Թղթեր

Զվսամականն մականունութիւն սրբազնաբար ընկալեալ քո բոլորն հարց պետականութեանց, մաքուր եւ անաղօտ լուսափայլութեամբ ի մեզ ճառագայթարձակ փայլատակեալ, հեղումն եւ զօրութիւն տածօղ, եւ առոգութիւն, կենդանութիւն եւ նորոգութիւն անհատաբար մշտաշարժութեամբ բաղկացուցանես քում վիճակելոց երանաւետական դասու ըստ էլիոսական երրորդ լոյսդ կամ սրովբէական հեդումն եւ ազդեցուցանօղ յստորեւ կացեալսն: Իսկ չարափառութեանն կիզիչ եւ հատանօղ տապար, ըստ որում եւ զնմանութիւն ունել ոչ միայն այսոցիկ, այլեւ առաջինն լուսոյն, յորմէ լրացեալ լուսաւորութեամբ ի լաւագոյնսն յարամանեալ պատկանեցար պատկեր:

Ծառայ քո Գրիգոր, որ ընկալայ զգիրս եւ ընթերցեալ ծանեայ զծայրագոյն սիրոյ սրբազանիդ, որ անդրն է քան զմիտս մեր ունակութեան եւ գիտութեան, եւ Յիսուսի միայն նմանութիւն եւ դրութիւն հետեւաբար հանդիսանալ յաւէտ եւ ողջախոհական հաւատոց ճանաչելի:

Ապա առեալ զտառս տախտակի ըղձական, տենչացայ վերստին անոգանալ. եւ իբրու փոքր ինչ փանաքիմաց մտածութեամբ փեռեկեցի զգայարանս հանճարոյ, եւ ողջագուրեալ շրթամբք, ի վերայ աչացս եդեալ խանդաղական խորհրդով գոհացայ զՏեառնէ, եւ արտօսր ինչ թորեալ, գրէ եթէ կերտարան որակացեալ արտահոսեաց կայլակս ստորակայեալ հուպ երկրի ծորեալ ի ծով մածուցեալ սակս կապանացն քոց վերստին յիշման, զմտաւ եւ ի զարմացման եղեալ. եթէ զՅիսուսին ածից զմտաւ յաղագս քոյդ հեզութեան, գտայց հարիւրապետն կամ Յովսէփն աստուածացեալ մարմնոյն հայցօղ կամ Նիկոդիմոս գիշերային կամ ի գերեզմանն ճեպօղ եւ յերկիւղէն ոչ զանգիտօղ. ապա եթէ նախ քան զայսոսիկ, ներքինապետ եւ սպասաւոր մարգարէականին դասու ի Բաբելոն եղեալ, եւ առաքելականին ծայրութեանն եւ հազարապետացն կապանացն ողջունի եւ լուսաւորութեան գիտեմ զոմանս արժանացեալ, եւ արեւմտականն արեգական հօրն քում համանուն, որ յԵգիպտոս զխաղաղութիւն խռովչացն խնդրեալ, եւ բանդապանացն պարգեւս շնորհեալ. եւ զպտուտկեալ չարն շիջուցանել, որ զՅիսուս յարակայ իւր տեսանէր յաթոռ: Հաւանիմ եւ որ զտառիցն տասանց պատարեաց զպար, նմա եւ գոլ բանդապետ եւ զգուշացօղ եւ հաւանեցուցանօղ խակամիտական խորհրդոց:

Եւ զի՞նչ ինձ այսոքիկ երկարագոյն բանս եւ ծանօթագոյն իբրեւ ուխից ինչ նուազ ի ծով ծովացեալ, սակայն ոչ թողից զմերոյն Պարթեւի, որ պար առաջին էր պարծանաց քում տողանի տէրութեան եւ հայր քո, յիւրումն խորագոյն գբի զխուզօղն Օտայ անուանեալ, որ ի խնդիրն չոգաւ եւ ի խաւարչտին խորափտէ առասանով բերեալ, բարի յիշատակի յիւրն աստուածեղէն տառս արժանի եղեալ գրէ Ագաթանգեղոս: Այս այսքան բաւական լիցի:

Գրեալ էր քո յաստուածային նմանակիս լուսաներկդ աջոյ բան զովացուցանօղ եւ շիջուցանօղ մխիթարական ըստ որում քահանայապետութեանդ վայելչաբար իրողութեամբ, ընտ որում առատաբար շարժումն եւ մատակարարութիւն: Քանզի լի եղեաք տառապանօք ի բոլորն հարուածս բաւականապէս ի հինից հրոսակաց եւ յարշաւանաց ասպատակողաց եւ գերչաց եւ յամենայն նուազութիւնս, որք հետեւաբար ի կենցաղումն կրին, որ առաւել քան զՀրէաստանին հրաձգութիւնս եւ աւարումն ընկալաք: Աւա~ղ եթէ ո՞ւր այրարատեան գունդն եւ ասքանազան զօրն եւ որ այնմ կցորդաբար զօրութիւնք եւ գործք արամեան նահանգիս:

Իսկ սակս Ստեփաննոսի ծառայի քո եւ ըստ հրամանի քում արժանացեալ սպասաւորի եւ ճշմարիտ քահանային Աստուծոյ փոխմանն սփոփիչ եւ փարատօղ բանիւ եւ գրով պատուեցեր զիս պայծառ եւ պուետական առասութեամբ: Պատուեսցէ զքեզ պահապանն Իսրայէլի պարծանաց խաչիւն իւրով պարսպեալ ի պատուականդ աթոռ անպայման պարառաբար ամօք մինչեւ ցգալուստն իւր:

Եւ ծառայ քո, հուպ երկրի հարթ ծունր եդեալ, օրհնութիւն եւ գոհութիւն մատուսցի եւ աղօթս առ այն, որ ետն զփոխանդ իւր վերակացու մեզ, շնորհեալ մեզ ընդ երկայն աւուրս:

Գիտես ո'վ աստուածայինդ գլուխ զաղէտ այսպիսի թշուառութեան. յորմէ ակն ունէի ծածկիլ, եւ որում առաջին երթալ, զկնի դադարել. եւ այսոքիկ հարթութեանն հանդէսք տարակուսանաց եւ դողումն այսպիսում հասեալ փորձութեան աբրահամեանն պատարագին, թէպէտեւ փոխանակ Իսահակայն մինչեւ ի հրեշտակէն վերջնանահանջ եղեալ, որ զձեռսն կարկառէր ի զենումն, եւ Յակովբայն Յովսէփայն յեղբարցն դաւաճանեալ: Ողորմելի է պատմութեանս տարազ. քանզի գիտէ քոյդ աստուածային սէր մանաւանդ, որ զփորձ առեալ ես զհոգւոյն ծննդականութեան գերագոյն քան զմարմնոյն, ըստ աստուածաւանդն ասացեալ բանի: Սակայն իմ յանկենցաղս յայս կենցաղավարութիւնս հայելով, կարօտիմք, որք վաղվաղակի հասանեն խաղաղական շիրմի. եւ ի շռայլեալ յայսմիկ շփոթութենէ իբրու շահատակելով փախչիմք, ի վնասակարս այս եւ ի մահացուցիչ բազմապատիկ կենացս զերծեալք:

Իսկ յաղագս մանկանցս մեր ողորմելով եւ արժանիս առնելով, հրամայեալ էիք առաքել առ ձեզ, զի ծառայեսցեն փոխանիդ Յիսուսի եւ նորայն կենսաբեր սուրբ նշանիդ եւ զայն յոյժ խոնարհութեամբ եւ հայցմամբ որպէս հոգւոյն հեզութեան, որ զկնի իւր ձգէ. ըստ որում Ողորմեցայց ում ողորմեցայց եւ գթացայց առ որս գթացայց. եւ եթէ Ընտրեաց զմեզ յառաջ քան զլինելն աշխարհի. թուի ինձ թէ ըմբռնմամբ ձգէ առ ինքն. եւ է ինչ մէնջ հայցէ, եւ է ինչ զի ի զոր առատապէս բաշխէ, եւ յամենայնի ներողութեամբ եւ ողորմութեամբ օրհնաբանեալ բարեբանի յիւրումն առանձին անցեալ սարաւանդեալ բարձրութեան. եւ երկոքումբք փառատրի փառաց թագաւորն. զսուրբսն սիրէ եւ զմեղուցեալսն առ ինքն դարձուցանէ, նոյնպէս եւ միջնորդդ Աստուծոյ եւ մարդկան:

Ես կարի յոյժ ուրախ եղէ. վասն զի գառինքս այս ի քաջ հովիւ վստահացայ եւ ի ներքս ի գաւիթ քո մտցեն. քաջ գիտեմ, եթէ գող ոչ գոյ, եւ ոչ գողասցին, եւ զձայն օտարի ոչ լուիցեն, եւ գայլ ոչ յափշտակեսցէ. ի ներքոյ աստուածային քո գաւազանի գիրգ եւ փափուկք փարթամասցին, եւ առաջնորդական քո ցուպ ի վայրի դալարւոջ եւ ի ջուրս հանգստեան սնուսցէ, զի սաղարթասցին եւ պտուղն կացցէ:

Այլ դու ճշմարիտ արեգակն արդարութեան լուսափայլեալ, ի քեզ բերելով զզօրութիւն եւ զունակութիւն այնմ, որ լուսաւոր առնէ զամենայն մարդ եկեալ յաշխարհ այսինքն զբոլորն եւ ոչ եզաբար. վասնորոյ եւ յաղքատք այս եւ յանտոհմ եւ յոչինչս խոնարհաբար հետեւիս հայցել. եւ զի՞նչ առ այս երախտիս մատուցից քեզ յիմմէ: Մի եւ այս, որպէս յառաջագոյն զպատառոտուն գործիսն Յիսուսի, եթէ փոխանիդ իւր դոքա զհնացեալ ձորձս իւրեանց կամ զխակագոյն տիս մանկութեան եւ զախմարութիւն ի բոլորն բարիս:

Արդ ոչ դիցուք երախտիս այլ մանաւանդ ընկալցուք զերախտիս, քանզի որպէս սովորութիւն Աստուծոյ է երախտիս համարել զձգիլն մեզ առ նա եւ զապրելն, եւ սովորութիւն մեր է` երախտիս համարիմք, յորժամ խոստանամք զառ ի նա կոյսն կեալ. եւ այն ցանգ սովորաբար ի մեզ կրի:

Արդ ա'ռ ընկա'լ յինէն ընծայ զծառայքդ քո եւ Յիսուսի արեան գնեալ, ըստ այնմ Աստուած, թէպէտեւ ոչ ես այլ մանկունս իմ, զոր ետ ինձ: Եւ դու տէ'ր իմ ընկա'լ ի գիրկս, որպէս երբեմն Յիսուս. սերմանեա', մատակարարեա', ա'րկ զարծաթն, տո'ւր զմարգարիտն գնել, փչեա' զհոգին. փոխարկեսցի անուն արդարութիւն. ոչ ցուպ եւ ոչ երկուս հանդերձս. օտարոտի ողջոյն ոչ երբէք տալ. ոչ մախաղ եւ ոչ պղինձ. եւ եթէ պարտ իցէ, բոկանի շրջել, եւ ազատաբար զխաչ առնուլ, եւ գալ զկնի քո, եւ կենարարդ հովուի հետեւել. թերեւս ի մահացուցիչ այս եւ ի թանձրագոյն մարմնոյս տղմատիպ ոչ քարշիցին, այլ վերաբերեալք ի վերայ վիմիդ հաւատոյ հաստատեալ, զետեղեալ, առկայասցին, սաղարթացեալք ընդ հովանեաւ բազկի քո, ամրասցին: Քանզի յորժամ համբարձցիս, կարկառելով զկուսածաղիկդ ծայրս մատանց, յորմէ լոյս ղամբարափայլ փայլատակեալ զկնի կելով դոցին. ընկալցին զխաղաղութիւն տալով քո այնմ, որ ի վերն է քան զամենայն միտս եւ զխորհուրդս, եւ զսրովբէականն համարելով ընդ միեղինական դասուցդ, ընդ երկնայինսն կցորդաբար զամենայն կենցաղականս ՚ի բաց դնելով զգործ, զթագաւորն ամենեցուն ընդունիցին:

Այլ յաստուածանմանութիւն քո եւ յառատագոյն գերակայացեալդ մտածութիւն եւ ընդարձակագոյն առագաստ սրտիդ սիրական, որ առաւել լայնատարած քան զկամարն կապուտակեայ, որ վերին հռիգօղն պարփակէ, թուի ինձ եթէ հոգւոյն հեղումն ի քեզ հոսեցեալ մշտաշարժ եւ անդուլ մատակարարիս եւ մատակարարես ըստ որում Ձրի առիք:

Այլ ո'վ քահանայապետ սուրբ եւ երկրորդ լուսաւորիչդ Պետրոս, եթէ նախանձեցայց ես զբարւոք նախանձն, ոչ պարսաւանս պարտ վարկանիմ ինձ. երանեմ մանկանցդ եկելոց ծառայել քեզ եւ անյամր մշտապայծառ լուսովդ լրանալ. քանզի ականն տուընջեան ցանգ յիւրն կենդանատեսակս ուղեգնացութիւն:

Եւ յայսոսիկ կամէի սուղ ինչ իմաստասիրե'լ պղատոնական նորագոյնս առասանութիւն. քանզի սիրելի էր քեզ այսոքիկ, սակայն կարճառօտ հատանել հաւանեցայ, բայց հոլովել բացատրութեամբ եւ ոչ ստորասացութեամբ փոքր ինչ սփռեցից մանկանցդ վարժման առ այնոսիկ, որ հակամիտաբար հեգնիչք լինին սակս զօտարս ժողովելոյ. ահա' ոչ թողից չասել:

Ամենայն բաղկացուցանօղ զօրութիւն տիրաբար ասացեալ առնու եւ զօրութիւն եւ գոյութիւն. քանզի գոյութիւն ի գոլոյն ասի, իսկ գոլն ածանցութիւն իրիք բաղկացումն ենթադրէ իբրու գոյ, ի գոյէ գտեալ գերաբնաբար: Ծառն ծանուցեալ ի Տեառնէ ասացեալ Տիմին է տառս. որբ տիրաբար թեւակոխեալ ճաշակեն, ճշմարտապէս լոյս, եւ քաղցր ի քիմս քան զմեղր բերանոյ: Իսկ եթէ մակստացական մեծագունի ումեմն պարգեւի ըղձացեալ կայ, սակայն ի վերայ ունակացելումն, որ ընկալաւն, է եւ այլ ինչ աղբիւր ի մատակարարութեան մաքրեալ, առասացեալ յստորեւ կացեալսն առոգանութեամբ յորդագոյն արձակեալ վտակս. քանզի լոյծն այն տարբերութիւն յածօղ խփեալ խեղդնու եւ խափանեալ խուպանի, իսկ կարծրն եւ ծորեալ շփոթեսցի. եւ առ տունկս համանմանութիւն հաւասարապէս այսմ հանգանակեալ. եւ ի ծովէ համատարածն ծիծռանց ծամելեօք առնուլ կաթիլս ոչ նուազեսցէ, այլ մանաւանդ կերակրէ. եւ ոչ տայ նուազութիւն արեգական ճառագայթից, զի եթէ բազումք ելով յոգունց տեսողաց, այլ նա զիւրն ծայգէ ծայրաբար ճախրելով ի հոլովս ինքնաքարշ ուղեգնացութեամբ, հսկայն այն ի ճանապարհս իւր հիացուցանօղ տեսլեամբ:

Արդ այսոքիկ քումդ անեզրական հեղմանց եւ մատակարարութեանց հանդէսք. վասն որոյ եւ նահապետն մեր Աբրահամ յայլընդակացեալ եւ յայլազգեաց առնու թլփատել. եւ Մովսէս ոչ արգելու յիւրն օրինադրութիւն մուծանել, այլ խրատ ընկալնու. եւ ամենաթազաւորն Յիսուս յաւետարանական քաղցր լուծ իւր նուիրական մատակարարութեամբ ածէ յամենայն ծագաց երկրէ, վասն որոյ համարձակագոյնս առնէ զմեզ Պօղոս ասելով Ոչ ծառայի եւ ոչ ազատի, եւ որ այսմ հետեւաբար ասացեալք:

Այլ տէ'ր իմ եւ թագաւո'ր, եթէ ըստ Զեբեդեա յանձն ինչ զդոսա արարից, ծնօղ իմ գոլով, երկնչիմ գուցէ զբարձրագոյնն լուայց պատճառս, հօր տալով զիշխանութիւնն, եւ հեթանոսաբար կարծիս կասկածանաց արկից եւ ընդդիմադրութեան պահանջել. ապա եթէ անգթաբար արձակեցից, գուցէ խորթս ծանիցին. այլ ինձ այսոքիկ իմասցի պատուասիրել, գաւազանաւ գթալ եւ ողորմութեամբ տածել եւ ի փառս ոչ միայն զդոսա, այլ եւ բազում որդիս Հօրն երկնաւորին եւ Որդւոյ նորա Միածնի եւ Հոգւոյն կենարարի, որով կեցցես եւ փառաւորեսցիս ըստ աւուրց երկնի յաթոռ սրբութեան քո անսասանելի եւ անսայթաք ի վերայ վիմի հաւատոյ հիման առաքելոց եւ մարգարէից, վէ'մդ ճշմարիտ անկեան: Ողջ լինել քեզ ըղձամ մինչեւ ցգալուստ Որդւոյն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս ամէն: