Պատմագրութիւն

Գրեալ է (գուցէ ՚ի մէջ) պատմութեանց, թէ յետ ջրհեղեղին ծնաւ Նոյ որդի մի Մանիտոն անուն, եւ դուստր մի Աստղիկ անուն. սա` ասեն` խառնակեալ ընդ դիւաց` եւ ծնանի` զոր ասեն Յաւերժահարսունք: Ոմանք յառասպելս համարին զսա` եւ սուտ: Բայց ինձ ճշմարիտ թուի եւ իրաւ. զի ՚ի բազում տեղիս գրեալ է խառնակումն նոցա ընդ մարդկանց: Քանզի ՚ի վարս հարանց գրեալ է, թէ դեւք ՚ի կերպարանս միայնակեցի եղեալ` իջեալ ՚ի լեռնէ գնային ՚ի քաղաքն, շնային ընդ կանայս` եւ դառնային ՚ի լեառն: Եւ ՚ի պատմութիւնս Կիրակոս վարդապետի գրեալ է, թէ ՚ի Գողթան գաւառ դեւն եղեալ ՚ի կերպարանս կնոջ` եւ խառնակիւր ընդ այր մի: Սոյնպէս եւ յաւուրս մեր եղեւ. զի տաճիկ մի` ազգաւ Բայաթ` ՚ի ցեղէն որ ասի Էլիղամարլու, եւ անուն նորա Ապաղ, ո'չ որպէս միւս տաճիկս լիրբ եւ հայհոյիչ, այլ ամրաբերան եւ լաւ. սա յաւուր միում գնայր երիվարաւ ՚ի դաշտէն Վաղարշապատու. եւ հասեալ յակունս Մեծամօր գետոյ` որ այժմ ասի Սեաւ-ջուր, եւ տեսանէ նստեալ կին մի ՚ի վերայ աղբերն` զարդարեալ ազնիւ զգեստիւք եւ զարդուք. եւ ոչ խօսեցաւ Ապաղն. եւ անցեալ գնաց: Եւ իբրեւ հեռացաւ սակաւ մի, եւ տեսանէ նստեալ ոմն զկնի իւր ՚ի վերայ ձիոյն: Ասէ Ապաղն, ո՞վ ես դու: Ասէ դեւն, ես այն կինն եմ` որ նստէի ՚ի վերայ աղբերն, եւ դու տեսեր զիս` եւ ոչ խօսեցար ընդ իս: Ասէ Ապաղն, արդ զի՞նչ խնդրես յինէն: Ասէ դեւն, ես կամիմ լինել քեզ կին: Ասէ Ապաղն, ես ունիմ կին. եթէ տեսանէ զքեզ կին իմ, զքեզ եւ զիս սպանանէ: Ասէ դեւն, ես ոչ երեւիմ կնոջ քո, եւ ոչ այլ ումեք` բայց միայն քեզ: Եւ ձայնն իմ լուիցեն, եւ զիս ոչ տեսանեն. ուր եւ կամիս դու առաքել զիս, երթամ եւ բերեմ քեզ պատգամ: Պահեմ անվնաս զհօտս քո` եւ անդեայս եւ զերամակս մատակ ձիոց քոց, որ ոչ գող եւ ոչ գազան կարիցեն մերձենալ, եւ ոչ անկանիլ ՚ի տեղի վնասու: Ազդ առնեմ քեզ` զինչ որ լինիցի ՚ի վերայ երկրի: Զայս ամենայն եւ այլ այսպիսի բանիւք մոլորեցոյց զայրն. եւ հաւանեալ նմա, եւ առեալ գնաց ՚ի տուն: Եւ էր ընդ նմա միշտ, եւ շնայր ընդ նմա հանապազ. եւ պահէր զերամակս ձիոցն: Եւ յաւուր միում մատակքն արածէին, եւ մինն որոշեցաւ ՚ի հօտէն. եւ ահա գայլք Բ յարեան ՚ի վերայ նորա` եւ կամէին պատառել. եւ վրնջաց մատակն` եւ եկեալ դեւքն կալան զգայլսն, եւ տարին ՚ի մէջ երամակացն. եւ յարեան ՚ի վերայ գայլոցն երամակքն, եւ ոտամբ եւ ատամամբ կոծելով եւ աքացելով սպանին զգայլսն: Դարձեալ յայլում աւուր գնացեալ էր Ապաղն այլուր. եւ գողք երամակաց ձիոցն մասն ինչ գողացան. եւ ծանուցին կնոջ Ապաղին. եւ նա ասէ, ոչ կարեն վատնել նոքա զձիսն մեր. զի թէ իմանայ կին Ապաղին` երթեալ բերէ զնոսա: Եւ յետ Բուց աւուրց եկին ամենայն ձիքն` եւ ընդ նոսա խրոխտ երիվար մի: Եւ այսպէս կայր բարեկամացեալ ընդ դիւին: Եւ եղեւ` զի ՚ի կալանս արարին Ապաղն, եւ կապանօք առաքեցին յաշխարհն Պարսից. եւ մինչդեռ անդ էր, երթայր դեւն առ նա, եւ տայր զրոյց նմա ՚ի տանէ նորա. եւ ՚ի նմանէ բերէր պատգամս ՚ի տուն նորա: Եւ եղեւ դառնալ նորա յաշխարհէն Պարսից, եւ գալ ՚ի տուն իւր. եւ տկարացաւ կին նորա. եւ բերին ՚ի սուրբ ուխտն Յօհանավանք: Եւ շնորհօքն Աստուծոյ բժշկեցաւ. եւ գնացեալ պատմեաց առն իւրում զսքանչելիս սուրբ Կարապետին. եւ վասն այնորիկ ծանօթացաւ Ապաղն վանքին. եւ արար բարեկամութիւն երթեւեկութեամբ: Եւ մեք ՚ի նմանէ ուսաք` հարցանելով. իսկ նա պատմեաց մեզ զամենայն ստուգութեամբ: