Իմ
հարազատագոյն
բարեկամ.
Օգոստոսի
16էն
գրեալ
թուղթ
մեր,
ամսոյս
12
յարգմամբ
եւ
բազում
սիրով
ընկալայ,
նախ`
ինձ
յոյժ
ցանկալի
առողութեանդ
համբաւն
լսելով,
երկրորդ`
իշխանին
աշխարհիս
անկումն,
գոլոյն
նախապատրաստեալ,
Տէր
Յիսուս
յաջողեսցէ
զգործս
ձեռաց
ձերոց,
ապենիազն
Աստուած`
զօրացուսցէ
զգործաւարս
մեր,
առ
ի
խնդրութեամբ
ազատել
զգերեալսն
ի
նմանէ,
անցեալ
փոստին
համեմատ
ձերդ
քարոզութեան,
եւ
ես
գրեալ
էի
առ
ձեզ
եւ
առ
Գեւորք
յարգելին
մեր,
եւ
դուք
նոյն
մտօք
խօսեցեալ
էք,
մինչ
դրամն
յայնժամ
լինի
վՃարեալ
երբ
բանին
վաղջանն
տեսցի
ուրախ,
ընդէ՞ր
ուրեմն,
երկնչելի
է
այնմանէ,
քանիք
են
որ
յառաջ
մատչին
յայնժամ,
քանի
հոգիք
նոր
նորոգեալ
կենդանութիւն
զգենուն
յայնժամ:
Քաջալերեցարուք,
զի
եւ
աստ
Տէր
կործանեաց
զհակառակօրդ
իշխանս,
Քուչուպէյն
եղեւ
մեծ,
եւ
անուանեցաւ
մինիստր
ներքսային
բանից,
իսկ
արտաքին
բանիցն,
փոխանակ
յիմար
Քուրաքինի,
Վոռօնցօվն,
եւ
այսպիսի
բազում
իշխանաք
զարթեան
նոր.
իսկ
հինքն
անկան
որք
հակառակք
կային
Ճշմարտութեան.
այժմ
հաւատացի
եւ
ծանեայ
զոր
Տէր
Յիսուս
պատերազմի
ընդ
Ճշմարտութիւնս
մեր,
կանգնելոյ,
եւ
զիշխանն
Բելիար
ընկենլոյ,
տակաւին
ո'չ
տեսեալ
հաւատամ
որ
յաղթութիւնն
ի
մեր
կողմն
է:
Ամսոյս
14ին
Եփրեմն
պատարագաւ
իւրով
ընթերցաւ
կօնդակ
Դանիէլի
ի
յեկեղեցւոջ,
եւ
քարոզ
կարդալ
ետ
տէր
Առաքելի
որդի
տէր
Մէլիքսէթին,
եւ
զայն
ռուսերէն
թարգմանեալ,
տարածեցին
ամենեցուն,
իբր
Դանիէլն
Աթոռ
մտեալ
եւ
օծումն
ընկալեալ,
բայց`
տէրութիւնն
այժմ
լաւ
գիտէ,
ո'չ
կարեն
խափել,
փութացուցէք
դուք
զձեռագիր
հասարակութեան,
եւ
Դաւիթի
վերայ
այդր
ֆէրմանն
փոխել
զի
երբ
այդր
հաստատի,
աստ
յոյժ
դիւրին
լինի,
զի
սոքա
այժմ
այդր
ընդունեալն
ցուցանեն
մեզ,
յայնժամ
չունին
պատՃառս
ինչ
առաջի
առնելոյ,
-լինի
արդեօք
ինձ
դադարիլ
այսմանէ
եւ
հոգալ
միմիայն
յազգաօգուտ
իրակութիւնս,
որ
յառաջացուցեալ
լուսահոգի
Տեառնս
ընդ
վայր
չկորնչէին,
այս
մի
այն
է
որ
պահէ
զիս
ի
նեղութեանս,
ապա
թէ
ոչ
երթնում
Աստուածն
կենդանի
որ
վաղ
ուրեմն
հեռացեալ`
իբրեւ
խոտաՃարակ
ոմն
ի
յանապատս
թափառիկ
անկանելոց
էի
խորհիլ
միմիայն
փրկութենէ
հոգոյս,
բայց
անջինջ
յիշատակքն
Յովսէփայ,
ո'չ
թողուն
զիս,
զի
ես
եմ
նմա
պատասխանատու
հանդերձեալն,
ուրեմն
մի'
երբեք
թուլանայք
ո՞վ
հարազատք
տեառն
եւ
իմ,
աշխատիլ,
եւ
արձանն
մարմառօնեայ
կանգնեալն
ի
յիշատակ
գերյարգեանի,
այժմ
երկրորդել,
հանդէպ
նորա
կանգնել
եւ
զանմահն
Յովսէփ,
որ
թէ
մեք
ձեռս
ի
բաց
կալցուք,
ո'չ
միայն
Յովսէփն
ոչ
կանգնի,
այլ
եւ
բազմաց
գովութեան
արժանի
այրն
մեծ,
գերյարգեան
սամբ
իւրով,
ոսկէ
դրօշմ
ի
խորամիտի
ծածկի,
քանզի
ընդ
այն
աշխատի
Եփրեմն
չիք.
եւ
Լազրեանքն
մօլեալքն
ի
փառս:
Անցեալ
փոստին
թարց
վկայութեան
հաւատարմացուցանէի
ձեզ
յաղագս
առողջութեան
մերայնոց,
այժմ
ահա
ի
ստուգութիւն
այնմ,
մատուցանեմ
զթուղթ
սիրական
որդոյն
ձերոյ,
ցաւիմ
ամուսնացուցանել
դստերն
ձերոյ
որ
չեղեւ
ըստ
կամաց
ձերոց,
բայց
տղայն
թէ
լաւ
համեստ
եւ
պիտանացու
անձն
է
ձեռաց
մի'
հանէք,
աղջիկ
շատ
ունիմք
վասն
լաւից,
խարջի
էին
խնդրեալ,
ամսոյս
տասնին
առաքեցի
ի
ձեռն
Սիմօն
Սէրկէիչին
տասն
թուման...
այժմ
յուսամ
լինիցիք
առ
այս
անհոգք...
Իսկ
զոր
ինչ
պատկանի
վասն
ժամացուցին,
ամենեւին
ո'չ
երեւի
ինկլիցի
գործ,
այլ
խոստանան
ըստ
կամաց
մերոց
աստ
լինել,
եւ
հաւատարմացուցանել
որ
գերազանց
լինի
ամրութեամբ
քան
զԻնգլիզուն,
բայց`
երեք
ամիս
հարկէ
սպասել.
իսկ
Ֆրանսիզու
շատ
գոյ,
եւ
լաւն
եւ
մեծագինքն
որպէս
հաՃիս,
խնդրեմ
իմացումն
գրեսցես,
զիարդ
այդր
ո'չ
գտանի.
ես
ընդ
այն
զարմանամ,
սակայն
հաւատարմացուցանեն
վարպետք
թէ,
շատ
սակաւ
շինեն
Ինկլիզք
կանանց
ժամացոյցս,
առ
ամօթոյ
թէ
առ
ինչ
վաղջան,
զայս
գոլն
ո'չ
գիտեմ:
Անցեալ
փոստին
առ
Փիլիպպոս
ամիրայն
գրեցի
թուղթ
եւ
խնդրեցի
թէ
պատշաՃ
տեսանէք
ինքնին
մատուցանէք:
Գրեալ
էիք
վասն
կասկածանացս,
որ
իբր
ի
զուր
խորհիմ,
ես
ամենայն
ինչ
առաւելութենէ
մեղաց
իմոց
գոլ
Ճանաչեմ,
երբ
աբեղայութիւն
յանձն
առի,
եւ
մուրանալն
ո'չ
ամաչիմ,
սակայն`
վստահ
եմ
ի
ձեռնտուութիւնս
աննենգ
բարեկամաց
իմոց
ձեզապիսաց,
որ
ելից
ի
լոյս`
եւ
ապրեցայց
ի
ժանից
չարակոր
վիշապին,
եւս
յԴանիէլն
ի
վերայ
իմ
տէր
Ճանաչողն
չեմ,
երբ
պատառոյ
միոյ
հացի
եւս
կարօտիցիմ.
զի
հոգեւոր
աստիՃանն
խոնարհութեամբ`
դարձոյց
ի
դիւական
եւ
արեանարբու
մարմնաւոր
պետութեամբ`
յաբշտակեալ
իւրովի
զպատիւ
եւ
զփառս,
ասելով
իմ
էր
զայս
պատիւ
եւ
ես
ում
կամիմ
նմա
տամ,
իբրեւ
իսկական
դաստիարակին
իւրում
նմանեալ:
Պարոն
Գեւորք
Աղաեկովն
բարով
առնէր
թէ
մէկ
շնորհաւորական
թուղթ
գրեալ,
վասն
իմ
յանձնարարութիւն
առնիցէր.
քանզի
Լազրովն
գնացեալ
առ
նա
շատ
վատաբանեալ
էր
զդա`
իսկ
նա
պատասխանել
էր
թէ
ես
Աղաեկովն
Ճանաչեմ,
լաւ
եւ
հարազատ
անձն
է
մերոյ
թագաւորութեան,
եւ
Ճշմարտասէր
ոմն
է.
երբ
նա
Գրիգորական
է
ուրեմն
երեւի
որ
Ճշմարտութիւնն
նոցա
կողմն
է,
այսմանէ
Լազրովն
հանդերձ
Եփրեմիւ
ամօթով
եւ
պատկառանօք
ելեալ
էին,
եւ
այնքան
յիմար
գտեալ,
որ
այս
ամենայն
անցք
իւրոցն
ի
տան
պատմեալ
էին
եւ
մինն
ի
հարազատից
նոցին,
փութացոյց
զհամբաւս
այս
ի
գիտութիւն
մեր,
վասնորոյ
յոյժ
պատշաՃ
վարկանիմ
գրելն
եւ
փութով,
եւ
ինձ
իմացումն
տալ
ի
գրելն:
Ստեփան
արհին
այդր
պարապ
նստեալ
զինչ
գործէ
որ
մէկ
գիր
եւս
չկարէ
փոստէ
ի
փոստ
առ
մեզ
եւ
կամ
առ
Վեհն
գրել,
որում
ծուլութեան
երանեալ
ողջունեմ:
Յովհաննէս
սրբազան
պատրիարգին
յինէն
ողջոյն
յայտնեսջիք.
նոյնպէս
Մարտիրոս
արհոյն,
երբ
գրելոյ
լինիք
այս
փոստիս
Յակոբ
վարդապետէն
սուրբ
Կարապետու
առաջնորդ
ոչինչ
էիք
գրեալ
եւ
կամ
Փիլիպպոս
ամիրայէն,
զի
եղեւ
վէՃ
նոցա
եւ
կաք:
Իմ
Ղազար
վարդապետն
լռեաց,
այլ
եւս
ոչ
գրէ
ազատ
է
արդեօք,
լինի
արդեօք
զնոսա
երամօք
ուրախացեալ
տեսանել,
Աստուած
ողորմեսցի
ողորմելեացն
եւ
հանցէ
զնոսա
ի
լոյս
օգնականութեամբ
ձերին
անարատ
աշխատանաց.
աստ
յոյժ
թուլացեալք
են
չարքն
զի
օգնիչք
նոցա
ամենեքեան
իւրեանց
գլխի
քօսն
հազիւ
քորեն:
Տէր
օրհնեսցէ
զձեզ
եւ
զԳեւորք
Աղաեկեանն
որ
խորհեցիք
այդպիսի
ազդու
գիր
առաքել
սրբազան
Վեհին,
եթէ
ոչ
տակաւին
անվՃիռ
լինէաք,
օրհնեալ
եւ
դարձեալ
լինիցիք
օրհնեալ:
Քնեազ
Բարսեղն
եւ
Սիմօն
Մատաթեանն,
նաեւ
փոքր
եղբայրն
Բարսեղի
քնեազ
Դաւիթն
զձեզ
սիրով
ողջունեն,
անցեալն
թուղթ
ձեր
ընթերեցեալ
ետես
թէ
իւր
անունն
ո'չ
է
ընդ
ողջունս
եղբարցն,
ասաց
թուի
թէ
իմ
աստ
լինելն
ո'չ
գիտէ
մեծ
տէրտէրն,
այսմանէ
երեւեցաւ
նորին
ներսային
բաղձանքն
որ
ողջոյն
ձեր
ցանկայ
անել.
ծառայէ
աստ
օֆիցերութեամբ
ի
յանձնապահ
գնտի
կայսեր,
եւ
է
ուսեալ
ամենայն
եւրոպիական
ուսմունս,
հմուտ
լեզուին
ռուսաց,
ֆրանսիզաց
եւ
նեմցէից,
հայոց
եւ
վրաց
ոչ
սակաւ:
Վասն
ապրանաց
առաքման
զոր
գրեալ
էք
պրն.
Պողոսին
եւ
Յովհաննէսին,
բարոք
է,
բայց
երկբայիմ
թէ
կարողասցեն
առաքելն,
զի
մինչեւ
տէրամբ
չկործանեսցի
պիղծ
Եփրեմն,
ո'չ
լինի
մեզ
կատարեալ
փրկութիւն.
զի
զանազան
խափէութեամբ
լցուցեալ
է
զականջս
ողորմելի
ժողովրդեան
եւ
նոքա
չգիտեն
որն
Ճշմարիտ
գոլ
եւ
որն
սուտ,
զի
եպիսկոպոսական
աստիՃանաւ
տեսանեն,
եւ
կարծեն
թէ
մարդ
է
եւ
կամ
բարեպաշտ
ոմն.
այլ`
ո'չ
մտածեն
թէ,
առաքելոց
մինն
սատանայ
էր,
եւ
այլն
յանձնելով
զի
ի
անփոփոխ
սէր
քոյ
մնամ
վասն
ձերին
սրբութեան
պատրաստական
ծառայութեամբ
խոնարհ
Գրիգոր
արքեպիսկոպոս
սրբոյ
Էջմիածնի:
1802
սեպտ.
16.
ի
Ս.
Պետրբրխ.
