Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
">

ԳԼՈՒԽ ՀԱ
Յաղագս մկրտութեան Տրդատայ թագաւորին եւ իւրայնոցն եւ ամենայն զօրացն:

Արդ իբրեւ եկն սուրբն Գրիգոր յաշխարհս Հայոց, եւթագաւորն Տրդատ լուաւ` լցաւ խնդութեամբ. եւ առեալընդ իւր զԱշխէն զկինն իւր եւ զԽոսրովիդուխտ զքոյրիւր հանդերձ զօրօքն գայ հանդիպի սրբոյ Հայրապետինառ ստորոտով լերինն Նպատայ` որպէս ասացաք վերագոյն. գան հասանեն յափն Եփրատ գետոյն. բազում խնդութեամբողջոյն տուեալ միմեանց` եւ մատոյց զպատճէնպատասխանոյն` դարձեալ ուրախ լինէին: Եւ առեալսուրբն Գրիգոր զթագաւորն հանդերձ իւրայօքն` եւզայլն ամենայն բազմութիւն զօրաց մկրտէր ի գետնԵփատ յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ: Որ ապանշանք սքանչելի երեւեալ. զի գետն զտեղի առեալ կայր. եւ սիւն լուսաւոր ի վերայ նոցա ի նմանութեանտէրունական խաչին. եւ որք մկրտեցան յայնժամ ընդ այրեւ ընդ կին եւ ընդ մանուկ աւելի քան զչորեքհարիւրբիւր մարդիկ. եւ խորհուրդ ածեալ զամենայն բաշխէրնոցա զկենդանարար սուրբ Մարմին եւ զԱրիւն Փրկչինմերոյ. եւ լուսաւոր վարդապետութեամբն իւրով լնոյրեւ լուսաւորէր զնոսա զամենեսեան: Եւ նոքա օրհնէինզԱստուած եւ փառաւորէին. որ ետ նոցա միտսզգաստութեան, եւ հան զնոսա ի խաւարէ ի լոյս, եւյանգիտութենէ ի գիտութիւն ճշմարտութեան, եւյանհաւատութիւնէ ի հաւատս. եւ յաղագս այնորիկօրհնէին զԱստուած զտուիչ այնպիսի' պարգեւաց: Այլմեք ի նոյն դարձցուք բան` զոր խոստացաք յաղագսհաւատալոյն Կոստանդիանոսի, թէ ո՞րպէս հաւատացԿոստանդիանոս, կամ որո՞վ օրինակաւ: Զայս ասացեալպատմագրաց Յունաց` թագաւորն Հռովմայ Կոստանդիանոսկռապաշտ էր. եւ հրապուրեալ ի Մաքսիմիանէ կնոջէիւրմէ` որ թոռն Դիոկղետիանոսի կայսեր. սա հալածէրզքրիստոնեայսն. եւ զբազում հաւատացեալս եսպան, որո'չ զոհեցին կռոցն: Իսկ երանելին Սեղբեստրոս առեալզաշակերտսն` փախեաւ ի լեառնն, եւ էր անդ ի թագստի: Եւեղեւ բորոտութիւն Կոստանդիանոսի թագաւորին իբրեւտապաստ, եւ բժիշկք ամենեւին ո'չ կարացին բժշկել: Ասացին աղանդաւորքն, եթէ անհնարին է քեզ բժշկել`բայց միայն եթէ անարատ մանկունք ժողովեսցես եւարեամբ նոցա լցցեն զաւազան. եւ մինչդեռ ջերմ էարիւն, մտցես ի նա մերկ յաւազան, եւ լուայցեսարեամբն, եւ ապա ողջասցիս: Հրամայեաց, եւ փութապէսժողովեցին տղայս մանկունս բազում եւ անթիւս յոյժ: Եւ հեծեալ թագաւորին երթայր ի Կապետղւոյն տաճարկռոցն. եւ ընթացան կանայք եւ տղայք ի գիրկս իւրեանցմեծաւ հառաչանօք, հերարձակք` եւ ստինքն ի բերանտղայոցն անկան առաջի թագաւորին կսկծալից ողբովք: Եւ նորա տեսեալ զկոծ եւ զտուայտումն մարցն եւզլալիւն տղայոցն, յոյժ ողորմեցաւ եւ գթացաւ ի նոսա, նա եւ արտասունք հեղան յաչացն, եւ լաւ համարեցաւզփրկութիւն նոցա քան զառողջութիւն անձին իւրոյ: Արձակեաց զնոսա ուրախութեամբ (ի) յարկսիւրեանց` տուեալ նոցա հաց եւ ռոճիկ: Եւ ի գիշերինայնմիկ երեւեցան Պօղոս եւ Պետրոս առաքեալքնՔրիստոսի` եւ ասացին. որովհետեւ ողորմեցար դուտղայոցն առաւել քան անձին քում, եկաք քեզյօգնականութիւն. առաքեա' յայս նիշ լեառն, եւ բե'ր առքեզ զԵպիսկոպոսապետն Սեղբեստրոս. եւ նապատրաստեսցէ քեզ աւազան ջրոյ. եւ դու լուասցիսայնու` եւ բժշկեսցիս ի բորոտութենէդ: Եւ ընդառաւօտն արձակեաց ի լեառն. եւ տարան զսուրբնՍեղբեստրոս. եւ նա կարծէր` թէ ի մարտիրոսութիւնտանին զնա, ուրախութեամբ երթայր: Եւ մտեալ առաջիթագաւորին` ողջոյն ետ: Եւ ասէ ցնա. են Աստուածք քո, որ անուանին Պետրոս եւ Պօղոս: Պատասխանի ետՍեղբեստրոս` եւ ասէ, ո'չ են նոքա աստուածք, այլծառայք են Աստուծոյ եւ առաքեալք: Ասէ թագաւորն, որո՞վ կերպարանաւ են կամ յո՞ր չափ հասակի: Եւհանեալ ի ծոցոյն իւրմէ փոքր մի պատկեր զսրբոցառաքելոցն` եցոյց թագաւորին: Եւ նա տեսեալ ծանեաւ`եւ ասէ, ճշմարիտ սոքա են` զոր տեսի ես յանուրջս: Եւառժամայն լցին զաւազանն ջրով. եւ երթեալ ի տեղինօրհնեաց Սեղբեստրոս զջուրն. եւ մերկացուցեալզթագաւորն իջոյց ի ջուրն. եւ լոյս փայլեաց իվերուստ ի մարմինս նորա. եւ եղեւ ճարճատումնորպէս ի տապակաց. եւ անկան որպէս կեղեւանք յանձնէն`եւ ելից զջուրն. եւ ելեալ թագաւորն մաքուր մարմնովեւ պայծառ հոգւով: Եւ մկրտեցան յաւուր յայնմիկ իձեռաց Սեղբեստրոսի ի գետն ոգիք երկոտասան հազար. զորս ագոյց թագաւորն հանդերձս սպիտակս, եւ սաւանս, եւ կօշիկս, եւ ամեն միոյ միոյ մոմեղէն մի: Եւ գրեացթագաւորն հրամանս, եթէ ոք հայհոյեսցէ զՔրիստոս, զկէս ընչից իւրոց յարքունիս տացէ. եւ անխափան եւանարգել` ո'վ եւ կամեսցի` մկրտեսցի, եւ աներկիւղկործանեսցէ զբազինս կռոցն: Եւ շինեաց թագաւորնեկեղեցի յանուն սուրբ Փրկչին. եւ ինքն փորէր եւհանէր զհողն, եւ դնէր զքարինս: Եւ հրամայէր ի մէջհրապարակին աղաղակել զօրացն իւրոց քառասուն անգամ, եթէ Քրիստոնէից Աստուածն ճշմարիտ Աստուած է. եւդարձեալ տասն անգամ, եթէ եկեղեցիք Քրիստոսի բացցին. եւ որք զՔրիստոս ո'չ պաշտեն` թշնամիք ենթագաւորութեանս մեր: Զայս աղաղակեցին տասն անգամ. եւ որ կեցոյց զթագաւորն` Աստուած է: Իսկ Հեղինէմայրն Կոստանդիանոսի էր ի Բեթանիայ` եւ երկութոռունքն ընդ նմա` Կոստանդիանոս եւ Կոստ: Եւժողովեցան առ նա Հրէայքն` եւ ասեն, որդին քո`թագաւորն մեր` բարիոք արար, որ եթող զհաւատն` եւընտրեաց զկուռսն. բայց ճշմարիտ հաւատ ո'չստացաւ. արդ գրեա' առ նա, զի թլփատեսցի եւ լինիցիՀրէայ իբրեւ զմեզ: Եւ նա անարգեալ զնոսա` թշնամանօքդարձոյց: Եւ գրեաց առ որդին իւր. որ հաստատ (եաց) զհաւատ Քրիստոնէութեանս, եւ մեծարեաց զՍեղբեստրոս: Եւ այնպէս փայլեաց սուրբ Հայրապետն յԵկեղեցին`որպէս զլոյս: Եւ զհիւանդս բժշկէր աղօթիւք իւրովք. եւ զդեւս հալածէր ի մարդկանէ: Եւ բազում Հրէայս եւհեթանոսս դարձոյց յԱստուածգիտութիւն. եւ եղեւգլուխ երեք հարիւր եւ տասն եւ ութն Հայրապետացն` որի Նիկիա առաջին Սիւնհոդոսին: Եւ հասեալ ի բարիոքծերութիւն` հանգեաւ ի Քրիստոս: