Պատմագրութիւն

Թէպէտ ՚ի համբաւոյ ստոյգ գիտեմք ճշմարիտ գոլ շինեալ սա ՚ի սուրբ Լուսաւորչէն. սակայն ՚ի գրոց եւս գիտեմք փոքր ՚ի շատէ, եւ դոյզն բանիւ գրեցից եւ զայն եւս: Վասն զի ՚ի Կոնդակն Տաթեւու գրեալ է, թէ` «Մեծ Կաթուղիկոսն Մուշէ գնացեալ համբուրեաց զդուռն եկեղեցւոյն Տաթեւու, եւ նստաւ. եւ առաքեաց առ Երիցակ զայրւոյ որդին (՞) Յովհաննու վանից, որ յոտին Արագածու, որ էր դպրապետ եւ նօտար իւրե: Այս Մուշէ վեշտասաներրորդ Կաթուղիկոս էր յետ Լուսաւորչին` յառաջ քան զթուականն մեր: Վասնորոյ գիտեմք շինեալ ՚ի սուրբ Լուսաւորչէն զՅովհաննու վանք: Եւ այլ եւս վկայութիւնք գրոց գտի: Եւ Թագաւորութեանց եւ Մնացորդաց գիրք մի կայ ՚ի վանքս, եւ յիշատակարանն գրեալ է ՚ի նմա այսպէս. «Աստանօր յանկ ելեալ աւարտեցաւ հրեշտակապատում տառս Աստուածային մատենից, որ պատմէ զվէպս անցեալ ժամանակաց ընտրեալ յառաջագոյն ազգին Իսրայէլի, զկարգ թագաւորացն, եւ զյորովայնէ կոչումն սրբոց մարգարէից, եւ կոչի Թագաւորութեան գիրք. առ սմին եդեալ զմնացորդսն, եւ զմնացորդաց մնացորդսն. զոր յոյժ ցանկացօղ եղեալ ոմն ՚ի յընտրեալ քահանայից Աստուծոյ Աշոտ կոչեցեալ, եւ ՚ի խնդիր ելեալ իբրեւ ական պատուականի, ետ գծագրել զսա ՚ի յարդար ստացուածոց իւրոց: Քանզի սոյն այս այր ընտրեալ գոլով ըստ մարմնական քաղաքականութեան ՚ի հռչակեալ մայրաքաղաքէն Դըւնայ, կեցեալ սակաւ ինչ ամս ընդ ամուսնութեան կարգս, եւ մնացեալ այրի` ոչ ունելով զաւակ մարմնական, յանապատս փութացեալ, զաւակ ստանալով զտառս Աստուածային մատենից. որ եւ ստացեալ զսա ձեռամբ տրպի եւ աղկաղկի Գէորգ կոչեցելոյ` մականուամբ Մանկիկ` ՚ի տիս համբակութեան, ՚ի մայրաքաղաքէն Անւոյ եկեալ եւ պանտխտացեալ ՚ի դրան Սրբոյ Կարապետիս: Եւ եղեւ գործառնութիւնս այսմ իրի յայսմ ամի, յորում վերստին նորոգեցաւ սուրբ Կարապետս մեծահռչակ` քարամբ պատուականօք. քանզի յառաջ փայտիւ էր ծածկեալ գլուխ սորա, զոր այս այր Աշոտ բազում աշխատութիւն յանձն առեալ` կիսատ թիակօքն զկիրն ՚ի վեր հանելով` տայր ՚ի շալակս եղբարցն տանել: Արդ` ընդ հովանեաւ սորին Սրբոյ Կարապետիս գծագրեալ եղեւ այս քաղցրաճաշակ պատմութիւնս` ՚ի մէջ բազմախուռն միանձնացեալ եղբայրութեանս, եւ տուաւ ՚ի սոյն եղբայրանոցս սուրբ, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ: Եւ յետոյ եղեւ հայր վանացս յամի թուականութեանս Հայոց` նոր եդելոյ յերկրորդ ամի, յաւուրս Տեառն Մովսիսի Կաթուղիկոսի` որ ՚ի Վաղարշապատ: Շնորհողին ամենայն բարեաց Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն: Ընդ նմին եւ Գէորգ մանկիկս մի' անտես առնէք յիշել յաղօթսե: Այսքանս ՚ի գրոց գիտեմք շինեալ սուրբ Կարապետն ՚ի Սուրբ Լուսաւորչէն: