Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ ԻԷ
Թագաւորք Հայոց` որ ի Պարթեւաց:

Առաջին թագաւոր Վաղարշակ` որ թագաւորեաց Հայոց`հրամանաւ Արշակայ մեծի եղբօր իւրոյ` Պարսից արքայի: Սա բազում արութիւն քաջութեան ցուցեալ ի ժամանակս թագաւորութեան իւրոյ զօրօք քաջացն Հայոց: Քանզի խաղաց գնաց առ սահմանօքն Խախտեաց ի վերայ Մակեդոնական զօրուն անթիւ բազմութեամբ. եւ այլ բազում նահատակութիւն քաջութեան ցուցեալ, եւ կարգ ուղղութեանց աշխարհիս Հայոց: Քանզի խորհուրդ արարեալ Վաղարշակայ մեծի արքային Հայոց, առաքէ հրովարտակ առ Արշակ մեծ եղբայր իւր ի ձեռն Մարեբայ Կատինեայ, որոնել զդիւանն արքունի, եւ տալ զգահնամակ նախարարացն Հայոց: Զոր առեալ զթուղթն եղբօր իւրոյ մեծին Արշակայ` առաջի առնէ նմա զդիւանն արքունի: Իսկ նա գտեալ զգահնամակն բերեաւ (առ) Վաղարշակ արքայն Հայոց: Իսկ նա առեալ զօրինակն`նախա (րա) րութիւնս կարգէ իւրաքանչիւր ումեք բարձ եւ պատիւ տալով նախարարացն` ըստ իւրաքանչիւր բարձի տալով իշխանութիւն միոյ միոյ ըստ արժանեաց`որում վայելէր: Տայ եւ նախնւոյն մերոյ որ ի Հրէից`Բագարատուն` իշխանութիւն թագաւորութեան` թագ ի գլուխ դնել թագաւորին` եւ Թագադիր անուանիլ, այլեւ Ասպետ, եւ զտանուտէրական պատիւն տայ ազգին նորա. եւ առանց ոսկոյ եւ ականց մարգարիտ երեքտակեան վարսակալ հրամայէ ածել թագաւորին իւրոյ, եւ զայն`յորժամ յարքունիս եւ ի տան թագաւորին շրջիցի: Եւ զայլս մի ըստ միոջէ կարգէ եւ կոչէ անուանս: Նախ առաջին օրինադրէ զինքն եւ զտուն իւր, սկիզբն առնելով ի գլխոյ իւրմէ եւ ի թագէ. եւ զկոչեցեալն` որի Հրէից Բագարատ` առնէ զնա ազգաւ Թագադիր լինել Արշակունեաց. եւ ազգի նորա Բագրատունիք անուանէ: Եւ զայլս մի ըստ միոջէ կարգէ եւ կոչէ անուանս. առաջին`Սիւնեաց տէր, երկրորդն` Ասպետ Բագրատունի, երրորդն`Արծրունի, չորրորդն` Մախազունի, հինգերրորդն`Մամիկոնեան. եւ զայլ եւս կարգէ եւ հաստատէ յիւրաքանչիւր իշխանութեանն: Եւ ինքն յետ այսքան արութեանց եւ առաքինութեանց եւ բազում բարեկարգութեան` մեռանի ի Մծբին, թագաւորեալ ամսքսան եւ երկու, թողեալ զտէրութիւնն որդւոյ իւրոյ Արշակայ երկրորդի: Եւ յետ նորա թագաւորէ Արշակ առաջին` որդի Վաղարշակայ: Սա նախանձաւոր լեալ հայրենի առաքինութեանց` բազում ուղղութիւն եւ սա գործեաց. եւ պատերազմեալ ընդ Պոնտացիս` նշանակ զնիզակ իւր թողեալ, զոր մխեալ` ասեն` արեամբ զեռնոց ձգեալ թաղեաց յերկանաքար արձանի. զոր բազում ժամանակ զարձանն զայն պատուեցին Պոնտացիք` որպէս թէ յԱստուծոյ է գործն: Ի սմանէ երկուք ոմանք` որդիք Բագարատայ ի Բագրատունեաց` սրով կատարեցան վասն զկուռսն չպաշտելոյ: Բայց ապա այլք յանձն առնուն յաւուր շաբաթու յորս եւ ի պատերազմ հեծանել, եւ զմանկունսն իւրեանց ոչ թլփատել: Սա թագաւորեալ ամս տասն եւ երեք` եւ մեռաւ: