Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Տպում ենք մի գրչեայ մատենից ս. Էջմիածնի նուիրակութեանց թէմերը կազմաց Երեմիա Յօշականցի նօտարի ձեռքով, որ Սիմէոն կաթուղիկոսի նախապատիւ սպասաւոր, Մկրտիչ արքեպիսկոպոսի սանիկն էր եւ վերջը հասաւ արքեպիսկոպոսութեան աստիճանին: Այս Երեմիան մի շատ սիրուն գեղագիր էր, ընտիր քարտուղար, նրբարուեստ նկարող եւ ծաղկագրող զանազան գոյներով եւ մաքուր ոսկով:

«Աստուածակառոյց մեծի Աթոռոյս սրբոյ Էջմիածնի համայն նուիրակաց յաղագս նուիրակական արդեանց շրջագայելի քաղաքքն հանդերձ գիւղաքաղաքօք նոցին, ըստ յատուկ յատուկ անուանց մի ըստ միոջէ ստորագրին.

Ստամբօլ: Ի վերայ Աստուածաշէն եւ տիրապահ, Արքայանիստ եւ ծովահայեաց, գլուխ ամենայն քաղաքաց մեծի մայրաքաղաքիդ Կոստանդնուպօլսոյ, եւ ամենից սահմանաց եւ շրջակայից դորին: Յորս եւ զետեղեցելոց մերազնէից: Լուսաւորչածին եւ հայազուն ՚ի Քրիստոս հաւատացելոց ամենեցունց: Եւ ՚ի դոսին զինուորեցելոց ՚ի Տէր սրբոց Եկեղեցեաց: Այսինքն` Ղումղափիու սրբուհւոյ Աստուածածնի. Սամաթիու սրբոյն Գէորգեայ զօրաւարին. Պալաթու սրբոց Հրեշտակապետացն. Ղալաթիու սրբոյ Հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին. Ուսկուդերու սրբոյն Յովհաննու Կարապետին եւ սրբոյ Խաչին: Խասգեղու սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային: Օրթագեղու սրբուհւոյ Աստուածածնին: Այլ եւ Բեշիկտաշու. Ղուռուչէշմայու, Հիսարու, Բէքղօզու, Էիպու. Թօփղափիու. Ղատիգեղու. Ղառթալու. եւ այլոց մերձաւոր եկեղեցեաց: Նաեւ այլոց քաղաքաց. Ղասապայից եւ գիւղօրէից դոցին: Այսինքն Ադրիանուպօլսոյ. Թրակիու. Պրուսայու. Իզնմիտու. Քեօթայայու. Ադաբազարու. Արմաշու. եւ բոլոր շրջակայից գիւղորէից դորին. Գիւռլայու եւ բոլոր երկրին Եալօվայու. Բիլաճիկու. Ենկիշհարու. Տաւշանլուայ. Գեօլտաղու. Մուհալիճու. Պանդրմայու. Էտինճկու. Քիրմաստու. Բալիքեասրու. Էյնայու. Բօղասհիսարու. Կէլիպօլու. Մալղարայու. Չօռչուայ. Ուզունքեօրփուայ. Կիւմորճինու: Եւ այլոց շրջակային դոցին մեծաց եւ փոքունց Գեօղորէից ամենեցունց: Եւ ՚ի միջի դոցին հաստատեցելոց սրբոց եկեղեցեաց եւ եկեղեցականաց դասուցդ: Նախ եղբօր մերում երջանկապատւոյ եւ հանճարազարդի Տեառն (այս անուն) Աստուածաբանի վարդապետին եւ արժանաժառանգի Պատրիարգին: Եւ այլոց Արհիապատիւ եւ ուղղավէպ Առաջնորդաց. եւ ճշմարտաուսոյց վարդապետաց:

Իզմիր: Որ է տէրունի. Ի Զմիւռին. ՚ի Գեօզհիսար. ՚ի Մանիսայ. ՚ի Մանաման. ՚ի Գիրիդ. ՚ի Սախգըզ. ՚ի Միդիլու. ՚ի յԱյազմայ. ՚ի Քամար. ՚ի Բէրղամայ. ՚ի Ղընըխ. ՚ի Սօվմայ. ՚ի Ղըրխաղաճ. ՚ի յԱղասար. ՚ի Գեօրդաստ. ՚ի յԱդալա. ՚ի Մառմառա. ՚ի յԱլաշհար. ՚ի Դուրղութ. ՚ի Բայընդուր. ՚ի Թիրա. ՚ի Բիրգի. ՚ի յՕտամիշ. ՚ի Ենկիպազար. ՚ի Նազլու. ՚ի Դէնկիզլու. ՚ի Հօնաս. ՚ի Ռաղօսդ. ՚ի Ստեանքեօյ. ՚ի Բօդըռում. ՚ի Մուղլա. ՚ի Մալաս. ՚ի Մանդլաթ. ՚ի Ղուշատա. ՚ի Սօքա. ՚ի Քեօշք. եւ յայլ թեմս եւ ՚ի վիճակս Զմիւռնոյ:

Ղրիմու: Մայրաքաղաքիդ Կաֆայու. Ղարասուու. Պաղչասարայու. Գեօզլավայու. Աղմէչիտու. Օրթալանկու. Թօփտիու. Սալայու. Ղամիշլըղու. Նորբերդու. Թամանու. Թօմրուկու. Ղափլուու եւ բոլոր Չերքեզու. Ազախու. Քիրմանու. եւ Օրու: Նաեւ Աստուծոյ օրհնեալ յերկրիդ Ուռումէլու*) այսինքն, Քիլիու. Իսմայիլու. Ուրուշճղու. Վառնայու. Թռնօվայու. Եաշու. Հօթինու. Բուքրեշու. Աղքիրմանու. Ղաւշանու. Բանդերու. Սըչօվայու. Պօչանու. Օրմանիու. Ֆօքշանու. Իպրայիլու. Մուսայիպղշլայու. Սուլթանղշլայու. Խանղշլայու. Իսախչայու. Բաբատաղու. Հաճիօղլուբազարճղու. Շումլայու. Ռազղատու. Տայագեղու. Հրսօվայու. Սիլիսրէու. Քեօստէնճէու. Մալղարաու. Բուրղազու. Այիտօստու. Ահեօլու. Կառնապատու. Իսլիմլայու. Բէլրզատու. Ֆիլիպէու. Թաթարպազարճղու. Սօֆիու. Նիշու. Վիտինու. Ինապօլու. Կեօմիրճինու. Ենկիճու. Սրամայու. Ենկիշհարու. Եանպօլու. Քեօմփուրլուկու. Ղազանլխու. Էսկիզաղարայու. եւ Օզիու. եւ այլ շրջակայ Ղասապայից եւ գիւղորէից դոցին: Յիսուս:

Թօխաթ. Ի վերայ տիրախնամ մայրաքաղաքիդ Եւդոկիոյ. կրկին անուամբ յորջորջեալ Թօխաթու նաեւ ՚ի Սեբաստիոյ. Զառայու. Աղտու. Դավռայու յԱկնայ*), Կամրկապու. Ապուչեխու. Բէնկանու. Արապկերու. Մատէնու. Մաշկերու. Ամասիու. Մարսըվանու. Հաճիքեօյու. Կեսարիոյ. Նիկիտայու. Դէվէլիու. Թօմառազու. Բօռու. Փէնէսու. Գեամրակու. Թալասու. Կեարմիրու. Էրքիլատու. Մունճուսունու. Զիլայու. Քեօփրիու. Կաստէմանու. Նիկիսարու. Հէյրակու. Սնապու. Ֆաթսայու. Կեարզայու. Տաշքեօրփրիու. Սամսօնու. եւ այլ ամենայն շրջակայ Ղասապայից եւ գիւղօրէից դոցին:

Կարին որ է Էրզրում. Ի վերայ Աստուծոյ օրհնեալ մայրաքաղաքիդ Կարնոյ. կրկին անուամբ յորջորջեալ Էրզրումայ, Էրզնկանայ. Տրապիզոնայ. Իրիզայու. Գիրասօնու. Փէրշամպայու. Օբտուա. Շէպինղարահիսարու. Աշխարօվայու. Թամզարայու. Կիւմիշխանայու. Բաբերդու. Թէրճանու. Ղուզուչանու. Կամախու. Արմտաներու. Քեղիու. Օլթիու. Նարիմանու. Ըսպէրու. Խօտէջուրհերձուած. Հասանղալայու. վերին եւ ներքին Բասենու. Թօրթումայու. Համշէնու. Թաքմանու. Խընուսու. Պուլանուխու. եւ այլ շրջակայ բոլոր ղասապայից եւ գեղօրէից:

Գաղատիա, որ է Անկիւրիա. Ի վերայ Աստուծոյ օրհնեալ մայրաքաղաքիդ Գաղատիոյ կրկին անուամբ յորջորջեալ Էնկիւրիայ. Սիվրիհիսարու. Աֆիօնղարահիսարու. Ալայիայու. Մէնթէշու. Շաշու. Միսատայու. Ալմալիու. Ղայապազարու. Ղօնիու. Ղարամանու. Աղշէհէրու. Զիլիֆքէու. Պօրիու. Ատալիու. Սպարթայու. Պուրտուրու. Կուլասարօվայու. Սանդըխլիու. Դէմիրճինու. Ուշաղու. Բէկպազարու. Նալլուխանու. Պօլիու. Ստանօզու. Դօվրիկու. Պարթինու. Ենկիխանու. Էրէկլիու. Զաֆրանպօլիու. Ղօռնաֆայու. Կեառատիու. Չէրքէզու. Ղօչհիսարու. Թօսիու. Չանղրայու. եւ Ղալաչըխու. եւ այլ շրջակայ ղասապայից եւ գիւղ. դոցին յորս կ".:

Տիգրանակերտ, որ ասի Դէրպէքիր. Դէրբէքիր. ՚ի Բալու, ՚ի Ճապաղջուր, ՚ի Չարսանճաղ, ՚ի Յաղման, ՚ի Բէրթակ. ՚ի սուրբ Մակաբայեցւոց թեմն. ՚ի Մշու սուրբ Առաքելոց թեմն, ՚ի Սղերտ. ՚ի Զոքան, ի Շիրվան, ՚ի Մէրտին. ՚ի Փէրին. ՚ի Մեծկերտ. ՚ի Չմշկածակ. ՚ի Խառբերդ. ՚ի Հիւսէինիկ. ՚ի Արղնի. ՚ի Մատան. ՚ի Ջերմուկ. ՚ի Շնքուշ. ՚ի Մուսէպին. ՚ի Սէվէրակ. ՚ի Ուրհա, ՚ի Ակըլ. ի Հայնէ. ՚ի Ղուլբ. ՚ի Ղիան. ՚ի Լըճէ. ՚ի Կասկէ. ՚ի Հազրու. ՚ի Բըշէրիկ. ՚ի Սասուն. ՚ի Հզու. ՚ի Ալիփօնղար. ՚ի Ղոյլու. ՚ի Կարմուջ. ՚ի Զօխ. ՚ի Բաշխէ. եւ յայլ շրջակայ Ղասապայս եւ գիւղօրայս նոցին: Յորս:

Վան. Վանայ. Բաղիշու. Մշու. Մօտկանու. Գզեխու. Խօշապու. Մահմուտանու. Ապաշու. Արճշու. Արծկու. Խըլաթու. Կարճկանու. Բերկրու. Նօռդզու, եւ այլ շրջակայ ղ. եւ գ. դ.:

Բայազիդ. Բայազիդու. Դիադինու. Նահիու. Թօփրախղալու. Խումուրայ. Բատնոցու. Մանազկերտու. եւ այլ շրջակայ. ղ. եւ գ. դ.:

Ղարս. Ի Տիրախնամ մայրաքաղաքդ Կարս. ՚ի Կաղզուան, ՚ի Քօրօղլու. ՚ի Սօղանլու. ՚ի Շիրակուան. ՚ի Զառիշատ. ՚ի Մաղզբերդ. ՚ի Տիկօր. ՚ի յԱխլցխայ. ՚ի յԱրտահան. ՚ի Կեօլէ. ՚ի Ջավախէթ. ՚ի Չլտըր. ՚ի յԱխլքէլէկ. ՚ի Շավշէդ. ՚ի յԱրդուին. ՚ի Խոտէջուր. եւ յայլ շրջակայ ղ. եւ գ. դոցին:

Բաղդադ որ է Տէրունի. Ի յԱստուծոյ օրհնեալ տիրախնամ մայրաքաղաքդ Բաղդատ. ՚ի Ղարաչօրան. ՚ի Բասրայ. ՚ի Բանդարբուշ. ՚ի Բանտարըռիկ. ՚ի Խարկ. ՚ի Բանդարապաս. եւ յայլ շրջակայ ղասապայից եւ գիւղօրէից դոցին: Յորս կառուցեալ սրբոց եկեղեցեաց եւ":

Հնդկաց որ է Տէրունի. Որք կայք բնակեալք ի կողմունսդ Հնդկաց ՚ի մայրաքաղաքսդ. ՚ի Քաղաքսդ. ՚ի Գիւղաքաղաքսդ. եւ ՚ի Պանդոկսդ. նախ ՚ի մայրաքաղաքդ Շահջ" հնապատ եւ ՚ի դորին բոլոր նահանգսդ, ՚ի Բանկալայ եւ յամենայն գաւառս դորին: Ի Կալկաթայ եւ յամենայն նահանգս դորին: Ի Չիջրայ եւ յամենայն նահանգս դորին. ի Դաքա եւ յամենայն նահանգս դորին. ՚ի Սէյդապատ եւ յամենայն նահանգս դորին. ՚ի Մալդէ, Փալագաթ, ՚ի Մատրաս. եւ յամենայն նահանգս դորին. ի Ֆօրսանդէվի եւ յամենայն նահանգս դորին: Ի Սուրաթ եւ յամենայն նահանգս դորին: Եւ յայլս յամենայն տեղիս` յորս գոն եւ գտանին Հայկազինք: Յորս կառ. եւ հաստ. Ս. Ե.:

Հաշտարխան որ է Տէրունի. Ի տիրախնամ եւ ի Կայսերապերճ մայրաքաղաքդ Պետրպուրք. ի Մօսկով. ի Հաշտարխան. ի Ղզլար. ի Սառաֆան. ի Բօրաղան. ի Չէրքէզ. եւ այլ շրջակայ...:

Շօշ որ է Սպահան. Ի յԱստուծոյ օրհնեալ Մայրաքաղաքդ Շօշ, որ յորջորջի Նոր Ջուղայ. ի Համատան. ի Հէրի. ի Կեանտիման. ի Բուրվարի. ի Լնճան. ի Շիրազ. ի Քաղաքն եւ յայլս: Նաեւ ի Ղում, ի Ղազպին. եւ յայլ շրջակայս, ուր եւ օրհնեալ յազգէս մերմէ գտանիցին:

Թարվէզ որ է Ուզումչի գիւղն Տէրունի: Որք կայք բնակեալք ի բոլոր օրհնեալ թեմս եւ ի վիճակս սրբոց Առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի: Նախ ի մայրաքաղաքդ Թարվէզ. ի Մարաղայ. ի Դուխուրխան. ի Խօյ. ի Սալմաստ. ի Սօմայ. ի Յորմի. ի Հաղբակ. ի Սըլդուզ. ի Յուշնի. ի Մուժամպար. ի յՈւզումչի. ի Մակու. եւ ի Չորսայ եւ յայլ շրջակայ ղասապայս եւ գիւղորայս դոցին:

Գիլան որ է Տէրունի: Ի վերայ յԱստուծոյ օրհնեալ բոլոր երկրիդ Գիլանու, այսինքն` Ռէշտու. Անձալւոյ. Լաքեարանու. Քիսմէսու. Սալիանու. Մազանտարանու. եւ այլ շրջակայ ղասապայից եւ գիւղօրէից:

Թիֆլիզ, որ է չորս եկեղեցի Տէրունի: Ի տիրախնամ մայրաքաղաքդ Թիֆլիզ ի Գօրի. ի յԱլ. ի Սուրամ. ի Կրցխլուան. ի յԱխըլգօր. ի Սայրիսթօ. ի Անանուր. ի Դուշէթ. ի յԱտենուձոր. ի Սաբարաթիան. ի Կախէթ. ի Թէլաւ. ի Քիսեղ. ի Ղազախ. ի Բօլնիսձոր. ի Դումանէսձոր. ի Ղայզուլի. ի Տաշիր. ի Լօռի. ի Բամբկաձոր. ի Սարիեր. ի Մէժէթուձոր. ի Հանիսուսար. ի Բաբազանիձոր. եւ ի բոլոր Սումխէթ. եւ յայլ շրջակայ ղասապայս եւ:

Նախիջեւան. Ի վերայ հնոց եւ վաղնջուց Քաղաքամօրդ Նախիջեւանու եւ երից սրբոց վանորէից բոլոր թեմից եւ վիճակաց. այսինքն. Աստապատու. Շաղկերտու. Շօռութու. Ղազանչու. Գաղու. Նորաշինկու. Ճահկու. Շըխմահմուտու. Քուլթափու. Ածօպու. Ագուլեաց. Դաշտու. Ցըղնու. Շամբու. յԱրարքու. Ջաղացտեղւոյ. Աղատակու. Եղեգաձորոյ. Վայոձորոյ. եւ Օրտուվարու. եւ այլ շրջակայ ղասապայից եւ գիւղորէից դոցին:

Ղափան. Ի վերայ սրբոյ Ստաթէի վանից բոլոր թեմի եւ վիճակի. եւ բոլոր երկրիդ Ղափանու, Մեղրու. եւ դորին եղեալ գաւառաց եւ գիւղորէից. այսինքն Գունէու. Կաւաբերդու. Պղաբերդու. Չաւնդրու. Բարկուշատու. Սիսիանու. Քէշտաղու. Ղարատաղու. Աջանանու, Քեղուաձորու. Գուլաբերդու. Շիվանաձորու. Մուղանճղու եւ այլ շրջակայ ղասապ.:

Երեւան որ է այժմ կէսն Տէրունի: Երեւանու եւ բոլոր գիւղօրէիցն դորին: Գառնու նահանգիդ. Վէթիբասարու. Ղրխբուլաղու. Աղէքաձորու. Ծաղկունեաց ձորու. Շիրակվանու. Ապարանու. եւ Կարպու նահանգացդ, եւ բոլոր գեօղորէից դոցին յանկոյս գետոյն Երասխայ Բլրոյ եւ բոլոր շրջակայ գեօղորէից դոցին:

Մեծի Աթոռոյս սրբոյ Էջմիածնի. բնական Առաջնորդական հասից գիւղորայքն են այսոքիկ ՚ի յերկրոջս Երեւան: Այս գիւղս որ է կից սրբոյ Աթոռոյս. Եղեվարդ. Յօշական. Ալիբէկլու. Դողս. Փարաքար. Գեօկ-գումբէթ. Կաւակերտ. Արպատ. Քեալարայ Ֆռանկանոց. յայնկոյս Երասխայ մեծի գետոյն. Սուրմարի, Կողբ. Ալէթլու:

Վիրապավանից թեմն. Արկուռի. Վէթի. Արտաշատ. Մուշախպիր. Ջղուն. Վանստուն. Մանկուս. Աւանիկ. Վանիկ. Դեղձնավանք. Ուռձաձորն բոլոր:

Թադէոս Առաքելոյ վանից թեմն. Բայազիտ իւր նահանգովն. Սահաթափոս իւր նահանգովն. իւր գիւղորէիւն բաց ՚ի Սուրմարիոյ եւ ՚ի Ալէթլուոյ. Խօյ իւր նահանգովն. Սլդուզ իւր նահանգովն. Մարաղայ իւր նահանգ. Յուշնի. Մակու իւր գիւղէիւքն. Չորս:

Բճնու վանից թեմսն. Երկուց նահանգաց Կոտէից եւ Ծաղկունեաց: Այսինքն Քանաքեռոյ. Գեդրոնայ. Արծնոյ. Էլառոյ. Գամրիսոյ. Թըթոյ. Գօկքիլիսայ որ է Նետիս. Քամալայ. Քանքանոյ. Աղօրանոյ. Ղզլղալոյ. Ղզլօրանոյ. Թէզխարապին. Եզնաջրոյ. Այլաքակոյ. Աւազանկին. Կարմիր աւերակաց. Հազարաբերոյ. Նռնունեաց. Արքօլոյ Կարենուց. Զիկրաշինու. Օղանայ. Ֆռանկանոցին. Թեղուաց. Այլաբերուց. Ալաճաքիլիսոյ. Գոռգոչայ. Արտազաքանոյ. Մեղուսայ. Դալուլարայ. Բճնոյ. Ծարայ. իսկ ի Ծաղկունեաց, այսինքն Օղրաձորոյ. Եայչիլարայ. Դդմաշինոյ. Թըթենաձորոյ. Ըռնդամալոյ. Գարնեղւոյ. Նախամարուց. Աղփարոյ. Աղտենոյ. Չամանկուտոյ. Շխերոյ, Կորկոտանոյ. Խորձորոյ. Կաղսոյ. Մասրիսոյ. Սօլաքայ. եւ այլ առ հասարակ:

Սէւան. Ծաղկունք. Շարիս, Վարսերն. Գօմաձոր. Ցամաքաբերդ. Չպխլուն. Ուռիծառ. Դրախտիկ. Պորտակն. Կորատեղ. Փեշմակալ. Վարզէլն. Բատակալ. Կախմախի:

Հայրուվանք. Ազատքաղաք. Բերդն: Խըշլածակ. Նորատուս. Պիտնի. Եզնիստ. Կորզաբակ. Ձագ. փոքր Ձագ. Ծաքար. Մասըրիս. Հապուլն. Դիլանչի. Էրնատար. Իլկավանք. Դալուղարդաշ. Գանձագ. Բուզխանայ. Արնեղի. Ղուլալի. Ղըշլախն. Ղարադալուկ:

Մաքինեաց վանից թեմն: Կոթ. Սալամալիք. Նշխարք. մեծ Կզնուտ. փոքր Կզնուտ. Բար. Կածիս. Փառակունիս. Վարդենիս. Քօլատակ. Ախտէնիս. Անմեռն Ոսկաշէն. Դարանակսն. Մազրէն. Աղճաղալէն. Էիշատ. Կալեր. Սոթ. Էրք. Գետիք. Ճիլ. Արտաւուճ. Կարմունջ. Ճամպարակ:

Խութավանից թեմն:

Կէչառիս որոյ եկեղեցւոյ անունն սրբոյ Էջմիածին է.

Կէչառիս. Քուրտաքն. Հարփանտն. Էշակղուտրան. Թաքալուկն. Շօրաղն:

Գետարգելոյ վանից թեմն. Աւան. Զագավանք. Ձագ. Շըհապն. Արամուս. Աղասօր. Արախուս:

Առաքելոց վանքն որ ասի արենսու վանք: Կարենիս. Ղարաօրան:

Անանիայ Առաքելոյ վանից թեմն: Առինջ, բոլոր բօշայքն:

Սուրբ Սարգիս: Ուշի. Լազրըվան, Բ Թամիր. Թալին. Մաստարա. բոլոր իլուն: Կեօզլու, Քարվանսարա, Չրփլու. Աղին:

Տեղերավանքն որ ասի սուրբ Աստուածածին: Տեղեր. Բիրական. Աքարակ. Յաղձ, Վըժան:

Մօղնու վանքն: Մօղնի. Շահրիար. Մօլաբայազիդ. Ջաֆարապատ.

Կոշավանքն: Կոշ. Աղունատուն:

Ղըփչաղավանից թեմն: Ղըփչաղ բոլոր Շիրակվան:

Ղզլքիլիսի վանից թեմն: Նահիէն բոլոր իւր թեմն է:

Մառմառաշէն:

Գեղարդավանից թեմն: Նորագաւիթ, Ենկիճէն. Նորք. Տաճարաբակ. Պորտիկ. Բարձապի:

Ամենափրկիչ: Երեւան քաղաքն. Կոնդովն, եւ Նորագիւղովն. Շընգաւիթ. Ջրվէժ. Գառնի. Կոխտ. Հայոց թառ:

Աղջուց վանք: Ճաթղռան. մեծ Գլան. փոքր Գլան:

Յօհանավանից թեմն: Կարբի. փոքր Գիւղն. Փարպի Շարապխանի կէսն:

Սաղմոսավանից թեմն: Բոլոր Ապարան. Գեղարգունոյ Գաւառագիւղն, Յաշտարակ. Քիրաշլուն. Շարապխանի կէսն:

Մատակարարելոցդ անհատավտակ Շնորհիւ սրբոյ հոգւոյն եւ զարդարելոցդ նորին զանազան պարգեւօք պատուականագունիցդ իմոց հարց, եւ ցանկալեացդ միանգամայն իմոյ նուաստութեան ՚ի Քրիստոս եղբարց գիտութիւն լիցի: Զի որովհետեւ ՚ի ձեռն ամենաբաւական Շնորհի նոյնոյ հոգւոյն ճշմարտի. յաջողին մեզ օր ըստ օրէ ընթացք բարի եւ կարգաւորեալ ուղղին որք ՚ի մեզ թիւրութիւնք եւ լնանին թերութիւնք եւ կատարին իւրահաճոյ խորհուրդք եւ տրին պէտք. այնր աղագաւ եւ իմոյս մոլեշաւղի որ մի եմ ՚ի կարօտելոց եւ ՚ի պասքողաց նորին կենդանարար աղբեր զովացուցիչ ջրոյ. յաջողեցան ընթացք բարի. եւ լցան ոչ միայն որ յիս, այլ եւ որ յիմումս գործարանի. գրատանս ասեմ Աստուածաիջի սրբոյ Աթոռոյս կարօտօղք լնման թերութիւնք. եւ բարեկարգեալ ուղղեցան թիւրութիւնք. եւ տուան պէտք: Ըստ այսմ օրինակի: Քանզի գլխաւորապէս այսմ էր իմ եւ գործարանիս իմոյ թերութիւն. զի ոչ գոյին միանգամայն ժողովեցեալք առանց թերութեան ՚ի մատենոջ յիշատակարանի թեմք եւ վիճակք սրբոյ Աթոռոյս. թէ որք նուիրակացն սորին էին շրջագայելիք եւ թէ որք առաջնորդացն ՚ի Հայրապետաց սորին կարգելոց հովուելիք: Ուստի ՚ի գրելն իմում զկոնդակ ինչ նուիրակական կամ առաջնորդական, ոչ սակաւ աշխատէի ՚ի ժողովիլն զիւրաքանչիւրոցն թեմս եւ զվիճակս. զհին կոնդակս որոնելով եւ զգիտողս ոմանս հարցանելով. իսկ եւ թիւրութիւն այն ինչ էր, զի յանտեղեկութենէ ոչ ըստ բարւոք դասաւորութեան գրէի զվիճակսն, զի եւ շրջագայօղ նուիրակն ըստ գրեցելոյն կարգի շրջագայիցի. որպէս յետ զԷջմիածինն գրելոյ Փարաքարն պարտի գրիլ. եւ զկնի Երեւան եւ այլքն ըստ սոյն կարգի: Այլ հետ Երեւանու գրիւր Թարվէզ, եւ զկնի նորին Նախիջեւան եւ յետոյ Բայազիդն եւ այլքն այսպիսի անուղիղ դասաւորութեամբ. եւ զի պատահմամբ վիճակ միոյ նուիրակի գրիւր ընդ վիճակս այլոց ուրուք նուիրակի կամ գրէին այնպիսիք վիճակք ՚ի կոնդակս, յորս երբեմն բնակեալ լինէին հայք եւ նարդենիս ոչ. եւ կամ յախթարմայութիւն լինէին դարձեալք. նաեւ ոչ Առաջնորդացն թեմից լինէաք վերահասու: Ուստի որպէս ասացաք ՚ի ձեռն առատաբուղխ Շնորհաց հոգւոյն Աստուծոյ. եւ հրամանաւ եւ հարկադրութեամբ առլցելոյն եւ կատարելոյն նովաւ վեհազան Հայրապետին սրբոյ գահիս Տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ Կաթուղիկոսին ամենայն հայոց. եւ իմոյ տեառն օրհնածնօղի: Ես նուաստագունեղ ծառայս նորին եւ ձերումդ ազնուութեան Երեմիա աբեղայս նօտարս սրբոյ գահիս. հաւաստի տեղեկութեամբ. անթերութեամբ. եւ ուղիղ դասութեամբ, ժողովեցի ՚ի մի վայր զընդհանուր թեմս եւ զվիճակս սրբոյ Աթոռոյս. զքաղաքս զղասապայս, եւ զգլխաւոր գիւղօրայս նոցին յիւրաքանչիւրումն դասու: Զի ես յիմում ժամանակի եւ յետագայքն իմ յիւրաքանչիւր դարս անաշխատ գտցուք եւ գրեսցուք: Եւ այսպիսի օրինակաւ հորդեցաւ ինձ եւ յետագայից իմոց անխոտոր շաւիղ. եւ գործարանիս իմոց լցաւ թերութիւն եւ ուղղեցաւ թիւրութիւն եւ տուան պէտքն ըստ վերոգրեցելոցն: Ուստի եւ տեառն իմոյ սրբազանի կատարեցան բարի կամք. որ ՚ի վաղուց կամէր այսմ այսպէս լինել: Արդ աղաչեմ զհանդիպողսդ եւ զվայելողսդ իմոյս սղուն աշխատանաց, յիշել ՚ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՍրբազան հայրն եւ տէրն իմ վերոգրեցեալ եւ հուսկ յետոյ զԵրեմիա սեւաւորս աշխատօղս ՚ի յայս: Գրեցաւ ՚ի ՌՄԺԴ. Յունիսի ԺԸ: