Թղթեր

Թէպէտեւ աստուածայինն Մովսէս զգուշանալ հրամայէ յիւրումն աստուածեղէն օրինադրութեանն` ոչ առնել ձեռագործս ոչ ըստ նմանութեան, որ ինչ յերկին ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ եւ ի ջուրս, շիջուցանել կամելով զհրդեհ կռապաշտութեանն մոլորութեան ի ձեռն ցօղոյն աստուածեղէն բանի, որ առ նոսա տեղայր, զի ծանօթ էր նոցա պաշտելն Եգիպտացւոց զՆիղոս գետ, եւ ի նմանէն պատուել զջուր եւ ի նա գոլ Փագրոս ձկան, զոր պաշտէին յԵգիպտոս, եւ կերպարան զանդրիս նորա կերտացուցանելով ի մէջ քաղաքին, զոհէին, եւ զՍարապիսն, զոր անձեռագործ կամեցան կոչել, եւ բազում վիպասանութեան արժանացուցեալ զնա, զոր գործեալ էր Բըրաքսիս պատկերագործ եւ կանգնեալ մերձ առ դղեկին, ուր հարճն վախճանեալ, զոր յոյժ տռփալին Պտլոմեանցն գոլով. զոր յոքնաբուն նիւթ ի վար առեալ ենթակայացուցանէր եւ բաղկացուցեալ եւս զԱպիսն, որոյ հասարակութեան անունդ կոչէ, այլ եւ զԱմնոսն հաւան եղջերօքն առնիպատկանեալ պաշտէին, որովք Նեքտանեբոս կիւսոյ պատրանս պատշաճէր մոլորութեանն եւ զուարակ եղջերօքն կիսագնդակ յարմարեալ ըստ լուսնական հմայահաւանութեան վարկանէին, եւ այլոց այսպիսւոց, պարսկականին զատրուշանսն եւ զհուր Հեփեստեաւ հանդերձ պատուեալ, կամ եթէ Պռոմիդեայ գողացեալ զնա, եւ զարեգակն պատուեալ իբրեւ զանսկիզբն եւ յԱստուծոյ ծնեալ, եւ զաստեղս Քաղդէացիք երկոտասան իբրեւ զօթեւան եւ զյեղափոխիչք արեգականն եւ տարերց, եւ զեւթն մոլորակսն իբրու պատճառ բարւոյ, չարի եւ միջակի եւ իշխանական իմն ունել նոցա բոլորից զօրութիւն եւ զԱստուծոյ խնամածութիւն մինչեւ յարեգակն եւ յաստեղս միայն. իսկ զԵլլենացւոց զբազմավէպ առասպելաբանութիւնս, որ յաղագս Կռօնեայ, Արամազդայ, Եռակլի, Դովնիսեայ, Ապողոնի, Աքիղայ, Դեմետռի, Աթենայ, Պոսիդոնի, Կեկրոփսայ, Մողպեայ, եւս եւ Բեղա, Արտեմա, եւ Արգողի սոցա կանայս որպէս Սելեմայն եւ զՌէայն ոմն արծագան առն կլուցեալ եւ ոմն շանթիւք սատակեալ իբրու զԱփռոդիտէս, որ ի փրփրոյ եւ յարենէ ծնեալ, եւ որք այսմ հետեւին:

Զայսպիսեաց պատկեր դից զրաբանութեամբ մոլորեցելոց եւ գոդացելոց եւ յաստուածուստ օտարացելոց հրամայէր մեծն եւ աստուածատես այրն ոչ կոփել, քանզի վարժեալ էր ամենայն իմաստութեամբն Եգիպտացւոց, այսինքն ծանօթ գոլով ամենայն մոլորութեանց նոցա եւ ի նոցունց տեղեկացեալ զբոլոր աշխարհ ի յԱստուծոյ տարագիրն լինել եւ զ՚ի խաւարի բնակելն: Այս է վարժելն Մովսէսի, զոր եցոյց նմա Աստուած եւ իբրու ծանեաւ, եթէ ամենեքեան խոտորեալ են, եւ ոչինչ գիտէր ելս իրացն լինել միայն, զի երկնչէր ի Տեառնէ, տրտմէր եւ հոգ ածէր եւ նախանձէր: Ապա երեւէր նմա աստուածեղէն բանն եւ ցուցանէր եւ օրէնսգէտ առնէր ի ճանապարհի, զոր ինքն հաճէր, եւ սակս այսր արգելոյր դրօշել պատկերս եւ նմանութիւնս յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ եւ ի ջուրս, այլ ոչ զերախտիսն Աստուծոյ եւ զմատակարարութիւնսն հրամայէր մոռանալ, այլ մանաւանդ յաճախագոյնս բողոքէր հաստատել եւ նորոգել, եւ ինքն իսկ բանիւ Տեառն տապանակս եւ քաւութիւնս եւ սեղան եւ քերովբէս եւ խնկանոցս եւ աշտանակս եւ որ ինչ միանգամ կահք խորանինեւ զարդք եւ զգեստ քահանայիցն, եւ այնոքիկ խորհրդով եւ չափով ոչ առաւել կամ նուազ հրաման իւր, այլ ըստ քանակութեան եւ ըստ տրամախոհութեան իւրաքանչիւր ոք առկայանայր եւ մաքրիւր եւ օծանիւր եւ որոշիւր նիւթի համանոցունց եւ բնութիւնակիր բաղկացութեանց սեռին յատուկ ի բացէ նոցա լեալ. իբրեւ ի խաշանցն իսկ զոհիցն զանդամսն ոչ ի միմեանս շփոթեալ հաղորդեցուցանէր, իբրեւ զպանսն ի հացէն եւ ի ձեռն սոցա նշանս եւ արուեստս ոչ պատկառի գրել յաստուածեղէն մատեանսն, քանզի արդար եւ ճշմարիտ եղեալքն էին. այլ զի ոչ Աբրահամ այսպիսի եդ օրէնս, յաւել Աստուած ի ձեռն Մովսէսի ծայրագոյն զաւետիսն կատարել եւ ոչ ոք ի Հրէիցն անհաւան եղեւ Մովսէսի, եթէ զայս ոչ Աբրահամ հրամայէ. զի չեւ էր Ղեւի տակաւին երեւեալ, բայց եւ ոչ Նոյ ի յորդւոցն մատուցանէր պատարագ, թէպէտեւ ընտրեալ իբրեւ զԱբրահամ, զի ոչ հրամայեցաւ յԱստուծոյ, եւ ոչ ոք ցԱբրահամ յանդգնեցաւ ասել, ընդէ՞ր ձեռնարկես ի պատանիդ, զոր ոչ հարքն քո, քանզի հրաման Տեառն էր:

Թուի ինձ եթէ յաստուածային օրէնսդրութիւնն Մովսէսի ոչ ուրեք գտանեմք ապաշխարութեան շնորհս, սակայն ի մարգարէսն բազում անգամ, եւ ոչ տասնաղեաւ երգել հրամայէ, սակայն հոգին զԴաւիթ յորդորէ, ոչ եւ թագաւոր յօրէնսն, բայց օծ զնա Սամուէլ եւ այն ի Հոգւոյն Սրբոյ, ոչ տաճար, բայց շինէ Սողոմոն, եւ բնակեցաւ ի սմա Աստուած: Եւ որքա~ն ի նմա բժշկութիւնք, նշանք եւ արուեստ. ոչ թէ զջուրն պաշտել հրամայէր, այլ նովաւ մաքրիլ. գիտեմ եւ լուսատու նմա գոլ. ոչ եթէ զտապանակն իբրու զփայտ փառաւորել, յորմէ հատեալ էր, այլ զատոյց զնա ընդունակ բանին Աստուծոյ, որով Երիքով տապալի եւ Յորդանան անդրադարձի, զդիսն խորտակէ: Գիտէ եւ ուսուցանել անբան եւ անմուղ կենդանեացն ուղղածել զինքն. ոչ եթէ զարիւնն, որով սրսկէր, կամ զովպայն, իբրեւ յաստուածուստ փրկութիւն, եւ որք այլն այսմ հետեւին զԱստուած պաշտել, այլ իբրեւ տնօրէնութեանն Աստուծոյ ի մեզ մատակարարութիւն:

Արդ զկենդանաբոյսդէ բոյս կենդանի ելով ի դմա, որ երբեմն մեռեալն ի դմա եւ ի դմանէն կենդանացեալ ի ձեռն կենդանի գոլոյն, որ հրաժարեացն նախ արտալածեալ ի փախուստ, երկրորդին երկատելոյ միեղինակ միակին յերիցն կամեցեալ միշտ գոլ կենդանի, եւ ոչ երբէք հրաժարեցեալ իբրեւ զնախուստն, քանզի այն ի բազմաց միայն զգոյանալն ընկալեալ թէպէտ եւ միակ. իսկ այս թէպէտեւ միակ, սակայն եւ բազմացն գոյանալ ընկալաւ, ոչ շփոթելով, սակայն միակն միեղինեալ հանդերձ առեցելովն մահացեալ յաւէտ կենդանի եւ նոյն ինքն կենդանի ելով, զնոյն նախուստն ընկալաւ բաժակ մահացու, զի միակն ոչ զերկատութիւն յինքեան ստանձնեալ բերէ, զի պատճառ գոլ գծի ոչ տրամակայի ստորանգեալ ընդ թուով. բայց սա երբեմն միակ առատացեալ շարժմամբ եւ երկատութեամբ նոյն ինքն ի միակին բոլորեալ, քանզի մասունք ի բոլորին ելով, ոչ յատուկն յայտնի:

Արդ որով եցոյց զսէրն իւր ի մեզ եւ յայտնեաց զփրկութիւն դովաւ ի մէջ երկրի, յորով վերայ ջնջեաց զձեռագիր մերոյ դատապարտութեան հրամանաւն իւրով, որով մերկեաց զիշխանութիւնս եւ զպետութիւնս եւ խայտառակեաց զայն, որ երբեմն խարբալեաց զմեզ, յորոյ վերայ եղեւ անէծք. զմերն ի բաց բառնալով, որով շիջոյցն զկարծեցեալքն աստուածք` այսինքն զլուսաւորսն, եւ բարձրաձայն գոչմամբն իւրով զվէմս պատառեալ եւ զերկիր շարժեաց, զդժոխս աւերեաց, զվարագոյր տաճարին պատառեաց, զմեռեալս յարոյց եւ ձեռս, որ զերկինս ստեղծ եւ զերկիր, ի վերայ դորա տարածեաց. զոր արժանի արար ի վերայ ուսոց իւրոց բառնալ, արժանի արասցուք եւ մեք ուրախութեամբ եւ հաւատովք, խորհրդածութեամբ, երկիւղիւ, դողութեամբ եւ սարսափմամբ միշտ ի խոնարհ երկիր պագանել եւ ըստ ասացելոյն որ նախ քան զայսոսիկ ի բաց դնել զամենայն ծանր եւ զմթացուցիչ խորհուրդս: Եւ եթէ ոչ պատկառէր մեծն Դաւիթ խաղալ առաջի տապանակին եւ ոչ պատճառէր զոչ ընկալեալ հրաման ի Մովսիսէ այսպիսի, ո'վ մտացի', աղէ~ զմտաւ ա'ծ եթէ զնշանս եւ զարուեստս, եթէ զպատճառս երախտեացն, որչափ առաւել պարտիմք զյիշատակ փրկութեանն մերոյ ոչ ընդ վայր հարկանել, այլ պարծանս մեր ըստ երանելւոյն Պօղոսի պերճ եւ պաճոյճ պատուասիրաբար զարդու յարմարել յուսով յայն, որ կենդանի է եւ անմեկնելի ի դմա դովա յիշել ի գութ ողորմութեանն, զի մի' ի մոռացումն անկեալ ապերախտ գտցուք:

Այլ զկարմիրդ կերտացուցեալ կառափետղ իբրու ի դաստակէ արեան եւ ի հոսմանէ կողիցն ներկեալ ըստ իմում սովորաբար մտածութեան զյատուկն սիրել իբրեւ ծանօթ գոլ քեզ առաքեցի, յարմարեալ եւ ունելով ի միջակի քառանկեանդ զկայծն ծայրագոյն ատրորակ աղիւսանման, զոր երբեմն ի լերինն տեսանէր բազմեալ զՏէր, ա'ռ ընկա'լ իբրու զխաչակից Յիսուսի եւ լե'ր Սիմոն կամ Պետրոս եւ առաջի դորա առ այն, որ ստեղծն զդա եւ ելն ի դա, ի խորհրդական յաղօթս քո եւ յայլոց, որք ընդ մեզ միեղինաբար խաչակցեալ, յիշեսջի'ր զփրկութիւն քեզ ի Տեառնէ գտանել, ողջ լե'ր: