Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Բազում ինչ ունի Եկեղեցի սուրբ յաւանդութենէ ընկալեալ. որպէս յարեւելս երկիր պագանելն յառաքելոցն։ Եւ զտօն վարդավառին ի հարցն։ Եւ զտօն աւետեաց՝ զոր Սրբոյն Գրիգորի ասեմք կարգեալ. զոր մեք առանձին կատարեմք։ Այսպէս եւ զայս տօնս հայաստան եկեղեցիս միայն կատարէ՝ յաւանդութենէ ունիմք, կարգելի ի մերոյ լուսաւորչէն. զոր երկրորդ գալուստ անուանեմք. զոր զկնի վերացման Տեառն երեք աւուրբ՝ ի չորրորդումն աւուրս մեծի մեծարեաք։ Եւ այսպիսի է խորհուրդն. յորժամ հիմն հաւատոյս հայաստանեայց սուրբն Գրիգոր՝ էր արգիլեալ ի վիրապին, եւ կայր կենդանի զօրութեամբն Աստուծոյ զամս հնգետասան, մխիթարեալ լինէր նա յոմանց երկնաւորաց զուարթնոց. որք հրամանաւ Աստուծոյ եկեալ կային նմա ի սպասաու. եւ գնային յերկրպագութիւնն եւ ի պաշտօնն Աստուծոյ. եւ փութով դառնային առ նա. եւ միշտ զայս առնէին։ Իսկ յերեկեան աւուրն՝ գնացեալ ըստ սովորութեան իւրեանց. եւ յամեցին զօրս զայս. եւ ի վաղիւն եկին դարձեալ։ Եւ նա հարցեալ զպատճառ յամելոյն. եւ նոքա ասեն. մեք ի դասուց իշխանութեանցն եմք քեզ ի սպաս եկեալ. եւ զօրն միաշաբաթուն որ ի մեր դասն կայաք՝ տօն մեծ էր մեր դասուն։ Քանզի յորժամ Տէրն զտնօրէնութիւնսն կատարեաց եւ համբարձաւ մարմնով՝ մի մի օր եկաց ի բոլոր դասս երկնաւորաց. եւ մխիթարեաց զնոսա իւր տեսլեամբն. որք ըստ աստուածութեանն չկարէին տեսանել։ Եւ որք ոչ գիտէին զխորհուրդ մարդեղութեանն՝ ուսոյց նոցա. եւ յամենեցուն պաշտեցաւ։ Եւ ի չորրորդ օրն ի չորրորդ դասսն իշխանութեանց եկաց՝ ուսկտի եւ մեք եմք։ Արդ՝ յամենայն ամի շրջագայութեան՝ զայս ինն օրս տօն կատրեն երկնաւրոքն մեծ հանդիսիւ եւ անճառ ցնծութեամբ։ Նախզի՝ տեսին եւ տեսանեն մարմնով զանտեսն ըստ Աստուածութեանն. եւ վայելեն ի տնօրէնութեանն խորհրդոյն եւ ուրախանան։ Երկրորդ՝ զի ուրախութիւն եղեւ երկնաւորացն յերկրինս վասն դարձի մարդկային բնութեանս. զի մարդասէրք են. եւ կամացն Աստուծոյ կատարօղք։ Երրորդ՝ զի եբարձ զամօթն նոցա՝ զոր վասն պատրանաց մարդոյն ստացան յազգակցէն իւրեանց սատանայէ։ Չորրորդ՝ զի ելից զտեղի անկելոցն՝ զպակասութիւն դասուցն որք անկան. քան զի անկեալ դասուցն դիւաց, մնացին ոմանք որք ոչ յանցեան ընդ դասին իւրեանց Սադաէլի եւ ոչ անկան յերկնից. այլ յիշխանութեանց դասն թուեցան. զի պակասեալն ի թիւ ոչ անկանի։ Հինգերորդ՝ զի ասեն վարդապետք թէ՝ յերկիւղի եւ ի կասկածի կային, թէ գուցէ եւ նոքա անկցին. մինչեւ Տէրն համբարձաւ եւ հաստատեաց զնոսա, եւ եբարձ զերկիւղն։ Վեցերորդ դարձեալ՝ անճառ խնդութիւն եղեւ ամենայն երկնաւորացն. զի լցաւ տասներորդ թիւ դասուց նոցա. որպէս յայտ է ի տասներորդ դրամէն. եւ ի հարիւրերորդ մոլորեալ ոչխարէն։ Զի ասեն վարդապետք եթէ, տասներորդ էր դասն նոցա. եւ մինն պակասեաց անկմամբն սատանայի. եւ զայն ելից Տէրն մարդկային բնութեամբն. տալով նոցա զտեղի անկելոցն հրեշտակաց։ Զոր օրինակ՝ եթէ ոք ի մեծամեծ զինուորաց թագաւորին ապստամբի եւ հալածի ի նմանէ, եւ զոք ի յաղքատաց փոխանակ նորա առեալ կացուցանէ ի պատիւ նորա, այս առաւել խոցոտէ զնա զհալածիլն։ Եւ այս է պատճառ նենգութեան սատանայի առ մարդս եւ անհաշտ թշնամութեան. զի հողեղէն բնութիւն մարդոյս ժառանգեաց զտեղի հրեղինացն։ Արդ վան այս քան պատճառացս՝ ուրախութիւն եղեւ հրեշտակացն յերկինս։ Եւ զայս ամենայն ուսուցին զուարթունքն սրբոյն Գրիգորի։ Եւ նա լուեալ փառաւորեաց զԱստուած. եւ յորժամ ել ի վիրպէն, կարգեաց զայս տօնս յեկեղեցիս հայաստանեայց տօնել յաւիտեան։ Յայս միտս երկրորդ գալուստ անուանեմք։ Նախ զի՝ ի գալն առ մեզ Բանին Աստուծոյ, հրեշտակք իջեալք ընդ մեզ տօնակից լինէին. որպէս ի ծննդեանն փառք ի բրաձունս երգէին. եւ զյարութիւնն աւետարանին. եւ ի համբարձմանն մխիթարէին զառաքեալսն. զի գոյր հնար նոցա անմարմին բնութեամբ իջանել առ մեզ։ Եւ մեք ըստ կարգի մերում յերկրի տօնակից լինիմք նոցա. զի ոչ կարեմք տեղեաւ յերկինս ելանել թանձր եւ ծանր մարմնով. վասն որոյ մտօք եւ պաշտմամբ կցորդիմք նոցա։ Եւ մանաւանդ իշխանութեանց դասուց՝ որք այսօր տօն է նոցա. մեք տօնակից լիցուք նոցա. զի երախտաւոր են ազգիս մերոյ ի վեհագոյն դասէն ի սպաս եկեալ սրբոյն Գրիգորի։ Եւ երկրորդ՝ զի կարգ աւետարանացն եկին հասին այսօր ի պատմութիւնն աւուրն առաջին գալստեան ծաղկազարդին. զնոյն երգ եւ պաշտօն ունելով տասամբ համեմատութեամբ։ Նախզի՝ այն յեօթներորդ կիրակէին էր աղուհացիցն. եւ սա յեօթներորդ կիրակէինս ինանցն։ Երկրորդ՝ զի այն պահք մարմնոյ եւ ուրախութիւն հոգւոյ. եւ այս ուրախութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Երրորդ՝ այն զգալն առ մեզ յերկրաւորս Երուսաղէմ յիշէ. եւ այս զգալն առ հրեշտակս ի վերինն Երուսաղէմ յիշատակէ։ Չորրորդ՝ յայնմ աւուր զբարերութիւնն առ մեզ արար. եւ յայսմ աւուր՝ զդասս հրեշտակաց բարերարեաց յերկինս։ Հինգերորդ՝ յայնմ աւուր տեսաք մեք զնա նոր թագաւոր եկեալ. եւ յայսմ աւուր տեսին զնա նոր թագաւոր փառաց։ Վեցերորդ՝ անդ ի վերայ նորա յաւանակի նստեալ. եւ աստ ի վերայ նոր քերովբէական աթոռոյ ելեալ։ Եօթներորդ՝ անդ նոր երգով որդի Դաւիթ փառաւորէին. եւ աստ պաշտմամբ Որդի Աստուծոյ եւ Տէր զօրութօեանց երկրպագեալ։ Ութներորդ՝ անդ ծերք եւ տղայք ընդառաջ ելեալք ի միասին փառաւորէին. եւ աստ ծերք եւ տեղեակք տնօրէնութեանն՝ եւ մանկունք ուսեալք ի նոցանէ, ի միասին փառաւորէին։ Իններորդ՝ անդ ոստ արմաւենեաց եւ ծաղկեալ ձիթենեաց նուիրէին. եւ աստ ի բարձունս երկրնից խոնարհեալ՝ զմշտագեղ զուարճութիւնն իւրեանց մատուցանէին։ Տասներորդ՝ անդ բազում ժողովրդօք եւ Ովսաննայ երգովք եմուտ ի քաղաքն սուրբ. եւ աստ բիւրաւոր բանակօք հրեշտակաց՝ եւ հոգւոց ընտրելոց մարդկան եմուտ յերկնային քաղաքն սուրբ, եւ ի տաճարն Աստուծոյ իմանալի Ովսաննայիւք բարեբանեալ։ Վասն որոյ կոչի այսօր երկրորդ գալուստ եւ ծաղկազարդ կրկին։ Երրորդ պատճառ՝ կոչի այսէր երկրորդ գալուս. զի այլ կիրակէ ոչ է անցեալ ի վեայ համբարձմանն. այս է առաջինն որ եկն ընդ աշակերտսն. թէպէտ ոչ մարմնով, այլ հոգւով եւ զօրութեամբ որպէս խոստացաւ. «ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս կենաց ձերոց»։ Արդ՝ որպէս յայլ կիրակէսն յետ յարութեանն երեւէր մարմնով ընդ նոսա լինելով. այժմ ընդ նոսա եկն աներեւոյթ աստուածութեամբն. վասն որոյ երկրորդ գալուստ կոչի։ Եւ որպէս այն որ ասեմք նոր կիրակէ եւ կրկնազատիկ. զի այլ կիրակէ ոչ է միջեալ. նոյնպէս եւ այս կրկին գալուստ. զի այլ կիրակէ ոչ է անցեալ ի համբարձմանէն։ Չորրորդ պատճառ՝ ասի կրկին գալուստ. զի այս զերկրորդ գալուստեանն Քրիստոսի տպաւորէ զխորհուրդ. որ յետ համբարձմանն Քրիստոսի ի յեօթներորդ կիրակէս ի յերկինս մտնելոյն տօնեմք։ Նմանապէս եւ երկրորդ գալուստն Քրիստոսի լինելոց է յեօթներորդ գալուս վախճանի. յորում իջանէ յերկիր եւ դատէ արդար իրաւամբք։ Դատապարտէ զմեղաւորս եւ զմեղսասէրս եւ զսատանայ՝ որ պատճառ է չարաց, եւ կործանէ ի դժոխս։ Եւ զարժանաւորս իւր առեալ հանէ լուսափայլ ամպօք ի վերինն Երուսաղէմ. որոյ այսօր պատկեր է կերպարան. վասն որոյ երկրորդ գալուստ է անունն . եւ յայս միտս զգուշացուցանէ Տէրն ասելով։ «Եղիցին գօտիք ձեր պնդեալ ընդ մէջ»։ Գօտի ընդ մէջ ածեալ մարմնական՝ չորս իմն նշանակութիւնն ունի։ Նախ ցուցանէ զարիութիւնն. վասն այն արանց է գօտին եւ ոչ կանանց. զոր է կապեն արք ընդ մէջ. եւ ընթանան ի ճանապարհս. ի վաստակս գործոց. կամ ի պատերազմ. որ նշանակէ զարիութիւնն ի մեզ բերել ի ճանապարհ կենցաղոյս. եւ արիանալ ի վաստակս եւ ի գործս բարիս. եւ պնդակազմ արիութեամբ պատերազմիլ ընդ թշնամւոյն սատանայի. որպէս ասէր Աստուած առ Յոբ. «պնդեա իբրեւ այր զմէջ քո. հարցից զքեզ եւ տուր ինձ պատասխանի»։ Երկրորդ՝ նշանակէ զսպել զցանկութիւն մարմնոյն եւ կապել. նոյնպէս եւ զբարկութիւնն. վասն որոյ ոմանք ի վերայ սրտին ունին զգօտին . որպէս եւ Տէր մեր ունէր զգօտին առ լանջօք սրտին. յայնմանէ բազում ուսան կապեալ զգօտին ի վերայ կրծիցն առ ի համոզեալ զսրտմտութիւնն. զի բարկութիւնն ի սրտէն գայ յառաջ։ Եւ ոմանք կապեն ի մէջն ի վերայ երիկամացն, ի նշանակ ողջախոհութեանցն։ Երրորդ գործ է գօտոյն՝ որ զհանդերձն ի յինքն ամփոփէ եւ պնդէ. նշանակէ ի մեզ անփոփել զառաքինութիւնս. զպահս՝ զաղօթս՝ զողորմութիւնս եւ զայլսն. այսինքն, ի մեզ անփոփել եւ ծածկել. եւ ոչ ի փառս մարդկան յայտնել եւ տարածել։ Չորրորդ՝ գործ է գօտոյն պնդել. եւ զոր ի ծոցն ունի պահէ. ցուցանէ զոր ի ծոց մեր ունիմք, այսինքն ի հոգիս զհաւատս զյոյս եւ զսէրն առ Աստուած՝ ամուր պահել եւ ոչ կորուսանել։ Հաւատովն միշտ տեսանել զԱստուած առաջի մեր եւ ընդ աջմէ մեր. եւ ոչ սասանիլ ի մի չարաց. որպէս Դաւիթ ասէ. «տեսանէի զՏէր առաջի իմ յամենայն ժամ. զի է ընդաջմէ իմմէ զի մի սասանեցայց»։ Եւ յուսովն ակն ունիլ եւ սպասել ողորմութեան նորա . եւ զերծանիլ ի տանջանաց դժոխոց։ Եւ սիրովն կապիլ անքակելի միութեամբն ի սէրն Աստուծոյ. եւ զամենայն չարչարանս վասն նորա ոչ ինչ համարիլ. որպէս ասէ առաքեալն։ «Ո՞ մեկնեսցէ զմեզ ի սիրոյն Քրիստոսի. նեղութիւն, թէ անձկութիւն. ոչ կեանս. եւ ոչ հանդերձեալն, եւ այլն»։ Զայս նշանակէ գօտի ընդ մէջ ածելն։ Իսկ կրկին կապ որ ի ծայր գօտոյն նմանապէս եւ չորս իմն նշանակութիւնն ունի։ Նախ նշանակէ զմարդկային եւ զաստուածային առաքինութիւնս ընդ միմեանս յեռեալ եւ կապեալ։ Երկրորդ՝ զսէրն Աստուծոյ եւ զսէր ընկերին առ միմեանս ամրացեալ։ Երրորդ զմիաբանութին եւ զսէր հոգւոյս եւ մարմնոյս՝ ի հանազանդութիւնն Աստուծոյ հետեւեցուցանել։ Չորրորդ՝ զերկիւղն Աստուծոյ եւ զամօթ մարդկան՝ կապ եւ արգել դնել չարի։ «Զի երկիւղիւ Տեառն խորշի ամենայն ոք ի չարէ ասէ իմաստունն»։ Զի զահ ի սրտի պահելն՝ եւ զամօթ առ երեսս ունելն՝ յամենայն մեղաց ազատեն զ մարդն։ Վասն ասէ Տէրն. «Եղիցին գօտին ձեր պնդեալ ընդ մէջ եւ ճրագունք վառեալ»։ Ոչ մի ճրագ, այլ ճրագունք ասէ որ բազում ցուցանէ։ Զի չորս են իմանալի եւ հոգեւոր ճրագ մարդկան։ Նախ՝ ճրագ են օրէնքն եւ պատուրիրնն Աստուծոյ. եթէ հին, եւ եթէ նոր օրէնս։ Զի զխաւար մեղաց փարատեն. եւ ի լոյս կենաց առաջնորդեն միշտ. որպէս ասէ իմաստունն. «ճրագ է պատուիրան օրինացն . լոյս եւ ճանապարհ կենաց»։ Եւ Դաւիթ՝ «ճրագ են բանք քո ոտից իմոց. եւ լոյս տան շաւղաց իմոց»։ Ոտք զմիստն անուանէ. եւ շաւիղ զընթացս գործոց. զորս օրէնքն լուսաւորէ։ Երկրորդ՝ ճրագ է եւ լոյս բանական միտքս մեր՝ եւ իմաստութիւնն զոր ոտանամք։ Վասն մտացն ասէ Տէրն։ «Ճրագ մարմնոյ ակն է. եթէ ակն քո առատ է, ամենայն մարմինդ լուսաւոր է եւ այլն»։ Եւ վասն իմաստութեան լուսոյն ասէ իմաստունն։ «Լուսաւոր եւ անթառամ է իմաստութիւնն. եւ յայտի սիրողոցն զնա»։ Երրորդ՝ ճրագ է լոյս հաւատոյն զոր ունիմք առ Աստուած. եւ յԱստուծոյ ծագել ի մեզ. որպէս ասէր առաքելոցն «դուք էք լոյս աշխարհի». որ հաւատով լուսաւորէք զմարդիկ։ Եւ զինքենէ ասէր. «ես լոյս աշխարհս եկի. որ ոք հաւատասցէ յիս՝ ի խաւարի մի մնասցէ»։ Չորրորդ՝ ճրագ է եւ լոյս բարի գործն առաքինութեան. ըստ այնմ, «այնպէս լուսաւորսցի լոյս ձեր առաջի մարդկան, եւ այլն»։ Արդ՝ սոքա չորեքինս են լոյս եւ ճրագ. այսինքն, օրէնքն Աստուծոյ. եւ իմաստութիւնն . եւ հաւատն. եւ բարի գործն. վասն այն ասէ։ «Եղիցին ճրագունք ձեր վառեալ միշտ եւ ագանց շիջանելոյ»։ Եւ գիտելի է՝ զի չորս իրօք շիջանի ճրագն։ Նախ՝ թէ պակասի իւղն. նոյնպէս թէ պակասի ի զողորմութեան եւ գթութեան, թէ հոգեւոր եւ թէ մարամնաւոր, շրջանի լապտեր եւ ճրագ հոգւոց մերոց. որպէս յիմար կուսանացն շիջան լապտերք ի պակասիլոյ ողորոմութեան իւղոյն։ Երկրոդ՝ շիջանի ճրագն ի հողմոյ. նոյնպէս եւ ճրագ հոգւոյս մերոյ հողմով փորձանաց. կամ ի սատանայէ, կամ ի չար մարդկան բանից, կամ իչար մտածութեան մերոյ. վասն որոյ զգուշանալ պարտ է մեզ յարյսցանէ։ Երրորդ՝ շիջանի ճրագն ի թանձր հողոյ արկանելոյ. նոյնպէս զճրագ իմաստութեանս մերոյ շիջուցանէ ծուլութին մարմնոյ եւ հեղգութիւն. որպէս այն որ զքանքար շնորհացն ծրարեաց ի վարշամակն ծուլութեան։ եւ ծառայ վատ կոչեցաւ։ Չորրորդ՝ շիջանի ճրագ ի ջրոյ. նոյնպէս հեշտ ցանկութին բղջախոհութեան՝ շիջուցանէ զճրագ մտաց մերոց եւ հաւատոց. եւ կորուսանէ զբանական մասն մտաց մերոց. եւ ննջէ այնու ի խաւարի. վասն որոյ աղաչէ մարգարէն։ «Դու լուսաւոր առնես զճրագ իմ Տէր Աստուած իմ՝ լոյս արա ինձ ի խաւարի»։ Եւ յայլ ուր ասէ. «լոյս տուր Տէր աչաց իմոց. զի մի երբէք ննջեցից ի մահ»։ Վասն այն զգուշացուցանէ Տէրն զհաւատցեալս իւր։ «Եղիցի գօտիք ձեր պնդեալ. եւ ճրագունք վառեալ. եւ դուք նմանօղք մարդկան»։ Զհրեշտակս անուանէ մարդիկ վասն բանականութեան զի մարդ անունն՝ զբանական նշանակէ. եւ են հրեշտակք առաւել բանական եւ իմացական։ Դարձեալ մարդն պատկեր է Աստուծոյ. եւ անդրադարձութեամբ մարդն դրամ կոչի որ է պատկեր թագաւորի. եւ նոքա են պատկեր եւ սպասաւոր երկնաւոր թագաւորին։ Արդ՝ հոգեղէք թէպէտ ոչ ամենեքեան, այլ ներքին քահանայապիտութիւնքն՝ պետաց եւ հրեշտաապետաց եւ հրեշտակաց՝ գիտէին զտնօրէնութիւն մարդեղութեանն Աստուծոյ. զի պասաւորոք էին նոքա փրկագործ խորհրդոյն Քրիստոսի . եւ ակնունէին ելիցն լրման տնօրէնութեանց թէ, «ե՞րբ դառնայցէ ի հարսանեաց». եւ հանգչի մարմնով առ նոսա եւ ուսուցանէ զնոսա։ Եւ ո՞ր է հարսանիսն կամ ե՞րբ լինի։ Ասեմք եթէ փեսայն Քրիստոս է. եւ եկեղեցի սուրբ եւ հաւատացեալ ժողովուրդք՝ հարսն . որպէս ասէ. «որ ուի հարսն նա է փեսայ»։ Եւ ինքն ասէր. «հայր արար հարսանիս որդւոյ իւրոյ»։ Արդ՝ կրկին է հարսանիսն։ Առաջին է՝ որ Բանն Աստուած վասն մարդասիրութեան իւրոյ եւ ողորմութեան մարդ եղեւ, առեալ զմեր բնութիւնս միաւորեաց ընդ իւր աստուածութեանն։ Եւ նախ ի յերկրի ետ հարսանիս եւ ուրախացոյց զմարդկային բնութիւնս. որ ի տրտմութենէ ազատեաց. եւ յանիծիցն փրկեաց. եւ կերակուր զմարմին եւ զարիւն իր պարգեւեաց. եւ չարչարանօքն իւրով զմահ եւ զչարչարանս եւ զարտասուս մեր եբարձ յամենայն աչաց. զի տրտմութիւն եւ տխրութիւն ոչ ինչ է ի հարսանինսն։ Ապա եւ Տէրն զխաչն՝ ուրախութիւն եւ փառս իւր կոչէր. որպէս յայտ է յաւետարանէն Յօհաննու։ «Չեւ էր հոգի. քանզի Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ». այսինքն ի խաչ ելեալ։ Եւ ի յերգսն ասէ. «ելէք տեսէք դստերք Երուսաղէմի զպսակն՝ որով պսակեաց զնա մայր իւր յաւուր փեսայութեան իւրոյ եւ ուրախութեան սրտի»։ Այսպէս ուրախ էր Տէր մեր ի փրկութիւն մարդկան՝ որ զչարչարանսն իւր պսակ եւ հանգիստ անուանէր։ Նմանապէս եւ նոքա որդիքն լուսոյ դասք երկնաւոր զօրացն՝ որպէե աստուածասէրք են՝ նոյնպէս եւ մարդասէրք։ Եւ նոքա ուրախ լինէին ընդ փրկութիւն աշխարհի. որպէս ինքն որ ստեղծ զնոսա ասաց. «ուրախութիւն է յերկինս վասն միոյ մեղաւորի որ ապաշխարէ»։ Ապա քանի՞ ուրախութիւն է ընդ փրկութիւն բոլոր աշխարհի եւ մարդկայինս ազգի։ Այս առաջին հարսանիսն է՝ զոր արար մարդկայինս ազգի, եւ յերկրի ուրախացոյց զմեզ. եւ հրեշտակք ուրախակից եղեն մեզ։ Եւ այսպիսի հարսանեաց ակնունէին հրեշտակք. զի ելցէ առ նոսա փեսայն մարմնապէս. եւ ուրախացուսցէ զնոսա լիապէս։ Զի որպէս ի յերկրի արար հարսանիս եւ ուրախացոյց զմարդիկ. նոյնպէս եւ յերկինս արասցէ եւ ուրախացուսցէ զհրեշտակս։ Վասն այսպիսի հրասանեացս մնային գերաշխարհիկքն։ Եւ յորժամ բախեցին զդրունս երկնից՝ վաղվաղակի բացին նոցա։ Եւ ո՞րք էին բախօղքն. եւ ո՞րք էին բացօղքն։ Բախօղքն էին ներքին դասք քահանայապետիցն բիւրաւոր բանակքն որք եկեալ էին եւ ընդ նմա էին ի սպասաւորութիւն։ Եւ ի համբառնալն ասէին։ «Համբարձէք իշխանք զդրունս ձեր ի վեր. եւ մտցէ թագաւորր փառաց»։ Յայնժամ վաղվաղակի բացին միջին եւ վերին քահանայապետութիւնքն. եւ ընկալան սիրով եւ անճառելի խնդութեամբ զթագաւորն փառաց. թէպէտ ոմանք տարակուսէին յինքեանս ասելով. «ո՞վ է սա թագաւոր փառաց»։ Եւ այլք զհարցուածս առաջի դնէին։ «Իսկ այս ո՞վ էր որ դիմեալ յերկրէ. կարմրացեալ հանդերձիւ իբրեւ զհնձանահարի»։ Այլ արգելուլ ոչ ոք ախորժէր՝ ոչ ոք կարէր. զի ինքնիշխանութեամբ եւ բուռն զօրութեամբ մտանէր։ Այլ զայս հարցանէին՝ զբազմապատիկ իմաստութիւնն Աստուծոյ։ Եւ յորժամ լուան ի նմանէ։ «Ես եմ որ խօսիմ զարդարութիւն. եւ հնձան հարի միայն»։ Ուսան վերինքն զխորհուրդ մարդեղութեան եւ փրկութեան մարդկան։ Առ իւրեանս ընդունէին. տօն կատարելով որպէս ի հարսանիս։ Եւ զի՞նչ է տօն նոցա եւ ուրախութիւնն։ Ասէ աստուածաբանն եթէ՝ նոցա է սեփհական տօնելն. այսինքն, տեսանելն զԱստուած եւ փառաւորելն. եւ ի նմանէ պայծառանալն եւ լուսափայլիլն։ Վասն որոյ հրամայէ Տէրն նոցա նմանօղ լինիլ։ Պնդեալ զմէջս ողջախոհութեան գօտովն. եւ զսպել յերկրաւոր ցանկութեանց մարմնոյս. եւ զճրագ ողորմութեանն անշէջ եւ վառ պահել. եւ ակն ունի մտից առագաստի փեսային ընդ իմաստուն կուսանացն։ Այս է առաջին հարսանիս Տեառն մերոյ՝ որ մարդեղութեամբն իւրով արար յերկրի հարսանիս մարդկան երկրաւորաց. եւ համբարձեալ յերկինս արար հարսանիս եւ ուրախութիւն երկրաւորացն։ Իսկ երկրորդ հարսանիսն է՝ յերկրորդումն գալստեան, յորժամ փեսայն Քրիստոսի ի ջանէ յերկնից. եւ գոչմամբ փողոյն յարուցանէ զամենայն տիեզերս. եւ կոչէ ի հարսանիսն. յորում միաւորեսցի փեսայն Քրիստոսի անախտ միաւորութեամբ ընդ հարսին եկեղեցւոյ որք են հագիք հաւատացելոց. եւ տարցէ զամենեսեան յառագաստն երկնաւոր անճառ խնդութեամբ եւ մշտաւէտ ուրախութեամբ ի կեանս անմահութեան։ Զի զայնմ հարսանեաց վկայէ իմաստուն կուսանաց մտանելն, եւ յիմարացն արտաքս ելանելն։ Եւ այս է մեծատունն՝ «որ արար հարսանիս որդւոյ իւրոյ. եւ եկն հայիլ զբազմականօքն. եւ զայն որ ոչ էր զ գեցեալ հանդերձ հարսանեաց, առաքեաց ի խաւարն արատաքին»։ Արդ՝ այժմ հարսին եկեղեցւոյ նշան դնի հաւատոյն դաւանութիւնն որպէս ոսկի մատանի եւ ապարանջան, եւ գինտ. զի անապական է հաւատն եւ յոյսն եւ սէրն մեր առ Քրիստոս. եւ սրբութիւն մկրտութեան աւազանին. եւ զարդարի զանազան զգեստուք առաքինութեանն։ Իսկ մահն կոչումն է ի հերսանիսն. զի արժանաւոր հոգիքն ուրախանան անդ գնալ եւ տեսանել զփեսայն իւրեանց զՔրիստոս։ Իսկ յետ յարութեանն՝ պսակն է եւ միաւորութիւնն հարսին ընդ փեսային Քրիստոսի. եւ ուրախութիւնն անճառ եւ ցնծութիւնն անպատում։ Վասն այնորիկ եւ մեք «ակնկալցուք յայտնութեան մեծին Աստուծոյ եւ փրկչին Յիսուս Քրիստոսի». եւ ի միւսանգամ գալստեանն՝ յորժամ բախէ հրեշտակապետն փողով զդրունս գերեզմանաց մերոց, վաղվաղակի յարուցեալ ի մահահանգիստ քնոյն, «ամպօք յափշտակիմք ընդառաջ Տեառն յօդս. եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինիմք»։ Այսպէս պարտ է մեզ ակնունելով նմանիլ մարդկան հրեշտակաց, թէ ե՞րբ դառնայ Տէր ի հարսանեաց ուրախութեանց որ այժմ յերկինս է։ Զի յայնժամ ու հասարակ մարդկան լիցի ուրախութիւն եւ ցնծութիւն։ Բայց մեք դասք երկրաւորացս՝ յամենայն վերջին եմք ի թուոյն նոցա եւ ի բարձրութեանց, եւ ի գործոյ լուսաւորութեանցն։ Զի ինն դասք են նոքա, եւ ամենայն դասք՝ երկոտասան գունդ. զոր առաքեալն նահապետութիւնս անունէ. եւ ամենայն գունդ՝ հազարք հազարաց՝ եւ բիւրք բիւրուց անթուելի մեզ, եւ ինքեանց միայն գիտելի եւ արարչին իւրեանց. բարձր քան զիրեար որպէս երկինք քան զերկիր։
       Վասն որոյ՝ եօթն երկինք ասէ երինոս զդասս հրեշտակաց առհասարակ, եւ պայծառ քան զմիմեանս. որպէս արեգակն քան զաստղ եւ քան զճրագ։ Եւ զօրագոյն են քան զիրեարս. որպէս հրեշտակք քան զմարդիկ. որպէս Դաւիթ ասէ. «հզօրք զօրութեամբ որք առնեն զկամս նորա»։ Եւ մի դաս ի նոցանէ՝ շատ է քան զմարդկային բնութիւնս։ Եւ են կարգաւորութիւն դասուց նոցա անտի ի խոնարհ։ Առաջինն՝ աթոռք՝ քերովբէք՝ սերովբէք՝ ի մի քահանայապետութիւն. անընդմիջաբար լուսաւորեալք յամենասուրբ Երրորդութենէն եւ ի մի աստուածութենէն։ Եւ յետ նոցա՝ միջին քահանայապետութիւք. որք են տէրութիւնք՝ զօրութիւնք՝ եւ իշխանութիւնք։ Եւ յետ նոցա վերջին քահանայապետութիւնք. պետք՝ հրեշտակապետք՝ եւ հրեշտակք։ Եւ այսպէս յերիս երրեակս կարգապետութեամբ են դասաւորեալք ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն։ Որոց առաջինն անընդմիջաբար առեալ յԱստուծոյ, բաշխէ երկրորդիցն. եւ երկրորդիքն՝ երրորդ դասուցն. եւ նոքա ի մեզ անցուցանեն զամենայն շնորհս Աստուծոյ եւ զգիտութիւն եւ զխնամակալոութիւն։ Նախ ի մարդիկ՝ որք են բանական բնութիւնք եւ նմանօղք նոցա. եւ ապա յանասունս. եւ ապա ի տունկս. եւ ապա յանշունչ տարերս։ Եւ այնպէս կան եւ մնան վերջինքն ի ձեռս առաջնոցն վայելեալ ի խնամս Արարչին օրհնելոյն յաւիտեանս ամէն։