Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Արարիչն Աստուած բոլորից՝ Իւրով ամէնիմաստ հանճարովն՝ արար զոմանս ի մարդկանէ ուշիմ բնական, եւ զոմանս ապուշ. մտացի, եւ բռնամիտ. խորագէտ, եւ պարզամիտ։ Եւ զայս վասն կրկին պատճառի։ Նախզի բնական որակութեամբ անձնականին՝ զատեալ որոշեսցին ի միմեանց ոգիք . զի որպէս արտաքնի տիպ պատկերաց բազմաց՝ աննման է միմեանց. նոյնպէս ի ներքս զատեսցին ի միմեանց հոգեկան մասամբ։ Ի նմանս աննման գոլ. եւ ի նոյնութիւնս այլութեամբ որոշեալ. ըստ ասելոյ իմաստնոյն. որպէս չեն ոմանք երեսք երեսաց՝ եւ ոչ սիրտք սրտից։ Երկրորդ պատճառ՝ առնէ զոմն իմաստուն, եւ զոմն տգէտ. բարեբարոյ, եւ չարաբարոյ եւ այլն. զի միմեանց հնազանդեսցին եւ օգտեսցին. զի ուսցի տգէտն յիմաստնոյն. հպարտն ի խոնարհէն. յանդուգն ի հեզոյն։
       Որպէս արար զոմանս փարթամս, եւ զոմանս զաղքատս. Տէր եւ ծառայ. իշխան եւ իշխեցեալ. զի միմեանց հնազանդեսցին, եւ զկարօտս լցուսցեն։ Այսպէս տայ միոյն բազում իմաստութիւն եւ շնորհ. եթէ բնական, եթէ ստացական. զի այն որ տգէտն է ի նմանէ ուսցի եւ իմաստնասցի. եւ այսպէս փառաւորի արարիչն ամենեցուն։ Վասն որոյ՝ կամի զի երիտասարդք եւ մանկունք խրատեսցին ի ծերոց. եւ ուսցին զբարիս եւ զգիտութիւնս։ Առնէ զոմն ծեր ալեօք եւ իմաստութեամբ. եւ զոմն տղայ մտօք եւ հասակաւ։ Եւ յաղագս այսոցիկ ասէ առակախօսն։ «Երեք են զորս անհնար է ինձ գիտել. եւ զչորրորդն ոչ ճանաչեմ». որ է միտք երիտասարդին։ Առաջինն՝ հետք արծուոյ յօդս թռուցելոյ ոչ իմանի. վասնզի օդդ թափանցիկ եւ փոփոխականէ բնութեամբ. եթէ լոյս արեգականէ եւ կամ աչաց, թափանցանելով ընթանայ. նոյնպէս եւ ձայնն։ Այսպէս եւ թանձր մարմինք եւ թռչունք. վասն այն ոչ երեւի հետք ընթացելոցն։ Ա՛յսպէս եւ ծովն՝ լոյծ եւ այլայլական է բնութեամբ. ոչ երեւի հետ նաւուց ի վերայ նորա։ Իսկ վէմն՝ զի կարծր է բնութեամբ. եւ օձն դիւրութեամբ սողի ի վերայ նորա. եւ հետքն ոչ երեւի եւ գործի ի նմա։ Այսպէս եւ միտք երիտասարդին՝ անհաստատութեամբ այլայլի եւ փոփոխի. եւ միտք իմաստնոց ոչ կարեն ճանաչել զնա միշտ ի շարժութեան գոլով. երբեմն ի բարի, եւ երբեմն ի չար. երբեմնի հանդարտութիւն, եւ երբեմն ի խռովութիւն. յուսումն, եւ ի գիտութիւն. յուրախութիւն, եւ ի տխրութիւն. եւ յամենայն ինչ անհաստատ է. որպէս զերեք օրինակդ վկայ է Աստուած. վասն այն ոչ իմանի իմաստուն մտաց։ Յայս միտս ասէ մարգարէն Դաւիթ. «ի՞ւ ուղղեսցէ երիտասարդ զճանապարհս իւր». յորժամ այսպէս անհաստատ եւ փոփոխական է։ Եւ ի վերայ բերէ. «այլ ի պահել զբանս քո. այսինքն բանք պատուիրանաց եւ խրատք օրինաց քոց՝ ահիւ եւ երկիւղիւ ամրացուցանեն զնա եւ կրթեն ի բարին։ Եւ թէ վասն է՞ր միտք մանկանց է անհաստատ։ Դնի այսմ Գ պատճառ։ Նախզի՝ հասակ մարմնոյն ի յաճելութեան փոփոխի. եւ միտք ընդ նմին փոփոխի եւ այլայլի։ Երկրորդ՝ զի օդոյ կամ հրոյ տարրն՝ է ի նոսա առաւել. եւ նոքա շարժական են անդադար. նոյնպէս եւ մանկունք մտօք անդադար ի շարժութեան են։ Երրորդ՝ զի դեռեւս իմացական միտք նոցա ոչ է առեալ զկատարումն. այսպէս, զի մինչեւ յեօթն ամն երախայ կոչի եւ տղայ. եւ անկականն կատարի որ է կերակրիլն սընանիլն եւ աճիլն։ Իսկ յորժամ կրկնի եօթն ամն ի տասն եւ երեք ամն, ցանկական մասն կատարի. եւ կարէ զնմանն ծնանիլ. եւ կոչի մանուկ։ Իսկ երեքիցս կրկնեալ եօթն, լինի Ի ամաց. ցասմնականն կատարի. եւ լինի զօրական։ Վասն այն մարգարէն Մովսէս իքսան ամենից ի վերր թուէ զզօրականսն. եւ կոչի պատանեակ։ Իսկ չորիցս կրկնեալ եօթն, լինի երիտասարդ. որ է երեք տասն ամք. կատարի բանական իմացումն, եւ խորհուրդն ի նմա։ Զի կարողութիւն եւ հասակն՝ եւ առոյգութիւն եւ իմաստութիւն՝ ան?տանօր կատարեցաւ ի նմա. եւ որ քան զայս յառաջ էր, անկատար էր ի նմա իմացականն։ Եւ զի իմացումնէ կառավարր եւ իշխանական մարդոյն. յորժամ անհաստատ էր, ամենայն գործք եւ ընթացք նորա՝ փոփոխական եւ անհաստատ լինէին։ Ա՛յս է պատճառ բանին որ ասէ։ «Երեք են զորս անհնար է ինձ իմանալ. եւ զչորրորդն ոչ ճանաչեմ»։ Իասկ հոգեպէս ա՛յս է մեկնութիւն բանիս։ Առաջին «հետք արծուոյ ասէ ընդ օդ թըռուցելոյ։ Նշանակէ արծիւն զհրեշտակաց դասս. որք իջանեն յերկնից ի պահպանութիւն մարդկան. զնոսա կոչէ արծիւ վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ երկնայինք են. որպէս արծիւն օդական։ Եկրորդ՝ թագաւորական է արծիւն. եւ նոքա տէրութիւնք իշխանութիւնք եւ պետք անուանին։ Երրորդ՝ զի բարձրաթռի չէ արծիւն. եւ նոքա վերամբարձ առ Աստուած։ Չորրորդ՝ սրընթաց է արծիւն. եւ նոքա սլացեալ մտօք։ Հինգերորդ՝ սրատես է ի կերակուրն. եւ նոքա ի բանն Աստուծոյ որ կերակուր է նոցա։ Վեցերորդ՝ զգա՛ստ են՝ զբոյնս ի բարձունս դնելով. եւ նոքա ի բարձունս երկնից։ Եօթներորդ՝ արծիւն զտկարատես ձագն ի բաց ընկենու. եւ նոքա զսատանայ ընկեցին յերկնից։
       Ութներորդ՝ զանազան ակամբ պարսպին ընդ դէմս վնասակար օձին. եւ նոքա ամենապայծառ ակամբ բանիւն Աստուծոյ՝ պարսպեն զեկեղեցի ընդդէմ իմանալի օձին։ Իններորդ՝ նորոգին մանկութեամբ։
       Տասներորդ՝ շլացեալ ակն պայծառանայ յարեգակն. այսպէս եւ նոքա բոլորովիմբ հայեցեալ յիմանալի արեգակն պայծառանան իմացմամբ, եւ նորոգին մի՛շտ մանկութեամբ առանց ծերութեան։ Յաղագս որոյ պատճառի՝ կոչէ զհրեշտակս արծիւ։ Իսկ զի պահապանք են մարդկան. որպէս ասէ նահապետն Յակօբ. «հրեշտակն որ պահէր զիս մանկութենէ». «եւ կացոյց սահմանս հեթանոսաց՝ ըստ թուոյ հրեշտակաց Աստուծոյ պահապան»։ Զի ըստ իւրաքանչիւր մարդաթուի՝ ամէն մարդոյ մին հրեշտակ է պահապան. իսկ հաւատացելոյն կրկին։ Մինն ի ծննդենէ մօրն, եւ միւս ի ծննդենէ աւազանին պահապան կարգին։ Իսկ ընտրելոցն՝ բազումք եւ անթիւք են պահապան հրեշտակք. ըստ այնմ, «բանակք հրեշտակաց Տեառն՝ շուրջ են երկիւղածովք իւրովք, եւ պահեն զնոսա»։ եւ հետք սոցա՝ ոչ իմանի. այսինքն, որպիսութիւն իջանելոյն սոցա՝ եւ պահպանելոյն եղանակն՝ անգիտելի է մեզ։ Եթէ որպէս պահապան են, երբեմն եթէ հանապազ լինին ի յերկինս բնակուելով, թէ ընդ մեզ շրջելով պահպանեն, ոպէս մնան անպակաս ի փառաբանութեանց դասուցն, եւ որպէս աննուազ պահպանեն զմեզ , այսպիսիքս անգիտելի են մեզ։ Եւ զի այսոքիկ անհաս են ասէ մարգարէն Դաւիթ. «թուեցի զնոսա, եւ քան զաւազ բազմացան. այսինքն, զխնամելոյ եղանակն՝ եւ զորպիսութիւն՝ անթուելի եւ անգիտելի է ասէ»։ Այլ ամենայն վկայութեամբ խոստովանելի է պահպանութիւն հրեշտակաց։ Զայն ասէ հետք արծուոյ թռուցելոյ։ Իսկ երկրորդն՝ «ընթացք օձի ի վերայ վիմի»։ Վէմ կոչի Քրիստոս. ըստ այնմ, «վէմն զոր անարգեցին շինօղքն՝ նա եղեւ գլուխ անկեան»։ Նախ վասն կարծրութեան աստուածութեան կոչի վէմ. որ կարծրացաւ մարմինն ի հուր աստուածութեան միանալով։ Այլեւ կոչի վէմ վասն անապական մարմնոյն ի սուրս կուսէն. զի անսերմն յղացաւ եւ անապական ծնաւ. ըստ Դանիէլի՝ «վեմն առանց ձեռին հատեալ ի լեռնէն»։ Դարձեալ վէմ կոչի՝ զի Ադամ վէմ էր անմահութեամբ. իսկ զի յանցեաւ՝ հող եղեւ . Տէրն ողջացուցանել կամելով զբնութիւնս, վէմ լինի. եւ վէմ կոչէ զեկեղեցի սուրբ։ Դարձեալ վէմ կոչի՝ իբր հիմն եւ հաստատութիւն է եկեղեցւոյ սրբոյ. եւ գլուխ անկեան։ Զի որպէս անկիւնաքարն զերկու կողմն՝ ի մին փակէ. նոյնպէս եւ Տէր մեր ժողովեաց զհրէայս եւ զհեթանոսս ի մի հօտ. եւ զհրեշտակս եւ զմարդիկ ի մի իմացումն առ Աաստուած։ Այլեւ վէմ կոչի՝ իբր վէմ գլորման եւ քար գայթակղութեան. զի հաւատացելոցն վէմ է Քրիստոս հաստատութեան. եւ անհաւատիցն պատճառ գլորման եւ գայթակղութեան։ Եւ որպէս Քրիստոս վէմէ. նոյնպէս եւ զմեզ վէմ կոչէ առաքեալն Պետրոս. «դուք ասէ իբրեւ զվէմս կենդանիս շինիք տաճար հոգեւոր անարատ քահանայութեան»։ Եւ կոչիմք վէմ, զի ի վէմն Քրիստոս հաստատեցաք եւ ամրացեալք. այսինքն, հաւատովն եւ մըկրտութեամբն եւ օծմամբ շնորհացն՝ կարծրացաւ մարմինս մեր։ Դարձեալ հաստատեցաք ի նա հաւատով, եւ յուսով, եւ սիրով. այսպէս կոչի Քրիստոս վէմ, եւ հաւատացեալքս ի նա վէմ։ Իսկ օձ կոչի իմանալի թըշնամին մեր սատանայ վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ մահացու է թունօք. եւ սատանայի չար խորհուրդն՝ մահացու է հոգւոց մերոց։ Երկրորդ՝ զի օձն բնական թշնամի է մարդոյս. ըստ այնմ, «եդից թշնամութիւն ի մէջ քո եւ կնոջդ եւ այլն»։ Նոյնպէս բնական ի ստեղծմանէն՝ թշնամի է սատանայ մարդկան ազգի. զի նախանձի ընդ մարդոյն, զի մի՛ մտցէ ի տեղի անկելոց իւրոց։ Երրորդ՝ օձն է առաջին անիծեալ յամենայն կենդանեաց. եւ սատանայ է առաջին անիծեալ ի մէջ ամենայն բանականաց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց։ Չորրորդ՝ ի վերայ լանջաց եւ որովայնի շրջի. եւ սատանայ անկեալ ի վերայ երեսաց, եւ տկարացեալ ի զօրութենէ, շրջի ի վերայ երկրի։ Հինգերորդ՝ հինգ գալար առնու ի գնացս. եւ սատանայ ի հինգ զգայութիւնս մեր գալարի։ Վեցերորդ՝ զմոխիր ուտէ օձն. եւ սատանայի են կերակուր վատթար մեղք, եւ հիւթք չարութեան։ Եօթներորդ՝ սողալով ընթանայ օձն եւ սատանայ զանխուլ եւ ծածկապէս գայ առ մարդն։ Ութներորդ՝ երկճղի է լեզուն. եւ թշնամւոյն մեր կրկին է խօսք պատրանաց. բարի խոստանայ, եւ չար տայ գործել։ Իններորդ՝ զոտս խածանէ. եւ սատանայ զընթացս կենցաղոյս, զմիտս, եւ զխորհուրդս, չարութեամբ խածանէ։ Տասներորդ՝ գլուխն թոյլ է, եւ անձն պինտ. վասն այն զգլուխն ջախջախեմք. նոյնպէս գլուխ սատանայի է խորհուրդ մեղացն. որ թէ մտանէ, զբոլոր անձն ի ներս քարշէ. վասն այն զխորհուրդ չարին պարտ է սատակել եւ ի մտացն հանել։ Արդ այն անծեալ օձն եւ կամակոր վիշապն սատանայ՝ յորժամ գայ առ մեզ ի մարտ եւ ի խռովութիւն, ի ծածուկ եւ ի թաքուն լինի՝ զի ոչ կարեմք իմանալ։ Զի որպէս հրեշտակաց պահպանութիւն ծածուկ է ի մէնջ. նոյնպէս եւ դիւաց խռովութիւն. զի ի մէջ երկուց զօրութեանց եմք հանապազ. այսինքն հրեշտակացն եւ սատանայի. որպէս ասէ. «անկցին ի կողմանէ քումմէ հազարք , որք են բազմութիւնք դիւաց. եւ յաջմէ քումմէ բիւրք, որք են բանակք եւ զօրութիւնք պահապան հրեշտակաց». Արդ՝ բարի հրեշտակն պահէ զմեզ ի չարէն. եւ ծածուկ յորդորէ ի բարին, եւ հաստատէ ի նոյնն. իսկ չար հրեշտակն սատանայ՝ հեռացուցանէ ի բարւոյն՝ եւ մոլորեցուցանէ ի չարն՝ եւ հաստատէ ի նոյն խորհուրդս եւ զգործս մարդկան։ Եւ զայն ծածուկ եւ թաքուն. զի ի պատճառ բնական պիտոյից՝ զորկորստութիւն եւ զագահութիւն տայ գործել. ի պատճառս իրաւանց՝ բարկութիւն տայ առնել. ի պատճռս բնութեան ըզպոռնկութիւն տայ գործել։ Եւ ա՛յսպէս անհաս մնան ի մէնջ ճանապարհք եւ ընթացք սատանայի, որք շրջին ի վերայ մտաց մերոց։ Այլ ճշմարիտ վէմն Քրիստոս ծանեաւ զամենայն խորամանկութիւն սատանայի, եւ յամօթ արար զնա ի բնական կիրս. որպէս ասէր. «ո՞վ յանդիմանեսցէ զիս վասն մեղաց։ Եւ գայ իշխան աշխարհիս, եւ յիս ինչ ոչ գտանէ յիւրոցն»։ այսինքն, զի ոչ ի միտսն, եւ ոչ ի հոգին, եւ ոչ ի բանն, եւ ոչ ի մարմինն , ինչ հետ ընթացիցն սատանայի գործեցաւ ի Քրիստոս. որպէս եւ ոչ հետք զգալի օձի ի վերայ վիմի։ Իսկ երրորդն ասէ։ «Եւ զշաւիղս նաւի ի վերայ ծովու»։ Ծո՛վէ իմանալի կենցաղս այս աշխարհի. որպէս ասէ մարգարէն. «եկի ես ի խորս ծովու»։ Եւ ծով կոչի վասն վեց պատճառի։ Նախ որպէս ի ծով մտեալ նաւով՝ ընթանամք ի խորն, եւ ելանեմք յեզր ի յայլ աշխարհ. այսպէս մարմինս մեր նաւ է. եւ մտանեմքի յեզր ի տղայութեան հասակն. եւ գամքի խորն երիտասարդութեան. զի յայն ժամանակն տիրէ մեզ խորութիւն մեղաց ագահութեան, որկօրստութեան, փառաց եւ այլն։ Եւ եզր է ծերութեան հասակն. վասն այն կոչի ծեր, որ է ծայր կենցաղոյս, եւ նաւահանգիստն ի գերեզման։ Եւ զորօրինակ հասեալ ի նաւահանգիստ արժիոն նաւի խոնարհի. զնոյն նշանակէ եւ վառն խաչի. յորժամ ի հանգիստն դնեն զմարմինն, ի վայր առնուն զվառն։ Երկրորդ՝ ծո՛վ է աշխարհս. զի բազում ալէկոծութիւն եւ խռովութիւն գոյ ի սմա. խորհրդոյ, մարմնոյ, եւ հոգւոյ ի սատանայէ, ի մարդկանէ, յաշխարհէ, ի սովոյ, ի սրոյ. հիւանդութիւն, աղքատութիւն, մեծութիւն, եւ այլ ամենայն դառնութիւն աշխարհիս եւ նեղութիւն. ըստ այնմ, «յաշխարհի աստ զնեղութիւն ունիցիք։ Երրորդ՝ ասէ Եսայի . «անօրէնք իբրեւ զծով ծփեսցին՝ եւ հանգիստ մի՛ գտցեն»։ այն է անօրէն՝ որ զյոյսն յերեւելի կեանս ունի. եւ զայս որ հեշտութիւն է խնդրէ, եւ տայ զանձն իւր անխտիր յամենայն մեղս. եւ ծըփի ի մէջ զանազան մեղաց ալեացն . ի յուտել եւ յըմպել. ի պոռնկիլ ի զրկել ի սուտ ասել եւ այլն. եւ ոչ գտանէ հանգիստ։ Եւ որպէս ոչ ունի հանգիստ՝ որր զայս ամենայն մեղս գործէ. այս է՝ կրկին իրօք նա անհանգիստ է. մին որ հեշտութեան մեղացն յագուրդ եւ լցումն չկայ. հանապազ գործէ զչարիս. եւ հանապազ կարօտի եւ ոչ կշտանայ. զի անկուշտ է չարն. որպէս ասէ առակն. «ջուր եւ հուր՝ ոչ երբէք ասեն շատ». ջուր գէջ ցանկութեան՝ եւ հուր ագահութեան՝ ոչ շատանան։ Երկրորդ՝ ոչ հանգչի ի խղճէ մտացն, որպէս ալիք ծովուն անդադար շարժէ զնաւն. նոյնպէս խղճմտանաց ալին՝ հանապազ չարչարէ եւ չտայ հանգիստ. եւ նա ի ներքուստ չարչարէ զմարդն, առաւել քան արտաքին չարչարանք մարմնոյ։ Զի սա հանապազ չարչարէ . եւ անողորմ եւ անկաշառ չարչարէ. իսկ արտաքին չարչարօղքն՝ երբեմն չարչարեն, զի կաշառով, կամ խօսիւք, կամ խաբէութեամբ, կամ ա՛յլ իրօք դադարին։ Չորրորդ՝ ծով է աշխարհս. զի որպէս նաւ ի մէջ ծովուն մտեալ, ոմն յեզրրն՝ ոմն ի խորն ծփի. եւ ի խռովութենէ ալեացն ընկղմի կամ խորրտակի նաւն՝ եւ ոչ հասանէ յեզրն. նոյնպէս եւ կենցաղս այս՝ յառնեն մեղք ի վերայ միմեանց եւ հարկանեն զմարմինն ազգի ազգի մեղօք. եւ սատակի կամ ի շնութիւն , կամ ի գողութիւն, կամ ի կռիւ, եւ յայլ չարիս. զի ըմբռնելի սպանանեն իշխանք եւ առաջնորդք՝ եւ ընկղմի ի մեղս իւր. եւ կաամ բարկութիւն Աստուծոյ հասանի ի վերայ. եւ զանազան պատուհասիւ կորուսանէ. սովով՝ հիւանդութեամբ՝ սրով՝ գերութեամբ եւ այ՛լ ինչ. եւ այնպէս ոչ հասանի յեզր ի կէտ կոչման իւրոյ. այլ ի մէջ կենցաղոյս խորտակի։ Հինգերորդ՝ ծով կոչի. որպէս նաւն ի վերայ ծովուն ընթացեալ՝ ի յեզր հասանի եւ մարդնոչ գիտէ. նոյնպէս ի ծով կենցաղոյս՝ կեանքս մեր օրըստօրէ զանխլաբար անցանէ, եւ մեք ոչ գիտեմք. զի որպէս ննջեալն ինաւին ոչ գիտէ զեզրիլն. նոյնպէս եւ մեք ննջեալ իմէջ մեղաց ի զբաղումն աշխարհի, հարստութեան, շինութեան, տնկելոյ, գնելոյ, վաճառելոյ , փառաց, եւ հեշտութեան, յա՛նկարծ գայ հասանի օր հասական մահն եւ մեք ոչ գիտեմք. զի մահն «իբրեւ զորոգայթ հասանի ի վերայ ամենեցուն որպէս ասէ Տերն»։ Վասն այն հա՛նապազ պատրաաստիլ պարտ է մեզ մահուան աաւուրն. զի յա՛նկարծ գայ եւ ակամայ որպէս զորոգայթ. եւ մի ամենեւիմբ ի բազումն աշխարհիս հեշտանալ. զի ամենայն անցանէ եւ ոչ ինչ մնայ։ Վեցերորդ՝ ծով է աշխարհս. զի որպէս ի վերայ ծովուն բազում նաւք ընթանան եւ շաւիղն ոչ երեւի. նոյնպէս եւ ի ծով կենցաղոյս՝ բազումք նաւարկեն զանազան գործովք՝ եւ զշաւիղս մարդկան ոչ ոք տեսանէ. ոչ զխորհուրդս, եւ ոչ զգործս. «զի ոչ ոք գիտէ զմաարդն, եթէ ոչ հոգին որ ի նմա ասէ առաքեալն»։ զի մարդն ինքն միայն գիտէ զինքն եւ Աստուած. եւ ոչ այլ ոք։ Եւ ինքն այսպէս գիտէ զինքն. որ զանցեալն մոռացեալ է, եւ զհանդերձեալն ոչ գիտէ. այլ միայն զներկայն որ այսօր է եւ ա՛յս տարի՝ զայն ունի ի մտի։ Այլ Աստուած զամենայն ունի տեսանել զմարդոյն. զանցեալն, զներկայն, եւ զապագայն. եւ ոչ այլ ոք. վասն այն աասէ շաւիղ նաւի։ Իսկ չորրորդն՝ «ոչ ճանաչի ասէ ճանապարհ առն երիտաասարդի»։ Զի որպէս ցուցաւ ի վերոյ՝ անգիտելի է կամք եւ խորհուրդ երիտաասարդին. զի փոփոխական է եւ անհաստատ։ Դարձեալ ա՛յլ իմն գոյ երիտասարդ՝ որոյ ճանապարհն անգիտելի է։ Զի որպէս կրկին է ծնունդ մեր՝ այսինքն, մարմնաւորն ի հօրէ, եւ հոգեւորն յաւազանէն. նոյնպէս եւ կրկին է հասակ երիտասարդին։ Զի մըկրտութեամբ աւազանին ի հնութենէ մեղաց նորոգիմք ի նոր կեանս արդարութեան. եւ լինիմք երիտասարդ եւ առոյգ գործով առաքինութեան։ Վասն որոյ ասէ աւետարանիչն. «գրեմ ձեզ երիտասարդք՝ զի էք դուք զօրացեալք. եւ բանն Աստուծոյ ի ձեզ բնակի. եւ յաղթեցիք դուք չարին»։ Բանն Աստուծոյ՝ հաւատոյ դաւանութիւն է. որ հանապազ ի սրտի եւ ի լեզուի պահեմք. եւ ի նոր կեանս մըկրտութեամբն փոխիմք. եւ առաքինութեամբ գործոց յաղթեմք չարին սատանայի։ Եւ որ ա՛յսպէս կարգեալ է մտօք եւ հաւատով եւ գործով՝ ի սէրն Աստուծոյ ժամանէ. եւ յինքն բերէ ծածկապէս զիմաստութիւն զխնդութիւն ե զսէրն Աաստուծոյ եւ այնու լինի բապեկամ Աստուծոյ. եւ զկամս նորա կատարէ։
       Իսկ այս անխափան խնդութիւնս եւ իմաստութիւնս եւ սէրն Աստուծոյ՝ են ի հոգի մարդոյն որ կատարեալ է ամենայնիւ։ Եւ մեք ոչ գիտեմք՝ եւ ոչ կարեմք հասու լինիլ մտաց եւ խորհրդոց նորա. որպէս գրէ առաքեալն. «հոգին քննէ զամենայն, եւ ինքն յումեքէ ոչ քննի». այսինքն, զի հոգեւոր եւ առաքինի մարդն՝ քննէ զշնչաւորսն եւ զմոլին ի գործս ի խօսս եւ յընթացս. այլ շնչաւոր եւ մարմնաւոր մարդն՝ ոչ իմանայ զհոգեւրին խորհուրդն։ Եւ թէ զի՞նչ է այն խնդութիւն եւ խորհուրդն ծածուկ՝ զոր մեք ոչ գիտեմք. ա՛յս է. զի երեք է բանական հոգին. բան ցասումն եւ ցանկութիւն. եւ ըստ երից մասանց հոգւոյն՝ երիւք ունի զիմացումն առ Աստուած. բանն ունի զխնդութիւն. ցասումն զգիտութիւն. ցանկականն զսէրն։ Եւ դարձեալ՝ երեք է աստուածային առաքինութիւն. հաւատ յոյս եւ սէր. ըստ հաւատոյն՝ ունի զխնդութիւն. ըստ յուսոյն՝ զգիտութիւն կենացն. եւ ըստ սիրոյն՝ ընդունի զսէրն Աստուծոյ։ Եւ ա՛յլ իմն տեսութիւն ըստ երից անձնաւորութեանցն Աստուծոյ. զխնդութիւն ի հօրէ. եւ զգիտութիւն յորդւոյ. եւ զսէրն ի հոգւոյն սրբոյ։ Ա՛յս է ճանապարհ առն երիտասարդի՝ որր անգիտելի է քննօղ մտաց. եւ միայն ինքեան գիտելի է. որ այր է առաքինութեամբն եւ գործովն. եւ երիտասարդ՝ մըկրտութեամբն եւ հաւատով եւ յուսովն եւ սիրովն առ Աստուած։ Նոյնպէս եւ ճանապարհ կնոջ շնացողի. յորժամ գործէ ինչ՝ լուանայ եւ ասէ. չիք իմ գործեալ ինչ անօրէնութիւն։ Որպէս ի դէմս արծուոյ՝ ըզհրերշտակաց պահպանութիւն եցոյց. եւ ի դէմս օձի՝ զդիւաց խորամանկութիւն. այսինքն, զի հրեշտակն զբարին խրատէ, եւ յորդորէ զմեզ. եւ դեւք զչարն նիւթեն հանապազ. եւ երկուքն անգիտելի եւ ծածուկ է ի մէնջ։ Նոյնպէս համեմատէ առ միմեանս զբարեաց եւ զչարաց ճանապարհն։ Զի որպէս ցուցաւ առն երիտասարդի բարի ճանապարհն անգիտելի եւ ծածուկ մեզ. նոյնպէս եւ կնատն եւ շնացօղն՝ զգործն իւր չարութեան պատճառէ ծածկէ եւ թաքուցանէ ի մարդկանէ. որպէս այն որ ի գիշերի զանազան մեղս գործէ՝ եւ ի ցերեկն լուանայ զհանդերձն եւ զարդարէ զդէմսն եւ աասէ՝ ոչ ինչ եմ գործեալ աղտեղի։ Եւ այս որ ցուցանէ զինքն սուրբ՝ մարդկան ցուցանէ, եւ ոչ Աստուծոյ. որ զամենայն ծածուկսն տեսանէ . «զի մարդն յերեսն հայի. եւ Աստուած ի սիրտն»։ Իսկ այն որ այր երիտասարդ ասէ՝ եւ կին շուն՝ ոչ թէ զազգս մարդկան եւ զկանանց ասէ, այլ զբարի եւ զչար գործսն զանազանէ ի միմեանց եւ որոշէ։ Զի այն որ բարեգործն է՝ կատարեալ է եւ արի. եւ չարագործն, անկատար եւ պակաս. վասն զի էգ անունն՝ զթոյլ եւ զմեղկ զկնատն եւ զբղջախոհ ցանկութիւն նշանակէ։ Իսկ այր անունն՝ զարին եւ զկատարեալն. զի զողջախոհ բարսն նշանակէ։ Եւ բազումք են ի մարդկանէ՝ որ մարմնովն այր են, եւ հոգւոյն վատթար եւ կնատ եւ բղջախոհ եւ վաւաշոտ առաւել քան քշուն. զնսա կոչէ շուն եւ կին։ Զի որպէս կինն լուանայ զհանդերձն եւ աասէ՝ ոչ ինչ եմ գործեալ. նոյնպէս եւ այսպիսի շնաբարոյ այրն՝ գործէ զմեղս եւ ծածկէ։ Իսկ են բազումք ի կանանց՝ որք արիացան բարի գործով եւ խորհրդով. ողջախոհութեամբ արդարութեամբ հաւատով յուսով եւ սիրով առ Աստուած. պահօք եւ աղօթիւք եւ չարչարանօք մարմնոյ՝ գերազանց եղեն արանց. նոքա են այր եւ երիտասարդ ըստ հոգււոյ եւ ըստ բարի գործոց։ Արդ՝ եթէ այր եւ եթէ կին՝ ըստ գործոց առաքինութեան եւ ըստ հաւատոց սրբութեան՝ արիական յուսով եւ կատարեալ սիրով կոչին այր եւ երիտասարդ. եւ նոքա ժամանեն «ի յայր կատարեալ ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի առանց խտրութեան. զի ի Քրիստոս Յիսուս արու եւ էգ ոչ գոյ առէ առաքեալն»։
       Այժմ հոգւով եւ հաւատով եւ մըկրտութեան սբրութեամբն. ի հանդերձեալ աւուրն յարութեան հասարակաց՝ նոյն եւ նոքա հասանեն հոգւով եւ մարմնով եւ առանց խտրութեան «ի յայր կատարեալ ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի»։
       Որում եւ զմեզ արժանաւորս արասցէ անճառ խոստմանցն՝ եւ յարութեանն շնորհաց՝ եւ աջակողմեան դասուն՝ եւ հրեշտակերամ սրբոցն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որով եւ ընդ որում Հօր եւ հոգւոյն սրբոյ՝ վայելէ փառք յաւիտեանս ամէն։