Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Բազմիցս անգամ գրէր Մարգար Աղայն զաղաչանս առ սրբազան Վեհըն, զի զաւանդսն57) ս. Աթոռոյս որք առ ինքն գոն, բերցէ ՚ի սուրբ Աթոռս: Եւ սրբազան Վեհըն, ցայժմ զժամ պատեհ ոչ գտանելով այժմ այսպէս ետես պատշաճ, զի զնախապատիւ սպասաւորն իւր Մկրտիչ վարդապետն եւ զլուսարար Գրիգոր վարդապետն առաքեաց ՚ի Բայազիտ, բանալ եւ տեսանել զնոսա, զապականելիսն եւ զփտելիսն եւ զայնս, որք ներկայապէս պիտոյ են սրբոյ Աթոռոյս, որոշել եւ բերել ՚ի սուրբ Աթոռս: Իսկ զմնացեալսն արկանել վերստին ՚ի դաւթար, առեալ ընդ իւրեանս եւ զՏէր Վահանն եւ զՄարգարէ Աղայն եւ այլ ո'չ զոք բաց ՚ի սոցունց: Նաեւ զայնս, որք առ մհ. Էլօն եւ Յակոբջանն գոն, առնուլ ՚ի նոցանէ եւ այնպէս դարձեալ զորոշելիսն որոշել եւ զմնացեալն ընդ առ Մարգարէ Աղայն եղեալսն արկանել ՚ի մի դաւթար եւ վերստին ամրացուցանել եւ կնքել իւր վարդապետական կնքովն` զոր ետ նոցա եւ դնել վերստին եւ միանգամայն առ Մարգար Աղայն միայն յաւանդ: Իսկ զդավթէրն երկու առնել, մինն կնքել տալ Մարգարէ Աղային եւ բերել աստ ընդ իւրեանս: Իսկ զմիւսն իւրեանց կնքովն եւ իւր վարդապետական կնքովն կնքել եւ թողուլ առ Մարգար Աղայն, զի մի' յետոյ վտանգ ինչ ծնանիցի: Վասն որոյ գրեաց այսր աղագաւ զթուղթ մի առ Մարգար Աղայն, որոյ օրինակն է ՚ի բոլորագրահամար տետրն յերեսն ՄԿԸ:

Թուղթ մի եւս առ Տէր Վահանն, ՚ի նոյն միտ:

Առ մհ. Էլօն, տալ վարդապետացն զամենայն, որ ինչ գոյ առ ինքն ՚ի սրբոյ Աթոռոյս ամանաթ եւ որ ինչ գոյ առ Յակոբջանն: Եւ որ ինչ առ այլս իցէ աւանդ, որում մեք չիցեմք տեղեակ, զտեղիս նոցա ասասցէ եւ առեալ տացէ վարդապետացն: Եւ բազում առ այս պատուէրք:

Առ փաշայի խաշնադար Կիրակոս Աղայն, սէր եւ օրհնութիւն:

Առ փաշայն, սէր եւ վասն մահուան որդւոյն մխիթարութիւն եւ ընծայ եւս յղեաց: Ըստ այսմ եւ Եունուզ բէկին Ա թուղթ սիրոյ եւ ընծայ: Եւ Մարգար Աղային գրեաց, տանել առ սոսա զվարդապետսն եւ մատուցանել զընծայսն եւ զթուղթսն:

Առ Աւդիբէկն գրեաց ՚ի պատասխանի թղթոյն, որ ըստ որում գրեալ էր սրբազան Վեհըն ՚ի Հոկտ. ԺԶ, յանձն էր առեալ լաւապէս պահել եւ խնամել զՍուքիաս վարդապետն, Առաջնորդն Վարդիհերու: Վասնորոյ գրեաց զշնորհակալութիւն եւ զկրկին յանձնարարութիւն եւ վասն մահուան որդւոյն մխիթարութիւն, որ ՚ի հերու էր մեռեալ: Իսկ եւ ՚ի պատասխանի միւսոյ թղթոյն, զոր գրեալ էր վասն Էրզնկանցի Պետրոս վարդապետին դարձուցանել յետս, խնդիր զի ՚ի բաց կացցէ ՚ի յայն խնդրոյն: Քանզի' ըստ որում ըղձայր սրբազանն (որպէս ասացաւ ՚ի Մայիսի Ի եւ յղեցաւ եւս ՚ի Յուն. ԺԴ) հազիւ թէ էարկ զնա աստ, որում թուլատրելն միւսանգամ անտեղի էր եւ վնաս մեծ: Վասնորոյ արգել զնա աստ, արկեալ ՚ի բազում աւուրս ՚ի փռնատունն երկաթի կապանօք: Ուստի ծանոյց ՚ի կարճոյ Աւդիբէկին զյանցանս նորին եւ զորպիսութիւնս եւ եցոյց զի ո'չ վայել է նմա արտաքոյ ինքնագլուխ շրջագայիլ: Այլ այսպիսիս ասէ աստ ՚ի սուրբ Աթոռոջս մերում պարտի պարփակիլ: Ունայնացոյց եւ զկարծիսն, որ կարծէր թէ զՉանկլին Վանք է շինելոց նա, եւ իւրն օգուտ լինի: Թուղթ եւս առ Իւչքիլիսայի Առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն, ծանուցանելով զոր ինչ գրեաց առ Աւդիբէկն վասն Պետրոս պետին եւ հրաւիրումն գալ ընդ վարդապետացն ՚ի սուրբ Աթոռս: Ելին Մկրտիչ եւ լուսարար Գրիգոր վարդապետքն: Ի Յունիսի ԺԳ:

Թուղթ գրեաց սրբազան Վեհն առ Դուխուրղանցի պ. Աստուածատուրն ՚ի պատասխանի թղթոյն, որ գրեալ էր վասն Այգւոյն սրբոյ Աթոռոյս որ անդ, որպէս յառաջ ՚ի Փետրվ. Գ, նոյնպէս եւ այժմ գրեալ էր զաղաչանս, թէ զճար իմն հոգա'. զի ասէր թէ արդիւնքն սակաւ է եւ խարճն եւ բ''ղ''թն շատ, եւս ս. Վեհն զոր ինչ յառաջ ՚ի Փետր. Գ զնոյն եւ այժմ գրեաց, զի զարդիւնս այգւոյն կերեալ շէն պահեսցէ եւ ՚ի խղճմտանս քոյ է ասէ, թէ մեզ եւս զբան մի տացես ՚ի տարւոջն զի ոչ քակելոց եմք ասէ եւ ոչ ծախելոց: Եւ թէ այսպէս եւս ասէ չլինի, ապա եթէ ՚ի տեղդ այնպիսի տաճիկ մի գոյ, որ անուանի լինի եւ ՚ի ձեռացն բան գայ, զանունն գրեա' մեզ, զի եւ մեք գրեսցուք նմա ՚ի ժամանակի խարճձգութեան տիրութիւն առնել քեզ եւ ո'չ թողուլ, զի զաւելի խարճս արկանիցեն ՚ի վերայ քոյ. խոստացաւ եւս, զի յորժամ զնուիրակ յղելոց իցէ անդ, պատուիրեսցէ, զի զհոգս իմն հոգասցէ: Ընդ գրաբեր Թաթին. ՚ի Յունիսի ԻԴ:

Թուղթ գրեաց սրբազան Վեհն առ Միրշքեար Աղայն ՚ի Թիֆլիզ, ՚ի պատասխանի թղթոյն. վասն փախուցեալ ծառայի ուրուք նմին, որ գրեալ էր դարձուցանել յետս: Իսկ տղայն ելաց եւ գնալ ո'չ կամէր եւ եմուտ ՚ի ծառայութիւն սրբոյ Աթոռոյս: Վասն որոյ եւ սրբազան Վեհն գրեաց նմա թողուլ աստ: Եւ զի տուեալ էր զգին միոյ բրքոյ (6) գրեաց զօրհնութիւն եւ զշնորհակալութիւն եւ միամտութիւն, զի շինեցեալ էր եւ զօրինակ գրոյ արձանին առեալ յղեաց նմա: Ընդ լազկի գրաբերին. Յունիս ԻԶ:

Բայց յառաջ քան զայս թուղթ մի գրեցաւ վասն հասման դրամին, իսկ այս միամտութիւն վասն շինելոյն զբուրքն:

Ի Զմիւռնոյ նուիրակ Ղուկաս վարդապետէն ժամանեցին առ սրբազան Վեհն թուղթք: Նաեւ յայլոց բազմաց: Որոց որպէսք ՚ի ներքոյ յիւրաքանչիւրոց պատասխանեացն տեսցին: Թուղթ առ Զմիւռնոյ նուիրակ եւ Առաջնորդ Ղուկաս վարդապետն ՚ի պատասխանի թղթոյն, որ ՚ի Մայիսի Զ էր գրեցեալ. որ գրեալ էր թէ ՚ի Յունվարի ամսոյն մինչեւ ցայժմ ինձ թուղթք ո'չ են հասեալ: Վասնորոյ ծանոյց նմա զորքանս թղթոցն, որք ՚ի Յունվ. Ըէն ցայժմ գրեցեալք են առ նա. որոց յետինն էր այն, որ ՚ի Յունիսի Գ գրեցաւ: Որովք ծանուցեալ էր զհասանելն ամանաթիցն եւ փօլիցայիցն, ՚ի նմանէ եկելոց եւ զհարկս վասն տպագրչին գրեալ էր: Իսկ զօրհնութեան թուղթն Սաղաթիէլին որ յղեցաւ առ սա ՚ի Նոյեմ. Ե տուեալ էր նմա եւ զգրեանսն ՚ի նմանէ առեալ: Եւ Յարութիւն վարդապետն որ յայնժամ զԵՃ ղուռուշն չէր տուեալ, այժմ յղեալ էր առ Ղուկաս վարդապետն եւ զգրեանսն խնդրեալ, այլ սրբազան Վեհին ընդ այս ո'չ հաճեցեալ, գրեաց յետս դարձուցանել առ նա զԵՃ ղուռուշն եւ զգրեանսն հաւատարմաւ աստ յղել: Նոյնպէս եւ զթուղթ Ջուղայեցի Առաքելին (որ գրեցաւ առ նա ՚ի Հոկտ. Բ) յղեալ էր առ նա. որոյ զմիտսն նորապէս ծանոյց սմա սրբազան Վեհն եւ հարկեաց առնել այնպէս եւ ստիպել զԱռաքելն վասն այսր: Իսկ Մարկոս տպագրիչն կամէր զսաղմոս մի տպել անդէն եւ ապա գալ: Գրեաց զի թէ զդրամս պատճառէ, տացէ, զի եկեալ աստ տպեսցէ զսաղմոսն, իսկ թէ իսպառ չկամիցի, ապա թողցէ ՚ի բաց: Զգործն աւարտեալ էր, գրեաց թէ կա'ց յայդր, մինչեւ որպէս գրեցից այնպէս արասցես (որպէս եւ ՚ի Յունիսի Գ գրեաց) տուեալ էր զդրամս Աբէլեան Պօղօսին, զի ՚ի Կարին Սարխօշն մեզ տացէ(9) գրեաց, թէ ՚ի հասանիլն զղապզն գրելոց եմք քեզ: Եւս կամէր առնել (գ) հաւանեցաւ եւ գրեաց զի թէ կարելի լիցի, զայն եւս արասցէ: Կրկին եւս միամտութիւն վասն ամանաթիցն եւ փօլիցայիցն, որք ցայժմ հասեալք էին (որպէս ՚ի վերդ ասացաւ): Եւ զորքանս նոցին եւս գրեաց, թէ այսչափ ինչ է, զոր նա եւս էր գրեալ: Իսկ սրբազան Վեհն ՚ի նորոյ եւս փօլիս արար ՚ի վերայ նորա Մելքոնիւն (բ) որոյ բարաթագիրն այս էր, իսկ ղապզն, գրեալ յղեաց առ Մելքոնն (որպէս յետոյ ասելոց եմ): Եւ թէ զամանաթսն զորս վասն այլոց էիր յղեալ, զդրամսն առեալ տեարցն հասուցաք: Կին մի եւ դուստր իւր, ՚ի տեղի հոգեբաժնի, ԶԱՃ ղուռուշի սանատ եւ բարեւագիր էին յղեալ ՚ի ձեռն սորա, զի Մեղրեցի Եղիազարն սրբոյ Աթոռոյս տացէ, գրեաց զհասանիլն եւ զմիամտութիւն, զգրեանս էր խնդրեալ, յղեաց, որք են.

Առ մհ. Յօնանն, որ տուեալ էր զգին միոյ բրքոյ (ա):

Առ մհ. Թադէոսն, որ տուեալ էր վասն ծնողացն զդրամս ինչ: (ծ)

Առ Մարտիրոսն, որ զձեռն մի զգեստ էր տուեալ վասն հոգւոյ եղբօրն: Խնդրեաց եւս զորպիսութիւն Տէր Ստեփանին, որ ՚ի Նոյեմ. Ե յիշեցաւ:

Առ Պետրոս Աղայն գրեաց ՚ի պատասխանի թղթոյ նորին, որ էր միայն սէր եւ օրհնութիւն եւ Ղուկաս վարդապետին զայս ծանոյց: Իսկ վերոյիշեալ Սաղաթիէլն եւս էր գրեալ զթուղթ, այլ սրբազանն զպատասխանի ո'չ գրեաց, այլ միայն զողջոյն գրեաց ՚ի թղթոջ Ղուկաս վարդապետին:

Առ Մինաս վարդապետն ՚ի Պօլիս, ՚ի պատասխանի երկուց համամիտ թղթոցն, եւ յետնոյն, որք այժմ եկին: Որոց պատասխանին այն իսկ էր, որ յառաջ ՚ի Յունիսի Գ գրեցաւ: Ուստի այժմ գրեաց, զի որպէս գրեալ է, այնպէս արարեալ շուտով եկեսցէ, զորս ՚ի կարճոյ այժմ եւս գրեաց: Եւ ՚ի հուլպայու պիլօր ջահ էր գալոց, զոր սա էր առեալ, ըստ որում բազմիցս գրեալ էր սրբազան Վեհն Գէորգ վարդապետին եւ չէին եկեալ, գրեաց, զի տեղեկացեալ բերել տացէ: Եւ զի` հարկեսցէ զմհ. Մովսէսն յղել զղապզս Ղուկաս վարդապետին առ նա (որպէս յԱպրիլի ԺԱ եւս գրեաց), զի զբարեւագիրսն յղեալ էր եւ զղապզսն ոչ:

Գրեաց եւս առ Մինաս վարդապետն դարձեալ զնոյն պատուէրսն, զորս ՚ի Յունիսի Գ գրեաց զդրամն ՚ի Պօլիս տալ եւ ՚ի Կարին առնուլ: Եւ պատուիրեաց զայս առնել, մինչ եկեսցէ ՚ի Կարին: Նախապէս առնուլ ՚ի Մելքոնէն զայն դրամն, զոր թամասուկով տալ պարտէր մեզ ՚ի կողմանէ հնդկաց նուիրակին, (ա) (որ յիշեցաւ յԱպրիլի ԺԱ), երկրորդ` առնուլ ՚ի նոյն Մելքոնէն զայն` որ յիւր արդեանցն (բձ) երրորդ` առնուլ ՚ի նմանէ եւ զայն` որ ՚ի կողմանէ Բարսեղ վարդապետին. (8 ձբ) (որք եւս յիշեցան յԱպրիլի ԺԱ) դարձեալ առնուլ ՚ի Սարխօշէն զփօլիցայն Ղուկաս վարդապետի, (գ) (որ ՚ի վերոյ յիշեցաւ): Այլ եւ ՚ի Մուրտիկեանց Առաքելէն առնուլ զԿարնոյ նուիրակ Սարգիս վարդապետի առ նա եդեալ դրամն (ա) (զորմէ ասելոց եմ յետոյ): Եւ ՚ի Պապիկ Աղայէն եւս` զնոյն Սարգիս վարդապետի հասուցեալն առնուլ (ա) (զորմէ եւս ասելոց եմ): Առնուլ եւս ՚ի նմանէ զկիւմիշխանացի կնոջ դրամն, (1 ծ) (որ յիշեցաւ ՚ի Յունիսի ԺԱ), նաեւ առնուլ ՚ի մհ. Խաչատուրէն զԳէորգ վարդապետի դրամն, (բ) (որ յիշեցաւ ՚ի Յունիսի Գ): Եթէ զղապզ խնդրեսցեն ասէ յառնուլդ զդրամսն, դու տո'ւր եւ յետոյ մեք զղապզ գրեալ յղեսցուք առ նոսա եւ զքոյ տուեալսն բերցուք: Իսկ եթէ զայլեւայլս պատճառեսցեն ասէ, զայս գիրս ցոյց տո'ւր եւ թէ եւս չտայցեն, ապա մնա' յայդր եւ մեզ ծանո': Եւ Գէորգ վարդապետի գրեանսն եւ զքսուրսն ՚ի Ղազարէն եւ ՚ի մհ. Խաչատուրէն առ եւ բեր ընդ քեզ (որպէս ՚ի Յունիսի Գ եւս ասացաւ): Զայս առ Տէր Պետրոսն յղեաց ՚ի Կարին. ուրոյն եւ զթուղթ մի գրեաց առ նա, պահել զայս առ ինքն անլոյծ կնքով եւ ՚ի գալն անդ Մինաս վարդապետին, տալ նմա եւ հոգալեաց նորին մուղայէթ լինիլ, հոգալ շուտով եւ ՚ի սուրբ Աթոռս յղել:

Առ Մելքոն Աղայն գրեաց ՚ի Կարին, առ որեւ յղեաց զթուղթս Ղուկաս եւ Մինաս վարդապետացն յղել առ նոսա փութով: Եւ պատուէր զի զդրամսն որք ՚ի վերայ իւր գոյին (որպէս ՚ի վերայ ասացաւ) եւ զիւղն բալասանի եւ զջահսն եւ զմհ. Մսվսէսի յղեալ ամանաթսն (որոց աղագաւ յԱպրիլի ԺԱ եւ ՚ի Յունիսի Գ գրեցաւ ՚ի Պօլիս պատուէր զի յղեսցեն եւ այժմ յղեալ էին) կամ ՚ի գալ Մինաս վարդապետին ՚ի Կարին տալ նմա, զի ՚ի սուրբ Աթոռս բերցէ եւ կամ որքան Մկրտիչ վարդապետն ՚ի Բայազիտ է (որ գնաց անդ ՚ի Յունիսի ԺԳ) յղել առ նա: Եւ զի խնդրեալ էր ՚ի սրբազան Վեհէն առնուլ յինքենէ ՚ի Կարին զդրամ եւ փօլիս առնել ՚ի վերայ Զմիւռնոյ նուիրակ Ղուկաս վարդապետին, վասն որոյ զղապզ գրեալ յղեաց առ նա, զի Ղուկաս վարդապետն հասուսցէ զդրամն (բ) ՚ի Պօլիս տիրացու Խաչատուրին եւ ինքն ՚ի Կարին մեզ տացէ (որպէս ՚ի թղթոջ Ղուկաս վարդապետին ասացաւ):

Առ Կարնոյ նուիրակ Սարգիս վարդապետն գրեաց ՚ի պատասխանի թղթոյն (առ որ գրեցեալ գոյ թուղթ ՚ի Յունվ. Ը, եւ յիշեցեալ ՚ի ԺԶ). որ գրեալ էր զերկուս թուղթս եմ գրեալ ՚ի Բաբերդու եւ ՚ի Կիւմիշխանայու, որք չէին հասեալք, վասնորոյ ծանոյց զայս: Եւ մեղադրելով հարկ, զի յայսմհետէ անպակաս արասցէ զթուղթն: Իսկ եւ հաւանութիւն եւ միամտութիւն վասն դրամոյն (բ) զոր թողեալ էր ՚ի Կարին առ Մուրտիկեանց Առաքելն եւ առ Պապիկ Աղայն (որպէս ասացաւ ՚ի թղթոջ Մինաս վարդապետին) երբ մեզ հասցին ասէ, գրելոց եմք քեզ զղապզս նոցին: Եւ մխիթարութիւն վասն վշտացն, զորս կրեալ էր յերկիւղէ լէվէնտից: Եւ ըստ խնդրոյն, զյանձնարարական թուղթ մի ՚ի Դերջան առ մհ. Մելքոնն, Յարութիւն Աղայն եւ պ. Թօրօսն գրեաց վասն սորա եւ յղեաց առ ինքն:

Ի Կարին առ Նսնուսեցի մհ. Յովհաննէսն գրեաց եւ իւր եղբայր Սարգիսն. վասն խոստմանն իւրեանց, որք խոստացեալ էին Արքային Հերակլայ գնալ անդ տամբք իւրեանց: Եւ Արքայն գրեալ էր սրբազան Վեհին զհարկ, գրել առ նոսա, զի թէ գնալոց իցեն միամիտ գնասցեն: Զայս էհարց ՚ի նոցանէ գրել շուտով զկամս իւրեանց:

Առ Եւդոկիոյ նուիրակ Եսայի վարդապետն գրեաց ՚ի պատասխանի թղթոյն ՚ի Մայիսի ԻԱ գրեցելոյ: Վասն դրամոյ ինչ (8 ծ) զոր տուեալ էր թիֆլիզեցի մհ. Զօհրապի օրթաղ պ. Մարգարին եւ զթամասուկ առեալ ՚ի նմանէ, յղեալ էր ՚ի Բայազիտ առ Տէր Վահանն առնուլ ՚ի նոյն Մարգարէն, որ գալոց էր ՚ի Բայազիտ: Գրեաց թէ ՚ի հասանիլն գրելոց եմք քեզ զղապզ: Եւ մխիթարութիւն վասն սուղ ինչ վշտակրութեանցն:

Ի Բայազիտ առ մեր Մկրտիչ վարդապետն գրեաց (որ գնաց անդ ՚ի Յունիսի ԺԳ): Վասն իւրեանց հոգալեացն կրկին եւս պատուէր: Եւ զի` ընդ Տէր Վահանին առցեն ՚ի թիֆլիզեցի Մարգարէն, կամ ՚ի նորին օրթաղ մհ. Զօհրապէն զԵսայի վարդապետի տուեալ դրամն (որ ՚ի վերոյ յիշեցաւ), եւ զիւրեանց սանատն տացեն իւրեանց որ ՚ի ձեռն Տէր Վահանին էր, զի եւ մեք ասէ զղապզ գրեսցուք Եսայի վարդապետին ՚ի միամտութիւն իւրեան: Եւ զի` թէ ՚ի Բայազիտ փօլիցայատու լիցի, ծանուսցեն, զի զղապզ եւ զբարեւագիրս յղեսցէ առ ինքեանս որք անդ են, զի անդ ինքեանք առցեն եւ դրամ տուօղն ՚ի Կարին յումմէ եւ կամիցի առցէ: Իսկ եւ զայն թամասուկն եւ բարեւագիրն, զոր Ղուկաս վարդապետն առեալ ՚ի կնոջէ ումեմնէ յղեալ էր (որպէս ասացաւ ՚ի թղթոջ նորին) յղեաց առ սոսա եւ Տէր Վահանին զպատուէր գրեաց, զի ՚ի տեղն գտցէ զայնպիսի մարդ, որ անդ ՚ի Բայազիտ զայն դրամն (1) մեզ տացէ եւ ինքն ՚ի Մեղրի առցէ, կամ թէ բերել տացէ անտի: Եւ զի զհնդկաց նուիրակ Յովսէփ վարդապետի տալիք դրամն (1 ձա) զոր Յակոբ ոմն տալոց էր, առեալ ՚ի նմանէ բերցէ: Ի ձեռն Յօհան փայեկին յղեցան այսք: Եսայի վարդապետի թուղթն եւս առ Մելքոնն յղեցաւ. Յունիս ԻԱ:

Դարձան ՚ի Բայազտոյ Մկրտիչ եւ Գրիգոր վարդապետքն, որք առաքեցան անդ ՚ի Յունիսի ԺԳ, որք զոր ինչ հրամայեցեալ էր ՚ի սրբազան Վեհէն, կատարեալ էին: Զի զյաւանդսն որք առ մհ. Էլօն եւ Յակոբջանն գոյին, առեալ եդեալ էին առ Մարգարէ Աղայն եւ նոցա զղապզ տուեալ: Իսկ եւ յամենայն ընչիցն, զփտելիսն եւ զպիտանաւորսն առեալ ընդ իւրեանս բերեալ էին եւ զմնացեալսն նորապէս ՚ի դաւթար արկեալ, վարդապետական կնքով սրբազան Վեհին կնքեալ էին եւ եդեալ առ Մարգար Աղայն յաւանդ: Իսկ զդաւթարն երկու արարեալ` զմինն նմա կնքեցուցեալ բերեալ էին եւ զմիւսն ինքեանք կնքեալ առ նմա էին եդեալ: Վասնորոյ գրեաց սրբազան Վեհըն առ մհ. Էլօն եւ Յակոբջանն, զթուղթ ղապզանման, թէ որ ինչ գոյր առ ձեզ յաւանդ ՚ի սրբոյ Աթոռոյս, ամենայնն մեզ էհաս, գիր այս ձեզ ղապզ լիցի եւ զՄկրտիչ եւ Գրիգոր վարդապետաց տուեալ ղապզն յղեսջիք առ մեզ:

Թուղթ մի եւս առ Մարգարէ Աղայն գրեաց, շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն վասն հարազատութեանցն առ սուրբ Աթոռս, որ ՚ի կողմանէ իրացն եւ վասն նորապէս յանձնառնլոյն ՚ի պահել:

Առ փաշայի խազնադար Կիրակոս Աղայն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն յղեալ Աջահամբուրին եւ հրաւիրումն ՚ի սուրբ Աթոռս:

Առ Տէր Վահանն այսց աղագաւ եւ էին սոքա պատասխանիք թղթոց նոցա: Իսկ զայն դրամսն, զոր գրեաց սրբազան Վեհըն զի Մկրտիչ վարդապետն առեալ բերցէ (որպէս ՚ի վերդ ՚ի Յունիսի ԻԱ ասացաւ) չէր առեալ: Եւ յղեցան այս թուղթքս ՚ի Յունիսի Լ:

Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ Մարիամ անուամբ պառաւու ումեմն, որ էր ՚ի յերկրէն վրաց, ՚ի գեղջէն Ծինծարաւ58), որոյ այրն եւ մէկ որդին եւ մէկ դուստրն, անկեալ էին գերի ՚ի ձեռս լեկզեաց ՚ի վերայ Երեւանու, Թիֆլիզու եւ բոլոր Վրաստանու եւ Կախէթու. տարի եւ կէս պայմանաւ: Եւ որովհետեւ ընդ Պապսօ փեսային իւրոյ էր շրջելոց, վասնորոյ անուն նորին եւս գրեցաւ ՚ի թղթոջս Յուլիս Ա:

Եկին ըստ սովորութեան ուխտաւորքն սրբոյ Աթոռոյս յօսմանցոց երկրէն, ընդ որոց թուղթք ինչ գրեցան. որք են.

Առ Պրուսայու Առաջնորդ Սամուէլ վարդապետն ՚ի պատասխանի թղթոյն զոր ընդ ուխտաւորացն էր յղեալ, որում լիապէս ո'չ գրեաց զպատասխանին: Եւ զոր ինչ լինէր վնաս յուխտաւորաց անտի սրբոյ Աթոռոյս, ծանոյց սմա մասամբ ինչ, որ էր վասն կանոնաւորութեան ժամանակի, որ յայսմ ժամանակի կանոն էր նոցա գալ եւ մեծանունութեան եւ ՚ի միասին գալոյն եւ հարկին որ ՚ի վերայ նոցա նորապէս կարգեցաւ (որպէս ասացեալ եղեւ ՚ի պատմութեան ՌՄԺԴ ամին ՚ի Յունիսի Լ) եւ այլ այսպիսեաց բանից աղագաւ: Եւ զի գանգատ էր զՔաղաքացոցն, որք կամէին զարդիւնս եկեղեցւոյն առնուլ եւ տալ իւրեանց սալեանին, վասն որոյ գրեցաւ, զի ծանուսցէ յանուանէ զառնօղս եւ զպատճառս չար իրակութեան եւ զայս թուղթս յեկեղեցւոջն ընթերցցի, թէ զգուշասցին առնօղքն եւ ՚ի բաց կացցեն, բարւոք է, իսկ եթէ ոչ, ծանուսցէ զնոսա յանուանէ:

Ի Պօլիս առ տիրացու Գէորգն եւ Աստուածապահն գրեաց, որք վասն յատուկ ինչ ուխտի յղեալ էին զգին սեղանի միոյ հացկերութի միաբանից առ Աբրահամ վարդապետն եւ նա մատոյց սրբազան Վեհին:

Ի յՈւրուսջուղ առ մհ. Սարգիսն գրեաց ՚ի պատասխանի թղթոյն շնորհակալութիւն վասն դրամոյն, զոր յղեալ էր վասն հոգւոյ Խանումին, ՚ի ձեռն տիրացու Կարապետին: Եւ զի ունէր աստ զհանգուցեալ եղբայր եւ յառաջագոյն ՚ի գալն ետ յուխտ, ետ զգիրն միոյ քարի արկանել ՚ի վերայ նորա եւ սրբազան Վեհի սպասաւոր Մկրտիչ վարդապետն հոգացեալ էր, վասնորոյ գրեցաւ սմա միամտութիւն:

Ի Պօլիս առ Պ. Յովհաննէսն գրեցաւ վասն կէս ոսկւոյ զոր տիրացու Յովհաննէսն էր առեալ եւ յղեալ (որ յիշեցեալ գոյ յանցելումն ամի ՚ի Յուլիսի ԻԸ):

Առ սոյն տիրացու Յովհաննէսս եւ յեղբարսն իւր Կարապետն եւ Մկրտիչն վասն ողորմութեան, որում եւ պատուէր հնազանդիլ եղբարցն:

Առ մհ. Բաբն, վասն ողորմութեան, ՚ի ձեռն տիրացու Պօղոսին:

Իսկ վասն Բաբերդու Առաջնորդ Սարգիս վարդապետին (որ յիշեցաւ յԱպր. ԺԱ) վերստին ժամանեաց ՚ի Բաբերդու մահսար վկայական եւ աղերսական, զի ձեռնադրեալ եպիսկոպոս եւ վերստին արարեալ ինքեանց Առաջնորդ, դարձուսցէ յետս: Ուստի եւ սրբազան Վեհըն ձեռնադրեաց զնա եպիսկոպոս, ընդ որում ձեռնադրեաց եւ զՄինաս վարդապետն ՚ի միաբանութիւն սրբոյ Աթոռոյս եւ զԱւետիս վարդապետն յԱռաջնորդութիւն սրբոյ վանիցն Խորվիրապայ, ՚ի հինգերորդում կիւրակէի Վարդավառի յիսնակին ՚ի Յուլիսի Ը (Մինաս վարդապետն ՚ի Նոյեմ. ԻԷ յիշեցաւ եւ Աւետիսն ՚ի Պատմութեան ՌՄԺԴ ամին ՚ի փետրվ ԻԴ): Վասնորոյ եւ ետ Սարգիս վարդապետին զԿոնդակ մի առաջնորդական եւ իբրու եպիսկոպոսութեանն վկայական:

Առ Բաբերդցի մհ. Նիկողայոսն գրեաց վասն Սարգիս վարդապետին: Նաեւ յաղագս Դօշամայից զի ՚ի սուրբ Աթոռս ո'չ գոյր եւ յուստեքէ եւս ո'չ գայր: Իսկ գտանէին լաւ կարպետք: Ուստի գրեաց սրբազան Վեհըն զի առեալ յղեսցէ: Որք թէ որպէս լինիցին, ետ առնուլ զչափ հարկաւոր տեղեաց ներսին եւ Ղազարապատին եւ գրել ետ ՚ի փուսուլայոջ եւ բաց յայնցանէ այլ եւս զբազումս գրեաց առնուլ թէ զմեծամեծս եւ թէ զփոքունս: Եւ վասն գնոց նոցին գրեաց թէ, մինչեւ ցԱՌ ղուռուշն եւ կամ այլ աւելի հաճելի է ինձ: Իսկ սոյն Սարգիս վարդապետս տալոց էր սրբազան Վեհին զդրամս ինչ (3) որոյ զթամասուկն ետ սրբազան Վեհն ՚ի թղթոջս եւ գրեաց առ նա, զի զայն դրամն առեալ ՚ի Սարգիս վարդապետէն, տացէ նմա զթամասուկն իւր: Իսկ զմնացեալ դրամն զոր ինչ խարճ իցէ, յումմէ եւ կամիցի ՚ի Կարին, ծանուսցէ, զի գրեսցէ առնուլ: Իսկ զայլ բազմութիւն եկաւ հասաւիցն ուխտաւորաց, վասն չունելոյս զժամ եւ անհարկաւորութեան, չգրեսցի: Ել Սարգիս վարդապետն ընդ ուխտաւորացն, ՚ի Յուլիսի Թ:

Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ Գրիգոր անուամբ ծերոյ ումեմն որ էր ՚ի Խարբերդու, ՚ի գեղջէն Կարսիքայ. որ ունէր զԳՃ ղուռուշ պարտս եւ պարտատէր տաճիկն զդուստրն նորին քարշեալ էր ՚ի գրաւ երկու տարուայ վատայով. ՚ի վերայ Վանայ Բաղիշու եւ Դիարբէքրու մի ամ պայմանաւ: Յուլիս Ժ:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Սարգիս անուամբ առն միոյ, որ էր ՚ի Կողբայ, որոյ կինն գերեցեալ գոլով ՚ի վաղուց, այժմ գտանեցեալ էր ՚ի Ղրիմ ՚ի Ղարասու ղասապայն առ տաճիկ ոմն գրաւ: Վասնորոյ տուաւ թուղթս այս ՚ի վերայ ճանապարհացն Ղրիմու, ընդ որս նա երթալոց էր, զի ուր եւ դիպեսցի արասցէ զժողովս. Յուլիսի Ի:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Ղազար անուամբ հայոյ ումեմն, որ էր վրաստանցի եւ ՚ի Դիրբ գեղջէ: Որոյ որդին գերեցեալ էր ՚ի լեկզեաց. ՚ի վերայ բոլոր տանս Արեւելեան, մի ամ պայմանաւ: Յուլիսի Ի:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Նարինգիւլ անուամբ ապաշխարողի միոյ ՚ի վերայ Բայազիտու, Խօայ, Սալմաստու եւ Նախիջեւանու առանց վատայի: Վասն Շնհէր կոչեցեալ Կուսանաց Անապատին, որ էր ՚ի Ղափանստան, որ ՚ի հարուածոց Ֆաթալի խան պղծոյն (որ ՚ի ՌՄԺԳ եւ ՚ի Փետր. ԻԴ ասացաւ): Կողոպտեցեալ էր յամենայն ընչից եւ աղքատացեալ: Յուլիս Ի:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Նիկիսարցի Կարապետ անուամբ հայոյ ումեմն, ՚ի վերայ Սեբաստիոյ եւ Կեսարիոյ առանց վատայի. որ դիպեալ իրիք փորձութեան անկեալ էր ընդ պարտիւք, եւ երկու որդիքն ՚ի գրաւ գոյին: Յուլիսի Ի:

Առաջնորդական թուղթ եւս տուաւ Սեւանայ Առաջնորդ Յօհան վարդապետին, վասն թեմացւոցն Սեւանայ, զի ուր եւ գտանիցին, տացեն զհասս իւրեանց եւ զի յառաջ եւս տուաւ սմա կոնդակ, այլ անուանք թէմի գիւղորէիցն ոչ գրեցան վասն ամայի լինելոյն: Իսկ ժողովուրդքն ընդ այն չհաճեալ. վասնորոյ այժմ գրեցան գիւղորէիցն անուանք: Յուլիսի ԻԲ: