57.
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
ԽԹԱՅԵՑԻ
†
ՋԿԸ=1519
Վաճառական
մի
հայ
եւ
յոյժ
ճարտասան
`
Մըխիթար
Բաղեշցի
եւ
աստուածածան,
Գընաց
նայ
ի
սահմանս
Ատըրպատական,
Ի
Ղում
եւ
ի
Յիրաղ
եւ
ի
Խորասան:
Եհաս
ի
Սամարղանդ
եւ
ի
Պուխարայ,
Եմուտ
ի
Հընտուստան
եւ
անտի
գընայ
Ի
մէջ
հըռչակաւոր
քաղաքըն
Խըթայ,
Ուր
մուշքն
է
պատուական,
երէոյ
նաֆայ:
Խըթայ
մերձ
սահմանաց
Չին
եւ
Մաչինայ,
Եւ
անդ
լինի
ռովանդն,
չըքնաղ
չինին
գայ.
Անդ
է
նահատակեալ
Առաքեալն
Թումայ,
Հարեալ
ի
մըշդեհէ,
այսպէս
գըրեալ
կայ:
Եւ
են
աշխարհն
ամէն
կռապաշտ
հաւատով,
Ոչ
ճանաչեն
զՈրդի,
սուրբ
զՀոգին
կամ
զՀայր,
Զանեղ
աստուածութիւնն
`
անձինք
հաւասար,
Ստեղծօղն
արարածոց
եւ
ըզլոյսն
անճառ:
Զիջումըն
Միածնին
յերկիր
հեզաբար,
Զմիանալն
ի
բնութիւնս
`
որ
մարմին
էառ,
Զբեւեռիլն
ի
խաչին,
զդըժոխացն
աւար,
Նըստեալ
Հօր
ընդ
աջմէ
ի
քրովբէից
կառ:
Անտեղեակ
՚ւ
անծանօթ
են
այսըմ
շնորհի.
Աշխարհըն
Խըթայու
`
զոր
այժմ
յիշեցի,
Չասեն
ըզմիւսանգամ
գալուստն
Յիսուսի
`
Որ
կեանք
եւ
փըրկութիւն
է
ամենայնի:
Ելեալ
ի
Խըթայու
զօրքըն
հեծելին,
Եւ
դէպ
ի
յարեւելս
չըւեալ
գընացին.
Եւ
ազգ
մի
բովանդակ
զամէն
գերեցին,
Զոր
ի
լեզուն
իւրեանց
Ղալմուխ
կոչէին:
Զմանկունքըն
գերելոցըն
վաճառէին,
Յորմէ
առեալ
տըղայ
մի
Մըխիթարին,
Տանէր
խընամք
նորա
զինչ
իւր
զաւակին.
Ապա
դէպի
յաշխարհըս
մեր
դիմեցին:
Ըզծով
եւ
ըզցամաք
նոքա
կոխեցին,
Եւ
յԱլանաց
երկիրըն
ժամանեցին.
Մատնեցին
ըզտըղայն
երկրի
իշխանին,
Եւ
նայ
ընչիւք
իւրովք
գընեաց
երեք
կին:
Բերեալ
ի
բուն
քաղաքըն
Մըխիթարին
Զբարի
մանուկն
ընտրեալ
եւ
զառաքինին,
Հաճեալ
հաւանեցաւ
կամօքն
իւրային,
Ասաց
թէ
«
Մըկըրտիմ
յանունն
Յիսուսին:
«
Հաւատամ
ես
ի
Հայր
եւ
Որդի
նորին,
«
Երկըրպագեմ
հոգովս
Հոգոյն
ճըշմարտին,
«
Մի
կամք
եւ
մի
բնութիւն
որ
ոչ
բաժանին
»:
Զանունն
Աստուածատուր
նորա
կոչէին:
Ուսաւ
լեզու
եւ
գիր
նա
վաղվաղակի
`
Շնորհօքն
Աստուածատուր
եւ
Հոգոյն
տեղի,
Անձամբըն
վայելուչ,
բնութեամբն
էր
բարի,
Տեսլեամբն
էր
գեղեցիկ
եւ
զարմանալի:
Զընթացս
երանելոյն
տեսեալ
սատանի
`
Զհաւատն
որ
առ
Քրիստոս,
զգնացսըն
բարի,
Լինէր
հեղձամըղձուկ
առաջին
չարին,
Բորբոքեաց
ըզնախանձ
դառնութեան
բոցի:
Ի
չար
նախանձ
վառեալ
զազգն
Իսմայելի,
Թերեւս
յափըշտակէ
զծառայն
Յիսուսի.
Դըրդեաց
ի
բարկութիւն
զորդիսն
Հագարի.
Ասեն
ըզմանկանէն
`
«
Որդի
է
թուրքի
»:
Գնացեալ
առ
ամիրայն
չարախօսեցին.
Եկեալ
զԱստուածատուրն
ատեան
կոչեցին.
Չարգործ
պըղծասէրքն
եւ
որդիքըն
ժանտին
`
Նըման
եբրայական
տիրասպան
գընտին:
Ասեն.
«
Դու
մըսըլման,
ազգէ
Մահմէտին.
«
Ի
բա
'
ց
թող
ըզՔրիստոս
եւ
զհաւատ
նորին.
«
Թէ
ոչ
տանջենք
ըզքեզ
սաստիկ
՚ւ
ահագին
»:
ասաց.
«
Ես
ո
'
չ
փոխեմ
զլոյսն
ընդ
խաւարին
»:
Ետուր
նա
համարձակ
ըզպատասխանին
`
Թէ
«
Քրիստոս
է
Աստուած
՚ւ
ես
ծառայ
նորին.
«
Ինձ
ուրանալ
զՔրիստոս
է
անհընարին,
«
Եւ
կամ
հընազանդել
ձեր
փէղամպէրին:
«
Պատրաստ
եմ
մեռանել
վասն
անուան
Նորին,
«
Այնմ
`
Որ
եբարձ
ըզփուշ
մեր
պատուհասին.
«
Եբարձ
Նա
ըզքացախ
խառնեալ
ընդ
լեղին,
«
Եհեղ
զարիւն
իւր
սուրբ
ի
քառաթեւին
»:
Բազում
թաղանձանօք
զնայ
աղաչէին
`
Քաղցրութեամբ
խօսելով
եւ
ոչ
կարացին.
Կապեցին
զձեռս
ի
յետս
եւ
հարկանէին.
Տանէր
նա
խընդութեամբ
տանջանաց
նոցին:
Յաւուր
ձըմերայնոյ
ըզնա
կացուցին,
Բերեալ
գետն
ի
ներքոյ
սառին
անցուցին,
Որպէս
սուրբ
քառասունքն
ի
Սեբաստէին,
Անցաւ
ընդ
հուր,
ընդ
ջուր
`
ըստ
երգոյ
Դաւթին.
Ապա
ի
թիկնամէջըն
հուր
վառեցին,
Հըրով
ըզհողաթափն
ի
ոտն
ագուցին,
Սըրով
զբոլոր
մարմինըն
ծակոտեցին,
Եւ
կայծակունս
հըրոյ
ի
յերկու
ձեռին:
Ոչինչ
նա
համարէր
կըսկիծն
ահագին,
Սիրով
էր
նա
վառեալ
ի
յոյսըն
վերին,
Արիաբար
եկաց
դէմ
Բելիարին,
Եղեւ
նա
պատարագ
Հօրն
երկնաւորին:
Բերեալ
ըզբարեյաղթ
վըկայ
Քրիստոսի,
Ետուն
զնա
ի
մօլլայն
զի
օրէնքն
ուսցի.
Ասեն
«
Մանկութիւն
է
սորա
փոխելի,
«
Դառնայ
ի
Քրիստոսէ
սա
վաղվաղակի
»:
Մօլլա
գֆթ
բա
փսար.
«
Ա
'
յ
սէիգի
զատէ,
«
Մա
'
քուն
քում
ըռահի
բամի
էմպիյա
»:
Ասաց
թէ
«
Իմ
Աստուած
ըստոյգ
է
Յեսա.
«
Զի
չար
ու
չի
թափտիր
քի
շաւամ
ճուտա
»:
Մօլլա
գֆթ
քի
«
Պիա
',
պըշաւ
մըսըլման,
«
Պը
խաւան
թու
փէշի
մա
քըթապ
ու
ղուրան
»
Ասաց
թէ
«
Սընոտի
է
քոյդ
եւ
ունայն.
«
Պէ
մաստի
մա
'
քուն
ճըհէլ
ու
նատան
»
Մօլլա
տէտի.
«
Օլ
կիլ
փէղամպէրէ
եար,
«
Կեաւուրլարընկ
տինին
կօյնկլունկտէն
չըխար
»
-
«
Ի
քեզ
սաստէ
Յիսուս,
մէնտէն
իսրա
վա
'
ր,
«
Սալիպ
մէ
փարըստամ,
մէճնուն
պէխապար
»
Սովով
եւ
ծարաւով
յոլով
տանջեցին,
Ի
հուր
՚ւ
ի
ջուր
ըզնա
անցուցանէին.
Ամիսս
ութ
անխընայ
զնա
չարչարեցին,
Շարժել
ի
հաւատոցն
զնա
ոչ
կարացին:
Եկեալ
ժողովեցան
չարքն
ի
միասին,
Պատեալ
շուրջանակի
եւ
քարկոծէին,
Քան
զշուն
եւ
ըզգազան
զնա
գիշատէին,
Էառ
զվախճանն
անդրէն
ի
յասպարիսին:
Ամաց
էր
ԺԸ
վըկայս
գովելի
`
Որ
վըկայեաց
անուն
տեանռըն
Յիսուսի.
Էր
թիւն
ինըն
հարիւր
վաթսուն
եւ
ութի,
Յորժամ
Աստուածատուրն
նահատակեցին:
Առ
մեծ
րաբունապետն
ճառս
այս
յարմարի,
Որ
եւ
անուն
նորա
Գրիգոր
յորջորջի.
Սորին
սպասաւորէ
եւ
աշակերտի
Գրիգորիս
`
մականունս
եմ
Աղթամարցի: