Գիրք պատմութեանց

ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՊԱՏՃԱՌ ԱՒԵՐՄԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻՆ ՎՐԱՑ ԵՒ ՄԱՀՈՒԱՆ ԼԱՒԱՍԱՓ ԹԱԳԱՒՈՐԻՆ ՆՈՑԱ, ՈՐ ԵՂԵՒ ՁԵՌԱՄԲ ԱՌԱՋԻՆ ՇԱՀԱԲԱՍԻՆ

Յորժամ դարձաւ Գօրգի թագաւորն Վրաց յԵրեւանայ՝ եւ գնացեալ եհաս ի Թիֆլիս՝ ո՛չ ապրեցաւ. այլ փութով մեռաւ, քանզի դեղեալ էր զնա Շահաբասն, որպէս ի վեր անդր պատմեցաք։

Եւ իշխանքն Վրաց կարգեցին ի տեղի Գօրգի թագաւորին զնորին որդին՝ թագաւոր, որում անունն էր Լաւասափ, ի տիս տղայութեան։ Եւ եղեւ զի հրամանաւ Լաւասափ թագաւորիս կարգեցաւ այր ոմն ի վերայ քաղաքին Թիֆլիսու ի գործ մովրովութեան, որում այժմ տարուղայ ասեն. եւ էր մովրով կարգեալ այրս այր հանճարեղ բանիւ եւ կորովի խորհրդով, եւ խելամուտ ի գործս իւր, այլ եւ հսկայաձեւ, եւ ուժընդակ, քաջ պատերազմող եւ անպարտելի ախոյեան. որ ի կողմն՝ յոր եւ միաբանէր՝ զմիւս ներհակ կողմն յաղթէր. եւ զընդդիմակայ զօրսն իբրեւ զբանջար կոտորեալ ընդ երեսս դաշտաց թափէր, որոյ քաջութիւնն յառաջիկայդ ի բազում տեղիս լինի յիշեալ, յորոց զհաւաստիս իմանաս։ Այլ այրս այս մովրով՝ ո՛չ էր ինքն ազնիորդի, եւ կամ իշխանազուն՝ եւ յերեւելի յազգէ՝ այլ ի հասարակ եւ ի խոնարհ ազգէ՝ զոր ազգն Վրաց գլեխի ասեն։ Կայր եւ քոյր մի այս մովրովիս՝ նորահաս կոյս՝ չքնաղ եւ գեղեցիկ, բարետեսիլ եւ բարեյօդ դիրք մարմնոյն եւ հասակին։

Իսկ թագաւորն Լաւասափ զարգացեալ եհաս ի չափ հասակի հնգետասան եւ վեշտասան ամաց աւելի կամ պակաս, յորում ժամանակի շարժումն ցանկական մասին զօրանայ ի մարդն՝ եւ ընդ իւրով իշխանութեամբ գրաւեալ յածեցուցանէ։ Ի սոյն ժամանակի թագաւորն Լաւասափ հաճեալ ի քոյրն մովրովիս՝ մոլեգին շաղաշարութեամբ սիրէր զնա՝ եւ խաղայր ընդ նմա ի ծածուկ. բայց ոչ էին զուգաւորեալք. այլ էին կոյսք երկոքեանն՝ Լաւասափն եւ աղջիկն։ Եւ գործս այս թէպէտ ի ժամանակս ինչ մնաց ի ծածուկ՝ այլ յետոյ յայտնեցաւ. ըստ հրամանաց Տեառն, թէ ոչինչ է ի ծածուկ որ ոչ յայտնեսցի [Մատթ. Ժ 26]. որ եւ յետոյ եհաս յականջս մովրովին լուրս այս։ Այլ եւ ոմանք՝ որք էին նախանձաւորք եւ ոխակալք ընդ մովրովին, որդիք չարեաց եւ յուզողք խռովութեանց. յիշեցին զայն առաջի մովրովին, եւ երեսծեծանք արարին նմա, եւ մովրովն յայսմ պատճառէ վշտացեալ ոգւով չափ եւ թախծեալ սրտիւ, զմահ անձին խնդրէր եւ ոչ գտանէր։ Եւ զկնի բազմաժամանակեայ տրտնջանաց, որ ի ծածուկ. տրտնջէր մովրովն, ապա յայտնի եւ համարձակ ընդ ամենեսեան խօսէր, եւ ասէր, թէ ես սպանելոց եմ զԼաւասափ, քանզի ո՛չ կարեմ տանել զայսպիսի նախատինս՝ որ ընդ երեսս իմ ասեն. զի ամօթալի առակ եղէ ի մէջ աշխարհի։ Իսկ իշխանք եւ մտերիմք թագաւորին Լաւասափու իբրեւ լսէին զբանս մովրովին, երկուցեալ խուսափէին ի նմանէ. քանզի գիտէին, թէ կարող է առնել գործով, զոր եւ բանիւ ասէ։ Վասն որոյ ի դիպող եւ ի պատշաճաւոր ժամու աղաչէին զԼաւասափ ողոքանօք եւ մաղթանօք՝ ի բաց կալ յայնպիսի գործոյ, որ ոչ իսկ բնաւ վայել է թագաւորական անուան։ Նա եւ բանք սպառնալեացն մովրովին մի՛ գուցէ թէ գործովք արդիւնասցին։ Եւ ի բազում թախանձանաց իւրոցն բարեկամաց, Լաւասափ ասաց. «Ոչ կարեմ ի բաց կալ ի կուսէն յայնմանէ, քանզի ոգւով չափ սիրեալ եմ ես զնա. բայց որովհետեւ այդպէս ասէք. ահա որպէս եւ գիտակ իսկ էք, զի ոչ ես կին արարեալ եմ՝ եւ ոչ կոյսն այն այր, արդ՝ խօսեցարուք զնա օրինաւոր կարգօք ինձ ի կնութիւն. եւ դիք զնշան զի արասցուք հարսանիս. եւ բարձցի տրտունջն ի ձէնջե։ Եւ ի բանս յայս Լաւասափին հաճեցան իշխանքն ամենեքեան. նա եւ մովրովն իսկ. եւ ուրախացեալ փառս մատուցանէին Աստուծոյ՝ զի բարձաւ խռովութիւնն ի միջոյ. եւ այսու բանիւ եդին զնշան աղջկանն այնմիկ վասն կնութեան Լաւասափու։ Իսկ եղբայր աղջկանն մովրով՝ յոյժ ուրախացեալ ընդ գործն այն՝ եւ գոհանայր զԼաւասափէն. ասէր զինքն ծառայ եւ պաշտօնեայ նմա, եւ թէ զանձն իմ եւ զկեանս եդեալ եմ ի ճանապարհս եւ ի հրամանս նորա. որովհետեւ ո՛չ արհամարհեաց զանտոհմութիւնս իմ, զի ինձ որդի գլեխի ասէին. այլ այնչափ հաճեցաւ յիս՝ մինչ որ զքոյրն իմ էառ ի կնութիւն եւ ի թագուհութիւն ինքեան։

Իսկ բիրտ եւ հպարտ եւ ինքնահաճ ազգն Վրաց՝ որ զտոհմաթիւս եւ զնախնի հարց սեռս քննեն՝ եւ խուզեալ որոնեն. ոչ հաճեցան ընդ այս բան։ Քանզի կանայք իշխանացն՝ եւ ազնիորդւոցն՝ եւ թաւատացն, որք էին մեծազգիք եւ դստերք իշխանաց յառաջն եւ արդեանս ամանակի կին եւ մարք իշխանաց։ Ընդ սոցին եւ արք ոմանք եւս, ո՛չ բնաւ հաճեցան՝ եւ ոչ եղեն կամակից այսմ գործոյ. քանզի երեւելի կանայքն ասէին արանց եւ որդւոց իւրեանց. «Զիա՞րդ մարթի մեզ՝ որ եմք դստերք այս անուն ազնիորդեաց, եւ կանայք եւ մարք այս անուն իշխանաց՝ գնալ յերկրպագութիւն եւ յողջոյն աղջկան միոյ՝ որ դուստր է գլեխի առն միոյ շինականի։ Արդ՝ եթէ հաւանեցուցանէք զթագաւորն դառնալ յայդմ խորհրդենէ՝ եւ առնուլ իւր զկին ի դստերաց թագաւորաց՝ բարւոք է. ապա թէ ո՛չ այսպէս՝ մեք եւս ոչ կամիմք գնալ յողջոյն եւ յերկրպագութիւն գլեխի աղջկան միոյ. զի ծանր է մեզ գործդ այդ, եւ եթէ կամիք արձակեցէք զմեզ ի կնութենէ ձերմէ, եւ այլ կին ստացէքե։ Եւ եղեւ այս շփոթ եւ աղմուկ եւ խռովութիւն մեծ եւ անփարատելի ի մէջ ազգին Վրաց զբազում աւուրս։ Եւ որքան հնարէին կողմն հաւանողացն ո՛չ կարէին ի հաւան ածել զանհաւան կողմն. վասն որոյ յանհնարս անկեալ խաղաղասէրքն անկանէին յոտս Լաւասափին, եւ աղաչէին, զի թերեւս խաղաղութեամբ արասցէ ելս իրացն։ Իսկ թագաւորն եւս անճար մնացեալ առ այսմ, ասաց նոցա. «Դուք գիտէքե, եւ իշխանքն առաքեցին յերկիրն Դադիանու եւ զդուստրն Դադիանու թագաւորին նշանեցին վասն կնութեան Լաւասափին։ Եւ այսու պատճառաւ ի բաց եկաց Լաւասափ ի մովրովի քուերէն։

Եւ մովրովս այս՝ որ յառաջնում նուագին զմի ունէր բնակեցուցեալ յինքեան ի զօրացն չար այսու. եւ արդ՝ այսն այն առաջին, զեօթն այլ այսս չարագոյնս քան զինքն առեալ ընդ ինքեան, եկեալ բնակեցաւ ի մովրովս յայս [տե՛ս Մատթ. ԺԲ 45]. եւ եղեւ սորայս վերջինն չար քան զառաջինն։ Վասն զի փռնգայր իբրեւ զպատերազմասէր երիվար, եւ գոչէր իբրեւ զառիւծ. եւ շնչէր իբրեւ զհրաշունչ վիշապ ի վերայ Լաւասափու եւ խնդրէր սպանանել զնա յաղագս երկուց պատճառացս։ Առաջինն՝ վասն նախկին խայտառականաց քեռն իւրոյ, եւ երկրորդ՝ վասն վերջին անարգանացն նմին. եւ խնդրէր, թէ զիարդ ի դէպ ինչ գտցէ, զի հարեալ սպանցէ զԼաւասափն։

Իսկ իշխանքն մտերիմք՝ եւ ցաւակիցք բարեկամքն զգուշանային, եւ պահէին զԼաւասափն. եւ զգուշացուցանէին զնա՝ զի պահեսցէ զինքն ի մովրովէն։ Այլ եւ խրատէին զնա զի սպանցէ զմովրով։ Եւ իբրեւ հաստատեցին իշխանքն եւ Լաւասափն ի մէջ իւրեանց զխորհուրդ սպանման մովրովին, այսու դիտաւորութեամբ, յաւուր միում ի գինարբու խրախութեան արբուցին բազում գինի մովրովին՝ զի գուցէ փոքր ինչ լուծցի ի զօրութենէ, որպէս զի դիւրաւ սպանցեն զնա։ Իբրեւ եհաս ժամն՝ ել թագաւորն արտաքս, եւ յիշխանացն, ով ոք գիտակք էին, նոքա եւս ելին մի մի արտաքս. եւ կոչեցին առ Լաւասափ զոմն դահիճ, որ հրամայէր նմա Լաւասափ գնալ ի ներքս եւ սպանանել զմովրով։ Եւ ի ժամուն մինչ նա ընդ դահիճն զայն խօսէր. լուաւ զայն բանն ոմն ի ծառայիցն մովրովին, որ էր յառաջընթաց փայեկ նորին, զոր ասեն շաթր. եւ իբրեւ զթռչուն թռուցեալ ի ներքս ի տուն անդր, ուր էր մովրով՝ եւ ասաց նմա. «Ահաւասիկ գան առ ի սպանանել զքեզ, քանզի այսպէս հրամայեցաւ վասն քո ի թագաւորէնե։ Իսկ մովրով՝ իբրեւ լուաւ, ի սաստիկ երկիւղէն այնպէս եթող զնա գինին որպէս թէ ո՛չ իցէ բնաւ արբեալ գինի։ Եւ էր յայնմ ժամու գօտելոյծ եւ գլուխ ի բաց նստեալ. եւ ի տագնապէն այնպէս բոկոտամբ՝ եւ գօտելոյծ՝ եւ գլուխ ի բաց՝ ի վեր ոստեալ ի տեղւոյն ընթացաւ յախոռ երիվարաց թագաւորին. ուր արքունի երիվարքն կապեալ կային՝ քանզի մերձ էր։ Եւ զի ինքն մովրով փորձիւ գիտէր թէ յերիվարացն, որ ոք է փութագնաց եւ սրընթաց՝ էարկ դանդանավանդ ի բերան երիվարին. եւ ի ներքս ի յախոռի անդ հեծաւ ի վերայ երիվարին ջլով միայն առանց թամքի, վասն երկիւղի մահուան՝ զի մի՛ ըմբռնեալ սպանցի, եւ այնպէս հեծեալ յերիվարն ել արտաքս ի յախոռէն, թոյլ տուեալ զերեսանակ երիվարին եւ մտրակեաց զնա՝ զի առեալ զինքն փախիցէ։ Իսկ օդապարիկ երիվարն այն, իբրեւ զերկնագնայ թռչուն առեալ զնա ընթացմամբ գնայր ո՛չ իբրեւ ի վերայ երկրի, այլ իբր ընդ երեսօք օդոյ։ Եւ թէպէտ բազումք ի զօրաց Լաւասափին ելին յերիվար եւ ընթացեալ զհետ, ո՛չ ոք ի նոցանէ կարաց հասանել՝ բաց յերկուց ոմանց։ Իսկ մովրով խօսեցաւ ընդ նոսա կալ՝ եւ զտեղի ունել պահ մի. իբրեւ կացին եկօղքն, սկսաւ խօսել ընդ նոսա մովրով բանս մաղթանաց, որպէս զի մի՛ ըմբռնեսցեն զինքն՝ այլ թոյլ տացեն նմա գնալ. եւ այնքան խօսեցաւ մինչեւ էարկ զգութ եւ զողորմ ի սիրտս նոցա՝ որք ո՛չ ըմբռնեցին՝ այլ թոյլ ետուն։ Եւ նա անցեալ գնաց ի քաղաքն Թիֆլիս. ի գիշերին եմուտ եւ ի նմին գիշերին ել. էառ ընդ իւր զայր ոմն թարգման, զի ինքն ո՛չ գիտէր զայլազգեաց լեզուն։ Գնաց ի գաւառն Ախստեւու առ Սուլթանն Ղազախաց՝ որ նստէր ի նմին գաւառի, եւ ծանոյց նմա զամենայն անցուածս իւր՝ եւ խնդրեաց ի նոցունց առաքել զինքն առ Շահաբասն։ Եւ նոքա լցան անպատում ուրախութեամբ՝ պատրաստեցին յինքեանց արս յոլովս. եւ առեալ զնա հասուցին առ շահն՝ որ էր յայնժամ ի Ղըզլաղաճ անուանեալ տեղին՝ որ է յերկիրն Շամախու։

Եւ Ղազախ զօրականքն՝ որք տարան զմովրով՝ յանդիման կացուցին Շահաբասին. եւ շահն խօսէր ընդ մովրովին՝ եւ հարցանէր զովն եւ զուստին եւ զվասն էրն՝ եւ մովրով ամենայն հարցուածոց առնէր զպատասխանի կարգաւոր խօսիւք։ Եւ ասէր. «Եթէ ընդ հովանեաւ տէրութեան քո ընկալեալ ընդունիցիս զիս, ես բազում գործոց եւ իրաց պիտոյանամ ի ծառայութիւն քոե։ Եւ կացեալ ժամանակս ինչ անդէն շահն իւրով բանակաւն. եւ ապա չուեալ անտի դէպ ի Սպահան. տարաւ ընդ իւր եւ զմովրովն. եւ օր աւուր յառաջ խաղալով հանդարտութեամբ գնացին, մինչեւ հասին ի Սպահան։ Եւ յամենայն դիպօղ ժամու շահն խօսէր ընդ մովրովին եւ տեղեկանայր ի նմանէ զորպիսութիւն աշխարհին՝ եւ ազգին Վրաց, զամրութիւն երկրին, եւ զիմաստութիւն թագաւորացն, եւ իշխանացն, զբազմութիւն ազգին, եւ զքաջութիւն զօրացն. եւ այլ զոր ինչ կամէր։ Եւ կացին անդէն ի Սպահան. էանց այն ամն՝ եւ մտին յամն երկրորդ. ասէ շահն առ մովրով. «Ահա անցին աւուրք յոլովք, արդ՝ որո՞վ կերպիւ յօդեսցուք զպատճառս՝ որպէս զի այնու պատճառաւ զօրաժողով լեալ գնասցուք ի վերայ ազգին Վրացե։

Իսկ մովրով յամենայնի կամէր զայն քէնն առնուլ ի Լաւասափէն, որ վասն վատանունութեան եւ անարգանաց քուերն էր. որոյ սակս եւ եկեալն իսկ էր՝ ըստ նմին ճանապարհի եւ կերպի խօսեցաւ՝ եւ տուն ետ Շահաբասին՝ եւ ասաց. «Է Լաւասափին քոյր մի թագաւորազն, նորահաս կոյս չքնաղագեղ եւ գեղեցկատեսիլ, եւ ամենայն որպիսութեամբ վայելուչ, որ վայել է ոչ ումեք՝ բայց միայն տեառն իմում արքայի. արդ՝ խնդրեա զնա քեզ ի կնութիւն եւ յետ գալոյ կուսին զմայրն եւս խնդրեսցես պատճառաւ կուսին. եւ յորժամ եկեսցէ մայրն՝ զմայրն եւս արգելցես աստ պատճառաւ կուսին. եւ նոքօք դիւրին է որսալ զԼաւասափ ի կորուստ։ Արդ՝ եթէ այս խորհուրդ այսպէս առցէ զկատարումն՝ բարւոք է. զի դիւրին է եւ հեշտ. եւ եթէ ո՛չ լուիցեն, եւ ոչ տացեն զաղջիկն քեզ, յայնժամ չտալն նոցա եղիցի քեզ պատճառ գնալոյ ի վերայ նոցաե։

Իսկ անվթար կամարարն սատանայի՝ երկրորդ Սաբիւռոսս այս Շահաբաս՝ յետ ընդունելոյ զայսպիսի խրատս ի մովրովէն, գրեաց առ Լաւասափ եւ առ մայր նորա վասն քեռ Լաւասափին թուղթ սիրոյ եւ ողջունի. որ ի վերոյ ունէր բանս իբրեւ զկենաց. բայց ի ներքոյ լրիւ հրաւէր մահու։ Եւ գոյացութիւն բանի թղթոյն էր ըստ այսմ օրինակի։

«Կամիք ճշմարտութեամբ՝ զի հաստատուն եւ անդրդուելի լիցի թագաւորութիւնն մերս եւ ձերդ. եւ սէր եւ միաբանութիւն երկուցս ազանց Պարսից եւ Վրաց. եւ մեք զամենայն իշխանաց եւ աշխարհաց կողմանցդ այդոցիկ զվերակացութիւն յանձնեսցուք ի ձեզ. զի դուք հոգայցէք՝ եւ վարիցէք զթագաւորական իշխանութիւն հիւսիսական կողմանցդ՝ եւ մեք զայլ եւս կողմանս հոգասցուք։ Եւ սմին այսմիկ միաբանութեան նշան եւ պատճառ լիցի այս. զի զօրիորդ դուստրդ ձեր բերիցէք առ մեզ։ Նախ զի լիցի կատարումն գործոյս այս նշան եւ շաղկապ միութեան երկուց ազանցս. երկրորդ՝ դշխոյ եւ թագուհի ամենայն ազգին արեացե։ Արդ ըստ այսմ օրինակի գրեալ զթուղթն առաքեաց յաշխարհն Վրաց ի քաղաքն Տփխիս առ Լաւասափ՝ եւ առ մայրն նորա։

Իբրեւ ընթերցան զգիրն, ծանեան զի թելադրութեամբ եւ թշնամութեամբ մովրովին դաւաճանութիւն էր ամենայն բան թղթոյն։ Ոչ զինքեանց գնալն եւ ո՛չ զաղջկան տալն կամեցան. քանզի ասաց մայրն Լաւասափին. «Ի ժամանակին՝ յորում էիր յԵրեւան քաղաքի ի պատերազմի, կոչեցեր զմեզ առ քեզ բարեկամութեան պատճառաւ. եւ մեք անկեղծ սրտիւ իբրեւ ի ճշմարիտ բարեկամ եւ ի թագաւոր եկաք առ քեզ. եւ դու զգործ թշնամւոյ գործեցեր ընդ մեզ. քանզի դեղով զայրն իմ սպաներ՝ եւ զիս խայտառակեցեր. արդ՝ մեք, որ զայսպիսի գործս տեսաք ի քէն. զիա՞րդ վստահեսցուք միւսանգամ գալ առ քեզ։ Արդ՝ եթէ ստուգիւ զհաստատութիւն եւ զհանգիստն մեր կամիս, որպէս ասացեր, մի նեղեր զմեզ՝ եւ մի խռովեցուցեալ վրդովեր զխաղաղութիւնն մեր այլ թող զմեզ կալ ի հանդարտութեան, զի այս փոքր իշխանութիւնս մեր բաւական է մեզ ի պէտս կարեաց մերոց. ողջ լերե։ Եւ պատասխանիս այս եկեալ առ Շահաբասն մինչ էր ի Սպահան, յորում ինքն եւ մովրովն խորհէին եւ խոկային զօր հանապազ զաւեր աշխարհին Վրաց՝ եւ զանկումն թագաւորութեան նոցա։ Եւ զպատգամս՝ զոր նախ գրեաց առ նոսա շահն, երիցս եւ երկիցս կրկնեաց. եւ առաքեաց առ Լաւասափ եւ առ մայրն նորա. զի թերեւս կամ զԼաւասափ կամ զմայրն եւ կամ զքոյրն ածցէ յիւր ձեռն՝ եւ ո՛չ կարաց։

Յետ երիցս անգամ գնալոյ եւ գալոյ պատգամացն՝ իբրեւ ո՛չ եկին, այնուհետեւ զերեսս իւր դարձուցեալ շահն դէպ յաշխարհն Վրաց. ժողովեալ զզօրս իւր չու արարեալ ի Սպահանայ ընդ իւր ունելով զխրատատուն չարեաց եւ զաշխարհաւերն զմովրով. եւ ելեալ ի Սպահանայ կամկար եւ հանդարտ գնացիւք հասին մինչեւ յերկիրն Ղարաբաղու ի քաղաքն Գանջայ. եւ անդէն զտեղի առեալ կացին զամառն։ Եւ ասէր շահն ընդ մովրովին. «Արդ՝ անցին ի վերայ ժամանակք բազումք, ե՞րբ լինիցի զի տարցես զմեզ ի Վրացտունե։ Պատասխանեալ ասէր մովրովն. «Տակաւին համբերեա՛ զի արդ եւս ոչ է ժամանակ, եւ յորժամ եկեսցէ ժամանակն, ես ինքնին յուշ առնեմ քեզ գնալ անդե։ Եւ զայս վասն այն ասէր մովրովն թէ ոչ է ժամանակ՝ զի ամառն անցցէ եւ ձմեռն եկեալ ի վերայ հասցէ՝ եւ ծառք մայրեացն տերեւաթափք լիցին, զի դիւրին լիցի զօրացն Պարսից ձիով խաղալ մտանել յաշխարհն Վրաց։ Այլ եւ ազգն Վրաց՝ որք փախուցեալք եւ ամրացեալք եւ գաղթեալք իցեն յամուր վայրս եւ ի փապարս եւ ի դժուարին տեղիս աշխարհին, ի խստութենէ ցրտոյ եւ ձեան ձմերային ժամանակին, եւ ի նեղութենէ սովու եւ այլ կարեաց, ո՛չ կարասցեն տեւել ցրտոյն եւ կալ յամրոցսն, այլ դարձցին ի բնակութիւնս իւրեանց ի ձիախաղաց տեղիսն, որպէս զի դիւրին լիցի զօրացն Պարսից յափշտակողաց եւ աւարչաց խաղալ ձիովք եւ առնուլ յաւարի զնոսա։ Որ եւ առ յապայն կատարումն գործոյն ըստ օրինակի նախագոյն խորհրդեան նորա կատարեցաւ։

Իսկ ազգն Վրաց իբրեւ լուան զգալն շահին ի վերայ իւրեանց, սկսան մտախոհ լինիլ վասն ելից իրացն, եւ խորհեցան զմիաբանութիւն առնել ընդ իրեարս երկոքին թագաւորքն. Լաւասափ՝ որ էր տէր Թիֆլիսու եւ Քառթլայ, եւ Թամրազ, որ էր տէր Կախէթու եւ Գրիմայ, որպէս զի իրերաց օգնականութեամբ կարասցեն դիմակայիլ Պարսից։ Եւ ի պատճառս այս՝ առաքեցին Լաւասափ եւ իւրքն ի Կախէթ՝ եւ կոչեցին զԹամրազ ի Թիֆլիս վասն միաբանութեան։ Իսկ Թամրազ՝ զի զվնաս բաժանման եւ զերկատութեան բազում անգամ կրեալ էր. նա եւ զվիշտ եւ զթշնամութիւն ազգին Պարսից՝ որ յոլով անգամ արարեալ էին նմա, գիտէր. հոգւով չափ յօժար էր ի միաբանութիւն։ Վասն որոյ յարուցեալ եկն ի Թիֆլիս. որոյ գալն եղեւ ուրախութիւն անպատմելի Լաւասափին եւ իւրոցն։ Որ եւ արարին ուխտ եւ դաշինս լինել միաբան եւ միախորհուրդ. եւ զանձինս դնել ի վերայ իրերաց՝ եւ մեռանիլ վասն անուանն Քրիստոսի։

Յաւուրս յայսոսիկ, որ եկն Թամրազ ի Տփխիս, լրտեսքն շահին զոր ինչ լուան եւ տեսին, գնացեալ տարան զհամբաւն Շահաբասին։ Եւ կամայօժար կամարարն անկելոյ արուսեկին Շահաբաս առեալ նիւթ ի նմանէ, նորագիւտ հնարս կործանման եւ երկպառակութեան առնէ թագաւորութեանն քրիստոնէից։ Քանզի մինչ էր ի Գանջայ քաղաք զետեղեալ իւրովն բանակաւ, սկսաւ աստի եւս առաքել թուղթս պատրանաց եւ խաբէութեան, որպէս յառաջագոյն ի Սպահանայ. սոյնպէս եւ այժմ աստի. որ ի վերոյ ունէր ողջոյն, սէր եւ խաղաղութիւն, եւ ի ներքոյ՝ պատրանս եւ խաբէութիւն եւ նենգութիւն. գոնեա՛ զի յերիցն զմինն արկցէ ի ցանցս իւր. կամ զԼաւասափ, կամ զմայրն, եւ կամ զքոյրն, եւ ո՛չ կարաց։

Եւ նորագիւտ հնարն այս էր. զի զթուղթն պատգամաց՝ զոր յայտնի առաքէր, ընդ նմին ծածկաբար միւս այլ թուղթ ծածկեալ խորհրդոց եւ նենգութեանց գրէր առ Լաւասափ եւ առ Թամրազ ծածուկ ի միմեանց։ Եւ առ Լաւասափ գրէր թէ. «մի հաւատար դու Թամրազիդ՝ եւ մի միաբանիր ընդ նմա՝ զի դա թշնամի քո է՝ եւ կամի բարեկամութեամբ դաւել եւ սպանանել զքեզ՝ եւ տիրել աշխարհին քում, որպէս ինձ ծանուցեալ է զայս խորհուրդ. արդ մինչդեռ չես սպանեալ՝ փութացեալ դու սպան զնա եւ դու տիրեսցես երկրին քում եւ նորա. նա եւ ես քեզ օգնական եմ. եթէ զօրք պիտոյանան քեզ՝ եւ թէ գանձ. զի ինձ գոյ յօժարութիւն, զի դու տիրեսցես երկրի նորաե։ Սոյնպէս եւ ըստ այսմ օրինակի գրէր եւ առ Թամրազն ծածուկ ի Լաւասափէն. «Դու սպան զԼաւասափ՝ եւ դու տիրեսցես երկու աշխարհինե։ Երեք անգամ առաքեաց առ նոսա զայս թղթերն զյայտնին եւ զգաղտնին ի միասին. եւ Լաւասափ եւ մայրն իւր ո՛չ ինքեանք գնացին, եւ ո՛չ զաղջիկն առաքեցին։

Իսկ զծածուկ թուղթսն՝ որ վասն միմեանց ընկալեալք էին Թամրազ եւ Լաւասափ՝ պահեալ ունէին առ ինքեանս. եւ տակաւին մտավարժ լինէին իմանալ զճշմարիտն եւ զսուտն։ Եւ ի խնամոցն Աստուծոյ երկոքեան թագաւորքն յայտնեցին զխորհուրդս զայս միմեանց, նա եւ ցուցին զթուղթսն՝ զոր առաքեալ էր նոցա շահն։ Եւ ի տեսանելն իմացան՝ եւ ծանեան ստուգիւ զթշնամութիւն շահին՝ որ առ ինքեանս։ Եւ փոխանակ թշնամութեանն սէր անխզելի եւ բարեկամութիւն անքակտելի հաստատեցին ի միջի իւրեանց։ Վասն զի Լաւասափ զքոյրն իւր՝ զոր խնդրէր շահն՝ ետ ի կնութիւն։ Թամրազին. զի նախկին կինն Թամրազին մեռեալ էր։ Եւ արարին անդէն հարսանիս Թամրազին եւ քեռ Լաւասափին՝ որում անունն էր Փարի։ Յետ հարսանեացն՝ Թամրազ եւ Լաւասափ գնացին ի Մցխիթայ՝ որ է աթոռ եւ պատրիարգարան իւրեանց, եւ կրկնակի երդուան, միաբան եւ միախորհուրդ լինել եւ պատերազմել ընդ Պարսից։ Եւ ի լինելն այսմ ամենայնի, թղթաբերքն Պարսից՝ որք յայտնի եկեալ էին, եւ լրտեսքն, որ ի ծածուկ, գնացեալ պատմեցին շահին. եւ նա ի խոր խոցեալ լինէր ի սիրտ եւ յոգի։ Զի ինքն քանիցս անգամ խնդրեաց զաղջիկն, եւ այսքան զօրօք վասն նորա եկն. ինքեան ո՛չ ետուն, այլ ետուն Թամրազին։

Կոչեաց շահն զմովրովն եւ ասէ ցնա՝ «Այս ամենայն զօրօքս ածեալ բերեր զմեզ մինչեւ ցայս վայր. եւ զաղջիկն, զորմէ ասէիր, ահա տեսեր զի ո՛չ ետուն ինձ այլ թշնամւոյ իմոյ, որ եւ ծառայից իմոց հազիւ թէ հաւասարի։ Արդ՝ ծաղր եւ այպն կատականաց արարեր զիս ամենայն աշխարհի. եւ եթէ ո՛չ տարեալ մուծցես զիս յաշխարհն Վրաց, եւ ի ձեռս իմ գրաւեսցես զերկիր նոցա. գիտեա դու յանձն քո՝ զի չես մնալոց կենդանի. այլ յօդ յօդ բաժանելոց է մարմին քո ամենայնե։ Եւ մովրով ետ պատասխանի՝ «Եթէ ո՛չ տարայց զքեզ յերկիրն յայն՝ այդպէս առնես. եւ թէ տարայց՝ զի՞նչ առնեսե։ Ասէ ցնա շահն. «Ամենայն խորհրդական եւ նախկին նախարարաց իմոց բուն իսկ գլուխ՝ եւ նախապատիւ՝ եւ գերագոյն քան զամենեսեան դու ես լինելոցե։ Եւ խրատովն մովրովի համբերեցին մինչեւ ի Դեկտեմբերի ամիսն, մինչ ի յաւագ տօներն. որ եկեալ եհաս ձմեռնային ժամանակն՝ եւ ցուրտն սաստկացաւ. եւ եկեալ ձիւնն կալաւ զգլուխս լերանցն եւ զճանապարհս փախստեանն։ Եւ ի յամրոց մտեալ արքն՝ նեղեալք ի ցրտոյ իջին ի շէնս եւ ի գեղորայս. եւ տերեւք ծառոցն թափեցան, որ ամենայն տեղի աչաց ակներեւ տեսանելի եղեւ։ Ապա ասաց մովրովն ցշահն. «Արդ՝ ահա այժմ գնասցուք յաշխարհն Վրաց՝ զի այժմ է ժամանակնե. եւ չուեալ ի Գանձակ քաղաքէն եկին ի սահմանս Կախէթու՝ որ է երկիր Թամրազին։

Եւ ճանապարհ երկրին Կախէթու ի մէջ ձորոյ մտանէր՝ ընդ որ անցանէին եւ ապա մտանէին յերկիրն. եւ էր այն նեղ եւ նուրբ եւ դժուարին վայրք. իսկ երկու կողմունք ձորին բարձր եւ քարավէժ լերինք, եւ մացառուտ եւ թաւ մայրի, ընդ որ մարդ եւ ձի ո՛չ կարէին գնալ։ Զոր Թամրազ եւ Լաւասափ եկին բազում զօրօք կալան զկիրճս ձորոյն՝ եւ կանգնեցին պարիսպ ամուր քարիւ եւ փայտիւ. եւ ի ներսի կողմանէ շինեցին տեղի պատերազմի, ուստի ի ներքս կալով ինքեանք պատերազմեսցին ընդ թշնամեացն՝ որք արտաքոյ։

Եւ բանակն Պարսից յարձակ վայրի հանդէպ ձորոյն բանակեալ էր։ Իբրեւ տեսին թէ Վրացիքն կալան զանցս ճանապարհին, անճար եղեալ ի տարակուսի մնացին։ Եւ շահն դարձեալ կոչեաց զմովրով եւ սպառնացաւ նմա մահ. նա եւ մովրովն ինքն եւս մնաց ի տարակուսի։ Եւ յետ երկուց աւուրց ասէ մովրովն ցշահն. «Խորհեալ իմ գտի ի կողմն ուրեք ճանապարհ. բայց երկուց աւուրց ճանապարհ հեռի է աստի. այլ եւ պիտոյ է կացնաւոր եւ բահաւոր եւ մրճաւոր, որ զմայրին կոտորեն եւ զդժուարին տեղիսն հարթեալ դիւրենե։ Իբրեւ լուաւ զբանս զայս շահն մեծաւ ուրախութեամբ ցնծացաւ՝ եւ հրամայեաց զօրաց իւրոց առնուլ բազում կացին եւ բահ եւ այլ ինչ գործի, եւ գնալ ի տեղին եւ բանալ ճանապարհ. եւ նոքա գնացեալ կոտորեցին զմայրին՝ եւ դիւրեցին զդժուարին տեղիսն՝ եւ բացին ճանապարհ. եւ եկեալ ծանուցին շահին թէ եղեւ զոր հրամայեցեր։

Եւ շահն հրամայեաց բանակին իւրոյ. զոր օրինակ մինչ ցայնժամ կազմեալ հարեալ կառուցեալ էին զվրանքն՝ եւ ուղտ եւ բեռնակիր անասունքն, եւ օրտու բազարչիք եւ այլ ամենայն ինչ, որպէս յառաջն կային, սոյնպէս կացցեն ի տեղիս իւրեանց. որպէս զի համարեսցին Վրացիքն թէ տակաւին անդ են զօրքն Պարսից։ Բայց միայն մարտիկ զօրքն Պարսից իւրեանց պատերազմական զինուքն եւ երիվարօքն զանխուլ եւ թաքուն ելեալ գնասցեն, ընդ բացեալ ճանապարհն մտցեն յերկիրն Կախէթու։ Յայնժամ ելին պատերազմական զօրքն Պարսից եւ գնացեալ ընդ նոր բացեալ ճանապարհն մտին յերկիրն Թամրազին՝ եւ հասին ի շէնս եւ ի գիւղս. եւ սկսան կոտորել զազգն Վրաց անխնայ։ Իսկ Թամրազ եւ Լաւասափ, որք նստէին զօրօքն Վրաց ի բերան ձորոյն, ո՛չ գիտէին զարարմունսն Պարսից. մինչ յանկարծակի տեսին զայր մի գլուխն եւ մարմինն վիրաւորեալ եւ հասակն ամենայն արեամբ թաթաւեալ, որ փախուցեալ ի սպանմանէն Պարսից եւ եկեալ գուժկան եւ համբաւաբեր վասն գալոյն Պարսից եւ մտանելոյն յերկիրն Վրաց։ Եւ ի լսելն զայս Թամրազին եւ Լաւասափին՝ եւ որոց ընդ նոսա, ափշեալ յիմարեցան՝ եւ ո՛չ այլ ինչ կարացին առնել. ո՛չ ստացուածք կամ ապրանք բառնալ՝ եւ բնաւ ոչինչ։ Այլ եւ իւրաքանչիւր ոք զընտանիս եւ զկարեւոր սիրելիս իւր առեալ ընդ ինքն հազիւ թէ ի մեկնակի ձիոջ հեծեալ հապճեպ տագնապաւ աճապարեալք ի բաց փախչէին, զի մի անկցին ի ձեռս Պարսից։ Արդ՝ յայսմ պատճառէ Թամրազն եւ Լաւասափն աստի փախուցեալք անկանէին ի Թիֆլիս, եւ անտի ի Գօրի. եւ անդ եւս ո՛չ կարացին կալ, այլ ընդ ճանապարհն Կօլբայու անցին զլեառն Կովկաս՝ որ է Եալբուզ սարն եւ գնացին ի Պաշիաչուխի աշխարհն։ Վասն զի մայրն Լաւասափին դուստր էր Պաշիաչուխի թագաւորին. վասն այսորիկ Թամրազն եւ կինն իւր՝ եւ Լաւասափ եւ մայրն իւր, եւ այլ ընտանիք սոցա փախուցեալք ի Պաշիաչուխ՝ զերծան ի ձեռաց Պարսից։

Եւ զօրքն Պարսից՝ որ ի միւս կողմանէ եկեալ մտին յերկիրն Թամրազին, եկին մինչեւ ի բերան ձորոյն, զոր կապեալ էին Վրացիքն, քակեցին զկապն՝ եւ բացին լայն եւ ընդարձակ ճանապարհ, ընդ որ եկին բանակ Պարսից՝ մտին յերկիրն Թամրազին. եւ անդէն բանակեցան եւ կացին մինչեւ յաւուրս յիսուն՝ եւ ո՛չ ելին յերկրէն։ Եւ այսքան աւուրս՝ որ կացին անդէն, թէ զինչ գործեցին, բերան ո՛չ բաւէ խօսել եւ ո՛չ լեզու ճառել, դու մտօք խորհեալ խելամուտ լեր. թէ զորքան զանպարտ անձինս քրիստոնէից սրախողխող արարեալ վիրաւորեցին կամ թէ գլխովին իսկ սպանին. եւ զանմեղսն գերեցին եւ խայտառակեցին. եւ զինչս եւ զստացուածս յափշտակեցին, եւ զշինուածս հրդեհեալ այրեցին եւ քանդեցին, եւ զեկեղեցիսն քակեցին, զսեղանն սուրբ՝ եւ զնշան սրբոյ խաչին կործանեցին։ Եւ զգերեալսն պահէին ի մէջ բանակին առ իւրեանս. եւ պէսպէս վշտօք տառապեցուցանէին՝ ցրտով եւ մերկութեամբ՝ քաղցիւ եւ ծարաւով՝ եւ այլ բազում կերպիւ։

Եւ յորժամ եմուտ Շահաբաս յերկիրն Կախէթու եւ ետես թէ փախուցեալք են Թամրազն եւ Լաւասափն եւ մնաց երկիրն եւ ժողովուրդքն ի ձեռս իւր։ Յայնժամ հանճարեղն ի խորհուրդս չարեաց, եւ այլ եւս աշխարհաւեր հնարս ներգործեաց, քանզի հրամայեաց յամենայն գաւառս եւ ի գիւղս Կախէթու մունետիկք շրջեսցին՝ եւ քարոզեսցեն բարձր ձայնիւ ի բազում աւուրս՝ եւ ասասցեն, թէ «Հրաման է ի հզօր եւ ի խաղաղասէր եւ յաշխարհաշէն թագաւորէն Շահաբասայ, զի ամենայն բնակիչք աշխարհիս Կախէթու, եթէ իշխանք, եթէ հեծեալք, եթէ արուեստաւորք, եթէ ռամիկ ժողովուրդք, եւ ամենայն ոք, որ ելեալ ամրացեալ է ի լերինս եւ ի մայրիս, ի բերդս եւ յամենայն ամուր տեղիս, դարձցին, եւ եկեսցեն ի տեղիս եւ ի բնակութիւնս իւրեանց՝ եւ կացցեն ի խաղաղութեան եւ մի կրեսցեն զերկիւղ եւ զկասկածանս ինչ ի զօրացն Պարսից. քանզի հրամայեալ է նոցա թագաւորն. մի զոք նեղել՝ եւ մի զոք խուել ի ժողովրդենէ աշխարհիս, որք գան ի հնազանդութիւն շահին՝ եւ լինին շահիսէվան, ո՛չ լինի նոցա վնաս ամենեւին, այլ կեան ի խաղաղութեան։ Իսկ որք յամառեալք դիմադարձ լինին հրամանաց թագաւորին, առաքելոց է թագաւորն ի վերայ նոցա զօրս բազումս, որք զամրոցն նոցա առեալ աւերեսցեն, եւ զինքեանս սպանցեն, եւ զընտանիսն գերեսցեն, եւ զինչսն յափշտակեսցեն։ Արդ՝ ելէք ի յամրոցաց, եւ եկէք ի հնազանդութիւն, եւ լերուք շահիսէվան, եւ կացէք ի խաղաղութեան։ Եւ յիշխանաց եւ ի նշանաւոր արանց ով ոք յառաջեալ վաղագոյն գայցէ, շնորհելոց է նմա թագաւորն զփառս եւ զպատիւս՝ եւ զպարգեւս բազումս, եւ զպետութիւն իշխանականե։

Իսկ բնակիչք երկրին Կախէթու իբրեւ լուան զբանս քարոզութեան մունետկացն, ոմանք պատրեալք հաւատացին, եկին եւ եղեն շահիսէվան։ Ոմանք յերկիւղէ սպանութեան եւ գերութեան եկին եւ եղեն շահիսէվան։ Ոմանք վասն բազմօրեայ կելոյն անդէն ի մէջ երկրին Պարսիցն, անճար մնացին, եկին եւ եղեն շահիսէվան։ Ոմանք տեսին զի զայս անուն ամրոց առին, եւ զայն անուն ամրոց առին, եւ արարին զսպանութիւն եւ զգերութիւն ընդ բնակողաց ամրոցին, ահաբեկ եւ երկիւղալից եղեն, թէ մի գուցէ եւ ինքեանց եւս այնպէս պատահիցի, վասն որոյ իջեալ յամրոցաց՝ եկին եւ եղեն շահիսէվան։

Այլ եւ հրամայեաց շահն վասն շահիսէվան եղելոցն զի բնակեցուսցեն զնոսա յիւրաքանչիւր շէնս եւ ի տեղիս, եւ յուսով եւ քաջալերութեամբ մեծաց բարեաց խօսեսցին ընդ նոսա. եւ զանուանս նոցա զարանց եւ զկանանց, զուստերաց եւ զդստերաց, եւ ամենից ընտանեաց գրեսցեն ի քարտիսի, եւ առ ինքեանս պահեսցեն Պարսիկք։ Այլ եւ կացուցին ի վերայ նոցա պահապանս ի զօրացն Պարսից յամենայն տեղիս՝ զի մի գուցէ ոք ի նոցանէ փախիցի յայլ ուրեք։ Բայց խաբէին զնոսա եւ ասէին. «Վասն այնորիկ կարգեմք ձեզ պահապանս՝ զի մի ոք ի Պարսից արանց զձեզ նեղիցէ, կամ զինչս ձեր յափշտակիցէե։ Եւ ով ոք եկն ի շահիսէվանութիւն, այսպէս արարին որպէս պատմեցաք։

Եւ որք ո՛չ եկին, այլ մնացին յամուրս իւրեանց, ելին Պարսիկքն ի վերայ ամրոցաց նոցա, եւ զբազում աւուրս պէս պէս հնարիւք մարտ եդեալ ընդ ամրոցացն մինչեւ յաղթեալ առնուին, եւ սուր ի վերայ եդեալ անխնայ կոտորէին, իբրեւ պաշտօն բարի մատուցանել Աստուծոյ համարէին [Առակ. Ա 7], ըստ վկայութեան Տեառն։ Ապա զինչս եւ զստացուածս կողոպտեալ յաւարի առնուին, եւ զմնացեալ կանայս եւ զմանկունս նոցա գերեալ ածէին ի բանակն իւրեանց։ Եւ որպէս ասացի, յաւուրս յիսուն կացեալ անդէն, ո՛չ մնաց ամրոց՝ որ ոչ առին. եւ կամ տեղի, որ ոչ աւերեցին, եւ միահաղոյն յաւեր եւ յապականութիւն դարձուցին զամենալի եւ զյուռթի եւ զբազմամարդ աշխարհն Կախէթու եւ Գրիմու։

Եւ զԿախէթու եւ զԳրիմու եկեղեցեաց անօթսն եւ զսրբութիւնսն, խաչ՝ եւ սկիհ՝ եւ աւետարան՝ եւ բուրվառ՝ եւ շուրջառ՝ եւ զայլ անօթս եւ զսրբութիւնս, որք էին մեծածախք եւ ծանրագինք, եւ զանազան յօրինուածովք ակամբք եւ մարգարտովք յօրինեալք, հրամայեաց շահն վասն նոցա՝ զի մի խորտակեսցեն, այլ տանել ի քաղաքն Սպահան եւ դնել ի գանձարանն արքունի. եւ կայ անդէն ի գանձարանին արքունական մինչեւ ցայսօր. որ բազումք ի մերոց ազգացս վկայեցին՝ գոլով ականատեսք այնց սրբութեանց։ Այլ եւ զանկար պատմուճանն Քրիստոսի ընդ այսց սրբութեանցս անտի տարեալ են, եւ կայ ի նոյն գանձարանին ի Սպահան քաղաքի. որ դեռ եւս լոյս վառեն առաջի նորա, եւ այսմ խօսիցս ասողքն, ինքեանք իւրեանց աչօքն տեսեալ էին, եւ էին արք հաւատարիմք։

Յետ բազում աւերութեանց աշխարհին այնորիկ չուեալ անտի եւ եկեալ ի սինօռ երկուց աշխարհացն Կախէթու եւ Քառթլայ՝ եւ անդ բանակեցաւ շահն. եւ հրաման արար իւրոց զօրացն մի նեղել եւ մի խուել զոք ի բնակչաց աշխարհին Քառթլայ, եւ զօրացն Պարսից, եթէ պիտոյասցի իր ինչ՝ որ կարիք է մարդկան եւ անասնոց, գնով գնեսցեն ի գաւառականացն. եւ ըստ կամաց վաճառողին տացեն զգինն։ Այլ եւ հրամայեաց շահն՝ զի ելցեն մունետիկք եւ շրջեսցին յամենայն գաւառսն Քառթլայ՝ եւ աղաղակելով քարոզեսցեն թէ «Հրաման է ի մեծ եւ յաշխարհաշէն թագաւորէն Շահաբասայ, զի աշխարհս Քառթլայ ամենայն գաւառականօք իւրովք՝ իշխանօք եւ ռամկօք իւրովք ի խաղաղութեան եւ յանդորրութեան կացցեն. եւ ամենեքեան որք ելեալ են ի բերդ եւ յամուր տեղիս, վասն երկիւղի զօրացն Պարսից, այսուհետեւ մի երկիցեն, եւ մի կասկածանս ինչ կրիցեն. այլ իջցեն ի բնակութիւնս իւրեանց՝ եւ կացցեն ի գործս իւրեանց եւ ի շինարարութիւնս. եւ եղիցի սէր եւ խաղաղութիւն, եւ երթեւեկութիւն ի մէջ ազգին Պարսից եւ Վրաց. քանզի զաշխարհս Քառթլայ իմ գիտեմ, եւ ո՛չ աւերեմ վասն իմ եւ վասն Լաւասափայ թագաւորին. վասն զի զնա ինձ որդի, եւ եղբայր եւ բարեկամ գիտեմ. եւ յորժամ գայցէ նա զնորին աշխարհն յինքն յանձնելոց եմ՝ եւ ես գնամ յաշխարհն իմ։ Արդ եթէ կամեսցի Լաւասափ թագաւորն եւ գայցէ՝ այսպէս առնեմ, եւ թէ ո՛չ գայցէ ահաւասիկ մովրովն՝ որ է յաշխարհէս Քառթլայ եւ յազգէն Վրաց՝ որ եւ ահա ընդ մեզ է, զաշխարհս Քառթլայ տամ մովրովին՝ եւ ես գնամ յաշխարհն իմե։

Այլ եւ պատուիրեաց շահն մովրովին, զի եւ նա յիւրոց ծառայիցն առաքեսցէ յամենայն տեղիս աշխարհին՝ զի ըստ սմին օրինակի խօսեսցին առ ամենայն բնակիչս գաւառացն առ ի հաւատացուցանել զնոսա։ Նա եւ սնոտի եւ պատրողական յուսով զմովրովն եւս խաբեաց ասելով. «Լաւասափն թէ գայցէ եւ թէ ոչ՝ քեզ տամ զիշխանութիւնն Քառթլայե, որ եւ ծառայք մովրովին այնպէս խօսէին ընդ գաւառականացն։ Եւ այսպիսի օրինակաւ՝ սուտ եւ պատիր բանիւք խաբեցին զամենայն գաւառականսն՝ որ ոչ պատերազմաւ եւ ոչ խռովութեամբ, այլ սիրով եւ խաղաղութեամբ ածին զամենայն գաւառականսն ի հաւանութիւն՝ եւ իջուցին յամրոցացն, եւ բնակեցուցին ի գիւղօրայսն։ Ուստի լցեալ լինէր ամենայն պիտոյք բանակին Պարսից՝ մարդկան եւ անասնոց, եւ ոչինչ կողմանէ ունէին վտանգ ինչ զօրքն Պարսից։ Այլ յամենայն կողմանէ կային ի խաղաղութեան եւ յանդորրութեան։

Բայց բնակիչք աշխարհին Քառթլայ երկիւղիւ կասկածանս կրէին՝ եթէ գուցէ ո՛չ գայցէ Լաւասափն եւ ի պատճառէ այնմ քինու, հրամայեսցէ շահն իւրոց զօրաց աւարել եւ գերել զաշխարհ տէրութեան Լաւասափու. եւ զայս բան զօրքն Պարսից եւս ասէին եւ խօսէին ընդ գաւառականացն. այլ եւ ասէին՝ եկայք դուք եւս գրեցարուք շահիսէվան՝ զի մի մատնիցիք ի գերութիւն, որպէս զժողովուրդսն Կախէթու՝ զի որք գրեցան շահիսէվան, ոչ մատնեցան ի գերութիւն։ Եւ յայսմ պատճառէ բազումք յաշխարհէն Քառթլայ եկին եւ գրեցան շահիսէվան. եւ որք գային ի շահիսէվանութիւն՝ զիւրեանց եւ զամենայն ընտանեաց անուանս գրէին ի քարտիսի, եւ առ ինքեանս պահէին Պարսիկք։ Եւ զգրեալ շահիսէվանսն բնակեցուցանէին յիւրաքանչիւր տեղիս՝ յուսով մեծագոյն բարեաց եւ խաղաղութեան։

Եւ մինչ նստեալ կայր շահն ի մէջ սահմանի երկուց աշխարհացն՝ արար միւս եւս նոր հնարս. քանզի զմի ոք յիւրոց խորհրդակցացն՝ որ էր մեծագոյն իշխան եւ փառաւոր նախարար՝ որում անունն էր Սարու խօջայ՝ կարգեաց զնա հրեշտակ խաղաղութեան. եւ սիրոյ նամակաւ առաքեաց ի Պաշիաչուխ առ Լաւասափ. եւ գիր պատգամացն էր ըստ այսմ օրինակի։

«Յարեաց արքայէ Շահաբասէ բազում սիրով ողջոյն հասցէ արքայիդ Վրաց Լաւասափու. բազում անգամ գրեցաք առ քեզ սիրով՝ եւ ցուցաք զմեր սրտի բարեկամութիւնն որ առ քեզ, բայց դու ո՛չ անսացեր եւ հաւատացեր բանից մերոց։ Արդ՝ ահա ի գործոյն ի միտ ա՛ռ եւ հաւատայ որպէս եւ տեսանես զի զերկիրն Թամրազին աւերեցի. իսկ զքոյն ահաւասիկ շէն եւ ամբողջ պահեալ եմ վասն քո. եւ սպասեմ գալստեան քո։ Արդ մի դանդաղիր ի գալ. եւ մի անմիտ եւ անհանճար խրատատուաց լսեր. եւ քեզ ի թագաւորութենէդ զրկեր, քանզի ոչ ունիմ ոխս եւ նենգութիւն յիմում սրտի ի քոյդ կողմանէ, որպէս եւ դու ոչինչ բնաւ վնաս գործեալ ես առ իս։ Այլ զգալն քո յաղագս այնորիկ խնդրեմ, զի որպէս նախնեօքն մերովք էր միաբանութիւն ի մէջ երկուց ազանցս, սոյնպէս կամիմ զի եւ ի մեր ժամանակս լիցի. եւ մեք զամենայն կողմս հիւսիսային՝ որ յայսկոյս է գետոյն Երասխայ, յանձնեսցուք ի քեզ. զի դու լիցիս վերակացու եւ հրամանատար ի վերայ ամենայն իշխանաց կողմանցս այսոցիկ. որպէս զի քո զայս կողմս հոգալով՝ եւ մեք անհոգ եղեալ զմիւս կողմանսն հոգասցուք եւ թշնամեաց զդէմս կալցուք. ողջ լերե։ Զայս թուղթս գրեալ ետ ցՍարու խօջայն. եւ այլ բազում բանս եւ հնարս խարդախութեան՝ զոր ամբարեալ ունէր յիւրում սրտին՝ բանիւ պատուիրեաց նմա. թէ որով հնարիւք եւ իցէ հաւանեցուսցէ զԼաւասափ գալ առ շահն։ Իսկ Սարու խօջայն գնացեալ ի Պաշիաչուխ՝ յանդիման եղեալ Լաւասափու, մատոյց զողջոյնն եւ զթուղթն. իբրեւ ընթերցան զթուղթն՝ գիտացին զի ամենայն բանքն պատրանք են. ո՛չ հաւանեցան թէ՛ Լաւասափն՝ թէ՛ մայրն՝ թէ՛ քոյրն՝ եւ թէ Թամրազն։ Թէպէտ Սարու խօջայն բազում եւ զանազան կերպիւ յորդորէր զԼաւասափ, սակայն ո՛չ հաւատացին։

Զկնի աւուրց ինչ՝ պատասխանի արարին բանից շահին՝ ըստ այսմ օրինակի։ «Թէ ճշմարիտ է բանքն քո՝ եւ ստուգիւ կամիս, որ ի մեր մէջն բարեկամութիւն լինի, ահաւասիկ նշան սիրոյ քո եւ խաղաղութեան այն լիցի, զի դու շէն եւ ամբողջ թողցես զաշխարհն մեր եւ ժողովուրդքն մեր յիւրաքանչիւր տեղիս կացցեն եւ դու փոխանակ քո ի քոյոց իշխանաց զմի ոք թողցես այդր՝ որպէս զի զամենայն սէր եւ զմիաբանութիւն եւ զդաշնադրութիւն, զոր դու կամիս, միջնորդութեամբ նորին հաստատեսցուք ընդ քեզ. եւ դու ելեալ յաշխարհէն մերմէ գնասցես. եւ մեք եկեալ տիրեսցուք աշխարհին մերոյ՝ եւ կացցուք ընդ քեզ ի սէր եւ միաբանութիւն. ողջ լերե։ Յետ բազում հնարաւոր խօսից՝ Սարու խօջայն իբրեւ ետես թէ ոչ հաւատացին. առեալ զթուղթն Լաւասափու՝ եւ եկեալ առ շահն ծանոյց նմա զամենայն բանս եւ զհաստատուն միտս նոցա։

Յետ լսելոյ Շահաբասին զայս բան պատասխանւոյ, չուեաց ամենայն բանակաւն եւ եկեալ ի վերոյ քան զԳօրի ի վերայ ճանապարհին, որ գնայ ի Պաշիաչուխ, եւ անդ ի վերայ ճանապարհին բանակեցաւ։ Պատճառ յայսմ տեղւոջ բանակելոյն այս է՝ զի թէ ոք յազգէն Վրաց՝ իշխան կամ ռամիկ՝ թէ կամիցի փախչիլ եւ գնալ ի Պաշիաչուխ, մի կարասցէ գնալ։

Եւ աստի եւս առաքեաց շահն զՍարու խօջայն կրկին անգամ առ Լաւասափ բանիւ եւ գրով՝ զի թերեւս պատրեալ գայցէ եւ ո¯չ եկն։

Յաւել երրորդ անգամ առաքել զնոյն Սարու խօջայն առ Լաւասափ՝ եւ ոչ եկն։

Եւ ի բազում գալոյն եւ գնալոյն ձանձրացան Լաւասափ եւ իւրքն. յայսմ ի վերջին նուագիս գալոյն՝ արարին գործ անարգանաց ընդ Սարու խօջային՝ զի մի եւս առաքեսցէ առ նոսա շահն հրեշտակ։ Եւ անարգանաց գործն, զոր արարին այս էր՝ զի զամենայն ինչս նորա յափշտակեցին, եւ բնաւին մերկացուցին ի զարդուց եւ ի զինուց, ի հանդերձից եւ յերիվարաց, մինչ ձի եւ զջորին եւս զոր ինքն հեծեալ էր, առին. եւ զինքն հետեւակ արձակեցին ի գնալ, եւ պատուիրեցին մեծաւ սպառնալեօք մի՛ եւս յաւելուլ ի գալ եւ այսպիսի անարգութեամբ Սարու խօջայն եկն առ շահն։ Եւ շահն երկայնամտեալ համբերէր ի տեղւոջն. եւ մտավարժեալ խոկայր ի խորհուրդս չարեաց եւ նենգութեան Լաւասափին եւ Թամրազին։

Մինչ շահն այսպէս վարանեալ կայր՝ եւ ո՛չ գտանէր ելս իրացն, ի սոյն աւուրս այր ոմն ի քաղաքէն Ծփխիսոյ գործօնեայ չարեաց՝ եւ որդի անիծից՝ շարժեալ ի դիւաց ըստ ազդեցութեանն սատանայի, ելեալ ի Տփխիսոյ եւ եկն ի բանակն արքունի՝ եւ ծանոյց շահին, թէ խնդիր է տէրութիւն քո բերել զԼաւասափ. արդ եթէ ստուգիւ կամիս եւ վնաս ոչ առնես, ես գնացեալ ածից զնա առ քեզ։ Եւ ի վերայ այսմ բանի առնն, մեծ զարմացումն կալաւ զշահն եհարց ցայրն թէ դու զիա՞րդ կարես բերել զնա. եւ այն ասաց. «Մեք ազգականք եմք Լաւասափին, քանզի նա ինձ սան է ի կնքաւորութեան կողմանէ. եւ ի մէջ մեր մեծ հաւատարմութիւն ունիմք առ միմեանս, վասն որոյ գիտեմք զի նա հաւատայ բանից իմոց։ Իսկ շահն ի վերայ այսմ բանի անպատում ցնծութեամբ լցեալ եղեւ. զի գործ զոր ինքն բազում աշխատութեամբ ջանայր՝ եւ ո՛չ լինէր. եւ որում ի յոլով ժամանակաց ցանկայր եւ ոչ հասանէր, արդիս յոյժ դիւրութեամբ լինի. վասն որոյ խոստացաւ առնն այնմիկ բազում գանձս եւ բազում պարգեւս՝ եւ բազում եւս փառաց հասուցանել, եթէ բերցէ զԼաւասափն։

Իսկ չարաբաստ այրն այն վատշուէր՝ որ եղեւ պատճառ կործանման թագաւորութեանն քրիստոնէից, գնացեալ ի Պաշիաչուխ առ Լաւասափ եւ առ Թամրազ՝ եւ աւուրս բազումս խօսեցաւ ընդ Լաւասափին հաւանական եւ մեղկացուցիչ բանիւք, մինչ որ թուլացոյց ի պնդութենէ զմիտս նորա։ Բայց Թամրազ՝ եւ մայր եւ քոյր Լաւասափին՝ եւ ամենայն հաւատարիմք նոցա ո՛չ հաւանէին բանից առնն, այլ քամահէին, քանզի գիտէին ստուգիւ, թէ կախարդասար հնարքն է շահին։ Բայց այրն սատանայաբնակ՝ որպէս զօձն Եւայի՝ հակեալ դարձոյց զմիտս Լաւասափին գնալ առ շահն։ Իսկ մայրն Լաւասափին, եւ քոյրն, եւ Թամրազն եւ իշխանքն, եւ ամենայն բարեկամքն լային արտասուօք եւ ողբային, եւ ասէին. «Մի մատներ զքեզ ի ձեռս թշնամւոյ քո, զի նա քո թշնամի է եւ ոչ բարեկամ. եւ ի կորուսանել զքեզ ջանայե։ Եւ Թամրազն ասէր. «Մի հաւատար անհաւատիդ այդմիկ եւ խորամանկ գազանիդ, զի դա զկորուստն մեր ջանայե։ Իսկ միտք Լաւասափին՝ բանից չարեաց արբանեակ առնն առաւել հաւանէր, քան թէ բանից բարեկամաց իւրոց։ Եւ զայս առնէր ամենեցուն պատասխանի՝ թէ ահաւասիկ շահն եկեալ եւ նստեալ կայ ի մէջ մերոյ երկրին, եւ խնդրէ զիս առնել խաղաղութիւն. եւ թէ ոչ գնացից, զամենայն երկիրն աւերեալ ապականէ եւ զեկեղեցիսն քանդէ, եւ զքրիստոնեայսն սպանանէ, եւ գերէ, եւ այս ամենայն լինի ի պատճառս իմ. քան թէ կեցից ի ժամանակս ինչ խղճմտանօք եւ այնքան անձանց պարտական, լաւ է ինձ գնալ առ շահն եւ զաշխարհն ամենայն ազատել. զի մի լիցի իմով պատճառաւ աւերումն աշխարհի. յուսալով յԱստուած գնամ առ նա ուղղութեամբ, եւ անդէն զինչ եւ պատահեսցի ինձ, եթէ մահ եւ եթէ կեանք, եղիցի կամք Տեառն օրհնեալ։

Արդ՝ այսպիսի բանդագուշեալ խելօք ոչ լուաւ Լաւասափ բարեկամաց իւրոց, այլ հաւատաց բանից եւ երդման շահին, ելեալ ի Պաշիաչուխէն գալ առ շահն։ Եւ յորժամ բերին զաւետիս գալստեան նորա առ շահն՝ ո՛չ գիտէր թէ որով օրինակաւ ցնծասցէ սիրտ նորա։

Եւ յորժամ եկեալ Լաւասափ մերձ եղեւ բանակին Պարսից շահն ինքն ելեալ ընդ առաջ նորա ամենայն իշխանօք եւ զօրօք, եւ ի տեսանելն միմեանց սիրով եւ խնդութեամբ եւ բազում շուք դնելով ողջոյն տային իրերաց։ Իսկ որ շահն էր ցնծայր ի սիրտ եւ յոգի իւր, զի մեծ եղեւ նմա օրս այս, քան զամենայն աւուրս կենաց իւրոց. զի կատարումն եղեւ չար կամացն, զոր ի բազում ժամանակաց բաղձայր։ Եւ որպէս սովորութիւն է խորամանկ եւ օձաբարոյ ազգին Պարսից, եւ մանաւանդ այս շահիս՝ բազմահնար վիշապիս, զառաջինն՝ բազում սիրով եւ մեծարանօք ընկալաւ զնա. եւ հանապազ սուտ եւ սնոտի պատրողական բանիւք ըստ հաճոյից կամաց նորա խօսէր, մինչեւ համբաւն այնպէս տարածեցաւ յամենայն աշխարհն Վրաց՝ թէ շահն, որ խնդրէր զԼաւասափ, ո՛չ վասն այլ ինչ պատճառի էր, քան թէ վասն սիրոյ եւ միաբանութեան։

Ապա չուեալ անտի իւրով բանակաւն շահն գնաց ի Տփխիս, տարաւ ընդ իւր եւ զԼաւասափ՝ եւ պահէր զնա իւր հաւասար մեծաւ փառօք, եւ հանապազ խօսէր ըստ ախորժակաց մտաց նորա՝ բանս հաճոյականս նմա, եւ զինքն հաւատարիմ ցուցանէր նմա։

Այս Լաւասափ՝ ի ժամանակին յորում նոր նստեալ էր թագաւոր, եւ զկնի ամաց ինչ, եւ չորս եւ հինգ ամաւ յառաջ քան զշահի գալն, եղեւ երբեմն ի կարգս զրուցաց պատմութիւն զպապէն Լաւասափիս զՍիմոն խանէն, զոր ըմբռնեցին Օսմանցիք, տարան ի Ստամբօլ սպանին եւ անդէն թաղեցին, որոյ վերայ եռաց արիւնն Լաւասափին՝ եւ ըղձացաւ առ ի բերել զնշխարս պապուն իւրոյ զՍիմոն խանին եւ ի հայրենի գերեզմանատունս իւրոց՝ թաղել ընդ այլ եւս նախնեացն եւ ընտանեաց իւրոց։ Եւ իբրեւ տեղեկացեալ եգիտ զարս ոմանս՝ որք գիտէին զտեղին յորում թաղեալ կայր նշխարք Սիմոն խանին ի քաղաքին Կոստանդնուպօլսի։ Եւ իսկոյն զգիտող զարսն զայնոսիկ առաքեաց առ ի բերել զնշխարս Սիմոն խանին. եւ նոքա գնացեալ ի Կոստանդնուպօլիս՝ հանին զնշխարս նորա եւ բերեալ հասուցին ի Թիֆլիս։ Եւ ի գալ արանցն՝ որք բերին զնշխարս Սիմոն խանին՝ պատահեցաւ յայսմ ժամանակիս զի շահն ի Թիֆլիս էր, որ եւ գիտաց շահն թէ զնշխարս Սիմոն խանին բերին. եւ լցեալն խորհրդովն եւ խարդախութեամբն սատանայի, որ այնքան թշնամի է քրիստոնէից, մինչ զի եւ արեան նոցա ծարաւի է՝ որ սպանմամբ եւ գերութեամբ կենդանեացն ո՛չ շատացաւ, արդ այժմ ընդ ոսկերաց մեռելոցն եւս արար թշնամութիւն, վասն զի սաստիկ հրամանաւ հրամայեաց իսկոյն բերել առաջի իւր։ Եւ իբրեւ կատարեցաւ հրամանն, ասաց. «Զսա ես առաւել պատուեմ եւ փառաւորեմ քան զձեզ, զի դուք ո՛չ գիտէք զարժանաւոր պատիւ թագաւորաց, եւ կամիմ առաքել զսա յԻմամուռզէն՝ զի ընդ նախնեացն մերոց թագաւորաց եւ պետաց փառաւորեսցիե։ Արդ՝ այսպիսի կախարդասար բանիւք առաքեաց զոսկերսն Սիմոն խանին ի Պարսկաստան, եւ ո՛չ եթող թաղել ի հողն Վրաց, եւ ո՛չ ոք գիտաց թէ զինչ արարին կամ ուր տարան եւ այսպէս անյայտ արարեալ կորուսին։

Եւ յայսքան ժամանակս՝ որ եկաց շահն ի Վրացտուն, ընդ իւրով իշխանութեամբն գրաւեաց զամենայն աշխահն։ Բայց զերկիրն Թամրազին զբովանդակն՝ յայտնապէս արար զի լիցի ընդ իշխանութեամբն Պարսից՝ իբր թէ թրովն իւրով առեալ զայն, վասն որոյ առաքեաց զզօրս ի Պարսից՝ որ շինեցին յերկիրն Թամրազին զբերդորայս՝ եւ կացոյց ի նոսա զօրս ի Պարսից, եւ զՍէլիմ խանն, եւ զՓէքար խանն, եւ զԲէքդաշ խանն կարգեաց անդէն իշխան եւ զօրագլուխ՝ զի պահեսցեն զերկիրն ընդ իշխանութեամբն Պարսից։

Եւ զբնակիչսն Կախէթու եւ Գրիմայ սպառեաց, զոմանս սպանմամբ, զոմանս գերութեամբ. եւ որք մնացին եւ գրեցան շահիսէվան հրաման արար վասն նոցին զամենեսեան արտասահման առնել եւ քշել տանել ի Պարսկաստուն։ Եւ կարգեաց ի վերայ այսմ գործոյ զիշխանս եւ զօրս որ առաջին գրովն եւ թղթովն, զոր գրեցին զանուանս նոցա եւ առ ինքեանս ունէին, այն գրովն սկսան քննել զամենեսեան ընտանեօք իւրեանց, եւ զամենայն զնոսա իւրեանց ընտանեօք եւ ստացուածովք յիւրաքանչիւր տեղեաց հանել. եւ զորս հանէին բերեալ բանակեցուցանէին յափն Կուր գետոյն՝ ի տեղին, որ անուանի Ղազբին. քանզի անդէն սահմանեցին բանակետղ, այսպէս արարին մինչեւ զամենայն շահիսէվան գրեալքն հանին։ Եւ յորժամ եղեւ զրաւ հանելոյն՝ նոյն գրովն եւ մատենիւն չուեցուցեալ անտի՝ եւ քշեցին տանել յաշխարհն Պարսից, եւ բերեալ հասուցին մինչեւ ի Ղազբին քաղաք. եւ անտի տարան ի քաղաքն Ֆահրապատ։ Յորժամ հասուցին ի Ֆահրապատ, զոմանս ի նոցանէ ի մէջ Ֆահրապատու քաղաքին բնակեցուցին, թէ ի Վրաց եւ թէ ի Հայոց, թէ ի Մահմետականաց, թէ ի Ջհտաց, եւ զայլս բազումս ի նոցանէ բնակեցուցին ի գեղօրայսն, եւ ետուն սոցա ամենեցուն զտեղիս տանց եւ այգեստանաց՝ եւ անդաստանաց։ Եւ այսու կերպիւ աւերեաց զաշխարհն Վրաց, Կախէթու եւ Գրիմու, եւ տարեալ ելից յերկիրն Ֆահրապատու։

Բայց գնացեալ ժողովուրդքս այսոքիկ ո՛չ աճեցին յաշխարհին յայնմիկ, վասն զի ոչ էին ընտելք գէջ եւ դաժան, շնչարգել եւ մգռահոտ օդոյ երկրին. նա եւ ոչ ուտելեաց եւ ըմպելեաց, եւ այլ կենցաղավարութեան երկրին։ Վասն որոյ սկսան կոտորիլ եւ մեռանիլ. եւ ի սակաւ ժամանակս այնքան կոտորեալ մեռան, հազիւ թէ ի տասնէն մէկն մնաց։ Եւ այնք, որք մնացին՝ յետ ժամանակաց ի հիւանդութեանց եւ ի ցաւոց ճնշեալք եւ մաշեալք եւ ցաւագարեալք եղեն, որ ոչ կարէին գործ ինչ մարմնական գործել յօգուտ կենցաղավարութեան իւրեանց։ Նա եւ ի պանդխտութենէ եւ ի նժդեհութենէ եղեն աղքատք եւ չքաւորք՝ եւ զոր ինչ ունէին վաճառեալ կերան. եւ ի պատճառէ չքաւորութեան բողոք բարձին ազգն Վրաց առ շահն, որ յաւուրսն յայնոսիկ ի Ֆահրապատ էր, վասն չքաւորութեան եւ սովոյն զոր կրէին։ Եւ շահն պատասխանի արար նոցա, թէ ուրացէ՛ք զձեր հաւատն, եւ լերուք օրինօքն Մահմետի, եւ ես տամ ձեզ յոլով ինչս, որով ապրիք՝ եւ ուտէք։ Եւ նոքա հարկեալք ի կարեաց սովոյն՝ արարին զհրամանս շահին, եւ եղեն Մահմետականք. եւ շահն ոչ ետ նոցա զինչս յոլովս ըստ իւրում խոստմանն՝ այլ ստեաց, քանզի խաբեաց զնոսա։ Բայց իւրաքանչիւր անձին, եթէ մեծաց, եթէ փոքունց ետ զմէն մի դահեկան, եւ արձակեաց ի տունս իւրեանց։

Արդ՝ որք գովեն շահս թէ քրիստոնէասէր եւ աշխարհաշէն եւ խաղաղարար թագաւոր էր, այս է նորա քրիստոնէասիրութիւնն, որ զամենայն աշխարհն քրիստոնէից՝ զՀայոց եւ զՎրաց աւերեաց, եւ զամենեսեան սպառեաց սրով եւ սովու եւ գերութեամբ. եւ զմնացեալսն վարեալ տարաւ ի Ֆահրապատ եւ ի Սպահան, որ նոքա եւս օր աւուր անդէն սպառին պէս պէս կերպիւ։ Եւ ով ոք որ գովել կամի զնա, թող յառաջ հայեցեալ նկատեսցէ զարարեալ գործս նորա, զոր արար ընդ քրիստոնէից՝ եւ ապա գովեսցէ զնա։

Արդ՝ որով օրինակաւ պատմեցաք, զոր արար շահն ընդ ժողովրդեանն, որք գրեցան շահիսէվան ի Թամրազի երկրէն, սոյն օրինակաւ եւ արար ընդ ժողովրդեանն, որք գրեցան շահիսէվան ի Լաւասափի երկրէն։ Վասն զի ի վերայ նոցա եւս կարգեաց զօրս եւ զզօրապետս՝ որք առաջին գրովն եւ քարտիսիւն չուեցուցին յիւրաքանչիւր տեղեաց եւ վարեալ տարան ի Պարսկաստան։ Բայց զայս ժողովուրդքս, որք էին յերկրէն Քառթլայ, ո՛չ տարան ի Ֆահրապատ, այլ տարան ի Սպահան եւ բնակեցուցին ի սար գեղորայսն Սպահանու, ուր եւ զազգն Հայոց բնակեցուցեալ էին։ Եւ այժմ յարդեանս ժամանակիս՝ որ է թուական մեր ՌՃԷ, յորում գրէաք զպատմութիւնս, այս Վրացիքս ամենեքեան դարձան ի հաւատոցն իւրեանց ի կրօնս Մահմետի, եւ այնքան կուռէճք եւ դահիճք էին քրիստոնէից, որ ի պատահիլն մեր նոցա ի ճանապարհի ուրեք՝ զբարեւն մեր ոչ առնուն, մեղք համարելով իւրեանց զբարեւ առնուլն։ Այլ եւ հայհոյեալ անարգեն զհարս եւ զնախնիս իւրեանց՝ թէ նոքա անհաւատք էին եւ անհաւատ մեռան. այլ եւ ի վերայ նոր հաւատոյն իւրեանց գոհանան զԱստուծոյ, թէ այս է ճշմարիտ հաւատ՝ զոր այժմ ստացաք։ Այլ եւ յայսմ Վրացի ժողովրդենէս՝ ի ժամանակին՝ յորում նոր բերին ի Սպահան, բաժանեցին մասն ինչ եւ յառաջ խաղացուցեալ տարան յերկիրն Շիրազու՝ եւ յերկիրն, զոր անուանեն Ասուփաս։ Որ եւ սոքա եւս սպառեցան պէս պէս կերպիւ, եւ մնացեալքն ամենեքեան միահաղոյն դարձան յանօրէն յօրէնսն Մահմետի։

Զայսու ժամանակաւս՝ յորում շահն ի Տփխիս էր եւ առ ինքն ունէր զԼաւասափ. վասն որոյ խնդայր եւ բերկրեալ զուարճանայր, զի ըմբռնեաց զնա ի ցանցս իւր։ Բայց վասն Թամրազին տրտմէր, զի ոչ կարաց ըմբռնել, որ եւ վասն նորա խոկայր ի սենեակ սրտի իւրոյ ի խշտին Բեհմովթայ՝ [տե՛ս Յովբ. Խ 10-19]՝ թէ զիարդ կարասցէ կորուսանել զնա։

Վասն որոյ եւ յաղագս նորա հնարէ այսպիսի իմն որոգայթ, զի հաւանեցոյց զայր ոմն եւ առաքեաց ի Պաշիաչուխ, եցոյց նմա զամենայն ճանապարհս հնարից՝ պատուիրելով պնդապէս թէ որով եւ իցէ օրինակաւ սպան դու զԹամրազն թէ՛ յայտնի եւ թէ՛ ի ծածուկ։ Եւ զայս այր, որ առաքեաց ի ծածուկ սպանանել ըզԹամրազն, թաքուն եւ գաղտնի յամենայն նախարարաց իւրոց արար՝ որ ոչ ոք գիտէր։ Եւ այրս այս գնացեալ եհաս ի Պաշիաչուխ. եւ յաւուրս ինչ ել եւ մուտ արար ի տեղիսն, ուր էր Թամրազն, եւ դիտեալ նկատեաց զամենայն ինչ. զճանապարհն եւ զտեղին, ուր ի գիշերի ննջէր Թամրազ. քանզի տեղին էր վերնատուն, որ փայտեայ սանդխով ելանէին եւ իջանէին։ Եւ յաւուր միում ի ծածուկ եւ անգիտելի ումեք այրն այն սպաս կալեալ հսկեաց զգիշերն, զի թերեւս գտանիցէ դիպող ժամ առ ի սպանանել զԹամրազն։ Եւ ի հասարակել գիշերոյն՝ գիտաց թէ ամենեքեան ննջեալք են, նա եւ գիշերապահ արքն՝ որք են քեշիկչիքն, ննջեալք են, եկեալ այրն այն զանխուլ եւ թաքուն, եւ ընդ փայտեայ սանդուխն ել ի վերնատունն, ուր ննջէր Թամրազ, եւ ետես զի ի կողմն մի վերնատանն ննջեալք էին ոգիք երկու ի միում անկողնի, եւ ի միւս կողմն ննջեալք էին այլ եւս ոգիք երկու ի միում անկողնի։ Եւ սոքա, որք ննջեալք էին ի վերնատանն ի միում անկողնի, էին Թամրազ եւ կինն իւր, եւ ի միւսում անկողնոջն էին երկու աղախնեայք՝ որք վասն սպասաւորութեան մերձ առ նոսա ննջեալք էին ի միում անկողնի։ Իսկ այրն, որ եկեալ էր վասն սպանութեան, ոչ կարաց ստուգիւ վերահասու լինիլ, թէ որ ոք ի նոցանէ իցէ Թամրազն։ Վասն որոյ ոչ համարձակեցաւ ի սպանութիւն, զի մի գուցէ սպանեալն այլ ոք իցէ եւ ոչ Թամրազն։ Վասն որոյ խորհեցաւ թողուլ զգործ սպանութեան յայնմ գիշերի եւ գնալ, եւ յառաջիկայ աւուրսն դիտեսցէ՝ եւ ստուգիւ ի վերայ հասցէ, թէ որ ոք ի նոցանէ իցէ Թամրազն. եւ ապա եկեալ անվրէպ զնա հարեալ սպանցէ։ Եւ զայս խորհուրդ Աստուած էարկ ի սիրտ առնն այնմիկ՝ եւ դարձոյց զնա՝ որպէս զի մի սպանցի թագաւորն քրիստոնէից, այլ եւ զխորամանկ չարութիւն շահին յայտնեալ՝ զնա խայտառակեաց։ Արդ՝ այսու խորհրդով այրն դարձաւ ի վերնատանէն. եւ սկսաւ իջանել ընդ փայտեայ սանդուխն ընդ որ ելեալն էր, եւ մինչ իջանէր այրն, նորին ինքեան թուրն՝ որ զմիջով իւրով ածեալ ունէր նոյն այրն՝ հարաւ ի սանդուխն, յորմէ հնչեաց ձայն, եւ ի ձայնէն արթնացաւ շունն քէշիկչոց՝ եւ սկսաւ հաջել առ այրն. եւ ի հաջելոյ շանն արթնացան պահապանքն, եւ տեսին զայրն եւ շրջապատեալ ըմբռնեցին զնա. եւ որք տեսին զայրն, զահի հարեալ ապուշ մնացին ամենեքեան։ Եւ ի վաղիւն Թամրազն եւ այլք յիշխանաց կոչեցին զայրն առաջի իւրեանց՝ եւ հարցմամբ տեղեկանային. եւ այրն զամենայն ստուգութեամբ խոստովանեցաւ, թէ շահն առաքեաց զիս, թէ գնացեալ սպանցես զԹամրազն։

Յայնժամ Թամրազն ի խորոց սրտէ հառաչելով ասաց. «Արդ՝ տեսէք եղբարք, զի շահն զերկոսին որդիսն իմ յինէն առեալ տարաւ առ ինքն՝ եւ արար ներքինիս, եւ զմայրն իմ տարեալ կորոյս ի խորին Պարսկաստան. եւ այժմ զերկիրն իմ բնաւին աւերեաց՝ եւ զամենայն ժողովուրդն իմ եւ զազգն իմ գերեալ տարաւ, եւ ես զգլուխ իմ միայն առեալ փախուցեալ կամ ի պանդխտութեանս, եւ նա այնու ամենայնիւ ոչ շատանայ. այլ դեռ եւս ջանայ ի հեռաստանէ սպանանել զիս. արդ՝ նա որ այսքան ջանայ սպանանել զիս՝ եւ ես որո՞վ յուսով համարձակեցայց գնալ առ նաե։ Եւ ամենեքեան որք տեսին զայն գործ՝ եւ լուան զբանս Թամրազին, իրաւացուցանէին զխօսս նորա։ Եւ Թամրազ ողորմեալ առնն՝ ոչ սպան զնա. այլ արձակեաց, որ գնաց զճանապարհս իւր։ Բայց ինքն եւս ոչ վստահացաւ կալ ի Պաշիաչուխ, զի մի գուցէ այլ եւս որոգայթս հնարեսցէ նմա շահն, այլ ելեալ անտի գնաց յերկիրն Դադիանու՝ եւ հեռացաւ ի շահէն։

Արդ՝ զորպէսն ամենայն չարահնար գործոց, զոր արար շահն ընդ աշխարհին Վրաց, չէ կար մեզ ճառել, զի ի վեր են քան զճառ բանից, քանզի զողջ ամ մի՝ եկաց նա ամենայն բանակաւն Պարսից՝ անդ յաշխարհին Վրաց. եւ զկնի ամին խորհեցաւ ելանել յաշխարհէն Վրաց եւ գնալ յաշխարհն Պարսից։

Բայց ի վարանս եւ յուզմունս խորհրդոց կայր շահն թէ զիա՛րդ կարասցէ կորուսանել զԼաւասափ։ Եւ յաղագս այսորիկ բանս եդ նախարարաց իւրոց ասել ընդ Լաւասափու, թէ որովհետեւ բարեաւ եւ յաջողմամբն Աստուծոյ եկիր դու ի տեսութիւն շահին. եւ եղեւ սէր եւ միաբանութիւն ի մէջ ձեր, արդ՝ յաղագս հաստատութեան սիրոյ եւ ուխտի դաշանցն, նա եւ վայելուչ է եւ պատշաճաւոր, որովհետեւ շահն ելանէ ի գնալ յերկրէն քումմէ, պատեհ է քեզ գնալ ընդ նմա երից եւ չորից աւուրց ճանապարհ որպէս զուղեւոր՝ ընդ նմա մինչեւ ի սահմանս երկրի քո. եւ ապա դարձցիս յաթոռ քո։ Եւ զայսպիսի բանս շահն ինքն եւս ասաց ի կարգս զրուցաց ընդ Լաւասափին. եւ Լաւասափ քանզի ոչ ունէր կեղծաւորեալ խորամանկութիւն ի սրտի իւրում, որպէս յատուկ է քրիստոնէից, հաճեցաւ առնել զասացեալն նոցա։

Եւ յորժամ չուեաց շահն ի քաղաքէն Թիֆլիզու, էառ ընդ իւր եւ զԼաւասափ ըստ յառաջագոյն կարգեալ պայմանին իւրում։

Եւ յորժամ գնացին երից եւ չորից աւուրց ճանապարհ, նոր իմն բանս եդ շահն նախարարաց իւրոց ասել ընդ Լաւասափու. «Որովհետեւ այսքան աւուրց ճանապարհ եկիր՝ եւ յոյժ բարւոք արարեր, արդ՝ խնդրեմք զի մի թուեսցի քեզ ծանր, այլ եւս յառաջել եւ գալ մինչեւ ի քաղաքն Գանջայ, զի անդէն ի Գանջայ եդեալ է շահն ի մտի իւրում կոչել առաջի իւր զամենայն իշխանս կողմանցս այսոցիկ, զՇամախու եւ զԵրեւանայ, եւ զամենեսեան կամի կարգել, զի կացցեն ընդ իշխանութեամբ քո եւ զքեզ վերակացու եւ հրամանատար ի վերայ ամենեցուն՝ զի քո հրամանաւ արասցեն զամենայն, զոր ինչ եւ առնելի էե։ Եւ այսմ եւս հաւանեցաւ Լաւասափ եւ գնաց ընդ շահին մինչեւ ի Գանջայ։ Եւ անդէն ի Գանջայ իբրեւ անցին աւուրք յոլովք ոչ երեւեցաւ նշան բանից ասացելոց նախարարաց շահին. այլ եւ ո՛չ երեւի նշան եւ նշմարանք արձակման իւրոյ։ Յայնժամ գիտաց Լաւասափ յոգի իւր թէ հնարիւք հանին զնա յերկրէն իւրմէ՝ եւ ոչ եւս թողուն գնալ յերկիր իւր. վասն որոյ ի մեծի տրտմութեան եւ ի վարանս խորհրդոց կայր Լաւասափ, եւ թէպէտ խորհէր՝ այլ ոչինչ կարէր առնել զհնարս փրկութեան։

Այլ եւ բազմարուեստ հնարագործ այրն Շահաբաս, ի նենգաւոր կարծիս իւր խորհեալ թէ մի գուցէ կամ ի գիշերի, կամ ի տունջեան՝ դիպող ժամ գտեալ հնարիւք իմն փախիցէ Լաւասափ։ Եւ ի սակս այսմ կարծեաց արար նոր եւս հնարս ըստ այսմ օրինակի. զի շահն պարգեւեաց Լաւասափին զմէկ հատ ջղայ՝ զոր ի գլուխս իւրեանց հարուն իշխանք. եւ էր յոյժ ազնիւ եւ պատուական, գեղեցիկ եւ մեծագին։ Եւ ընդ պարգեւել ջղային՝ պատուիրեաց սիրով Լաւասափին թէ, յարաժամ ի գալն քո առ իս եղիցի սա ի գլուխ քո, եւ Լաւասափ եւս այնպէս առնէր հանապազ ի գնալն իւր առ շահն։

Եւ զկնի աւուրց ինչ հրամայեալ է շահն գողոցն իւրոց՝ զոր հանապազ ընդ ինքն պահէր, քանզի բազում արս, որ բազմահնար գողք էին, վասն պէս պէս հնարից առ ինքն պահէր շահն. որպէս եւ այժմ ահա արար, վասն զի պատուիրեաց նոցա զանխուլ եւ թաքուն ի գիշերի մտանել ի վրանն Լաւասափու եւ գողանալ յատուկ զայն ջղայն եւ զայլ եւս ինչս, եւ գողքն արարին որպէս ուսան ի շահէն, զի գողացան զջղայն եւ զյոլովս յընչից նորա։ Եւ յաւուր միում յորժամ կոչեցին զԼաւասափ առ շահն ըստ հանապազորդ կոչմանն, եւ ի գալն Լաւասափու եւ ի բազմիլն՝ ոչ էր ջղայն ի գլուխ նորա որպէս յառաջն լինէր։ Եւ ի տեսանելն զնա շահին՝ իբր անգէտ գոլով հարցանէր. «Ընդէ՞ր զջղայն ոչ եդեալ ես ի գլուխ քոե. իբրեւ լուաւ թէ գողացեալ են, յայնժամ շահն ի չքմեղս եղեալ եւ իբր բարեկամ եւ ցաւակից զինքն ձեւացուցեալ, մորմոքայր եւ ափսոսայր։ Եւ ապա դարձուցեալ զբանս իւր առ նախարարս իւր՝ որք անդն կային. բարկանայր նոցա եւ յանդիմանէր՝ եւ մահ սպառնայր, եւ ասէր. «Ընդէ՞ր ոչ բարւոք հոգաբարձութեամբ եւ հպատակութեամբ արարիք ծառայութիւն սմա եւ այնքան անհոգ եւ պղերգ էք, մինչ զի գողք եւս մտանեն ի վրան սորա եւ առնեն գողութիւն, եւ մանաւանդ զայնպիսի երեւելի եւ պատուական ինչե. եւ զայս ասէր վասն ջղային։ Եւ ապա ասաց՝ «Արդ՝ մի գուցէ միւսանգամ եկեալ գողոց գողանայցեն այլ եւս ինչ յնչից սորա յաղագս անհոգութեան ձերոյ. եւ լինիցի մեզ կրկին ամօթ։ Արդ՝ պատրաստեցէք դուք արս քաջս եւ զգոյշս, զի յամենայնի գիշերի գիշերապահ պահպանութեամբ պահեսցեն զվրանն սորա շուրջանակի՝ զի մի վնաս ինչ պատահիցէ սմա, ապա թէ ոչ՝ զձեզ զամենեսեան բնաջինջ առնեմե։ Յետ ընդունելոյ նախարարացն զայսպիսի սաստիւ հրամանս, այնուհետեւ կացուցին պահապանս շուրջ զնովաւ՝ որք ի տուէ եւ ի գիշերի պահէին զնա զգուշութեամբ։