Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Հիւանդն որ ցաւն ծանր ունի՝ չէ՛պարտ առ տգէտ եւ փոքր բժիշկ երթալ՝ որ չկարէ ողջացուցանել։ Այլ առ մեծ բժիշկն, որ կարօղ է փոթով ողջութիւն տալ. ապա թէ ոչ՝ ընդունայն լինին ծախքն, եւ ցաւն առաւելու։ Որպէս տեռատեսին որ զամենայնն ինչս իւր վատնեաց՝ եւ ոչ օգտեցաւ զերկոտասան ամ։ Բորոտութիւնն որ է գոդութիւն՝ ծանր ցաւ է, եւ դժուարաւ բժշկի։ Զոր օրինակէ զմեղս մահու չափ՝ որ ծանր է քան զամենայն ցաւս. վասն այն մեծ բժիշկ պիտոյ է այս ցաւիս։ Քահանայքն օրինակց բժիշկ էին. բայց անկատարք. զի զբորոտն կարէին ճանաչել եւ զանազանութիւն առնիլ. այլ ոչ կարէին բժիշկել. ոչ զհոգեւորն, եւ ոչ զմարմնաւորն։ Նոյնպէս եւ օրէնքն ճանաչէր եւ զանազանէր զմեղս. որպէս ասէ առաքեալն. «ոչ գիտէի զմեղս՝ եթէ ոչ օրինացն էր առացեալ մի շնայցես». այլ ոչ կարէին բժշկել. ոչ զհոգեւոր մեղս, եւ ոչ զմարմնաւոր. վասն զի զօրութիւնք օրինացն՝ զշնորհս ոչ տային. եւ առանց շնորհաց մահու չափ մաղքն ոչ բժշկի. որպէս ասէ Պօղոս յեբրայեցւոց։ «Արիւն ցլուցն եւ նոխազացն՝ ոչ կարէ սրբել զմեղս»։ Այլեւ քահանայքն՝ զբորոտսն պիղծ համարէին. եւ բնաւ ձեռն ոչ մերձեցուցանէին. վասն այն ակնունէին գալստեան Որդւոյն Աստուծոյ, որ աղբիւր էր բժշկութեան. եւ կարօղ էր զամենայ ցաւս բժշկել. եւ յումեքէ ոչ գարշի, այլ մեձենայ. որպէս ասէ աւետարանն Մատթէոս. «յորժամ էջ Յիսուս ի լեռնէն, գնացին զհետ նորա ժողովուրդք բազումք»։ Եւ իմացեալ բորոտին, թէ նա է բժիշկ բժշկաց, եկն անկաւ առ ոտսն Յիսուսի եւ ասէ։ «Տէր եթէ կամիս՝ կարօղ ես զիս սրբել»։ Եւ այժմ ի բանէս՝ չորս ինչ ասելի է։ Նախ՝ վասն բորոտին հաւատոյ։ Երկրորդ՝ որ ձգեաց զձեռն Քրիստոս եւ բժշկեաց զնա։ Երրորդ՝ որ կանօնս եդ նմա։ Չորրորդ՝ վասն պատարագաց բորոոտին։ Արդ՝ վասն առաջին բանին գիտելի է՝ զի բորոտս այս՝ երկու ինչ նշանակէ։ Նախ՝ զմարդկային բնութիւնս առ հասարակ. որք յանցանօքն Ադամայ ախտացան. եւ վասն մեղաց բորոտութեան՝ արտաքսեցան ի դրախտէն. որպէս հրէայքն զբորոտս արտաքսէին ի քաղաքէն։ Երկրորդ՝ նշանակէ յատուկ զիւրաքանչիւր մարդ՝ որ մահու չափ մեղօք բորոտեալ էին, եւ արտաքսեալ յեկեղեցւոյ։ Բայց երկնաւոր բժիշկն՝ յորժամ էջ ի լեռնէ երկնից ի յաշխարհս որ ուրկանոցէ, եւ մարմին էառ ի կուսէն, յայնժամ մարդկային բնութիւնս զաղաղակ եբարձ բարձր. ո՛վ Տէր՝ «եթէ կամիս՝ կարօղ ես սրբել»։ Յայնժամ ձգեաց զձեռն ողորմութեան, եւ բժշկեաց զբնութիւնս։ Եւ գիտելի է՝ զի յամենայն գործ՝ երեք ինչ պիտոյ է որ կատարի. այսինքն գիտութիւն, կամք, եւ կարողութիւն։ Հին աւուրց առաջնորդքն՝ միայն զկամսն ունէին բժշկել զբնութիւնս . այլ ոչ կարէին, եւ ոչ գիտէին։ Այս էր բորոտիս աղաչելն թէ՝ դու Տէր կարօղ ես եւ գիտես. միայն թէ կամիս, սրբես։ Այլ աստ՝ չորս զօրութիւն յայտնի լինի բորոտիս այս։ Նախ՝ իմաստութիւնն. զի որչափ Քրիստոսի լուռ կայր եւ քարոզէր, առ Քրիստոս ոչ գնաց. զի մի խափանեսցէ զհոգեւոր բարին զոր քարոզէր։ Երկրորդ՝ հաւատն. զի ասէ աւետարանն. «ահա մատուցեալ բորոտ մի հաւատով»։ Երրորդ՝ պատուով ծնրադրութիւնն. զի ասէ՝ «անկեալ առ ոտսն Յիսուսի երկիրպագանէր։ Չորրորդ՝ խոստովանէր զկարօղ զօրութիւնն Քրիստոսի որ ասէր. «Տէր թէ կամիս, կարօղ ես զիս սրբել»։ Եւ որ ոք կամի ի բորոտութենէ մեղացն բժշկիլ՝ պարտ է նոյնպէս առնել։ Նախ՝ զբանն քարոզութեանն Աստուծոյ լսել։ Երկրորդ՝ ճշմարիտ եւ ուղիղ հաւատս ունիլ։ Երրորդ՝ զԱստուած փառաւորել։ Չորրորդ՝ խոստովանիլ զմեղս իւր, եւ զիշխանութիւն քահանային։ Եւ որպէս Քրիստոս ձգեաց զձեռն ողոմութեան՝ եւ մերձեցաւ ի նա եւ բժշկեաց. այսպէս խոստովանահայրն յորժամ լսէ զմեղսն՝ ձգէ զձեռն ի գլուխն եւ բժշկէ։ Այս առաջի գլուխն։ Երկրորդ որ ձգեաց Քրիստոս զձեռն։ Աստ հարցանելի է թէ՝ օրէնքն հրաժարեցուցեալ էր՝ վան է՞ր Քրիստոս զձեռն ի նա հասոյց։ Եւ կամ կարօղ էր միայն առանց ձեռն հասուցանելոյ բժիշկել։ Ասեն վարդապետք թէ՝ վասն Դ պատճառի Քրիստոս զձեռն հասոյց։ Առաջին՝ զի ցուցցէ թէ, նա Տէր է օրինացն. եւ օրէնքն ի կատարումն էր եկեալ։ Վասն այն ոչ էր պարտ զայն օրէնսն մարմնապէս իմանալ եւ պահել, այլ միայն հոգեպէս։ Եւ հոգեպէս միտքն այս է. որ ոչ է պարտ ձեռն դնել մեղաւորին. այսինքն, օգնել կամ խրատել, կամ յորդորել ի մեղս. զի մի կցորդ լինիցի մեղացն. որպէս ասէ Պօղոս առ Տիմօթէոս. «ձեռն վաղվաղակի յուրտուք վրայ մի դնիցես. եւ մի լինիլ կցորդ մեղաց օտարաց»։ Զի թէ անարժանի ումեք ձեռն դնէ եպիսկոպոսն, արբեցողի կամ պոռնկի, նորին մեղացն կցորդ լինի։ Երկրորդ՝ վասն հաստատութեան հաւատոյ. զի ճշմարտապէս մարմին էառ. ընդդէմ այնոցիկ՝ որք առչօք ասէին։ Երրորդ՝ զօրինակ խոնարհութեան ետ. զի յոչ ինչ խոնարհէ գարշիցիմք. այլ վշտակցաբար խնամ տանիցիմք։ Որպէս գրեալ է թէ, քահանայ ոմն հանպազ խոստովանութիւն լսէր. եւ ի ժամ խոստովանութեանն զթիկունս ի նա դարձուցանէր եւ այնպէս լսէր զխոստովանութիւնն. յանկարծակի յԱստուծոյ իրաւանցն՝ այն քահանային երեսն բորոտեցաւ. եւ թիկունքն որ ի նորա կողմն էր՝ սուրբ մնաց։ Չորրորդ պատճառ կարօղ էր միայն բանիւ սրբել. սակայն ձեռն եդ, զի շնորհ եւ ողորմութիւն առաւել ցուցցէ. եւ մեզ ի խրատ, զի յորժամ կամիմք քրիստոնէի ողորմութիւն առնել՝ ոչ վասն այն թէ մեզ դիւր է եւ հեշտ , այլ վասն այն՝ որ նմա օգուտ է եւ քաղցրանայ։ Այսպէս Քրիստոս բանիւ միայն որ իւր հեշտ էր, կարօղ էր սրբել. բայց բորոտին առաւել քաղցր այն էր, որ զձեռն մերձեցոյց։ Այս երկրորդ հարցումն։ Երրորդ գլուխն՝ յորժամ բժշկեաց զբորոտն, կանօնս եդ նմա ասելով։ «Զգուշ լեր մի ումեք ասել. այլ երթ ցոյց զանձն քահանային»։ Արդ՝ Քրիստոս երեք բան խրատետ։ Նախ թէ՝ «մի ումեք ասիցես»։ Երկրորդ թէ՝ «երթ ցոյց զանձն քահանային»։ Երրորդ թէ՝ «մատո պատարագ սրբութեան»։ Վասն առաջնոյն հարցանելի է, թէ վասն է՞ր հրամայեաց Քրիստոս. «մի ումեք ասիցես». զի գիտեր զնա ոչ պահէր. որպէս Մարկոս. «իսկ նա ելեալ արտաքս քարոզէր եւ հռչակ հարկանէր։ Պատասխանեն վարդապետք, թէ Քրիստոս յիւր կողմանէն ոչ արգել, թէ մի ասիցես. զի գիտէր որ յայտնելոց էր, եւ ինքն կամէր որ յայտնիւր սքանչելիքն. զի հաւատային. բայց մեզ խրատ արար՝ զի զոր զինչ բարի ստանամք եւ առնեմք, ոչ հրապարակեմք. այլ այնպէս գործեմք զբարիս, որ բնաւ ի մարդկանէ վարձս ոչ առնումք. ոչ մարմնաւոր ինչս, եւ ոչ հոգեւոր փառս. այլ միայն ի փառս Աստուծոյ առնեմք։ Եւ գիտելի է՝ զի Աստուած զանազան կերպիւ հրամայէ. ի ժամանակ մի հրամայէ իր մի՝ եւ կամի այնպէս լինիլ. որպէս այն որ ասաց թէ, «պատուեա զհայր քո եւ զմայր»։ Եւ իր մի հրամայե՝ որ ոչ կամի այնպէս լինիլ, որպէս Աբրահամու ասաց՝ զԻսահակ պատարագել. եւ այս ոչ էր կամք Աստուծոյ լինիլ. եւ ի ժամանակ մի հրաժարեցուցանէ իր մի՝ որ ոչ կամի զի լինիցին. որպէս «մի սպանաներ». եւ ի ժամանակ մի հրաժարեցուցանէ ոչ առնել՝ եւ կամի զի լինիցին. որպէս այս որ ասաց. «մի ումեք ասիցես»։ Եւ դարձեալ գիտելի է՝ զի Աստուած երեք կերպիւ հրամայէ։ Նախ՝ հրաման գործոյ. եւ զայս պարտ է առնել կամօք եւ գործով. որպէս այս «զօր շաբաթուն սուրբ արասցես»։ Երկրորդ՝ հրամայէ փորձութեան. եւ զայս պարտ է կամօք պահել, եւ ոչ գործով. որպէս Աբրահամուն թէ՝ «առ զորդիդ քո պատարագեա»։ Երրորդ՝ հրամայէ ուսուցանելոյ. եւ զայս ոչ է պարտական. ոչ կամօք եւ ոչ գործով. որպէս այս որ Քրիստոս բորոտիս հրամայեաց. եւ զայս ուսման հրամայնս՝ զոր հոգեւորապէս նշանակէ, պարտ է պահել։ Այս վասն առաջին իրատուն։ Վասն երկրորդին որ ասէ. «երթ ցոյց զանձն քահանային»։ Գիտելի է՝ զի վասն երեք պատճառի առաքեաց առ քահանային ցուցանել զանձն։ Նախզի՝ սովորութիւն էր օրինացն, որ բորոտն ի տաճարն ոչ մտանէր առանց վկայութեան քահանային, թէ որպէս բժշկեալ լինէր։ Երկրորդ՝ զի ծանիցեն քահանայքն թէ՝ այս մարդս բորոտ էր եւ սրբեցաւ. ոչ զօրութեամբ հին օրինացն, այլ շնորհօք եւ ողորմութեան Որդւոյն Աստուծոյ. որ սկիզբն էր նոր օրինացս։ Երրորդ՝ զի պատիւ եդ կարգի քահանայութեանն՝ որ առ քահանայս առաքեաց. այլեւ զայս եւս ցուցանէր. թէպէտ մեղաւորն ի բոլոր սրտէ զղջացեալ լինի ի մեղացն, եւ ուխտեալ այլ ոչ եւս առնել, սակայն պիտոյ է նմա առ քահանայն երթալ եւ խոստովանիլ։ Եւ աստ հարցանելի է թէ՝ Մովսէս հրաժարեցոյց ոչ մերձենալ առ բորոտն։ Եւ մերձեցաւ՝ էանց զհրամանաւն. զիա՞րդ պահէ զայն թէ՝ «երթ ցոյց զանձն քո քահանային»։ Պատասխանեն վարդապետք թէ՝ Քրիստոս մինչ մանուկ էր, մինչ Իսրայէլ ամն զամենայն օրէնս կատարեաց. եւ ոչ իւիք զանց արար. բայց յորժամ ի կատարելութիւն էհաս, ուրեք ուրեք բառնայր. զի ցուցցէ զինքն թէ՝ Տէր է օրինացն. եւ ոչ ի ներքոյ օրինացն. որպէ հրաման տայր անդամալուծին բառնալ զմահիճս. եւ աստ ձեռն հասուցանէր։ Բայց ի բազում տեղւոջ պահեաց՝ որ զքահանայսն չզայրացուցանէր։ Այս երկրորդն։ Իսկ երրորդ խրատն է՝ որ հրամայեաց թէ՝ «մատս զպատարագն զոր հրամայեաց Մովսէս»։ Այս էր պատճառն՝ որ նոր պատարագ գառն Աստուծոյ դեռ ոչ էր պատարագեալ ի խաչին. վասն այն դեռ հին պատարագն զօրութիւն ունէր։ Չորրորդ հարցումն վասն պատարագաց բորոտին։ Գիտելի է՝ զի բորոտին պատարագն՝ երկու ճնճղուկ էր. որպէս ասէ ի ղեւտացւոցն թէ՝ «յորժամ բորոտն սրբիցի, առցէ երկու հաւս կենդանիս եւ սուրբս. եւ փայտ եղեւնեայ. եւ մանեալ կարմիր. եւ զոպայ. եւ հրաման տացէ քահանայն եւ սպանցէ զմի հաւն յաման խեցեղէն ի վերայ կենդանի ջրոյն. եւ զհաւն կենդանի առցէ եւ զփայտ եղեւնեայ եւ զկարմիրն մանեալ եւ զզոպայն՝ եւ թացցէ զնոսա, եւ զհաւն կենդանի յարիւն սպանեալ հաւուն. եւ ցանեսցէ ի վերայ սրբելոյն ի բորոտութենէ եօթն անգամ, եւ սրբեսցէ զնա. եւ զհաւն կենդանի արձակեսցէ ի դաշտն։ Գիտելի է՝ զի չորս աղտեղութիւն կայր յուրուկն. եւ յորժամ սրբիւր, չորս ընծայ մատուցանէր Աստուծոյ։ Նախ՝ աղտեղութիւն էր՝ որ ապականեալ եւ տրորեալ էր մարմնովն . սուրբ ընդդէմ, մատուցանէր զեղեւնափայտն որ է անփուտ եւ անապական։ Երկրորդ՝ ժահահոտութիւնն. վասն այսր, մատուցանէր զզոպայն որ էր անուշահոտ։ Երրորդ՝ յիմարութիւն ցաւոյն. որ ոչ գիտէ որ տեղին ցաւի. այլ որպէս թէ թմրեալ է մարմնով. սորա ընդդէմ, զկենդանի հաւն։ Չորրորդ՝ որ գոյն մարմնոյ ապականեալ է. վասն այսր զկարմիր գոյնն մանեալ։ Եւ զճնճղուկն որ ի դաշտ ագատ արձակէր՝ ցուցանէ զբորոտն՝ իբրեւ զկապել կայր. այժմ ազատ է ուր եւ կամի երթայ։ Բայց յութներորդ օրն՝ կատարեալ հրաման լինի նմա մտանել ի տաճարն։ Նախ ի յեօթն օրն՝ զամենայն հանդերձն լուանայր. եւ զամենայն մազ ի մարմնոյն գերծէր. զի բորոտութիւնն ոչ միայն զմարմինն, այլեւ զհանդերձն եւ զմազն ապականէ. ապա թէ յութններորդ օրն՝ պատարագ մատուցանէր զսուրբ գառն։ Զի բազում անգամ վասն մեղացն լինէր՝ որ յարենի նորա հասուցանէր յաջ բլթակ ունկան նորա. եւ յաջ բութ ձեռացն. եւ յաջ բութ ոտիցն. վասն զի ասեն բժիշկք. թէ՝ յայս երեք տեղիս նշան բորոտութեանն երեւի։ Եւ ի վերայ այսոցիկ զոր ասացաք՝ երեք նիւթ ընծայ յաւելոյր. մէկ՝ ընդդէմ ապականեալ արեանն՝ զարիւն զոհիցն։ Երկու՝ զիւղն. որ նշանակէր զառողջութիւն։ Երեք՝ զջուրն կենդանի. որ մաքրէր զաղտ բորոտին։ Բայց հոգեւորապէս՝ մեծի խորհրդոյ նշանակ էր այս։ Զի այս երկու ճնճղուկս՝ նշանակէր զաստուածութիւնն եւ զմարդկութիւնն Քրիստոսի։ Եւ բորոտութիւնն՝ օրինակ էր մեղացն Ադամայ. որ անհնար էր բժշկիլ առանց չարչարանացն Քրիստոսի։ Բայց կենդանի ճնճղուկն՝ նշանակէրր զԱստուածութիւնն. որ կենդանի էր եւ անմահ. թռեաւ եւ էջ ի դժոխս. բայց մարմնով պատարագեցաւ ի խաչին. եւ ջրով մկրտութեան եւ արեամբ խաչին՝ սրբեցաւ բորոտութիւն բնութեանս։ Եւ եօթն անգամ սրսկել զարիւնն ի վերայ բորոտին՝ այս է, զի Քրիստոս Է անգամ եհեղ զարին իւր ընդդէմ Է մահու չափ մեղացն։ Այս է, նախ՝ ի թլփատութիւնն. երկու՝ ի քրտունս արեան. հինգ՝ ի վերայ խաչին։ Եւ կենդանի հաւն յարիւն սպանիլոյ հաւին թաթաւեալ եղեւ. զի զչարչարանս մարդկութեան՝ ընկալաւ Աստուածութիւնն։ Եւ փայտ եղեւնեայ հաւատն. որ զորդունս սատակէ։ Եւ զսպայն՝ ջերմ յոյսն. եւ կարմիրն՝ սէրն։ Զամենայն մազն գործէ. այս է, զպիղծ խորհուրդն ի մեզ. եւ զհանդերձն լուասցէ. այսինքն զզազիր գործն ջրով արտասուաց. եւ արեամբն Քրիստոսի զականջ օծանէ. այս է, ընդդէմ հերձուածողաց բանին. եւ վասն հրամանակատար լինելոյ օրինացն Քրիստոսի։ Նոյնպէս զձեռս եւ զոտս. որ նշանակէ զգործս եւ զընթացս սուրբ լինիլ։ Բայց յատկապէս՝ է առեալ ի վերայ իւրաքանչիւր մարդոյ անձին, երկու ճնճղուկն՝ նշանակէ զհոգին եւ զմարմին. որ ապաշխարութեամբ սպանանէ զմարմինն. եւ հոգին որ անմահ է՝ թացեալ լինի արեամբ. այս է՝ կամակից լինի. եւ յետոյ թռչի յարքայութիւնն երկնից։ Եղեւնափայտն որ ամուր էր եւ անապական նշանակ զհաստատուն կամս մարդոյն. որ ոչ է խոնարհեալ ի մեղս. եւ ոչ խորհի առնել։ Եւ զոպայն որ է փոքր եւ սրբէ զթոքն՝ զխոնարհութիւն եւ զղջումն ցուցանէ։ Եւ կարմիրն՝ զամօթ խոստովանութեանն։ Եւ ջուրն՝ զեօթն շնորհս հոգւոյն սրբոյ։ Երկու գառն՝ նշանակէ զերկու անմեղութիւն. մէկ որ ընդդէմ եղբօրն ոչ մեղանչի. երկու՝ զի որչափ կարէ՝ բարի առնէ։ Եւ որոջ տարեւոր՝ համբերութիւնն է եւ հեզութիւնն. որ թէ հարկանէ ոք՝ համբերէ։ Եւ նաշիհ իւղով զանգեալ՝ ողորմութիւնն է ուրախ կամօք։ Եւ իւղն մէջ քսեստ որ Զ չափ է՝ նշանակէ զվեց ազգ ողորմութիւնն զոր Քրիստոս ասէ. «քաղցեայ եւ ետուք ինձ ուտել եւ այլն»։ Դարձեալ՝ այլ միտք բանիս. բորոտն Ադամ. քահանայն Ովհաննէս. ջուրն աւազանն՝ որ մաքրեաց զմեզ յԱդամայ մեղացն. փայտն չարչարանքն ի մեզ. այլեւ հաւատն եւ յոյսն եւ սէրն որպէս ցուցաւ։ Երկու հաւն՝ կրկին զօրութիւնքն ի մեզ. տեսական եւ գործնական. զի գործնականաւն՝ մեռանիմք ընդդէմ մեղաց. եւ տեսականաւն՝ մտօք թռչիմք ի դրախտն. որ է դաշտ երկնային։ Ա՛յս էր սրբութիւն բորոտին մարմնոյ, եւ մեր հոգւոյ։ Այսքան յառաջին քարոզ վասն բորոտին։