Պելկրատու
քաղաքական
կեանքի
եւ
դէպքերու
շուրջ
Հ.
Միքայէլ
շատ
աւելի
մանրամասնութեանց
կ՚իջնէ:
Ըսենք
սակայն,
որ
եթէ
իր
նպատակն
է
-
ինչպէս
կը
տեսնենք
-
միշտ
տեղեակ
ընել
զԱբբահայրը
իր
միաբանութեան
այդ
ստանձնած
առաքելութեան
մասին,
շարժառիթ
մալ
ունի
անկեղծօրէն
ու
խղճամիտ
կերպով
անդրադարձնելու,
որ
սոյն
պարագաներուն
տակ
իր
յառաջացեալ
տարիքն
ու
տկարութիւնները
չեն
նպատակը
գործերու
յաջողութեան
եւ
յառաջացման:
Գերյարգեցելոյ
Աբբայ
հօրդ
մերոյ,
տեառն
տեառն
Մխիթարայ
Աստուածաբանութեան
վարդապետի
…
ահա
եւ
երկիւղն
տաճկին
հալէ
եւ
ցամաքեցուցանէ
զոսկերս
իմ,
զի
ի
շաբաթոջն
երկու
եւ
երեք
անգամ
վայնասուն
ելանէ
ի
գիշերի
թէ
եկն
տաճիկն:
Յաւագ
ուրբաթու
ի
մէջ
գիշերի,
յորում
ժամում
սկսանելոյ
էաք
զժամն,
տեսաք
արտաքոյ
պարսպին
ձայն
աղաղակի
եւ
լալոյ,
եւ
արձակմանց
հրացանից.
բազմաց
թուեցաւ
հաւաստերեւ :
Թէ
տաճիկք
իցեն
եկեալ.
երեւակերպեցէք,
թէ
զինչ
սիրտ
մնայ
կատարել
զպաշտօն
չարչարանաց
տեառն.
բայց
որ
ինչ
եւ
իցէ
զկնի
հանդարտմանն
կատարեցաք
արենախառն
սրտիւ.
եւ
յետ
ոմանց
ժամուց
նոյն
գունակ
աղաղակ
եւ
ձայն
հրացանից
յայլ
կողմանէ:
Եւ
յայս
աւուրս
սիրտս
ի
փորիս
տրորեալ
եղեւ,
ոչ
քուն
եւ
ոչ
հանդարտութիւն,
մինչեւ
լուսացաւ.
իմացաք
թէ
ռացք
աւազակք
եւ
ասպատակօղք
են
եկեալ,
ասպատակեալ,
եւ
կալեալ
զանձինս
տարեալք:
Զկնի
երկուց
աւուրց
ի
գիշերի
երկրորդու
զատկի,
նոյնպէս
յայլ
կողմանէ
վայնասուն
եղեալ,
մինչեւ
հաւատալ
վերակացուաց
քաղաքիս
թէ
տաճիկք
եկեալ
են,
վասն
այսորիկ
գաղտ
դրամբ
գիշերով
զհիւանդս
ի
հիւանդանոցէ
որ
է
արտաքոյ
պարսպին,
ի
ներքո
ածին:
Բայց
ի
ցերեկեան
եւ
այս
ստեցաւ:
Սակայն
պէսպէս
զրոյց
զմեզ
վշտացուցանեն,
մերթ
ընկղմեն
ի
ջուր
եւ
մերթ
մուծանեն
ի
հուր,
մեծ
սըրտաբեկութիւն
գոյ
աստ.
զինուորք
բաւական
ոչ
գոյ,
պատրաստութիւն
ոչ
գոյ,
կերակուր
ոչ
գոյ,
ասեն
գալոց
է:
Երբ
զրոյց
լինի
ընդ
ոմանց
ովիցիալից,
կամ
ընդ
այլոց
լէմսէից,
ասեն,
թուրքն
ոչ
է
կարօղ
ոչ
է
գալ
ի
ներքոյ
այսր,
որպէս
ասէին
վասն
փալամիտին
Նափօլոյ.
Մօթօն
համեմատութեամբ
առ
սա
զաւելի
պատրաստութիւն
եւ
զզօրս
ունէր
քան
զսա:
Պատրաստութիւն
սոցա
ի
բոլոր
ձմեռանս
մինչեւ
ցայժմ
զփալիֆիքատ
անկել,
եւ
զուռս
հիւսել,
եւ
ի
բոլոր
շրջապատն
պարսպին
վեց
եւ
եօթն
տեղ
զչորս,
զերեք,
եւ
զերկու
հրացանս
տեղաւորել:
Եւ
այնքան
լայնատարած
է
շրջանակ
պարսպին,
թէ
իցեն
ԺՌ
(10,
000)
զօրք
մէկ
մէկ
կալով
ապա
լցուցանեն,
եւ
այժմ
երրորդ
մաս
ասացելոյս
հազիւ
գտանի
զօրք:
Ճարտարապետն
շինուածոյն
պարսպի
քաղաքիս
այսորիկ
լեալ
է
ճէնրալն
այն,
որոյ
զգլուխն
հատին
աստ,
որ
զնիչն
տուեալ
էր,
ի
մօտակայ
օրերս
եկն
ճէնրալ
մի,
որ
վասն
Դիմիշվարու
կարգեցեալ
էր ,
քանի
մի
օր
ի
տան
պարոն
Ովանիսին
օթեւանս
կալաւ,
եւ
գնաց
ի
Դմշվար:
Նա
ասացեալ
է
թէ
ես
գտանեցեալ
էի
աստ,
վասն
նոյն
ճէնրալին,
զայլ
դատաստան
առնել
տայի,
այսինքն
ի
40
կտորս
բաժանել
զնա ,
որ
այսպիսի
լայնատարած
պարիստ
շրջապատել
է,
եւ
այն
եւս
անկատար:
Միայն
փալիֆիքատ
գոյ,
եւ
ի
ներքո
կոյս
այսքան
դատարկ
ընդարձակ
տեղի
թողեալ,
որ
սորա
բազումք
զօրք
պիտոյք
են.
եթէ
ի
յայս
կացութեան
մնալով,
եթէ
30
Ռ.
տաճիկք
գան,
երեք
օր
որ
տեւէ
այս
քաղաքս…:
Նաեւ
տաճիկքն
ի
մօտակայ
տեղիս
փալասանք
տան,
ահա
այն
բերթային,
որ
Ուժիցայ
կոչի,
զոր
սոքա
ի
հերու
առեալ,
են,
ի
սահմանս
Պօսնայու,
զոր
անառիկ
հռչակէին,
ի
մէջ
որոյ
300
զորք
սոցա
կային,
զկնի
23եւից
աւուրց
ետուն
տաճիկն
եւ
եկին
աստ,
եւ
ԺԲ
զինուորք
ի
սոցանէ
թուրքացեալ
մնացեալ
են
անդ,
որք
էին
ի
գնդէ
ճէնրալի
քաղաքիս
այսորիկ :
Ճէնրալն
քաղաքիս
որ
վաղուց
աստ
է,
ծեր
եւ
չոր
տրտմական
անձ
մի
է…
1738
ապրիլի
12
9երորդ
գիր
ի
սոյն
թուիս
ի
Պէլրղատու
Պատրաստական
ծառայ
ամենայնի
Հայր
Միքայէլ
Վ.
Սեբաստացի
Մինչ
գրեցի
զգիր
մի
եւ
ի
պատրաստի
էի
տալ
զայն
ի
փաստն,
լուայ
զայլ
իմն
վայնասուն.
ասեն
ԿՌ
տաճիկ
անցեալ
զգեան
ի
հողն
Ուլահու,
կամի
ի
վեր
անցանիլ,
զի
արգելեցէ
զօգնութիւնն
թէ
կերակրոյ
եւ
թէ
մանկանց
ի
վայր
եղելոցն
50,
000
եւս
այսր
քան
զբարաքին,
քստմնեալ
են
աստ
բնաւքն,
ուր
ոչ
գոյ
մարդ
եւ
կերակուր…
այսր
եւ
վաղիւ
5
եւ
6
տուն
հայոց
չուեն
աստի
գնալ
ի
պատիժ… :
