Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Gregory Tatevatsi (of Tatev) Vartapet (Vardabed)

Բաժին

Թեմա

Theology

Վարդապետք ասեն թէ աղօթս այս յոյժ պատուական է եւ գովելի վասն Գ պատճառի։ Նախզի՝ ի Քրիստոսէ է սահմանած։ Եւ թէ զաղօթս որ մարդիկ են սահմանեալ՝ պարտ է ուսանիլ եւ աղօթել, ո՞րչափ առաւել զոր Աստուած իւր բերանովն ուսոյց։ Երկրորդ՝ զի կարճ էեւ գեղեցիկ. եւ ոք կարէ պատճառել չուսանիլ վասն երկարութեան։ Երրորդ՝ զի հարկաւոր է եւ բեղնաւոր. զի ամենայն ինչ որ մեզ պիտոյ է, թէ հոգեւոր եւ թէ մարմնաւոր, աղօթիւքս այս խնդրեալ լինի։ Այլ խնդրուածն վասն երեք պատճառի ո՛չ լինի ընդունելի։ Մին յորժամ առանց գովութեան լինի։ Երկրորդ՝ յորժամ անկարգ լինի։ Երրորդ՝ յորժամ աւելի լինի քան զպատեհն։ Վասն որոյ Քրիստոս երեք ինչ ուսոյց մեզ։ Նախզի՝ յառաջ քան զխնդրուածն՝ քաղցրութեամբ եւ գովութեամբ փառաւորեսցուք զԱստուած. որպէս որք խնդրեն ի թագաւորաց ինչս՝ նախ գովեն եւ փառաւորեն. զի քաղցրանայ սիր նոցա. եւ ապա խնդրեն զոր ինչ կամին։ Եւ այս է գովելն եւ փառաւորելն զԱստուած՝ յորժամ ասեմք «հայր մեր որ յերկինս»։
       Երկրորդ՝ ուսոյց մեզ կարգաւ խնդրել զխնդրուածն. այսինք նախ զհոգեւորն, եւ ապա զմարմնաւորն. զի հոգին պատուական է քան զմարմինն. որպէս ասէ. «սուրբ եղիցի անուն քո. եկեսցէ արքայութիւն քո»։ Երրորդ՝ ուսոյց մեզ մի աւելի քան զպատեհն խնդրել ասելով. «զհաց մեր հանապազորդ՝ տո՛ւր». զի հաց միայն խնդրելն՝ ո՛չ է աւելի։ Եւ գովութիւնս այս երրակի է. այսինքն, յիմաստութենէ. ի գթոյ. եւ ի զօրութենէ։ Քանզի յորժամ ասեմք «հայր՝» զիմաստութիւն ցուցանէ. որ է հին աւուրց եւ յաւիտենական ըստ Դանիէլի. վասն զի ալիք՝ իմաստութիւն է ասաէ Սողոմօն։ Իսկ յորժամ ասեմք «մեր» զգութն նորա նշանակէ. զոր շարժեմք առ մեզ ասելովն «յերկինս» զզօրութիւն նորա յայտնի ցուցանեմք։
       Քանզի զինչ եւ խնդրեմք՝ իմաստութիւն է՝ գիտէտ տալ. եւ զի գթած է՝ կամի տալ. եւ զի զօրաւոր է՝ կարէ տալ. վասն այն ուսոյց մեզ ասել։ «Հայր մեր որ յերկինս»։ Իսկ թէ ընդէ՞ր հրամայեաց ասել Հայր մեր՝ եւ ո՛չ հայր իմ։ Այսմ ասեն վարդապետք չորս պատճառ։ Նախզի՝ Քրիստոս միա՛յն է բնութեամբ որդի Աստուծոյ. իսկ մեք շնորհօք. ըստ այնմ, «ելանեմ ես առ հայր իմ բնութեամբ, եւառ հայր ձեր շնորհօք»։ Երկրորդ՝ զի յայտնի լիցի, թէ ո՛չ է պարտ ումեք միայն աղօթել վասն ինքեան. այլ վասն ամենայն հաւատեցելոց. զի երեւեսցի միութիւն ամենայն անդամոց քրիստոնէից. եւ աղօթք որ հասարակաց է՝ առաւել լսելի լինի։ Երրորդ՝ զի Աստուած առատ է. եւ հաճոյ է կամաց նորա բազմաց պարգեւել զբարիս, քան միոյ առն։
       Չորրորդ՝ զի ոչ եթէ մեծատանց հայր է, եւ աղքատաց ոչ . կամ թագաւորաց հայր է, եւ ռամկաց ոչ. կամ տէրանց է եւ ծառայից ոչ. կամ քահանայից է, եւ աշխարհականաց ոչ. կամ արանց է, եւ կանանց ոչ։ Այլ ամենեցուն առհասարակ կոչի հայր. այսինքն ամենայն հաւատեցելոց։
       Եւ գիտելի է՝ զի թէպէտ Աստուած հայր կոչի առհասարակ ամենայն մարդկան ստեղծուածոց՝ զի նա՛ է ստեցծեալ, աեյլ յատուկ հայր կոչի Աստուած քրիստոնէից։ Եւ այս վասն չորս պատճառի. զի որդին ի հօրէ՝ Դ իրս ունի։ Նախ՝ զգոյութիւն։ Երկրորդ՝ զուսումն եւ զիմաստութիւն։ Երրորդ՝ զսնունդն եւ զկերակուրն։ Չորրորդ՝ զժառանգութիւն եւ զհայրենիսն։ Եւ զայս չորս ազգ պարգեւս՝ ճշմարիտ հաւատացեալքն ունին ի Տեառնէ. որ է հայր նոցա։ Նախզի՝ ի նմանէ ունիմք զգոյութիւն. զի նմանէ ծնաք աւազանաւն ի հոգեւոր կեանս. ըստ այնմ, «որք ի Քրիստոս մկրտեցայք՝ զՔրիստոս զգեցեալ էք»։ Այլեւ անուն առաք նոր. զի ի Քրիստոսէ քրիստոնեայք կոչեցաք։ Երկրորդ՝ ունիմք զուսումն եւ զիմաստութիւն. զի ուսոյց զմեզ օրինօք եւ աւետարանաւ. ըստ այնմ, «մի՛ կոչէք ձեզ ուսուցիչ . զի ուսոցիչն ձեր Քրիստոս է»։ Երրորդ՝ զի ի նմանէ ունիմք զսնունդ եւ զկերակուր. զի նա սնուցանէ ըզմեզ խորհրդովք եւ աստիճանօք եկեղեցւոյ. այլեւ մարմնով եւ արեամբն իւրով. ըստ այնմ, «առէ՛ք կերէ՛ք՝ այս է մարմին իմ»։
       Չորրորդ՝ զի ի ժառանգելո՛ց ի նմանէ զերկնից արքայութիւն. որպէս ասէ առաքեալն. «չե՛ս ծառայ՝ այլ որդի. եթէ որդի, եւ ժառանգակից Քրիստոսի»։ Զի զայս չորս իրս՝ անհաւատքն ո՛չ առնուն յԱստուծոյ ուսոյց մեզ ասել. «Հայր մեր որյերկինս»։ Եւ գիտելի է՝ զի վասն բազում պատճառի ասելի է։ «Հայր մեր»։ Նախզի՝ հայր կոչեմք զնա ըսատ արարչութեան. զի ի նմանէ ստեղծաք եւ ի յէութիւն եկաք յոչէից։ Եւ մեզ առաւել՝ զի պատկերակցութեամբ զարդարեաց։ Երկրորդ՝ յորժամ ասեմք «հայր մեր՝» ցուցանեմք թէ ո՛չ եմք ծառայ սատանայի եւ մեղացն. զի ազատեցաք աւազանաւն. եւ եղաք որդի Աստուծոյ»։ Երրորդ՝ յորժամ ասեմք «հայր մեր որ յերկինս». ո՛չ պարտիմք խնդրել երկրաւոր ինչ. այլ զերկնաւորն ըստ առաքելոյն. «զվերինն խնդրեցէք, ուր Քրիստոս նըստի ընդաջմէ Աստուծոյ»։ Եւ Դաւիթ զի ըղձմամբ ասէր. «զի՞նչ կայ իմ բընաւ յերկինս. կամ ի քէն զի՞նչ եւս խնդրեցից յերկրի. Աստուած սրտի իմոյ բաժին իմ Աստուած յաւիտեան»։ ցուցանէ, թէ յորժամ Աստուած է իմ բաժին յերկինս՝ զի՞նչ խնդրել պարտ է յերկրաւորացս։ Չորրորդ՝ զի յորժամ հայր կոչեմք զԱստուած, պարտիմք հարազատ որդի նորա լինիլ բարութեամբ եւ սրբութեամբ. եւ ո՛չ խորդ չարութեամբ եւ մեղօք. զի որոյ զնմանութիւն ունիմք՝ զնա կոչեմք մեզ հայր. թէ զայն, եւ թէ զսատանային։ Եւ գիտեա՛ ով մարդ. զի մի լիցի ի քեզ տեսակ մեղաց կամ չարեաց, եւ որդիութիւն սատանայի. զի զԱստուած հայր չարեաց եւ մեղաց կոչես, որ է անթողլի. զի հայր քո յանդունդս է. եւ դու զի ա՞րդդ յերկինս գոչես, կամ զի ա՞րդ հանես յերկինս. զի նա անտի զրկեցաւ անդարձ։
       Զի թէ այսպէս լինիս եւ ասես «հայր մեր որ յերկինս, » ո՛չ ունիս զնմանութիւն բարի հօրն. այլ զայնմ, որոյ նմանեցար չարեօքդ։ Անհնարին եւ մեծ մեղս գործես ըստ տասն եղանակի։ Նախզի՝ ո՛չ ունի նա զկերպարանս բարի հօրն. եւ մեր ասես. յայտ է զի զԱստուած՝ հայր չարեաց քոց կոչես, որ է արհամարհանք դէմ յանդիման, անէծք եւ անթողելի մեղք։ Երկրորդ՝ զի զկերպարան սանդարամետականին ունի, զի զնա կոչես հայր. բայց մեղանչես զի յերկինս ասես, եւ նա է յանդունդս. զի ասէ Յոբ. «տեսի զսատանայ անկեալ յերկնից որպէս զարուսեակն». եւ դու չար կամօք յերկինս կամիս հանել զոր Աստուած կործանեաց։ Երրորդ՝ զի ասես «սուրբ եղիցի անուն քո». եւ զի նա սատանայէ պղծեալ ախտիւք եւ հակառակ Աստուծոյ. եւ դու սուրբ կոչես որ է առաւել մեղք։ Չորրորդ՝ զի ասես «եկեսցէ արքայութիւն քո». եւ այս եւս անհնարին չար. զի զորոյ իշխանութիւն Քրիստոս խաչիւն կործանեաց ասելով . «իշխան աշխարհիս այսորիկ ընկեսցի արտաքս». եւ դատապարտեալ է. եւ դու աղթես յարաժամ հակառակ Քրիստոսի. եկեսցէ արքայութիւն քո իշխանութիւն քո։ Հինգերորդ՝ զի ասես «եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի». եւ այս է դառնագոյն չար. զի կամք նորա է կորուստ մարդկան. զի յերկինս ինքն չար կամօք՝ զհրեշտակս ընդ ինքեան քարշեաց. եւ արար դեւս եւ հակառակ Աստուծոյ։ Եւ դու աղօթես առ հոմանունն իւր առնել եւ յերկրիս ըզնոյն չարն. այսինքն զմարդիկ քարշել ընդ ինքեան ի դժոխսն . եւ այս է հակառակ կամացն Աստուծոյ. «զի նա ո՛չ կամի զմահ մեղաւորին. այլ զդառնալ նորա ի չար ճանապարհէն եւ կեալ որպէս ասէ մարգարէն»։ Կամ երկինք՝ զդրախտն ասէ. որպէս անդ ասես զնախնիսն կորուսեր՝ նոյնպէս եւ այժմ աստ արա։ Վեցերորդ՝ զի «զհաց մեր հանապազորդ տուր մեզ այսօր». եւ այս եւս մեղք. զի սատանայ ո՛չ ունի ինչ որ կերակրէ զոք. որպէս յայտ յանառակէն է որ ասէր. «ես աստ սովամահ կորնչիմ». իսկ դու զի՞նչ խնդրես ապա. այսինքն, զյաճախութիւն մեղաց եւ չարաց, եւ զհեշտութիւն աշխարհիս. զի մեղսասէրքն սովու կերակրին. եւ սոցա ցանկանան. որպէս սուրբք հացիւ բանին Աստուծոյ. եւ այս առաւել կորուստ եւ չար։ Եօթներորդ՝ զի ասես «թող մեզ զպարտս մեր». եւ է այս յանցումն չար . զի զամենայնսն նա՛ առնէ պարտաւոր եւ յանցաւոր. եւ կամօք բնաւորեալ է ի չարսն, որ ինքն ո՛չ կարէ հրաժարիլ ի չարեաց՝ զքոյդ զի ա՞րդ թողու. եւ որ յամենայնսն աղտեղեաց մեղօք՝ զքեզ զիա՞րդ սրբէ. եւ ասես որպէս դու ինձ թողուս, եւ ես իմոյն. այսինքն, ո՛չ դու ինձ թողուս, եւ ո՛չ ես իմոյն. եւ ո՛չ հայրն երկնաւոր երկոցունցն. որ է չար կշիռ եւ չափ։ Ութներորդ՝ զի ասես «մի՛ տար զմեզ ի փորձութիւն». եւ այս է կարի յիմարութիւն. զի ի նմանէ որ մայր է չար փորձութեանց, եւ զամենեսեան ձգէ ի փորձանս զի օտարասցին յԱստուծոյ, ի նմանէ ազատիլ խնդրես. «զի կոյր կուրի յորժամ առաջնորդէ, սխալի եւ ի խորխորատ անկանի»։ Իններորդ՝ զի ասես «փրկեա՛ ի չարէ». է եւ այս առաւել չար եւ տգիտութիւն. ի խաւարէ զլոյս խնդրել. ի մահու զկեանս. եւ յապականութենէ զանապականութիւն. նոյնպէս ի չարէ բարի խնդրել փրկութիւն. որ է անմիջոց ներհակ։ Տասներորդ՝ զի ասես «քո է արքայութիւն եւ զօրութիւն եւ փառք յաւիտեանս». եւ այս ո՛չ ումեք պատշաճի. բայց միայն Աստուծոյ։ Եւ դու զրկես զԱստուած, եւ տաս դիւաց. որպէս անօրէն կռապաշտքն։ զի նա ո՛չ ունի արքայութիւն. զի անկեալ է ի բնակութենէ իւրմէ. եւ ունայն յամենայն բարութեանց. եւ ո՛չ ունի զօրութիւն. զի ի տկար աղջկանց՝ դիւրաւ յաղթեցաւ եւ յաղթի. եւ ո՛չ ունի փառք. այլ զտանջանսն յաւիտենական։ Եւ տե՛ս զի գեղեցիկ կարգ ունի բանս այս. վասն զի հոգեւոր բարութիւն՝ երեք ազգ է զոր խնդրեմք յԱստուծոյ։ Նախ՝ զգովութիւն եւ զփառս անուանն Աստուծոյ, յորժամ ասեմք. «սուրբ եղիցի անուն քո»։ Երկրորդ՝ եւ զերկնից արքայութիւն ասելով. «եկեսցէ արքայութիւն քո»։ Երրորդ՝ զի կատարելապէս հնազանդ լիցուք Աստուծոյ. եւ զկամս մեր միաւորեսցուք ընդ կամացն Աստուծոյ ասելով. «եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի»։ Իսկ առաջին խընդիր մեր՝ է հոգեւոր բարութեան առաջին տեսակն. զոր ուսոյց Տէր մեր ասելով. «Սուրբ եղիցի անուն քո»։ Եւ այս վեց ազգ մեկնի ի վարդապետաց»։ Նախ ասելովն. «սուրբ եղիցի անուն քո». այսինքն թէ՝ սրբվութեամբ եւ երկիւղիւ եւ դողութեամբ յիշեսցուք զանուն քո. առանց սըտախօսութեան. եւ առանց յիշոց տալոյ եւ բամբասելոյ. եւ ամենայն դատարկ բանից. զի բերանս՝ դուռն է տաճարի հոգւոյս. ընդ որ մտանէ Աստուած եւ սուրբ պարտի լինիլ. զի մի բարկասցի մեզ. որպէս թագաւորք որք տեսանեն զսեմս եւ զդուռն դարպասին աղտեղեալ աղբով՝ գարշեալ ո՛չ մտանեն. այլեւ պատուհասեն զսպասաւորսն. այսպէս Աստուած առնէ ընդ մեզ։
       Երկրորդ՝ «սուրբ եղիցի անուն քո». այսինքն թէ, որպէս անուն քո սուրբ է ի քո կողմանէդ. նոյնպէս ի մեր կողմանէ սուրբ եղիցի. այսինքն, զի այնպիսի վարուք կացցուք՝ «զի տեսանցեն զգործս մեր բարիս, եւ փառաւորեսցեն զհայրդ մեր որ յերկինս». եւ մի այնպէս, «զի անուն քո հայհոյի վասն մեր ի մէջ հեթանոսաց»։ Երրորդ՝ «սուրբ եղիցի անուն». ի յայլ թարգման այսպէս է. հաստատ եղիցի. այսինքն հաստատ եղիցի անուն ի վերայ քրիստոնէից. զի ոի կորուսցեն զնա. զի բազումք կորուսին. որպէս ուրացօղք եւ անհաւատք. որպէս Ուլիանոս եւ այլք։ Չորրորդ՝ սուրբք եղիցին յանուն քո քրիստոնեայք, կամ Աստուածք ըստ այնմ, «գաս Աստուած ի մէջ աստուածացելոցն. եւ ո՛չ որպէս անսուրբք եւ չարափառքն։
       Հինգերորդ՝ «սուրբ եղիցի». այսինքն, հանդերձ սրով եղիցի անուն քո. որ է «հատու քան զամենայն սուր երկսայրի». ի հատումն հոտեալ անդամոց. այլեւ «իքակել զորդի ի հօրէ, եւ զդուստր ի մօրէ եւ զայր ի կնոջէ. եւ այլն». այլեւ մեղաց եւ չարեաց ի հոգւոց մերոց. մանաւանդ յահարկութիւն դիւաց եւ ի հերքումն չար ախտից։ Վեցերորդ՝ «սուրբ եղիցի անուն». այսինքն ամենայն ինչ անուամբ քո սրբի. որպէս նոր ընծայն յաւազանն սրբի յանուն քո. այսպէս եւ անուամբ քո սրբի հոգիս մեր, եւ մարմին յաղտեղութենէ մեղաց. եւ այլ բազում ինչ։ Իսկ արդ՝ որովհետեւ ասացաք զառաջին բարւոյ հոգւոյն. ասացուք եւ զերկրորդն որ ասէ։
       «Եկեսցէ արքայութիւն քո»։ Եւ յա՛րաժամ երգեմք զայս վասն եօթն պատճառի։ Նախ թէ՝ տացի մեզ մեծութիւն փառաց քոց. զի տեսցուք զքեզ դէմ յանդիման։ Երկրորդ՝ որպէս տիրես ի վերայ քրիստոնէից՝ որք հաւատան զքեզ. նոյնպէս տիրեսցես ի վերայ անհաւատից, զի հաւատասցեն ի քեզ եւ ծառայեսցեն։ Երրորդ՝ որպէս տիրես ի վերայ հեթանոսաց որք հաւատացին. նոյնպէս ի վերայ հրէից ի կատարածի. ըստ այնմ, «յորժամ լրումն հեթանոսաց մըտցէ, եւ ապա ամենայն Իսրայէլ կեցցէ». եւ թէ «նմա կրկնի ամենայն ծուրն եւ լեզու»։ Չորրորդ՝ ասեն զայս մարտիրոսքն եւ ճգնաւորքն. զի կարօտ են հատուցման եւ պսակացն. վասն այն աղօթեն՝ զի փութով եկեսցէ օր փոխարինին։ Հինգերորդ՝ զի են բազումք՝ որք ո՛չ հոգան եւ խնդրեն զերկնից արքայութիւն. այլ զանցաւոր կեանս խնդրեն. եւ ամենեւին ո՛չ յագին. եւ ա՛յնպէս ծարաւի են մեղացն, որք խընդրեն թէ եկեսցէ աղտեղութիւն մեղաց։ Իսկ մեք ցանկացօղք արքայութեան՝ ընդդէմ նոցա ասեմլ. «եկեսցէ արքայութիւն քո»։ Վեցերորդ՝ բանս այգս է՝ ի դիմաց մարդկային բնութեանս առ մարդացեալ բանն ըղձմամբ եւ թախանձանօք, թէ եկեսցէ արքայութիւն քո» ի դատել զմեզ. որ բնութենակից եւ մարմնակից մեր ես . եւ գիտես զտկարութիւն բնութեանս. զի ողորմութեամբ դատեսցես. որպէս ասէ առաքեալն. «որ զփորձ էառ. կարող է եւ փորձանաւորաց օգնական լինիլ»։ Եւ խնդիրս այս հաճոյ լեալ հօր, «ետ զամենայն դատաստան որդւոյ իւրոյ ըստ առաքելոյն»։ Եօթներորդ՝ զի դուռն արքայութեան նախքան զՔրիստոս փակեալ էր, եւ Քրիստոսիւ բացաւ. վասն որոյ մեք օժանդակեալք Քրիստոսիւ, ասեմք. «եկեսցէ արքայութիւն քո։
       Այս երկրորդ գլուխն։ Բե՛ր տեսցուք զերրորդ բարութիւն հոգւոյն։ «Եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի»։ Եւ բանս այս՝ ունի բազում տեսութիւն եւ զօրութիւն։ Նախ թէ՝ որպէս հրեշտակք եւ սուրբք որք առ քեզ են, եւ առնեն զկամս քո, այսպէս եւ մարդիկ որք յերկրի են, թողցեն զկամս իւրեանց եւ արասցեն զկամս քո։ Երկրորդ՝ կամքն Ասուծոյ է ի դարձն մեղաւորաց. եւ ի փրկութիւն հոգւոց ի բռնութեանէ մեղաց եւ չարեաց. որպէս ասէր մարգարէիւն. «ո՛չ կամիմ զմահ մեղաւորին. այլ զդառնալն ի չար ճանապարհէն եւ զկեալն. զի կեցցեն եւ ի գիտութիւն ճշմարտութեան եկեսցեն». վասն որոյ պատիմք լինիլ կատարումն կամացն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ զի կամքն Աստուծոյ է՝ զի անդամքս ընդ գլխոյն միաւորիցուք. ոպէս ասէր առ հայր. «կամիմ զիու եսն եմ, եւ սոքա ընդիս իցեն. որպէս դու հայր յիս, եւ ես ի քեզ. զի եւ սոքա ի մեզ իցեն. զի եղիցուք կատարեալք իմի». վասն որոյ միշտ աղաչեմք զԱստուած լինիլ կատարումն այ կամաց։ Չորրորդ՝ զի որպէս է կամք քո յերկինս՝ որպէս տեղակալն ի տեղւոջ, թէպէտ է ընդ ամենայն տեղիս. նոյնպէս եղիցի բարձրանալ երկրաւորացս յերկինս. զի եւ ի մեզ լիցի կամք քո. որպէս տեղակալն ի տեղւոջ. զի վասն մեղաւորացն ասէ. «ո՛չ են կամք իմ ի դոսա»։ Այս երրորդ բարութիւն հոգւոյն ըսատ երից մասնկանց նորա։ Եւ գիտելի է՝ զի բարութիւն երկու ազգ է. այսինքն, հոգեւոր եւ մարմնաւոր. եւ հոգեւոր բարին պատուական է, քան զմարմնաւորն. վասն որոյ հրաման առաք ի Տեառնէ, նախ զհոգեւորն խնդրել՝ եւ ապա զմարմնաւորն։ Արդ որովհետեւ խնդրեցաք զհոգեւորն. չորրորդ բարութիւն խնդրեսցուք զմարմնաւորն։
       «Զհաց մեր հանապազորդ տո՛ւր մեզ այսօր»։ Եւ գիտելի է՝ զի հացն երկու ազգ է. այսինքն, հոգեւոր հաց. եւ մարմնաւոր հահց։ Եւ յորժամ զհաց մարմնաւոր խնդրեմք՝ ոչ միայն ըզհաց, այլ զամենայն պէստ մարմնական ընդ հացին խնդրեմք։ Իսկ հոգեւոր հաց բազում է. այսինքն, ուսումն որ մտացն է կերակուր. եւ հացն կենաց որ է մարմին Տեառն. եւ հացս այս՝ հանապազորդ կոչի. զի հաւատացեալքն յաւուրս առաքելոցն՝ յամենայն օր հաղորդէին ի մարմնոյ Տեառն. եւ զամենայն հոգեւոր խնդրեմք ընդ հացիս այսմիկ։
       Եւ խնդիրս այս՝ եօթն ազգ մեղք բառնայ ի մէնջ։ Նախ՝ զաւելորդն եւ զորկրամոլութիւն՝ որ ազգի խորակօք շատանան. ասելով «զհաց»։ Երկրորդ՝ բառնայ զաւազակութիւն զյափշտակութիւն զանիրաւութիւն զգողութիւն եւ զտոկոսիս. որք ոչ են հալալ . ասելովն «զհաց մեր»։ Երրորդ՝ բառնայ զառանձին ուտելն. եւ հրամայէ ըզտուեալն հաց յԱստուծոյ հասարակ ուտել. զի ոչ ասէ զհաց իմ, այլ թէ մեր. վասն զի մեծատունք ձեռքոց են Աստուծոյ. որք պարտին զինչս իւրեանց բազմաց բաշխել եւ աղքատաց։
       Չորրորդ՝ զի ոչ պարտիմք խնդրել քան զարժանն ի վեր. այսինքն տո՛ւ ինձ կերակուր. որպէս թագաւորաց իշխանաց. այլ զոր ինչ ինձ արժան է. վասն այն ասեմք «զհաց մեր»։ Հինգերորդ՝ զի ասելովն թէ տո՛ւր՝ բառնայ զդժգոհութիւն , թէ ոչ պարտ է անգոհ լինիլ զԱստուծոյ. զի ոչ ասեմք թէ վաճառեա մեզ հաց. այլ թէ տուր ձրի. զի եւ մեք այլոց տացուք ձրի. վասն այն պարտիմք յա՛րաժամ գոհութիւն մատուցանել Աստուծոյ։ Վեցերորդ՝ բառնայ զհպարտութիւն ասելով , թէ «տուր մեզ». այսինքն թէ, մեզ ի յօգնութիւն տուր եւ ի յօգուտ. վասն զի բազումք առնեն պատճառ հպարտութեան զինչս իւրեանց։ Եօթներորդ՝ զի բառնայ զաւելահոգութիւն բազում տարեաց դէպ ի յառաջ ասելովն։ «այսօր». որպէս ասէ Տէրն «զվաղիւն մի հոգալ»։
       Եւ գիտելի է՝ զի են բազումք՝ որք ոչ ուտեն զհաց զաւուր միոյ. այլ զտասան աւուր բաւականն ի միում աւուր ուտեն. վասն որոյ արդարադատն Աստուած՝ կարճէ զտասն աւուր թուականն ի մին օր։ Նոյնպէս եւ զտասն տարեկան ապրանն կարճէ ի մին տարի։ եւ այնպիսեաց որ դիքն՝ մուրանան. զի զկերակուրս նոցա հարքն կերին։ Եւ զի կրկին են խնդիրք մարդկան. այսինքն բարեացն հանդիպիլ, եւ ի չարեացն փրկիլ։ Արդ որովհետեւ հանդիպեցաք հոգեւոր եւ մարմնաւոր բարեացն. խնդրեսցուք եւ ի չարեացն փրկիլ ասելով։
       «Թող մեզ զպարտս մեր. որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց»։ Ասեն վարդապետք թէ, պարտքս այս՝ մեղքն է. զոր ի փոխ առեալ եմք ի սատանայէ, եւ գրաւ եդեալ զհոգիս. եւ է պարտքս այս շահով։ Զի ո՛րչափ յերկարի ոք ի մեղս մահու չափ, առաւելուն տանջանք նորա. վասն այն պարտիմք խնդրել յԱստուծոյ, զի թողցէ զպարտս մեր։ Երկրորդ՝ զի նաք պարտիմք թողուլ ըզպարտս որոց պարտին մեզ. եւ ապա մերն թողցի. զի թէ զմերն որ սակաւ է ո՛չ թողումք, եւ ոչ Աստուած զմերն թողու որ բազում է. զի ասէ՝ թէ խոնարհի քեզ, եթէ ոչ խոնարհի, թող նմա. զի դու ազատիս։ Երրորդ՝ զի ուսուցանէ մարդկան խնամով վարիլ առ միմեանս. այսինքն, հարք առ որդիս. վարդապետք առ աշակերտս. տեարք առ ծառայս. վասն զի թէպէտ պարտական են պատիւ առնել ըստ առաքելոյն. «որում զհարկ որում զպատիւ՝ եւ մի ումեք պարտապան գտանիցիք»։ Այլ զի վասն տկարութեան մարմնոյ՝ ոչ կարեն հատուցանել. վասն որոյ պարտին թողուլ իւրեանց պարտապանին. զի եւ նոցայն թողցի. «վասն զի եւ նոցա տէր գոյ յերկինս. ո՛չ էք անձանց տեարք. զի գնոց գնեցաք ասէ առաքեալն»։ Չորրորդ՝ զի թէ ոք վաճառ առնու՝ ըստ արժէիցն առնու զկումաշն. եւ թէ պակաս լինի գինն, պարտական լինի. կամ աղերսանօք բաշխի. նոյնպէս խոստացեալ է մեզ Քրիստոս զերկնից արքայութիւն՝ որ է անգին. եւ մեք սակաւ չարչարիմք վասն Քրիստոսի. զի ասէ առաքեալն. «ոչ են արժանի չարչարանք ժամանակիս հանդերձելոց բարեաց՝ որք յայանելոց են մեզ։ Զի սակաւ չարչարեալք՝ գտցեն զմեծ բարութիւնս». եւ եմք պարտական նմա. վասն որոյ աղօթեմք աղերսանօք, զի բաշխեսցէ մեզ։ Այսպէս արասցուք եւ մեք. եթէ աղքատ ոք առնու ի մէնջ զպէտս իւր զի՛նչ եւ իցէ, եւ ոչ ունիցի զգինն զման, ոչ է պարտ արգելուլ. այլ տազ՝ եւ զմնացեալն շնորհել։ Այլ աստ հարցումն լինի, թէ որ ասէ զաղօթս զայս՝ եւ ինքն ոչ թողու իւրում պարտականին, նոր մեղս գործէ՞ թէ ոչ. երեւի թէ, նոր մեղս գործէ. զի սուտ ասաելն մեղք է, եւ որդի սատանայի. զի ասէ՝ դու ինձ թո՛ղ, եւ ես իմոյն։ եւ ինքն ոչ թողու։ Այլ ասեն վարդապետք թէ , նոր մեղս ոչ գործէ. զի ոչ յիւր կողմանէ աղօթէ. այլ ի կողմանէ ընդհանուր եկեղեցւոյն. քանզի ասէ թէ, «թո՛ղ զպարտս մեր». վասն այն նոր մեղս ոչ գործէ. այլ հին մեղքն ոչ թողանի. զի ասէ այնպէս թող, որպէս իմում թողում։ Այս հինգերորդ բանն է։ Իսկ որ ասէ. «մի՛ տանիր զմեզ ի փորձութիւն»։ Բանիւս այս՝ ոչ խնդրեմք ոչ գալ փորձութեանց. զի փորձութիւն յո՛յժ օգուտ է հոգւոյ. եւ առաւելու զպսակն. որպէս ասէ Յակոբոս ի կաթուղիկէն. «երանեալ է այր՝ որ համբերիցէ փորձանաց. զի թէ ընտիր եւս գանիցի, առցէ զպսակն կենաց»։ Այլ խնդրեմք ոչ յաղթիլ ի փորձութենէ. այլ օգնութեամբն Աստուծոյ յաղթեսցուք փորձութեան։ Երկրորդ՝ առ ի ցածուցանել զհպարտութեամբ բարս մեր. զի մի խրոխտալով տացուք զանձինս մեր ի փորձութիւն. եւ վրիպեալ յաղթիցիմք։ Երրորդ՝ յորժամ տացէ ի փորձութիւն, ոչ թողցէ ի ձեռաց. այլ ընդ նմին եւ զելսն արասցէ. զի հաւատարիմ է. զի տկար մարմնով ոչ կարեմք տանիլ մինչ իսպառ. վասն որոյ ասասցուք. «մի՛տանիր զմեզ ի փորձութիւն»։ Եօթներորդ խնդիրն որ ասէ. «Այլ փրկեա՛ ի չարէ». Այսինքն, յամենայն չարէ։ Նախ ի սատանայէ, որ է ամենեւին անբարի։ Երկրորդ՝ ի չար մարդկանէ. որք են արբանեակ սատանայի. որպէս ասէ Դաւիթ. «ապպրեցո՛ զիս Տէր ի մարդոյ չարէ. յառնէ անիրաւէ փրկեա՛ զիս»։ Երրորդ՝ ի ցանկութեանց աշխարհի. զի «թշնամութիւն է առ Աստուած»։ Չորրորդ՝ ի մեղաց չարաց՝ որ դարմանիչ եւ յա՛ր։ Հինգերորդ՝ ի դժոխոց. որպէս ասէ մարգարէն. «Տէր հան ի բանդէ. որպէս ասէ Դաւիթ. «մահ մեղաւորին չար է»։ Յայնմանէ խնդրեմք ազատիլ։
       Իսկ ամէնն՝ եզրակացութիւն է. որպէս թէ ասել՝ ո՛վ Տէր Յիսուս, զոր ինչ ուսուցեր մեզ աղօթել՝ կատարեցաք. զոր ինչ խնդրեմք ի քէն, եղիցի մեզ աստ եւ ի հանդերձեալն։ Եւ գիտելի է՝ զի առաջին երեք ազդ խընդիրն՝ յայս կեանս ոչ կատարի. վասն զի յայս կեանս՝ ոչ լինի կատարեալ սրբութիւն. եւ երկնից արքայութիւն ոչ գոյ. եւ մարդոյս եւ Աստուծոյ կամքն ոչ լինի կատարեալ մի. այլ ի հանդերձեալն։ Այլ յետին չորս խնդրուածքն՝ յայս կեանս կատարի. զի ի հանդերձեալն՝ ոչ է պէտք մարմնաւոր հացի։ եւ ոչ մեղք կայ որ թողանի. եւ փորձօղ ո՛չ կայ, յորմէ ազատիմք. եւ չար ոչ կայ, յորմէ փրկիմք։ Եւ յայս եօթն ազգ խնդրուածոյս՝ ա՛յլ աւելի խնդիր ո՛չ է պարտ խնդել։ զիհ սոքա զամենայն խընդիր՝ բովանդակեալ ունին. եւ օգուտ է հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Այլեւ գիտելի է՝ զի յայն ժամեմք հարազատ որդիլ հօրն Աստուծոյ՝ որ մեռուցանեմք զչար զաւակս. եւ ապրեցուցանեմք զհոգեւոր զաւակս։ Մեռուցանեմք զհպարտութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զխոնարհութիւն։ Մեռուցանեմք զնախանձ եւ զատելութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զսէրն։ Մեռուցանեմք զբարկութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զհամբերութիւն։ Մեռուցանեմք զխռովութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զխաղաղութիւն։ Մեռուցանեմք զագահութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զողորմութիւն։ Մեռուցանեմք զորկրամոլութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զպարկեշտութիւն։ Մեռուցանեմք զբղջախոհութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զողջախոհութիւն։ Մեռուցանեմք զծուլութիւն, եւ ապրեցուցանեմք զարիութիւն։ Զի այսպէս առնելով՝ ընդունելի լինի աղօթք մեր զոր ասեմք. «հայր մեր որ»։ Որում եւ զմեզ զամենեսեան՝ արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած եղբայրութեան իւրոյ, եւ որդիութեան հօրն երկնաւորի, եւ ժառանգ արքայութեանն երկնից ըստ ամենայն սուրբս. յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։