Պատմագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Թագաւորութիւն Շահ-Սաֆուն:


Ժամանակ է ասելոյ վասն այս Սաֆի թագաւորիս: Քանզի յետ Խ [40] աւուր մահուան Շահ-Աբասին` գնաց Սաֆի թոռն նորա յԱսպահան ընդ Սարութաղի Իհտիմալ տօլուաթին, եւ ընդ Սաֆի-Խանին, եւ եղեւ նա անդ թագաւոր. եւ աւուրս Գ [3]` մունետիկն` որ է ջառչի, գոչէր` թէ ահա' եղեւ թագաւոր Շահ-Սաֆի, ամենեքեան լուարո'ւք եւ զգոյշ լերո'ւք, եւ էր ԳԺ[13]ան ամաց Շահ-Սաֆին ՚ի թագաւորելն իւրում: Զի թէպէտ տղայ էր աւուրբք, սակայն կատարեալ էր գիտութեամբ. եւ էր կարի խելօք եւ քաղցրախօսք. եւ զոր ինչ եւ ասէր` հաճոյ լինէր լսօղացն, եւ ո'չ ոք պախարակէր զնա ՚ի մտի իւրում. զի ո'չ ումեք լինէր դժուարութիւն վասն նորուն ասացելոյն. վասնորոյ սիրէին զնա վասն խելօքութեան նորա: Եւ յաւուր միում առեալ ընդ իւր զՍաֆի խանն, եւ եմուտ ՚ի բուրաստանն. եւ ՚ի մտի ունէր զասացեալսն հաւոյն իւրոյ Շահ-Աբասին: Եւ հայեցեալ ՚ի ծառն ճանտարի` որ է չինարի, եւ ասէ, կարի երկայնացեալ են սոքա, եւ լայնացեալ, հատանել պարտ է զսոսա, եւ տնկել նոր տնկի, զի աճեսցին բարուոք: Եւ Սաֆի խանն իմացաւ զխորհուրդ բանին, զի զպատուիրան Շահ-Աբասին կամէր կատարել: Եւ ասէ Սաֆի խանն, այո` արքա'յ բարուո'ք ասացեր, արա' որպէս ասացեր. եւ անկեալ ՚ի ծունկս` կորացոյց զպարանոցն` եւ ասէ, ծառայ քո եմ, նախ զիս հա'տ: Ասէ Շահն, դու չե'ս հատանելոյ ծառ, գնա' ՚ի տեղին քո, եւ ապա հանեալ զթուրն, եւ Գ [3] անգամ կարկառեաց ՚ի վերայ պարանոցին, եւ ո'չ մերձեցոյց ՚ի նա. ասէ, համարեա' զքեզ հատեալ. եւ եդ զթուրն ՚ի պատեան իւր: Իսկ Սաֆին ելեալ համբուրեաց զոտս Շահին: Եւ ապա` մի մի կոչեաց զամենայն մեծամեծսն, եւ կոտորեաց զամենայն աւագանին, եւ զգործակալս` մինչեւ աւելածուն եւ զաղբահանն, եւ զհաւապանն: Եւ այնպէս սպառեաց զամենայն իշխանսն: Նախ Ղօռչի-բաշին, եւ այլքն որպէս ասացաք: Էր նորա հօրաքոյր մի` դուստր Շահ-Աբասին: Գոյին նմա երկու որդիք, որք տրտնջեցին զՇահէն, թէ զի՞նչ առնէ այս խելագարս. զի սպառեաց զզօրս արեաց ազգիս: Լւեալ զայս Օսմանցւոցն` եւ եկեալ` զաշխարհս մեր աւեր առնեն, ո՞ կարէ կալ ընդ դէմ նոցա. զի ամենայն արք պատերազմի ջնջեաց անմիտ Շահս այս: Եւ եկեալ ծանուցին զայս Շահին: Եւ գաղտ ՚ի մօրէն առաքեաց` եւ բերին զգլուխս երկուց եղբարցն, եւ թագուցին: Երթա'յք` ասէ, եւ կոչեցէ'ք զմայր դոցա` գալ առ իս, եւ մի' ինչ ասիցէք վասն որդւոցն: Եւ իբրեւ եկն` եւ բազմեցաւ, ասէ Շահն, Ջիճի', ունիմ ես Բ [2] թշնամիս. արդ զի՞նչ արարից ընդ նոսա: Ասէ հօրաքոյրն, թշնամիք քո եղիցին ՚ի կորուստ, որպէս եւ եղեն այլքն: Ասէ Շահն, ահա' գան նոքա առաջի քո, եւ տե'ս զնոսա աչօք քո: Եւ հրամայեաց բերել զգլուխ որդւոց նորա սկտեղբ եւ դնել առաջի մօրն. եւ ասէ, ահա' թշնամիք իմ դոքա են: Եւ իբրեւ ետես զգլուխս որդւոցն, ճիչ բարձեա բարկութեամբ, եւ ելեալ բուռն եհար ՚ի շրթանց Շահին, եւ խոցեալ վիրաւորեաց: Եւ ըստ մայրական գթոյն` աղաղակէր լալով, եւ ասէր, արիւն հեղցի ՚ի բերանոյդ, դոքա զիա՞րդ էին քեզ թշնամիք, որ դու լափեցեր զաղբդ զայդ: Վասնորոյ բարկացեալ Շահն, եւ հրամայեաց մերկացուցանել զնա իբրեւ ՚ի մօրէ, եւ արկանել գլխիվայր յաղբանոցն: Եւ այսպէս ահ նորա անկաւ ՚ի վերայ ամենայն ումեք: Վասնորոյ գովիչքն Պարսից ողբս լալականս երգեցին վասն կորստեան իշխանացն: Իսկ Շահն կարգեաց այլս ՚ի տեղի սպանելոցն. եւ կայր ահարկութեամբ թագաւորեալ ՚ի վերայ ամենայն արեաց աշխարհին: