Գիրք պատմութեանց

ՎԱՍՆ ԳՆԱԼՈՅ ՀՈՒՍԷՅՆ ԱՂԱՅԻՆ Ի ՋՈՒԼԱՄԵՐԿ

Իսկ Հուսէյն աղայն եւ փաշայն՝ որք ի Պալթի տներն մտեալ էին եւ ղօղեալ, մնացին անդէն այնպիսի մինչեւ յերկուս ամիս, եւ թօփն ի վերին բերդէն հանապազ զներքին բերդն ի զքաղաքն ծեծէր եւ աւերէր։ Ապա Հուսէյն աղայն նկատեալ խորհրդով գիտաց զի, ոչ ուստեքէ գոյ նմա փրկութիւն, եթէ ոչ ի խնամոյն իւրոյ յԵզդիշէր մեծ պարոնէն. վասն որոյ յիւրոց հաւատարմաց զոմանս թարց բնաւին ումեք գիտելոյ առաքեաց առ Եզդիշէր ասելով. «Յայտ է քեզ, զի իշխանքն Վանայ եւ Սուլէյման բէկն իմ թշնամիքն են, արդ ոչ ուստեքէ գոյ ինձ հնար փրկութեան, եթէ ոչ ի քէն. վասն որոյ վաղվաղակի պարտիս հասանել ինձ յօգնութիւնե։ Իսկ մեծ իշխանն Եզդիշէր հրաման արար իւրոյ իշխանի ումեմն՝ որոյ անունն էր Միրաբէկ, առնուլ զզօրս եւ գնալ. եւ նա առեալ ընդ իւր զզօրս հազար եւ հինգ հարիւր, պատրաստութեամբ յոլով զինուց եւ մանաւանդ թֆանքով. որոց փութանակի հասին յերկիրն Վանայ եւ ի պատեհաւոր տեղիս եւ ի մերձակայս քաղաքին շրջէին, զի թերեւս զՀուսէյն աղայն ի ձեռս ածեալ, առեալ գնասցեն։

Իբրեւ զայս ետես փաշայն, թէ զօրքն Եզդիշերին եկին ի տանել զՀուսէյն աղայն, խորհեալ ի միտս իւր գիտաց, զի յետ գնալոյ նորա ինքն միայն մնայ. վասն որոյ փութացաւ ինքն եւ յառաջ քան զՀուսէյն աղայն ելեալ ի Վանայ քաղաքէն իւրովք պաշտօնէիւք, եւ գնաց՝ յո եւ կամեցաւ։

Բայց թօփն հանապազ ի վերին բերդէն ծեծէր զներքին քաղաքն եւ աւերէր, զի յառաջին շաբաթու աղուհացիցն սկիզբն թօփ ձգելոյ՝ եւ մինչեւ ի Հոգւոյ գալուստն ձգեցին, որոյ վասն ձանձրացան ամենայն քաղաքացիքն՝ իշխանք եւ սպայք եւ ռամիկք. խորհուրդ արարին մեծամեծքն եւ ղուլլար աղասիքն, թէ վասն առն միոյ ընդէ՞ր է այսքան չարչարանս կրել մեզ, կալցուք զՀուսէյն աղայն եւ տացուք ի ձեռս իւրոյ խնդրողացն. եւ ոմանք զայս խորհուրդ ծանուցին Հուսէյն աղային, եւ նա կամեցաւ զի, զգլխաւորս այնմ խորհրդեանն, որք էին ղուլլար աղասիքն հնարիւք իմն սպանանել. եւ այս խորհուրդ եւս յայտնեցաւ ղուլլար աղասոցն եւ այլ գլխաւորացն։ Վասն որոյ ընդ լուսանալ առաւօտին, ղուլլար աղասիքն եւ այլ գլխաւորքն իւրաքանչիւր ոք առեալ զդրօշն նշանաց իւրեանց եւ գնացին ի ներքին բերդի յայն դուռն, զոր Իսկալի դուռն ասեն, տնկեցին զդրօշն ի վերայ պարսպին եւ աղաղակեցին թէ ղուլն դարձաւ, ղուլն դարձաւ։ Իբրեւ զայն լուան սպայազօրքն, ամենեքեան առեալ զզէնս իւրեանց ընթացան ի ներքոյ դրօշին իւրեանց, եւ մնաց Հուսէյն աղայն ինքն միայն եւ որդիք եւ ծառայք իւր, որ եւ երկուցեալ Հուսէյն աղայն զի մի գուցէ ըմբռնեսցեն զինքն, յայնժամ ծառայքն Հուսէյն աղային պարանաւ կախեցին զնա ի ներքի բերդի պարիսպէն, որ իջեալ՝ գնացեալ խառնեցաւ ի զօրս Եզդիշէրին եւ զօրքն Եզդիշէրին առեալ զՀուսէյն աղայն գնացին ի Շադախ եւ անտի ի Ջուլամերկ առ Եզդիշէր. եւ այս եւս այսպէս։