Պատմագրութիւն

Որպէս պատմէ Առաքեալ պատմագիր, թէ` Շահ-Աբասն զերկիրս Արարատեան արտասահման արարեալ քշեաց, եւ տարեալ բնակեցոյց յաշխարհին Պարսից. եւ մնաց երկիրն Արարատեան ամայի եւ անմարդաբնակ: Վասնորոյ գազանք բազմացան յաշխարհիս, եւ կաղաղ առեալ ՚ի գիւղս եւ ՚ի տունս բնակէին, եւ որջս արարեալ ծնանէին ձագս: Եւ էին գազանքն` ինձ, արջ, բորենի, գայլ, աղուէս, կուզ, ոզնի, եւ այլ այսպիսիք` մեծամեծք եւ մանունք, եւ ո'չ գոյր մարդ` որ հալածէր զնոսա. եւ նոքա համարձակ եւ աներկիւղ կային եւ շրջէին: Իսկ գայլք առաւել համարձակեցան քան զայլ գազանսն: Քանզի մարդիկք` որք մնացեալք էին, ծերք եւ պառաւք, եւ տկարք, որք ո'չ կարացին գնալ ընդ բանակս, մնացին աստէն, գային գայլքն` պատառէին զնոսա եւ լափէին, եւ զանկարսն ուտելով` սովորեցան` եւ զառողջսն եւս ուտէին, եթէ պատահէին. վասնորոյ անուանեցան Մարդագայլ: Եւ մեք կարեւոր համարեցաք գրել սակաւուք զվնաս նոցա: Ալեւոր մի յԱռինջ գեղջէ եկեալ ՚ի Քանաքեռ, եւ բարձեալ աղ շալակաւ` գնայր ՚ի գեղն իւր. եւ եհաս ՚ի գլուխս ջրաղացացն. եւ ահա' գայլք երկու իջին ՚ի բլրէն` որ ասեն Դարապաս, եւ կալեալ զալեւորն, եւ նա աղաղակեաց առ ջրաղացսն, մինչեւ ՚ի հասանիլ նոցա` սպանին զալեւորն, զմի ձեռն եւ զերեսն կերին: Կին մի ՚ի Նորք գեղջէ` նստիւր ՚ի դրան իւրում, ՚ի գիրկս ունելով զմանուկ դուստր իւր. եւ ահա' գայլ մի տեսեալ ՚ի հեռաստանէ, եւ եկեալ ըմբռնէ զհանդերձից մանկանն, եւ քարշէր առ ինքն: Եւ կինն աղաղակէր, եւ գրկեալ զմանուկն ո'չ թողոյր ՚ի բաց. եւ ՚ի ձայնէ կնոջն` եկին ոմանք եւ հալածեցին զգայլն, եւ զմանուկն խլեցին մեռեալ: Այր մի Մխիկ անուն` ՚ի գեղջէն Քանաքեռոյ, որ էր ջրպետ գեղջն. սա ըստ սովորութեան գնացեալ` զի բազմացուսցէ զջուրն, եւ եհաս ՚ի գիւղ մի աւեր, որ ասէին Մէհուտ ՚ի գաւառն Կոտէից, եւ տեսանէ` զի Ե [5] գայլ շտապաւ փութան դէպ ՚ի ինքն: Եւ Մխիկն գնայ եւ ելանէ ՚ի տանիս եկեղեցւոյն եւ գայլքն գան մինչեւ ՚ի ներքոյ որմին, եւ ջանան ելանել ՚ի տանիս եկեղեցւոյն: Իսկ Մխիկն արձակէ զմիջոց գօտին, եւ կախէ ընդ որմովն. իսկ գայլքն ՚ի բաց կացեալ նստին հայելով դէպ ՚ի Մխիկն, զի թերեւս իջցէ, զի կերիցեն. եւ այնպէս մնաց մինչեւ ՚ի լուսանալն: Եւ յորժամ ծագեաց արեգակն, ահա' արք երեք գային բեռնակիր երիվարօք, եւ Մխիկն աղաղակեաց առ նոսա. եւ նոքա եկեալ հալածեցին զգայլսն. եւ Մխիկն դողալով գնաց ընդ նոսա ՚ի գիւղն իւրեանց: Եղբայրն իմ Խաչատուր բարձեալ բղղաւ մածուն` եւ տանէր յԵրեւան` կնքահօրն իւրում. եւ եհաս ՚ի տեղին` որ ասի Հանդակեր, եւ ահա' վեց գայլք եկեալ շրջապատեցին զնա, եւ մերձ էին պատառել. եւ ահա' ողորմութեամբն Աստուծոյ եկն այր մի Յովհաննէս անուն` երիվարաւ` Քանաքեռցի, եւ փախոյց զգայլսն, եւ զԽաչատուրն հեծոյց յերիվարն, եւ տարաւ յԵրեւան: Եւ այլ բազում են վնասք գայլոցն, եւ մեք ո'չ գրեցաք, զի մի' ձանձրութիւն լիցի ընթերցողացն: