւ
ընդդէմ
{շփոթողաց}
եւ՛
ընդդէմ
բաժանողաց,
առանց
երբեմն
յայ
ղքը:
Մանուշակը
այս
հարցմունքի
վերայ
{շփոթուած},
կարմրեցաւ
մինչեւ
ականջները
եւ
աչքերը
ակը
ցցւում
են
Խանի
կուրծքի
մէջ:
Մարիան
{շփոթուած}
այս
սպանութեան
երեսից,
կամենում
է
աղաղ
բանի
պարզ
հասկացողութեանը,
ձախողակի,
{շփոթուել}
է
նոր
լեզուի
մէջ։
Առանց
նորան
էլ
մեր
մ
ինակդ
յարմար
չէ
եւ
ես
շատ
ուրախ
եմ,
որ
{շփոթուեցար}:
-
Ի՞նչ
զանազանութիւն
կայ
առաջին
եւ
Այդ
խօսքերի
վերայ
Մանուշակը
դարձեալ
{շփոթուեցաւ}.
նա
երկիւղ
էր
կրում,
թէ
լսելու
էր
Շահ
դարձեալ,
ինչպէս,
նորանով,
բանը
պիտի
{շփոթուէր}
եւ
ընթերցողը
պիտի
դժուարանար
հասկանալ,
էս
էին
Փարիզի
հանգամանքը.
նա
ընկաւ
այն
{շփոթութեան}
եւ
խառնակութեան
մէջ,
որ
պատճառուել
էր
նստած
տեղից
գրականութեան
դեւը,
եւ
այս
{շփոթութեան}
մէջ
շրջեց
թանաքամանը
տետրակի
վերայ,
որ
րող
էի
ես
եւս
միտք
բերել,
բայց
այսպիսի
{շփոթութեան}
մէջ...
գուցէ
մոռանայի
եւս:
Շատ
ստոյ
:
Քահանան
չկարողացաւ
հասկանալ
նորա
այս
{շփոթութեան}
պատճառը:
րուել
էին
նորա
պատկերով։
Ֆրանսիայն
{շփոթութեան}
մէջ
էր,
թէ
ո՞վին
ընտրէ
թագաւոր։
Բօրդո
ով,
առաջին
հարուածը՝
մահացուցիչ։
Մեծ
{շփոթութեան}
մէջ
ընկան
բոլորը։
Եթէ
Րաւալեակ
ձեռքից
եր
պատմական
յիշատակարանների
մթութեանց,
{շփոթութեանց}
եւ
երբեմն
բաբելոնեան
խառնակութեան
այնպէ
պատճառով
անծանօթը
դեռ
չէր
ուղղուած
իւր
{շփոթութենից}
մինչ
Թիւթիւնճի-օղլու
տիկինը
յայտնուեցաւ
էական
է
բային
խնդիր
չդառնայ
եւ
գաղափարի
{շփոթութիւն}
չծագի։
Բայց
մեզ
կարող
են
ասել,
թէ
ինչ
ղմյանը
կթողուք
տետրակի
մեջ,
որով
առանց
{շփոթության}
հայտնի
կլինի
ստորագրողի
անունը,
օրինակ
ովին
խորհուրդ
չունին
պատմութեան
համար,
{շփոթում}
է
պատմական
հնախօսութեան
հետ.
երեւի
մտա
նորա
աչքերի
մէջ:
-
Ինչու՞
այդպէս
{շփոթում}
է
եւ
խռովում
է
քո
խաղաղութիւնը
իմ
պարզ
չկամինք
խոստովանել.
Պատճառ՝
նոքա
{շփոթում}
են
Մեր
երջանիկ
կեանքի
թել:
ութեան
հպատակութիւնը
մինչեւ
այն
աստիճան
{շփոթում}
է
հասկացողութիւնքը:
Ապա
եթէ
փիլիսոփայո
ղճ
պատանին
միսիոների
հարցերի
տարափի
տակ
{շփոթված},
մեր
եկեղեցու
նկատմամբ
նրա
լկտի
ծաղր
ո
ուրեմն
ամէն
խօսք
իրարից
տարբեր
է
եւ
չէ
{շփոթւում}:
Փիլիսոփայ
պարոնները
իրենց
համակարգութ
-
Ես
շատ
պարապած
եմ,
ուստի
շատ
անգամ
{շփոթւում}
եմ,
-
պատասխանեց
պ.
Յովնաթանեանցը,
ծ
ն
վերջաւորութիւնք
բուն
էական
բայի
հետ
չ'{շփուելու}
համար
չէ
կարելի
բաժան
գրել,
երբ
բայը
գ
երբեմն
երբեմն
զարմացական
"
մեղաներով
"
{շփում}
էին
իւրեանց
սպիտակ
մօրուքը:
Խօսակցութի
:
Ինձ
թուեց,
թէ
աչքիս
է
երեւում...
{շփում}
եմ
ճակատս,
սրբում
եմ
աչքերս,
որպէսզի
ջապես,
տասնամյա
փորձը
այս
ասպարեզում,
{շփումը}
ժողովրդի
հետ՝
բոլորովին
տարբեր
կողմերո
Նորան
մոռցան...
Պարում
են
տօնի
{շքեղ}
զգեստով.
Ապա
ո՞վ
է
գիշերը,
որ
եր
Ցնծա՛յ,
Արբատ,
ուրախացի՛ր,
{շքեղ}
դէմքդ
փայլեցուր,
Որ
Արցախից
եկաւ
ն..
Ցնծա՛յ,
Արբատ,
ուրախացի՛ր,
{շքեղ}
դէմքդ
փայլեցուր,
Որ
Արցախից
եկաւ
րո՛ն,
Անտուն,
անտէր
աղքատին
":
Նորա
{շքեղ}
ննջարանում
Բնակւում
էր
Աստղիկը.
Նորա
ո
Եկեղեցւոյն,
որ
շինեց.
Նա
տեսաւ
{շքեղ}
տաճար
Ու
դէպի
նա
աղօթեց։
տեղից
ցոյց
տուեց
մի
վանք
հոյակապ,
{Շքեղ}
զարդարուած
պարսպով
ահագին։
այնտեղ,
Մտայ
վանքի
մէջ,
զարդարած
{շքեղ},
Սենեկից
սենեակ
անցայ,
եւ
միւսու
ր,
այլ
եկաւոր
էր.
նա,
որ
այժմ
այնպէս
{շքեղ}
է,
առաջին
օրերումը
մի
խեղճ
դրութեան
մէ
անպաճոյճ
գերեզմանի
վրայ,
որ
դեռեւս
չէ
{շքեղազարդած}
մարդահաճութեան
յիշատակարանով
կամ
արձանո
իկէի
զոր
հիմնարկեալ
նորոգեաց
մեծապայծառ
{շքեղութեամբ},
ըզհնացեալ
գործ
նախնեացն
իւրոց
քաջ
զօր
երի,
եւ
սարդի
ոստայն
պատեց
նոցա
նախկին
{շքեղութեան}
վերայ:
Շատ
ձմեռներ
անցան,
շատ
գարունն
ութիւնը,
որ
պարգեւել
է
եւ
բերել
է
նոցա
{շքեղութիւն}
եւ
պարծանք,
եթէ
կարելի
լինէր,
նախանձի
մի
փառաւոր
թատրոն
կանգնելու
համար,
որի
{շքեղութիւնը},
յարմարութիւնը
եւ
այլ
յաջողեցուցիչ
որպ
տճառաբանությամբ,
թե
Վատիկանի
արձանները
{շքեղությամբ}
եւ
գեղեցկությամբ
շատ
ու
շատ
գերազանցում
ած
ու
սառն
արձանների
գեղեցկությունից
ու
{շքեղությունից},
երբ
նրան
պակասում
է
իրական
եւ
կենդանի
սպասաւորս
այս
ընդունի
նոյնպէս
զմեդալիոն
{շքոյ}
ի
նոյն
տէրութենէ
եւ
հանդիսակից
լինի
տօն
ր
օրէնքներին
հակառակ
գործ
գործեց.
Ադամ
{Շօյլ}
Յիսուսեանը
ստացաւ
առաջնակարգ
Մանդարինի
որ
Կայսրի
հայրն
էր
համարւում։
Խորամանգ
{Շօյլը}
շուտով
տիրապետեց
երկնքի
որդու
կամքին,
աներով
եկան
Կանտօն
քաղաքը,
բայց
խարդախ
{Շօյլլը}
հաւատացուց
իւր
աշակերտ
Կայսրին,
թէ
Հօլ
ի
ժողովրդենէն,
կարճեսցի
անշուշտ,
ընդ
{շօշափել}
նոցա
զմեր
ամենեցուն
զանօգուտ
եւ
անշահ
ա
Ոչ
կարացեալ
ցայս
վայր
իմաստնոց
հայոց՝
{շօշափել}
զհետին
չքաւորութիւն
հին
մատենագրութեանն
ւն
ունենալ
այս
Կարգի
մասին,
ճանաչել
եւ
{շօշափել}
նորա
հոգին։
Այս
խորհրդով,
ես
ցոյց
որենացու
խնկելի
ոսկրների
հետ,
իսկ
այժմ
{շօշափելի}
կերպով
ցոյց
տալու
համար,
թէ
այդպիսի
բա
գելութիւնը
առաջին
անգամ
փորձական
կերպով
{շօշափելի}
կացուց
ինձ
արգելական
մարդու
թշուառութիւ
նաւանդ
գրքի
վերջաբանի
մէջ,
շատ
որոշ
եւ
{շօշափելի}
կերպով
ցոյց
է
տալիս,
թէ
ազգը,
ազգի
կե
րտաքին
բռնութեան
ձգտողութեններից:
Սորա
{շօշափելի}
օրինակը
տեսանելի
է
Անգլիոյ
մէջ:
Ա
նը
վկայ
է
բերում
Նա:
Առանց
մարմնի
չկայ
{շօշափելի}
կենդանութիւն,
իսկ
մարմինը
նիւթ
է
եւ
մա
ընթերցողների
ուշադրութիւնը:
Որչափ
{շօշափելի}
եւ
հասկնալի
է
տնտեսական
խնդրի
ճշմարտութ
ակցութիւնը
առիթ
ունինք
մի
փոքր
պարզելով
{շօշափելի}
կացուցանել
մեր
ընթերցողներին:
Նո
ղփաղփելուց
եւ
իւր
խորին
փիլիսոփայութեան
{շօշափելի}
չքաւորութիւնը
յայտնելուց,
այլեւ
եթէ
նո
ղաւ
այս
սքանչելի
հաւասարութեան
էական
եւ
{շօշափելի}
արդիւնքը:
Յանցանքը
երկու
մարդ
սպանեց,
լի
վատ
`
ոչնչութեան
մէջ,
որովհետեւ
օդը
{շօշափելի}
է
զգայարանների
համար:
Բայց
պատրաստ
եւում
է
նորա
քաղաքական
կեանքում
պարզ
եւ
{շօշափելի}
կերպով:
Երեսունից
աւելի
կտորներից
բաղկ
ւ
Աշտարակ,
ուստի
եւ
տարբերութիւնը
աւելի
{շօշափելի}
է։
Բայց,
աստիճան
աստիճան
երթալով,
տարբե
ական
կողմից,
որովհետեւ
մարդու
նիւթական
{շօշափելի}
եւ
ըմբռնելի
մասը,
այսինքն՝
մարմինը,
եղծութիւնը
մարմնաւորում
է,
տեսանելի
եւ
{շօշափելի}
կացուցանում
է
մեզ
ազգի
հոգեկան
կեանքի
ա
ատութեան
էական
արժանաւորութիւնքը
շատ
եւ
{շօշափելի}
են,
մինչդեռ
թերութիւնքը
չնչին
եւ
աննշա
ղեցիկը՝
առաջիկայ
տարում։
Սորա
պարզ
եւ
{շօշափելի}
օրինակը
թերեւս
շորերի
վրայ
տանք։
Տասը
,
որ
աւելի
իրական
աշխարհին
պատկանելով,
{շօշափելի}
էին
նաեւ
լոկ
գիր
կարդալ
գիտնալով
մեր
գր
թիւնը
պաշտպանելու
եւ
հակառակ
կարծիքները
{շօշափելի}
փաստերով
մերժելու։
Խելքը
գլխին
մարդը
տ
լի
վրայ,
որ
նա
ամեն
օր
չյիշէր
Եգիպտոսի
{շօշափելի}
աստուածները,
եթէ
այս
բոլորը
հերիք
չէին
Իսրայէլը,
որ
Եգիպտոսի
մէջ
տեսանելի
եւ
{շօշափելի}
աստուածների
սորված
լինելով՝
չէր
կարող
ն
տակ
մնալով՝
էլ
չէր
կարող
տեսանելի
եւ
{շօշափելի}
աստուածների
հնազանդուիլ,
որովհետեւ
նոր
ասէրքը,
թէեւ
ոչինչ
չեն
տեսանում,
բայց
{շօշափելով}
հասկացան,
որ
ճշմարտութեան
քարոզիչքը
չե
նել
մարդ
միայնակ։
Առ
խարխափ
{շօշափելով}
Գտանում
է
այն
ծակի
մէջ
Քարի
ծ
ի
քանի
անուսումն
եւ
ռամիկ
Հայերի
հետ
եւ
{շօշափելով}
նոցա
տգիտութիւնը,
կարծում
են,
թէ
մեր
չէ
հերիքանում
միայն
մի
քանի
թերութիւնք
{շօշափելով}
անգլիական
կառավարութեան
սահմանադրութեան
եւ
նրբանում
են,
որ
մի
մաշուած
դրամ
եւս
{շօշափելով}
կարող
են
հասկացնել
կուրին
դրամի
որպիսու
կարող
էր
վերացնել:
Տեսնելով
քո
սիրտը,
{շօշափելով}
քո
հոգին,
եւ,
այս
քննութենից
յետոյ,
թիւնը
աւելի
թոյլ
է,
քան
թէ
տեսնելու
եւ
{շօշափելու}
տպաւորութիւնը:
"
Սոս
եւ
Վարդիթերը
ը.
Բարոյական
մարդկութեան
Ո՞վ
{շօշափեց}
բազկերակը,
Գրեց
ֆիզիոլոգիան.
Ճնշէր,
պրկէր,
մերթ
թողոյր
Մերթ
{շօշափէր}
նա
զԱդամ,
Մերթ
հինինայր,
մերթ
ու
ուտներն
են
գգւում
յար,
Սահում
են
լուռ
{շօշափող}
Մատները
մեր
հրեշտակի
`
Շրթունքները
ծր
ատի
յաւիտենական
ձիւները
եւ
սառցանոցները
{շօշափող}
մթնոլորտը
միշտ
սեղմուած
եւ
ճնշուած
վիճա
ոյր
մարդերի
ձեռքի
մատները
կամ
առհասարակ
{շօշափողական}
ջլերը
այնպէս
զօրանում
են
եւ
նրբանում
են
...........................
Եւ
{շօշափուեցի՜ն}
Ստինքներն
կոյսի
-
Ու
ծիրանեգոյն
`
Խա
ւ
մինչեւ
այստեղ
եւ
կարծում
էիր,
թէ
ահա
{շօշափում}
է
նա
իւրեան
հարկաւոր
առարկան...
Կը
ստա
ջերմին
Մերթ
պրկում
էր
ու
թողնում,
Մերթ
{շօշափում}
Ադամին,
Մերթ
հեւում
էր,
մերթ
ուռչում
տի
օդը:
Հիւլեքը
այս
օդի,
որ
անմիջաբար
{շօշափում}
էին
տաքացած
մարմիններին,
լայնանալով
եւ
թիւն
ընդհանուր
կազմուածքի.
տեսնում
է,
{շօշափում}
է,
ճաշակում
է,
հոտոտում
է,
հետեւաբար
ը
ոչինչ
էր.
ոչինչ
չէ՛
տեսանւում
եւ
չէ՛
{շօշափւում},
բայց
մոխիրը
ընդհակառակն
եւ
տեսանւում
մոխիրը
ընդհակառակն
եւ
տեսանւում
է,
եւ
{շօշափւում}
է...
-
Ես
ընդդէմ
չեմ
դորան.
բայց
զօրագլուխը,
Լյուդովիկոս
XIV,
Կարդինալ
{Շօշֆուկօ}
եւ
մի
քանի
այլ
մարդիկ։
Ուխտապահերի
տնե