">
ԳԼՈՒԽ
Ե
Յաղագս
Կիւրոնի
երկիւղին
եւ
կասկածանաց:
Արդ
քանզի
Կիւրոնի
ո'չ
իշխեցեալ
համարձակապէս
իհակառակս
ելանել
Մովսէսի
Հայոց
Կաթուղիկոսի,
որպէսԱբրահամայն,
թէպէտ
եւ
ի
ցաւս
մտեալ
երկանց.
վասն
զիերկնչէր.
մի`
զի
կարի
երախտեացն
Մովսիսիյաղթահարեսցի
եւ
զամօթ
կրեսցէ.
եւ
միւս`
զի
մնայրայլում
ժամանակի.
յորում
ծնաւ
զանօրէնութիւն,
որպէս
եղեւ
իսկ:
Քանզի
մեռաւ
իսկ
ՄովսէսԿաթուղիկոսն
Հայոց:
Եւ
Կիւրոնի
եհաս
ժամանակ
եւիշխանութիւն
խաւարի:
Քանզի
զխուժիկն
զայն,
զորմէասացաքն,
որ
սկիզբն
եղեւ
Կիւրոնի
կորստեան,
թագուցեալ
էր
իբրեւ
զկորոյն
իժի
ի
ծակս
եւ
ի
ծերպսվիմաց.
եւ
ինքն
զայս
ինչ
եւ
զայս
բաղբաղէր
եւպատճառէր
զպատճառս
մեղաց:
Քանզի
զպատասխանիթերի
եւ
թեթեւ
բանիւք
իբր
կասկածանօք
էին,
եւբեկբեկելով
առնէր.
եւ
ասէր,
օրէնս
համարեցայ
զայնառնել:
Ո'չ
արգելոյր
զոք
գալոյ
ի
զղջումն.
եւ
կամ
թէմեք
զուխտն
հաստատուն
ունիմք
զհարցն
մերոց,
զորեդին.
եւ
որ
այլն
եւս:
Եւ
այսոքիկ
ասացեալքս
լինէիննենգութեամբ.
քանզի
ծածկեալ
էր
զինքն
նենգութեամբ:
Զխուժիկն
զայն
որոշեալ
եմք
ասէր,
եւ
հրամայեալ
եմքմերոց
ո'չ
տալ
ողջոյն
նմա:
Իսկ
ինքն
բնաւ
ո'չ
մեկնէրի
նմանէ,
թէպէտ
եւ
ի
ծածուկ
զնա
ունէր,
մինչեւ
իժամանակ
քաջայայտ
լինելոյ
նորա
յամբարշտութեանն:
Բայց
նախ
քան
զյայտնել
նորա
չարութեան,
որ
եղեւմինչեւ
ի
պատասխանիս
երրորդ
թղթոյն
Աբրահամու.
զորարար
Կիւրոն
չարաչար
եւ
դառն
բանիւք,
զի
տակաւինեւս
ծածկեալ
ունէր
զինքն
պատրուակաւկեղծաւորութեամբ,
եւ
ո'չ
առնոյր
ի
միտ
զբանս
գրոցսրբոց,
զոր
առակօք
եւ
օրինակօք
յանդիմանեալզկեղծաւորս,
միանգամայն
եւ
զպատիժ
պատուհասինիմացուցանելով:
Քանզի
ասէ
մի
ոմն
յԱստուածայնոցն,
եթէ
ճշմարտապէս
խաւար
է,
եւ
լոյս
կեղծաւորի:
Եւայլ
ոմն`
եթէ
կեղծաւորք
ի
բանս
եւ
ի
դէմս
իւրեանցերեւեցուցանեն
զիրս
ինչ
հաւատալիս:
Եւ
դարձեալ,
եթէմինն
լինի
ասել
լոկ
բանիւ
փիլիսոփոս
իբրու
չիցէփիլիսոփոս,
այլ
կերպարանս
ունի
վասն
առ
ի
պատմելզգործ
արուեստին.
եւ
որ
ի
ներքոյ
փիլիսոփոսն
էր`արտաքինն
դարբին
գտաւ:
Ահա
առաւ
ի
բաց
դիմակ
նորա`որ
ծածկեալ
ունէր,
եւ
մեկնեցաւ
խաբէութիւն
նորա.
եւգտաւ`
որ
ի
ներքոյ
ազատն
էր`
արտաքոյ
ծառայ:
Եւայսպէս
յերկուս
դէմս
զտեսիլ
կեղծաւորութեանցուցանել
կամին:
Եւ
այսոքիկ
սատանային
գործք.
նաեւսատանայ
կերպարանի
ի
հրեշտակ
լուսոյ`
ասէաստուածային
առաքեալն:
Եւ
ինքն
Տէրն
ասէ,
տեսանէիզսատանայ
անկեալ
յերկնից
իբրեւ
զփայլակն:
Եւ
այն`զի
ունէր
կեղծաւորութեամբ
զտեղի
բնակութեան
իւրոյ`ուստի
անկաւն.
վասնզի
սիրեաց
վերագոյն
լինել
ինքնքան
զամենեսին`
սիրելով
զփառս,
այնմ
ո'չ
եհաս`
զորխնդրէր,
եւ
յայնմանէ
զրկեալ
գտաւ`
զոր
ունէրմիանգամայն:
Եւ
լռեաց
ի
փառաբանութենէն`
յորումկարգեալն
էր
եւ
սահմանեալ:
Արդ
Կիւրոն
այսպիսի
մտօքվարեցաւ
ի
ծածուկ
կեղծաւորեալ
զինքն.
եւ
ո'չ
գիտէրզբան
գրոյն`
եթէ
խաւար
յանդիմանեալ
ի
լուսոյ
յայտնիլինի,
եւ
որ
ինչ
սոցին
նման:
Եւ
դարձեալ,
եթէ
մեր
ագզինչ
իցէ
թաքչել
ո'չ
կարէ:
Արդ
այսքանեօք
եւ
այսպիսի'իրօք
կացեալ
Կիւրոն
ամս
հինգ,
զերկուս
ամս
իժամանակս
Մովսէսի
Հայոց
Կաթուղիկոսի,
եւ
զերկուսամս
զկնի
մահուան
նորա`
մինչեւ
ի
ժամանակսԱբրահամու,
որ
յաջորդեաց
զաթոռ
Հայրապետութեանզկնի
Մովսէսի:
Իսկ
յառաջնումն
ամին
Աբրահամու
սկսաւ
ամբարշտելեւ
յայտնել
զչարութիւն
իւր:
Քանզի
իբրեւյաճախեցան
գրեալքն
առ
նա
յԱբրահամայԿաթուղիկոսէ,
ապա
այնուհետեւ
առնէր
ընդ
դէմ
նմապատասխանի
յերրորդում
իւրոյ
թղթին.
եթէ
կամիք`
եւոչ`
ասէ`
մեր
հաւատ
այդ
է:
Այլ
թէպէտ
եւ
յառաջագոյնգրեալ
էր
առ
նա
Վրթանէսի
Քերթողի`
որ
Տեղապահն
էրաթոռոյ
սրբոյն
Գրիգորի,
եւ
առեալ
էր
զչափ
նորաչարութեանն:
Բայց
քանզի
Հայրապետ
ոչ
կայր
ի
ժամանակին,
նաոչինչ
կարաց
հնարել,
միանգամայն
եւ
ընդ
երկու
ելեալէր
աշխարհս
Հայոց.
եւ
նա
ի
տարակուսի
լեալ`
ոչինչկարէր
հնարել`
ոչ
հոգեւոր
ինչ
սաստիւ
եւ
ոչմարմնաւոր
պատուհասիւ:
Քանզի
հոգեւորն
դեռ
եւստակաւին
չէր
հաստատեալ,
եւ
մարմնաւորն
հեռի
էր
եւօտար:
Եւ
Սմբատն`
զորմէ
ասացաք
թէ`
Մարզպան
էր
Հայոց,
այր
բարի,
եւ
բարեպաշտ,
եւ
հաւատարիմ,
եւ
հաստատունի
հաւատս
ուղղափառութեան,
գիտէր
զկամս
Կիւրոնի`
եթէձայնակից
եղեւ
Հոռոմոց,
ո'չ
կարաց
զգացուցանելկայսեր
զեղեալս
ի
Կիւրոնէ,
նա
եւ
ոչ
արքայի
ծանոյց.
քանզի
գիտէր`
եթէ
ոչինչ
օգտի.
միանգամայն
եւիմացեալ
իսկ
էր
զկամս
կայսեր,
եթէ
միաբան
է
ընդԿիւրոնի`
եւ
նորա
հրաման`
ասէ`
գործն
այն.
քանզիկարծիս
տայ
մեզ
բանն
Կիւրոնի`
զոր
յիւր
թուղթսն
գրէառ
Աբրահամ
եւ
առ
Սմբատ.
թէ
կեցուսցէ
Աստուածզկայսրն,
զի
նա
զաշխարհս
մեր
կեցոյց:
Եւ
դարձեալ,
թէԱստուած
փառաւորեսցէ
զարքայ,
քանզի
նա
փառաւորեաց.
որ
արդարեւ
այնպէս
եղեւ
Կիւրոն.
զի
սիրեաց
զփառսմարդկան
առաւել
քան
զփառս
Աստուծոյ.
եւ
յուսացեալեղեւ
ի
զօրութիւն
բազկի
իւրոյ.
եւ
ո'չ
լուաւ
իմարգարէէն`
մի'
յուսայք
յիշխանս
յորդիս
մարդկան,
զիոչ
գոյ
փրկութիւն
ի
նոսա.
եւ
որ
յետ
այսորիկ
ասի
բան.
եւ
դարձեալ
զմիւս
մարգարէի`
թէ
անիծեալ
է
որ
դնէզյոյս
իւր
ի
մարդ
եւ
ո'չ
յԱստուած: