Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Պաղտասար վարդապետն ըստ հրամանի սրբազան Վեհին որ գրեցաւ առ նա ՚ի Փետր. Ե. խափանեալ էր զշինումն երկաթեայ դրան Ղօշավանիցն եւ զերկաթն ընդ վերոյիշեալ ուղտուցն յղեալ էր ՚ի սուրբ Աթոռս, որ էր ԼԲ լիտր եւ ծեծած: Եւ Եաղուպ Աղային զայս լուեալ, կատաղեալ էր որպէս զշուն եւ բարկութեամբ ասացեալ էր Բաղտասար վարդապետին թէ` կամ զնոյն երկաթն յետս բերեալ զդուռն շինեա' եւ կամ աստի ել: Քանզի կամէր պիղծն այն զվանքն պարսպել տալ եւ բերդ շինել իւրեան եւ վասն այսր վէճ բազում անցեալ ՚ի մէջ նոցա, Պաղտասար վարդապետն ելեալ եկն ՚ի սուրբ Աթոռս: Ուստի` այսր աղագաւ գրեաց սրբազան Վեհըն առ Եաղուպ պիղծն զթուղթ, նախ ծանուցանելով զանպատեհութիւն խնդրոյն եւ զվնասն: Զի որպէս յայտէ որպիսութիւն երկրին Օսմանցոց եթէ հասուցանէին զայն յունկն թագաւորին քակել տայր զվանսն: Եւ ՚ի գալ նոր փաշային ՚ի Կարս (որք ՚ի մի ամ հազիւ մնային ՚ի Կարս, իսկ ՚ի միւսում ամին մանզուլ լինէին եւ ուրիշ փաշայ գայր) նեղացուցանէր զԱռաջնորդն եւ զդրամս առնոյր, որպէս յատուկ է բարուց նոցին: Լինէր եւս, զի բաշիբօշ լաւանդ մտեալ անդ եւ ամրացեալք, զաւերութիւնս գործէին շրջակայ երկրացն, որպէս լինի ՚ի բազում տեղիս երկրին Օսմանցոց եւ այնու պատճառաւ քակիւր վանքն: Եւ մանաւանդ ՚ի լինիլ այսմ այսպէս, մեծանայր այնուհետեւ անուն աղքատ վանիցն եւ բազմանային ՚ի վերայ նորա գողք եւ թշնամիք եւ բռունք երկրին անյագաբար սկսանէին կեղեքել զկեանս վանիցն: Եւ ներկայապէս այժմ կամէր պիղծն այն շինել վասն իւր տունս ՚ի մէջ վանիցն եւ ամենայն տամբն իւրով անդ նստիլ, զի զՄաղզբերդ այժմ առեալ էին ՚ի ձեռացն: Վասնորոյ` յետ վերոասացեալ բանիցս ծանուցանելոյ, գրեաց նմա սրբազան Վեհըն եթէ՚ թէ կամիցիս լիրաւի առնել զայդ որպէս կամիս, ապա այնուհետեւ զսեւագլուխն զոր ես յայդր եդի, հանեալ աստ բերելոց եմ եւ զդատարկ վանքն զինչ եւ կամիցիս դու այնպէս արա', զի այն է վանքն, որ դրունքն բաց լինիցին եւ եկօղքն անարգել մտեալ զհաց կերիցեն եւ ոչ եթէ բերդ լիցի եւ տուն ապստամբի, յորում վանականի մնալ ոչ վայել է զի ոչ եւ թագաւորն հաճի ընդ այդ, յորմէ առաք մեք զվանքդ եւ զվիճակդ զայդ: Եւ զերկարապէսն բանիցս ՚ի բերան պատուիրեաց Ստեփանին այնմիկ, որ յիշեցաւ ՚ի Յունվ. ԺԸ. ընդ որում զթուղթս յղեաց եւ գրեաց նմա թէ Ստեփանն ասելոց է քեզ զլիապէսն ՚ի բերան: Ի Փետր. ԻԵ:

Թուղթ գրեաց սրբազան Վեհըն առ գիւղականսն Տիկօր գեղջն որ է ՚ի Կարս, վասն բլրցի Պետրոսի ումեմն կնոջ, զոր տիկօրցի Ներսէս տղայ ոմն առեալ փախուցեալ էր: Պատուէր սաստիւ, զի առցեն զկինն յետս ՚ի Ներսիսէն եւ տացեն Պետրոսին. ՚ի Մարտի Է:

Ի Ջուղայու Քեալանթար Սարգիս Աղայէն` եւ ՚ի կնոջէ Զօհրաբ խանին քան զայս յառաջ ՚ի Շիրազու ժամանեցին թուղթք առ սրբազան Վեհըս մեր (որոց որպիսութիւնք յիւրաքանչիւր պատասխանեաց տեսցին): Եւ սրբազան Վեհըն գրեաց ՚ի պատասխանի նոցին. թուղթ առ Քեալանթար Սարգիս Աղայն, որ զթուղթ Իմամարխին հոգացեալ յղեալ էր առ Ռեթէոս վարդապետն, կնքեցուցեալ խանորէից եւ մեծամեծաց, չմնալով պատասխանեաց առաջին թղթոցն իւրոց, որք գրեցան ՚ի Նոյ. Ժ: Այլ այն դեռ ՚ի սուրբ Աթոռս չէր հասեալ, վասնորոյ ծանոյց նմա զայս, խնդրելով` զի զոր ինչ այսր աղագաւ, նաեւ վասն այլոց բանից գրեաց ՚ի Նոյ. Ժ ընդ Գիւ խանին եւ Գեօրկին Սուլթանին, կատարեսցէ: Եւ վասն ջուղայեցի Աւետիս վարդապետին, նոյն` որ ինչ յայնժամ գրեցաւ: Եւ վասն մահուան որդւոյն մխիթարութիւն: Եւ վասն Ռեթէոս վարդապետին, փութով զբանսն հոգալ եւ յղել: Եւ զի հրամայեալ էր նմա Քեարիմ խանն գրել սրբազան Վեհին, զի գրեսցէ ընդ ամենայն տեղիս առ ցրուեալ ջուղայեցիսն եւ յորդորեսցէ դառնալ ՚ի Ջուղա, զոր գրեալ էր եւ ինքն եւս բազմաւ աղերսանօք խնդրեալ զնոյն: Եւ սրբազան Վեհըն գրեաց նմա այնր աղագաւ զմիամտութիւն:

Գրեաց եւ առ Աննախանումն (որ խոստանայր գալ ՚ի սուրբ Աթոռս) շահեցողական բանս վասն խաթրամնայ լինելոյն, թէ զեղբայրն իմ չէք շահեալ, ծանուցանելով զպատճառն` թէ մեք չեմք ճանաչեալ եւ ինքն եւ կամ այլ ոք զով լինիլն չեն մեզ ծանուցեալ: Եւ վասն ընդ Գեօրկի սուլթանին յղեալ թղթոցն զնոյն խնդրելով, որ ինչ ՚ի Քեալանթարէն: Թուղթ եւս առ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Ռեթէոս վարդապետն, որ էր ՚ի Սպահան, յորմէ բաց ՚ի յայն գրոյն` որ յիշեցաւ ՚ի Յունիսի ԻԶ, ոչ եւս եկեալ էր գիր, բայց սրբազան Վեհըն երկիցս եւ երիցս անգամ գրեալ էր առ նա զթուղթ, զոր ծանոյց նմա: Եւ վասն Իմամարխին աղագաւ հոգացեալ թղթոյ Քեալանթարին, թէ ընդէ՞ր ոչ յղես. առ որ յղեաց զթուղթս Քեալանթարին եւ Աննախանումին յղել առ նոսա եւ զպատասխանիսն առնուլ եւ յղել: Նաեւ զպատասխանի առ ինքն գրեալ թղթոցն ամենայն որպիսութեամբք գրել եւ յղել:

Եւ յայսոսիկ աւուրս Զաքարիա վարդապետն` որ ՚ի Փետր. ԻԱ յիշեցաւ, էհաս ՚ի սուրբ Աթոռս, զորմէ յետոյ յիւրում տեղւոջն ասացից, թէ զհոգալիսն իւր, զիա՞րդ իցէր հոգացեալ: Այլ Մելքոն Աղայն եդեալ էր ընդ նմա ՚ի Կարնոյ զՍտեփան տղայ ոմն, որ էր չրաղ իւր, որ ՚ի յայս կողմունս վաճառականութեամբ շրջագայիլ իցէր: Եւ սրբազան Վեհին վասն նորա խնդրանօք գրեալ էր զյանձնարարութիւն: Վասնորոյ` զի գնացեալ էր նա ՚ի Թարվէզ եւ ՚ի Խօյ, գրեաց զթուղթ սրբազան Վեհին ՚ի Թարվէզ առ Խօջայ Սաֆարն, յանձնարարութիւն վասն նորին. յիշելով եւ զթուղթսն, վասն այգւոյն գրեցան ՚ի Փետրվ. Գ: Առ որ յղեաց զթուղթ Ռեթէոս վարդապետին յղել առ նա ՚ի Սպահան: Թուղթ մի եւս առ իշխօղն Խօյայ Ահմատ բէկն վասն Ստեփանին յանձնարարութիւն: Եւ վերոյիշումն օրինազանցիցն աղագաւ գրելոցն առ նա (որպէս եւ ՚ի Յունվ. Գ): Որոյ եւ զԲ ճոթս յղեաց ընծայ:

Առ Խօյեցի Բատալ Աղայն, յանձնարարութիւն վասն Ստեփանին, եւ սիրով մեղադրութիւն վասն ըստ խոստմանն ՚ի սուրբ Աթոռս ո'չ գալոյն եւ զօրինազանցսն չբերելոյն եւ հարկ` զի եկեսցէ եւ զնոսա եւս բերցէ եւ զԲ քանքանչիս յղեսցէ (որպէս եւ ՚ի Յունվ. Գ գրեցաւ) իսկ Ղարաջհանդամ օղլի կոչեցեալ Ահմէտ էֆէնտին (առ որ գրեցեալ գոյ թուղթ ՚ի յանցելումն ամի ՚ի Յունվ. ԺԶ) վասն զի չարագլուխ իմն էր ՚ի Կարին, վասնորոյ ել վասն նորա հրաման յԱրքայէն օսմանցոց աքսորել ՚ի Վան: Եւ նա յերթալն ՚ի յաքսորս հանդիպեցաւ ՚ի Բայազիտ եւ անդուստ գրեալ էր առ սրբազան Վեհըն զթուղթ սիրոյ եւ վասն վերոյիշեալ Ստեփանին գրեալ էր զյանձնարարութիւն: Եւ սրբազան Վեհըն զթուղթ մի գրեաց առ նա ՚ի պատասխանի թղթոյն եւ զԲ ճոթս ընծայ յղեաց նմա:

Թուղթ եւս ՚ի Կարին առ Մելքոն Աղայն խոստանալով յետոյ գրել զպատասխանիս թղթոցն, որք ընդ Զաքարիա վարդապետին եւ ընդ Ստեփանին եկին. պատճառելով զորպիսութիւն ներկայիս, զի գնալոց էաք յԵրեւան ՚ի շնորհաւորումն սեւռուզին տաճկաց: Եւ վասն Ստեփանին` թէ զիա՞րդ շահեաց, որպէս ահա ՚ի վերոյ ցուցաւ գրեաց զմիամտութիւն: Որ ել ՚ի սրբոյ Աթոռոյս ընդ նուիրակին Հնդկաց (զորմէ ասելոց եմ). ՚ի Մարտի Ը:

Արդ որովհետեւ (որպէս ասացաւ ՚ի Հոկտ. ԻԷ) նուիրակն Հնդկաց Յովհաննէս վարդապետն եկեալ ՚ի սուրբ Աթոռս էհաս, վասնորոյ` հոգացաւ սրբազան Վեհըն յղել զսպասաւորն նորին Յովսէփ վարդապետն ՚ի նորոգ նուիրակութիւն երկրին Հնդկաց: Բայց զի չէր եպիսկոպոս, վասնորոյ` ՚ի ԺԱ աւուր Փետրվ. ամսոյն եւ ՚ի բարեկենդանի միջի կիւրակէին, որ զկնի տօնի սրբոյ Հայրապետին Իսահակայ, ձեռնադրեաց զնա եպիսկոպոս: Ընդ որում ձեռնադրեաց եւս ՚ի միաբանութիւն սրբոյ Աթոռոյս զԵղվարդեցի Գրիգոր (որ էր լուսարար սրբոյ գահիս). զԿարբեցի Սարգիս եւ զժամասած Ստեփաննոս եւ զՅօշականցի Երեմիայ վարդապետսն, որ գրագիր էր սրբոյ Աթոռոյս. նաեւ ձեռնադրեաց ընդ սոցին զՋուղայեցի Մկրտիչ վարդապետն ՚ի միաբանութիւն սրբոյ Երուսաղէմի, ըստ հայցուածոց Պատրիարգ Կարապետ վարդապետին (որպէս ասացաւ ՚ի Նոյ. Ե) զոր կարգեալ էր նուիրակ երկրին Հնդկաց վերստին, զի յառաջ եւս էր լեալ անդ նուիրակ սրբոյ Երուսաղէմի: Եւ էառ սրբազան Վեհըն յամենեցունց սոցա զկանոնեալ ձեռագիրն: Էառ եւ ՚ի Մկրտիչ վարդապետէն: Բայց ՚ի ձեռագրի սորին յաւելաւ այս ինչ թէ` եթէ հարկ լիցի զի ՚ի միաբանութիւն սրբոյ Երուսաղէմի անկարելի լիցի ինձ մնալ, ՚ի յելանելն իմ անտի, ոչ յայլ ուրեք գնացից, բայց ՚ի սուրբ Աթոռս եկից եւ կամ ՚ի Ջուղայ ՚ի սուրբ Ամենափրկիչ վանքն մեր գնացից: Այսու ոճիւ որպէս ասացաւ ետ նմա սրբազան Վեհըն զվկայական թուղթ մի վասն եպիսկոպոսութեան: Եւ ապա կարգեաց ՚ի նուիրակ սրբազան Վեհըն զՅովսէփ վարդապետն ՚ի վերայ ամենայն երկրին Հնդկաց. նաեւ Բաղտատու եւ Բասրայու: Եւ հոգաց զբովանդակ թուղթս նորին: Որք են այսոքիկ.

Նուիրակական կոնդակ ՚ի յերկիրն Հնդկաց եւ նուիրակական կոնդակ եւս ՚ի վերայ Բաղդատու, Բասրայու եւ նոցին սահմանաց:

Իմտատիայի կոնդակ հասարակաբար ՚ի վերայ ամենայն երկրին:

Յանձնարարութիւն եւս առանց անուան: Եւ վասն յղեալ յիշատակաց եւ ողորմութեանց շնորհակալութեան եւ օրհնութեան թուղթք, իսկ եւ վասն յատուկ բարերարութեանց եւ առ նշանաւոր իշխանս շնորհակալութեան եւ օրհնութեան եւ վասն նոր նուիրակին յանձնարարութեան թուղթք են այսոքիկ.

՚Ի Բանկալա երկիրն եւ ՚ի Կալկաթայ քաղաքն:

Առ Պետրոս Աղայն եւ Ծատուրի որդի Յարութիւն Աղայն վասն յիշատակաց: Պետրոս Աղային մխիթարութիւն եւս գրեցաւ վասն եղբօր մահուանն:

Առ Սարալու կինն եւ իւր դուստր Մարիամ Խաթունն, վասն յիշատակաց:

Առ Պարոն Աւետիքն եւ իւր կինն Սալվինազ Խաթունն վասն յիշատակի:

Առ Թագուհի Խաթունն եւ իւր փեսայ Պ. Խաչատուրն եւ իւր որդի Աղայ Աբրահամն եւ դուստր Մարիամ Խաթունն վասն յիշատակի:

Առ Պ. Ծատուրն եւ իւր եղբայր Պ. Մուրատն վասն յիշատակի:

Առ Պ. Յովհաննէսն եւ Տէր Յակոբի որդի Պ. Ծատուրն յիշատակի:

Առ Փիլիպպի որդի Պ. Մելքոնն եւ Յովաննիսի որդի Մկրտիչն յիշատակի:

Առ Տիլանի որդի Ծատուրն եւ Տէր Կարապետի որդի Անդրէասն յիշատակի:

Առ Տէր Եղիազարի որդի Ծատուրն եւ Մուրատխանի որդի Ղազարն յիշատակի:

Առ Ագուլեցի Կարապետն եւ Տէր Բաղտասարն վասն յիշատակի եւ ընծայի:

Առ Համատանցի Յովսէփն եւ յեղբարսն իւր Միրզաբէկն եւ Մաղաքիայն եւ առ Խարտալենց Պ. Աւէտն վասն յատուկ նուիրակութեան տալոյ:

Առ Տէրտէրի որդի Խաչիկն յիշատակի եւ առ Պ. Յարութիւն` որ զգիրք մի տուեալ էր սրբոյ Աթոռոյս յիշատակ, յորում էին Մեռոնի եւ Կաթուղիկոսի օրհնութիւն եւ այլ բանք:

Առ Յովակիմի որդի Դիոնէսիոսն վասն տալոյն զառանձին նուիրակութիւն:

Առ սրբոյ Աթոռոյս Մութավէլի Պ. Աւէտն, կրկին կարգելով Մութավէլի եւ կին սորին Պեկզատախաթունն, եւ քուեր դուստր Մէրին, տուեալ էին յիշատակս:

Առ Առաքելի որդի Պ. Յակբոջանն, Խօջամալի որդի Զաքարիայն, Յօհանջանի որդի Միրզայն եւ հոռոմեցոց Միրզի որդի Պօղօսն շնորհակալութիւն:

Առ Պ. Յարութիւն, Աւէտն, Սիմէօնն, Աբրահամն, Փանոսն, մհ. Յակոբն եւ առ Տէր Ստեփաննոսն եւ Տէր Նիկողայոսն շնորհակալութիւն եւ յանձնարարութիւն:

Առ Պ. Մուրատխանն, վասն հուտին եւ Կոստանդիանոսն վասն յիշատակի:

Առ Խալտարենց Ծատուր Աղայն, վասն հոգեբաժնի աներոյն իւրոյ Խաչիկ Աղային:

Առ Սարգսի որդի Միքայէլն, վասն հոգեբաժնին, զոր վասն միոյ հանգուցելոյ տուեալ էր: Առ Պ. Ծատուրն, մխիթարութիւն վասն մահուան հօրն եւ շնորհակալութիւն:

՚Ի Չիչրա:

Առ Պ. Միրզայն եւ իւր փեսայ Յովհաննէսն վասն յիշատակի:

Առ Մինաս Աղայն եւ իւր որդի աղայ Էլիազն եւ Պ. Պետրոսն յիշատակի:

Առ Սաֆարի որդի Խօջամալն եւ յիւր կին Կատարինէ Խաթունն յիշատակի:

Առ Խալտարենց Փանոսի որդի Ծատուրն եւ առ միւս Ծատուրն յիշատակի:

Առ Տէր Պետրոսն յիշատակի. ընկեր Քահանայից անուանքն եւս գրեցան:

՚Ի Սէյիդապատ:

Առ Աբրահամ Աղայն եւ յիւր կին Շախնաբաթ Խաթունն եւ Գրիգոր որդին յիշատակի եւ առ սորա զոքանչ Մէհրբանն, որ վասն իւր զհոգեբաժին էր տուեալ:

Առ Մինասեանց Ծատուր Աղի որդի Աղէքսանդրն, որ վասն իւր եղբայր հանգուցեալ Մանուկ աղի հոգւոյն տուեալ էր զհոգեբաժին եւ առ սորա մայր Եզդիխան Խաթունն վասն յիշատակաց:

Առ Մինասեանց Գրիգոր աղի որդի Սէթ աղայն եւ յիւր քոյր Գիւլ Սանամն յիշատակի:

Առ Մինասեանց Էմնիազի որդի Յովհաննէս եւ Մօվսէս Աղայսն եւ յորդիսն` Աբրահամն եւ Ստեփաննոսն եւ առ Տէր Նիկողայոսի որդի Պետրոսն շնորհակալութիւն:

Առ Յարութիւնի որդի Մարտիրոսն շնորհակալութիւն եւ յիւր կին Շահզատխաթունն յիշատակի:

՚Ի Դաքա:

Առ Մինասեանց Էմնիազի որդի Խաչիկ եւ Յօհան Աղայսն եւ Գրիգորն յիշատակի:

Առ Տիլանի որդի Նազարն եւ Գրիգորն յիշատակի եւ Տէր Խաչատուրն` վասն ընծայի:

Առ Յարութիւնի որդի եւ մեծ Պետրոս Աղայի եղբայր Բարսեղն շնորհակալութիւն:

Առ Տէր Յովհաննէսն, եւ յորդիսն իւր Սարգիսն եւ Մինասն, որ վասն երկուց հանգուցելոց տուեալ էր զհոգեբաժին եւ առ Սարգսի որդի Միքայէլն, որ վասն միոյ հանգուցելոյ տուեալ էր զհոգեբաժին եւ առ Պ. Աբէլն, որ վասն հանգուցեալ եղբօրն իւրոյ Տէր Յովաննէս Քահանային տուեալ էր զհոգեբաժին:

՚Ի Մադրաս:

Առ Շահամիրի որդի Յակոբն, Սուլթան ոմն եւ Նազարն յիշատակի:

Առ Պ. Յովաննէսն յիշատակի. կարգելով վերստին վէքիլ սրբոյ Աթոռոյս:

Առ Միքայէլի որդի Պ. Գրիգորն որ տուեալ էր զառանձին նուիրակութիւն: Առ Մարութի որդի Յովսէփն եւ յիւր մայր Ովսաննայ Խաթունն յիշատակի:

Առ Միրզամի որդի Մկրտումն եւ Տէր Խաչատուրի որդի Տիրացու Յարութիւնն վասն ընծայից:

Առ Դաւուտխանի Մկրտումն եւ Աղափիրեան Գրիգորն յիշատակի եւ Պօղոսն շնորհակալութիւն:

Առ Տէր Յովաննէսն եւ Աբրահամն վասն ընծայից եւ առ Յակոբն յիշատակի:

՚Ի Մչլիբանտար:

Առ Ամիրաղի որդի Աւէտն վասն ընծային եւ առանձին նուիրակութեան:

Առ Տէր Արիստակէսի որդի Պօղոսն վասն յիշատակի եւ առանձին նուիրակութեան:

՚Ի Բումբայի:

Առ Աղազարի Պ. Գասպարն վասն նուիրակութեան:

՚Ի Փէկու:

Առ թագաւորի վեզիր Պ. Գրիգորն, եւ Քապտան պ. Աւէտն, որք ՚ի ձեռն Յովաննիսի ումեմն յղեալ էին զնուիրակութիւնս իւրեանց առ նուիրակ Յովաննէս վարդապետն:

՚Ի Սուրաթ:

Առ Ռաֆայէլն եւ յիւր փեսայ Գրիգորն եւ Յօհանջանի որդի Զաքարիայն յիշ.:

Առ Կիւրեղի որդի Նիկողայոսն վասն ժամուցին եւ յիշատակի եւ Ջամալեան Ծատուրն վասն ընծային:

Առ Էմնիազի որդի Մէլիքնազ Աղայն եւ յիւր որդի Յակոբ եւ Մկրտիչ Աղայսն յիշատակի:

Առ Քեալանթար Սարգսի որդի Ծատուրն, Տէր Մինասեան Միքայէլն եւ Շօռօթեցի Ղազարն յիշատակի:

Առ Գրիգորեան Յովաննէս Աղայն, շնորհակալութիւն եւ Վրթանէսի կին Ոսկումն վասն ընծային:

՚Ի Բասրա:

Առ Պետրոս Աղայն վասն իմտատիային, որ յայլոց եւս առեալ տուեալ էր:

Առ շէխ Պօղոսն յիշատակի եւ Պ. Ստեփանն եւ յիւր կին Եղիսաբէթն յիշատակի եւ վասն իմտատիային:

Առ Եզեկիէլ վարդապետն, Մարգար Աղայն եւ յիւր մայր Ովսաննախաթունն, վասն իմտատիայի:

Առ Աստուածատուրի կին Աննախաթունն եւ Մուրասախաթունն վասն իմտատիայի:

Առ Մատթէոսի կին Մարիամ խաթունն, Կարապետն, Համատանցի Մատթէոսն եւ Միքայէլ Աղայն յիշատակի:

Առ Պ. Աւէտն եւ յիւր որդի Խօջաջանն եւ մհ. Ազիզ խաթունն. յիշ.:

Առ Յարութիւն Աղայն եւ յիւր կինն, Մկրտումն եւ յիւր մայրն եւ Ազիզ խաթունն յիշատակի:

Առ Յօհանջանն եւ յիւր կինն եւ Ժոռիկենց Յովաննէսն, եւ յիւր կին Շահզատախաթունն յիշատակի:

Առ Թադէոսն վասն ընծայից եւ Մուրատն եւ յիւր որդի Մինասն եւ Յօհանջանն շնորհակալութիւն:

՚Ի Բաղտատ:

Շնորհակալութեան կոնդակ ՚ի վերայ Քաղաքին, վասն նուիրակական եւ գանձանակական արդեանցն ՚ի սուրբ Աթոռս հասելոց, կարգելով վերստին զմհ. Ալէքսանն եւ զՏէր Մարկոսն` գանձապետ` վէքիլ` եւ գործակալ սրբոյ Աթոռոյս: Եւ խստագոյն պատուէր եւ կանոն վասն օրինազանցութեանց ոմանց:

Առ գանձապետ մհ. Ալէքսանն եւ Տէր Մարկոսն յանձնարարութիւն եւ վասն գործոյն իւրեանց պատուէր:

Առ Մինասեանց Աղամալն եւ փաշայի Քիւրքճիբաշի Յակոբն եւ յորդիսն իւր Նահապետն եւ Դաւիթն եւ Սհաթչիբաշի Պօղօսն Յանձնարարութիւն:

Շնորհակալութեան թուղթ առ Սինեօր Միստր Փօռտէր ինկլիզն, որ զբազում բարութիւնս եւ զմարդասիրութիւնս ցուցեալ էր Յովհաննէս վարդապետին, մինչ նա զերծեալ յալէկոծութենէ ծովուն ՚ի մէջ մայրեաց զքառասուն աւուրս անցուցեալ էր անսուաղ. զորոյ անցիցն ասացաւ ՚ի պատմութեան ՌՄԺԲ ամին, ՚ի Սեպտ. ամսոյ ԻԸ:

Բանադրանաց թուղթ եւս առ Ջուղայեցի չիք Աւէտ չէրէց ոմն, որ մինչ լեալ էր ՚ի Ջուղա, առեալ էր զկին յազգէն Շահրիմանեան: Եւ մինչ աներայքն նորին կամեցեալ էին առնել զնա ըստ ինքեանց Ախթարմայ, յայն աւուրսն անդ հանդիպեալ էր Ղազար սրբազան Կաթուղիկոսն, որ կամելով զնա ՚ի յԱխթարմայութենէ, ձեռնադրեալ էր զնա իւրով Աջով քահանայ: Իսկ նա յետ առնլոյն զկագրն, սկսեալ էր օրստօրէ ՚ի մեծագոյն եւ ՚ի յայտնի չարիս ձեռնամխիլ: Եւ վերջապէս` թողեալ էր զկինն իւր եւ գնացեալ ՚ի Հնդիկս եւ գերեցեալ ՚ի Տաճկաց, կայր մինչեւ ցայժմ ՚ի գերութեան ՚ի Սինա կոչեցեալ ղասապայն, որ է սահմանակից Ղարաչօրանու: Իսկ չիք քահանայն անդէն ՚ի Հնդիկս ՚ի Մէլափօռ կոչեցեալ ղասապայն զբազում բօզս յայտնապէս ՚ի տան իւրում պահելով եւ շաղախիլով ընդ նոսա, զքահանայութիւնն եւս անարգել կատարէր: Գայր ՚ի Մադրաս եւ զժողովուրդսն Հայոց որք անդ գոյին, հովուէր եւ դարձեալ երթայր ՚ի Մէլափօռ, ուր միայն կռապաշտք եւ ֆռանկք գոյին, իսկ ՚ի Հայոց ոչ ոք: Ուստի` խնդրեալ էին իշխանքն Մադրասու բանադրել զնա եւ սրբազան Վեհըն ըստ խնդրոյ եւ ըստ արժանւոյն բանադրեաց զպիղծն:

Առ Ջուղայեցի Խաչատուր վարդապետն գրեաց սրբազան Վեհըն, որ ՚ի միաբանութիւն սրբոյ Աթոռոյս էր ձեռնադրեցեալ եպիսկոպոս, իսկ այժմ ՚ի Հնդստուն, ՚ի քաղաքի միում շինեալ զգեղեցիկ ապարանս, անդ նստէր եւ ՚ի բովանդակ ժողովրդոց երկրին առնոյր զարդիւնս բազումս եւ վայելէր եւ ոչ երբէք ՚ի սուրբ Աթոռս հայէր եւ կամ յիշէր զսա, եւ ոչ զթուղթ ինչ առ կաթողիկոսունս սորին գրէր եւ կամ օգնէր ինչ նուիրակացն եւ զբարերարութիւնս առնէր: Վասնորոյ` գրեաց նմա սրբազան Վեհըն զմեղադրութիւնս բազում երկարապէս եւ ապա սիրով հարկեաց, զի որքան անդ իցէ նուիրակն, օգնեսցէ նմա եւ ձեռնտու լիցի գործոյն եւ ՚ի գալն, ինքն եւս ընդ նմա ելեալ ՚ի սուրբ Աթոռս եկեսցէ անպատճառ: Այսր աղագաւ առ նոյն ինքն Յովսէփ վարդապետն եւս զհարկի եւ պատուիրական թուղթ գրեաց սրբազան Վեհըն, զի առցէ զնա ընդ իւր յօժանդակութիւն գործոյն մինչ անդ ՚ի գործն իցէ, եւ ՚ի գալն ընդ իւր առեալ ՚ի սուրբ Աթոռս բերցէ: Ետ եւս սրբազան Վեհըն զմէկ Հաւելէ ֆէրմանի սուրաթ: Նաեւ զսուրաթ Քեարիմ խանի տուեալ կաթուղիկոսութեան Ռաղամին վասն ճանապարհացն եւ ումեք խոչ չլինելոյ նմա: Եւ զի ՚ի վերայ Վանայ էին սոքա գնալոց, վասնորոյ` գրեաց սրբազան Վեհըն ընդ սոցա զթուղթ առ Մուշաղբիւրցի Տէր-Յովաննէսն, վասն դրամոց ինչ, զոր տալոց էր նմա, թէ Յովսէփ վարդապետդ յայդր քեզ հասուցանելոց է: Եւ զի` սոյն Յովսէփ վարդապետս եւ վերոյիշեալ Մկրտիչ վարդապետն տալոց էին սրբոյ Աթոռոյս զդրամս, վասն որոյ` էառ ՚ի սոցանէ սրբազան Վեհըն զսանատս: Եւ զսանատ Յովսէփ վարդապետին եդ յայս թղթոջս եւ առ Տէր Յովհաննէսն յղեաց, զի անդ առցէ ՚ի նմանէ: Իսկ զՄկրտիչ վարդապետին սանատն ետ Յովսէփ վարդապետին զի ՚ի Վան առեալ ՚ի նմանէ զդրամն` տացէ Տէր Յովաննիսին: Վասնորոյ եւ սմա պատուէր գրեցաւ զյառնուլն լիապէս զերկոցունց դրամսն, հանդերձ որպիսութեամբք նոցին գրեալ ծանուսցէ սրբազան Վեհին, զի որպէս հրամայեսցէ, այնպէս առնիցէ:

Առ Իւչքիլիսայի առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն գրեաց ընդ սոսա սիրախառն մեղադրելով` վասն ոչ գալոյն (ըստ որում ՚ի Փետր. ԻԱ եւ յայլ ժամանակս գրեցաւ) եւ ՚ի նորոյ հարկ` զի գայցէ, ծանուցանելով նմա եւ զորպիսութիւն ներկայիս` զորմէ ՚ի ներքոյ ասելոց եմ: Օրինակք ոմանց այսց թղթոցս ՚ի բոլորագրահամար տետրոջն են, յերեսն ՄԿԱ, ՄԿԲ: Ելին յաստի ՚ի Մարտի Ը:

Յետ հոգալոյ սրբազան Վեհին զամենայն թուղթս վերոյիշելոյ նուիրակին Հնդկաց, Բ աւուրբք յառաջ քան զելանելն նորին ՚ի սրբոյ Աթոռոյս գնաց յԵրեւան ՚ի շնորհաւորումն նաւռուզին տաճկաց: Եւ մինչ անդէն էաք, փաշայն Բայազիտու զգրագիրն իւր մօլլայ Մուսայն առ խանն մեր թղթով եւ նա յԵրեւան ո'չ մտեալ, այլ ՚ի սուրբ Աթոռս միայն հասեալ, խանն յղեաց եւ դարձոյց զնա յետս, վասն կարծեաց մահուն, որ գոյր ՚ի Բայազիտ, որպէս եւ ՚ի Կարսայ փաշայինն արար երկիցս (զորոց զմիոյն ասացաւ ՚ի Դեկտ. Ի) եւ սմա եւս միանգամ յառաջ քան զայս: Իսկ որովհետեւ գրեալ էր փաշայն առ սրբազան Վեհըն զթուղթ, վասնորոյ` յղեալ էր մուսայն զթուղթն յԵրեւան առ սրբազան Վեհն: Վասնորոյ` եւ սրբազան Վեհըն զթուղթ գրեաց առ փաշայն ՚ի պատասխանի թղթոյն: Զթուղթ մի եւս առ Մուսայն գրեաց վասն այսր: Իսկ Եզդի Ալի աղայն խնդրեալ էր ՚ի սրբազան Վեհէն զբրինձ եւ զքացախ, զորս յղեաց Լ լիտր բրինձ եւ Ե լիտր քացախ եւ զթուղթ մի եւս այսց աղագաւ գրեաց առ նա ՚ի պատասխանի թղթոյն. ՚ի Մարտի ԺԲ: