Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յիսուս, լոյս փառաց աշխարհի, յայտնեա՛ ի մեզ զծագումն շնորհաց քոց, որով խօսեցայց զիմաստութիւն քո։ Արեգակն արդարութեան նշուլիւք քո փայլեցո՛ զմիտս մեր տեսանել զարուսեակն պայծառ։ Նկարագիր եւ պատկեր անսկզբնականին. յորմէ եւ ամենայն գեղեցկութիւնք յարմարին. տուր ինձ նկարել զգեղեցկութիւնք միոյ պատկերին։ Բա՛ն Հօր եւ Որդի Կուսի՝ տուր ինձ բան սրտի եւ բարբառ լեզուի, վասն ձայն բարբառոյ քոյ կարապետին։ Զի ամենայն ինչ պարգեւ ի քէն է, եւ քո, վասն քոյ, եւ քեւ եղիցի։ Եւ առանց քո թէ ոք խօսեսցի, ընդունայն է բան նորա մարմին եւ լոկ շունչ։ Հո՛գիդ սուրբ փչեա յիս զհոգիդ կենդանարար. զի կարողացայց քարոզել զքարոզիչն քո։ Ստիպիմ սրտիւ ի սէր նորա. այլ զարհուրիմ լեզուաւ ճառել զնա։ Որ արձակեցեր զկապ լեզուի Հօր նորա խօսիլ վասն նորա, համարձակեա՛ զլեզու իմ յայտնել զբան մարգարէութեան նորա որ ասէ։ «Եւ դու մանուկ մարգարէ բարձրելոյն կոչեսջիր»։ Եւ արդ՝ վասն սրբոյ կարապետին Քրիստոսի եւ Մըկրտչին՝ բանս հինգ գլխաւորս խօսելի է մեզ։ Նախ՝ յաւետեացն։ Երկրորդ՝ ի ծննդենէն։ Երրորդ՝ բնակութեանցն։ Չորրորդ՝ ի զգեստուցն։ Հինգերորդ՝ ի կերակրոյն։ Բե՛ր տեսցուք զառաջին գլուխն։ Գիտելի է որպէս Տէր մեր աւետեօք հրեշտակին ծնաւ ի Կուսէն։ Այսպէս եւ Մըկրտիչն՝ աւետեաց եղեւ զաւակ։ Զի նոյն Գաբրիէլ, աւետեաց Հօր նորա Զաքարիայի, թէ լինիցի քեզ որդի։ Այլ աստ՝ չորս փառաւորութիւնք երեւեցան նմա։ Նախ՝ զի աւետեաց էր որդի։ Երկրորդ՝ ի մէջ տաճարին՝ եւ յաւուր տօնի քաւութեան։ Երրորդ՝ ի մէջ բազմամբոխ ժողովրդեանն։ Չորրորդ՝ զի համարեցաւ լեզու Հօրն։ Որպէս պատմէ աւետարանն թէ, յաւուր մեծի տօնի քաւութեան զգեցեալ էր քահանայապետն Զաքարիա զպճղնաւորն. եւ եմուտ խունկ արկանել ի տաճարն. եւ ետես զհրեշտակն ընդ աջմէ սեղանոյ խնկոցն եւ զարհուրեցաւ։ Զի թէ անմարմին հրեշտակ է, զի ա՞րդ մարդոյ կերպիւ երեւի։ Եւ թէ մարդ է, ո՞րպէս եմուտ ի տաճարս դրամբք փակելովք. եւ այլ մարդ ոչ էր մտեալ. այլ քահանայապետն միանգամ ի տարւոջն։ Ասէ ցնա հրեշտակն՝ մի երկնչիր. նախ զի իմ կերպիւս ո՛չ երեւեցայ քեզ. այլ մարդոյ կերպարանօք. եւ դարձեալ մի երկնչիր՝ զի ոչ եկի զարհուրեալ զքեզ, այլ պատմել քեզ զպատգամն Աստուծոյ. զի աղօթք քո լսելի եղեն. եւ եկին քո Եղիսաբէթ ծընցի քեզ որդի. եւ կոչեսցես զանուն նորա Յովհաննէս։ Ապա յայնժամ առաւել խռովեցաւ Զաքարիա։ Նախ թէ՝ իմ աղօթքս վասն այն չէ թէ ինձ որդի լինի. այլ փրկութիւն ժողովրդեան։ Երկրորդ՝ յորժամ ելանեմ, զի՛նչ ասեմ ժողովրդեան, թէ ինձ որդի լինի. յայնժամ զիս քարկոծ առնեն, թէ վասն այն եմք ժողովեալ որ քեզ որդի՞ լինի։ Զի՞նչ շահ է մեզ ի քո որդւոյն։ Ապա հրեշտակն պատասխանի եւ մեկնեաց զխորհորդն, թէ լսելի եղեն աղօթք քո։ Դու խնդրես քաւութիւն ժողովրդեան. եւ ես զնոյն պատմեմ քեզ, թէ ծնցի քեզ մանուկ՝ եւ բազումք ի ծննդեան նորա խնդան։ Եւ նախընթաց եւ կարապետ լինի Փրկչին. եւ զճանապարհս նորա պատրաստեսցէ. որ նա գայ եւ փրկէ զժողովուրդն իւր ի մեղաց իւրեանց։ Եւ յայսմ տեղւոջ պարտ էր հաւանիլ հրեշտակին. այլ ոչ հաւատաց Զաքարին. երկբայացաւ եւ ասէ։ «Ի՞ւ գիտացից՝ զիես ծեր եմ . եւ Եղիսաբէթ ամուլ»։ Ի՞ւ գիտասցես քահանայապետ եւ օրինաց քննօղ։ Տե՛ս զԻսահակ որ աւետեաց որդի եղեւ Աբրահամու. որ ինքն ծեր էր եւ կինն ամուլ։ Տե՛ս զՍամուէլ՝ զի մայր նորա ամո՛ւլ էր։ Տե՛ս եւ զԿոյսն Մարիամ զի դու սնուցեր ի տաճարիս. զի Աննա մայր նորա ամո՛ւլ էր. եւ Աստուած նմա զաւակ ետ։ Ես եմ Գաբրիէլ միջնորդ ասացելոցս. եւ թէ ոչ հաւատաս, ես եմ որ կամ առաջի Տեառն. եւ ահա լիցիս դու համր. եւ մի խօսեսցիս մինչեւ յօրն, յորում կոչեսցիս զանունն։ Եւ ել Զաքարիա եւ ոչ կարէր խօսիլ։ Որ նշանակէր լռելն նորա զհին օրէնսն, զի լռելոց էր եւ դադարելոց ի գալ նոր օրինացս Քրիստոսի։ Ապա ասէ աւետարանն։ «Յետ աւուրց պաշտմանն այնոցիկ գնաց Զաքարիա ի տուն իւր. եւ յղացաւ Եղիսաբէթ»։ Յամօթ չարափառ հերձուածոյն քաղկեդոնի. որք ասէին յայնմ աւուր յղանալ՝ յորում յաւուր զտեսիլն ետես զհրեշտակին։ Զի աւուրք պաշտամանն՝ երկոտասան էին. հինգ օր քաւութեան որթոյն. եւ եօթն օր տաղաւարահարացն. ի հաստատութիւն ուղղափառութեան եկեղեցւոյս մերոյ։ Վկայէ վասն ծննդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ լինիլ ի վեցն յունվարի. քում յորում տօնեմք զտօն ծննդեանն եւ մըկրտութեան ի միասին ըստ հարցն աւանդութեան, եւ կանոնաց սրբոյն Յակօբայ Տեառն եղբօրն։ Այս առաջին գլուխն վասն Յովհաննու. զի աւետեաց էր որդի։ Երկրորդն՝ վասն ծննդեան նորին։ Գիտելի է՝ զի ծնունդ նորա ունի հինգ փառաւորութիւն։ Նախզի յամուլ եւ չորացեալ արգանդէ ծնաւ. զի սակաւ ինչ միջոց է Կուսին եւ ամլոյն ծնանիլ։ Երկրորդ՝ զի սրբեցաւ յորովայնէ մօր իւրոյ ի սկզբնական մեղացն . որպէս ասէ աւետարանն, թէ «լցցի հոգւով սրբով անդստին յորովայն մօր իւրոյ։ Եւ գիտելի է՝ զի երեք ոմանք՝ սրբեցան յորովայնէ մօր իւրեանց. Երեմիա. Յովհաննէս. եւ Կոյսն աստուածածին. այլ զանազանապէս սրբեցան։ Զի ի վերայ Երեմիայի՝ հեղաւ շնորհք հոգւոյն սրբոյ։ Այլ Յովհաննէս լցաւ հոգւով սրբով։ Իսկ Սուրբ Աստուածածինն՝ ի վեր քան զլցումն էառ զհոգին սուրբ. զի եւ յայլս հեղցէ ի լիութենէ իւրմէ։ Երրորդ՝ զի յորովայնէ մօր իւրոյ երկրպագեաց Քրիստոսի. զի յորժամ Սուրբ Կոյսն ողջոյն ետ Եղիսաբէթի, խաղաց մանուկն ցընծալով յորովայնի նորա։ Զի Յովհաննէս վեց ամսեայ էր յորովայնի նորա. եւ ուսաւ ի հոգւոյն սրբոյ, թէ Քրիստոս թագաւոր թագաւորաց է յորովայնի սրբոյ Կուսին։ Եւ զի ոչ կարէր ձայնիւն յայտնել եւ փառաւորել՝ խայտալովն յորովայնի երկրպագեաց Քրիստոսի։ Եւ լեզուաւ մօրն օրհնաբանեաց զնա ասելով։ «Օրհնեալ ես դու ի կանայս. եւ օրհնեալ է պըտուղ որովայնի քոյ եւ այլն»։ Չորրորդ՝ ի ծընանիլն զլեզու հօրն արձակեաց. աշխարհի յարգանդի մօրն լեզուաւն օրհնեաց զԱստուած. եւ ի ծնանիլն, լեզուաւ հօրն օրհնեաց։ Զի ասէ աւետարանն. «յորժամ եկին թլփատել զնա, էառ տախտակ եւ գրեաց. Յովհաննէս է անուն դորա եւ նոյն ժամայն արձակեցաւ լեզուն»։ Նշանակէր թէ նա է միջնորդ հին օրինացն լռելոյ. եւ նորոյս սկիզբն խօսելոյ եւ քարոզելոյ։ Հինգերորդ սքանչելիք՝ զի յորժամ Հերովդէս կոտորէր զմանկունսն Բեթղէհէմի, վէմն պատառեալ յինքն ընկալաւ զմանուկն եւ զմայր նորա եւ զերծաւ ի սպանմանէ. եւ ապա արձակեաց եւ բնակեցաւ յանապատի։ Այս երկրորդ գլուխն։ Երրորդն ասելի է ի բնակութեանցն։ Զի յանապատս բնակեցաւ երեսուն ամ մինչեւ եկն ի կողմն Յորդանանու մըկրտել ջրով։ Արդ՝ յանապատ բնակիլն՝ ունի վեց նշանակութիւն։ Նախ՝ նշանակէ զաշխարհս որպէս նա ել ի ծննդենէն եւ եկաց յանապատի. եւ մեք ի ծննդենէ այսինքն յառաջինն Ադամայ ելաք ի դրախտէն, եւ եկաք յանապատ աշխարհս ի պանդխտութիւն։ Երկրորդ՝ զի անապատն ամայի է յամենայն բարեաց. եւ մեք դատարկացաք յամենայն բարի գործոց. ըստ այնմ, «ոչ ոք է որ առնէ զբարի. եւ չէ ոք մինչեւ իմի»։ Երրորդ՝ զի անապատն դժուարին է եւ փշու եւ բազում օձիւք լի. նշանակէ զդժուարութիւն կենաց մերոց՝ որ ի մէջ բազում օձից եմք բնակեալ. եւ փուշք խոցոտեն զմեզ, որ է մեղքն. եւ չար մարդիկ՝ սատանայ եւ այլն ամենայն։ Չորրորդ նշանակէ, զի այնժամ լռեալ էին եւ անապատ եղեալ ի մարգարէից. զի մարգարէութիւնքն եւ շնորհքն ելին ի տաճարէն։ Հինգերորդ՝ նշանակէ զի հրէայքն անպտուղ եւ թափուր էին ի բարեաց գործոց։ Վեցերորդ՝ եկաց յանապատ, զի մի փառաւորեսցի ի մարդկանէ եւ մի զգայարանքն հեշտասցին ի սէր աշխարհիս . այլ եկաց յանապատն իբրեւ զհրեշտակ ի մարմնի. իբր զանբիծ աղաւնի եւ տատրակ անապատի. որպէս ասէ յերգն. «ձայն տատրակի լսելի եղեւ»։ Այլեւ եկաց յանապատ՝ եւ սկիզբն եւ օրինաց եղեւ միանձանց՝ եւ անապատաւորաց. զի թէպէտ Եղիա՝ եւ Եղիսէ յանապատս բնակէին, այլ ոչ ի տղայութենէ այլ սա ի տղայական հասակին յանապատ բնակեցաւ։ Եւ ոչ արար մեղս՝ ո՛չ մահացու, եւ ո՛չ ներելի. եւ այսպէս խստակրօն ճգնեցաւ։ Յամօթ այնոցիկ՝ որք ոչ գործն զբարիս. ո՛չ պահեն եւ ո՛չ աղօթեն, թէ չունիմք մեղք զոր ապաշխարեմք։ Ահա սա ի ծննդենէն մաքուր գոլով՝ յանպատ բնակեցաւ. եւ ճգնէր զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց։ Այս երրորդ գլուխն։
       Տեսցուք եւ զչորրորդ գլուխն։ Վասն զգեստուցն՝ Ասէ աւետարանն. «Հանդերձ նորա ի ստեւոյ ուտոյ . եւ գօտի մաշկեղէն ընդ մէջն». եւ այլ ոչ ինչ ծածկոյթ. ոչ անկողինք՝ ոչ փափկութիւն եւ ոչ յարկ բնակութեան. այլ մերկ եւ բոկ շրջելով յանպատի։ Այլ հանդերձն ի ստեւոյ ուղտոյ՝ բազում նշանակութիւն ունի։ Նախ կերպարանքն նուաստ եւ անարգ հանդերձին՝ նշանակէր զկերպարանս ծառայի առնուլ միածնի Կոյս որդւոյն՝ եւ սպասէր խաչիւն կորուսելոյ ոչխարին. զի փոխեսցէ զանմաքուր կենդանւոյ ստեւն՝ ի մաքրափայլ լուսակիզն, որ երեւեցաւ յետ յարութեան։ Երկրորդ՝ ստեւ ուտուն՝ նշանակէր զկեղծաւորութիւն փարիսեցւոցն կիսասուրբ գոլով. որպէս նոքա ունէին զկէս մաքրութիւն ըստ հաւատոյն, եւ ո՛չ գործովք. վասն որոյ սուգ ունէր զգեցեալ վասն կուրութեան նոցա։ Երրորդ՝ անփութութիւն հանդերձին՝ նշանակէր հրաւիրել զմեզ յառաջին ազնուականութիւն. որ անկարօտ էաք զգեստուց եւ հանդերձից։ Չորրորդ՝ նշանակէր ր զսուգ եւ զապաշխարութիւն վասն մեղաց աշխարհի . զոր բանիւ քարոզէր. եւ յանձն իւր ցուցանէր գործով. զի առանց հանդերձի եւ առանց կերակրոյ՝ զարքայութիւն Աստուծոյ աւետարանէր։ Իսկ գօտին ի սուրբ գիրս՝ տասն եղանակաւ առեալ լինի։ Նախ գօտի է զինուորական, պատրաստիլ ի պատերազմ։ Երկրորդ՝ ծառայութեան. ըստ այնմ, «գօտի ընդ մէջ ածեալ պաշտեսցէ։ Երրորդ՝ համբերութեան՝ որպէս Յոբայն։ Չորրորդ թագաւորութեան որպէս Դաւթին. որ զօրացեալ յաղթեաց զմսաբլուրն Գողիաթ։ Հինգերորդ՝ արիութեան. ըստ այնմ որ ասէր առ Իսրայէլն. «այսպէս ուտիցէք՝ գօտիք ձեր ընդ մէջ»։ Վեցերորդ իշխանութեան՝ որպէս քահանայից եւ իշխանաց։ Եօթներորդ՝ ճշմարտութեան ըստ այնմ, «պնտեալ զմէջս ճշմարտութեամբ աւետարանին»։ Ութներորդ զգաստութեան. ըստ այնմ, «գօտիք ձեր պնտեալ ընդ մէջս. եւ ճրագունք լուցեալք. եւ դուք նմանօղք մարդկան թէ, երբ դառնայցէ ի հարսանեաց»։ Իններորդ ողջախոհութեան. ըստ այնմ, քաջագօտիք ասորիք. որպէս ասէ աստուածաբանն Գրիգոր»։ Տասներորդ թագաւորութեան զօրութեան Աստուծոյ. ըստ այնմ, «զգեցաւ Տէր զզօրութիւն՝ ընդ մէջ իւր էած»։ զի նախախնամութեամբ անփոփեսցէ զպատժողական զօրութիւն իւր ի մարդկանէ։ Իսկ գօտի նորա ունելով զայս ամենայն զոր ասացաք՝ եւ այլ առաւել, զկուսութիւն եւ զողջախոհութիւն նշանակէր. որ ամենեւին զսպեալէր զցանկութիւն երկրաքարշ։ Եւ մաշկեղէնն՝ զանմեղութիւն ի մեղացն նշանակէր։ Դարձեալ բերէ զխորհուրդն Ադամայ. որ արար հանդերձս մաշկեղէնս։ Այլեւ նշանակէ զմաշկեակն Եղիայի. զի նա հոգւով եւ զօրութեամբն Եղիայի եկն. վասն որոյ ունէր զմաշկեղէնն գօտի։ Այս չորրորդ գլուխն։ Իսկ հինգերորդն՝ կերկուր նորա էր մարախ եւ մեղր վայրենի։
       Արդ՝ մարախն է անարիւն կենդանի, եւ երկնաթռիչ։ Նախ նշանակէ զմաքուր վարս նորա. որ անխառն էր ի ցանկութեանց աշխարհի. եւ մտօք միշտ զերկնայինսն խոկայր։ Իսկ մեղր վայրենի՝ զիմաստութիւն Աստուծոյ, կերակուր է սրբոցն. ըստ Դաւթի. «քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո քան զմեղր»։ Դարձեալ՝ նշանակէր կերակուր նորա եւ զնոր պատուիրանս Աստուծոյ. որպէս ասէ ոմն ի սրբոց. մարախն հին օրէնքն տկար. որպէս մարախն ի թռչունս. եւ յետոյ անուտելի եղեւ մարախն. որպէս հին օրէնքն մեզ։ Իսկ մեղր վայրենի՝ զքաղցրութիւն նոր օրինացս. ըստ այնմ որ ասէր. լուծ իմ քաղցր է. եւ բեռն իմ թեթեւ»։ Այլեւ ի վերուստ էր բանն Աստուծոյ. եւ քաղցրացոյց զդառութիւն մեր։ Դարձաել մարախ եւ մեղր վայրենի՝ զամենեւին խստակրօն ճգնութիւն, եւ զզարմանալի կեանս նորա նշանակէ։ Զի թէ զբնակութիւն նորա հարցանես՝ անապատն էր։ Եւ թէ զանկողինն՝ քարինքն էին խշտի։ Եւ թէ զընկերսն հարցանես՝ օձքն էին անապատին։ Եւ թէ զհանդերձն՝ ստեւ ուղտոյ էր։ Եւ թէ զգօտին՝ մաշկեղէն։ Եւ թէ զկերակուրն՝ այս է մարախ եւ մեղր վայրենի։ Եւ այսու՝ քան զամենայն մարդիկ գերագոյն եղեւ ի ճգնութիւնս։ Զի թէպէտ բազումք բնակեցան յանապատի՝ այլ ունէին նոքա յարկ բնակութեան. եւ հանդերձ չափաւոր եւ կերակուր։ Որպէս Եղիա՝ Եղիսէէ եւ այլքն բազումք յետ Քրիստոսի։ Այլ սա ի ծննդենէ ի տղայութեան հասակին յանապատի բնակեցաւ առանց ծածկութի եւ կերակոյ. զի զինչ որ ընդ հուր անցանէ՝ ոչ եկեր։ Այլեւ Տէր մեր Քրիստոս այնպէս նեղ եւ դժուարին ճանապարհաւ ոչ եկաց, որպէս սա։ Զի ասէ աւետարանն. «եկն Յովհաննէս ոչ ուտէր եւ ոչ ըմպէր. եկն որդի մարդոյ ուտէ եւ ըմպէ»։ Այլ թէ կամեցեալ էր Քրիստոս, կարէր բարձրագոյն կենցաղավարիլ քան զնա. որպէս քառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր պահեաց. այլ ո՛չ կամեցաւ. զի այն ոչ էր օգուտ մեղաւորաց, այլ վնասիչ։ Զօր օրինակաւ հաստատեսցուք. որպէս գրեալ է ի գիրս ծննդոց . «թէ ասաց Յակօբ ցԵսաւ. մանկունքս մատաղ են. եւ թէ ստիպեմ զսոսա, մեռանին. վասն որոյ ես ըստ կարողութեան մանկտոցս իմոց գնացից. զի կարասցեն գալ զհետ իմ»։ Այսպէս Քրիստոս եկն յաշխարհ վասն մեղաւորաց. եւ թէ խոշոր կենօք էր վարեալ զկեանս իւր, մանկունք նորա տակարք ոչ կարէին գնալ զհետ նորա. այլ ամենեքեան յուսահատեալ մեռանէին. վասն այն իբրեւ զհայր գթած՝ միջակ կենօք եկաց աշխարհիս կերակրով եւ հանդերձիւ. զի կարասցեն մեղաւորք հետեւիլ զհետ Քրիստոսի։ Իսկ Յովհաննու կեանքն՝ ոչ էր իբրեւ մարդկան. այլ որպէս զհրեշտակաց եւ զանմարմնոցն ի մարմնի։ Եւ այսպէս եկն եւ ճանապարհ յորդեաց Քրիստոսի, պատրաստեալ ամենեցուն զմիտս եւ զհոգիս իւրեանց, եւ ընդունիլ զՔրիստոս վասն այն ասէ։ «Եւ դու մանուկ մարգարէ բարձրելոյն կոչեսջիր. գնասցես առաջի Տեառն պատրաստել զճանապարհս նորա»։
       Որեւ մեք ի ձեռն բարեխօսութեան նորա աղաչանացն՝ պատրաստեցուք զՀոգի եւ զմարմին մեր սրբութեամբ եւ արդարութեամբ. զի մտիցն Քրիստոսի եւ բնակութեան՝ արժանի լիցուք. որեւ զՀայր իւր եւ զՀոգին ի մեզ բնակեցուսցէ. եւ օթեւանս կազմեսցէ սուրբ երրորդութեան. որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս ամէն։