Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Մերձ ահա երկու ամն ՚ի լրանալ, յորմէհետէ բանադրեցան ոմանք ՚ի յԱկնեցւոցն, վասն անհնազանդութեանց ինչ առ առաջնորդն իւրեանց (զորոց ասացաւ ՚ի վերդ, ՚ի թղթոջ Յերապօլսոյ Առաջնորդ Պետրոս վարդապետին): Իսկ Առաջնորդն նոցին, յառաջագոյն գրեալ զթուղթ Քաղաքացեօքն իւրովք, առ ՚ի Պօլիս բնակեալ Ակնեցիսն, խնդրանօք գրել ետ նոցա զաղերս առ սրբազան Վեհըն, բանադրել զոմանս անհնազանդս ինքեան: Որ եւ եղեւ այնպէս: Իսկ ՚ի բռնածելն այնու զանհնազանդսն իւր, վերստին գրեալ զխնդիր ՚ի Պօլիս, գրեցուցեալ էր զաղերս այժմ առ սրբազան Վեհըն արձակել զնոսա: Գրեցուցեալ էր եւս Ակնայ Քաղաքի եւ երկրի ժողովրդեանն զնոյն բան առ սրբազան Վեհըն: Որոյ աղագաւ, իշխանքն Կարնոյ եւս էին առ սրբազան Վեհըն գրեալ զաղերս ըստ խնդրոյ նոցին: Իսկ ինքն Առաջնորդն, որպէս թէ բնաւ զսրբազան Վեհըն ոչ ճանաչելով` ո'չ գրէր զթուղթ, ոչ վասն բանադրելոյն եւ ո'չ վասն արձակելոյն եւ ո'չ գոնեայ` այլով իւիք պատճառաւ, յօծմանէ սրբազան Վեհին մինչեւ ցայսօր: Առ այս յոյժ բարկացեալ սրբազան Վեհին գրեաց զթուղթ հասարակապէս առ ժողովուրդսն Ակնայ երկրին, ծանուցանելով զանպատեհութիւն խնդրոյն իւրեանց եւ բացասելով զնոյն: Այլեւ զյիմարական արարմունս Առաջնորդին իւրեանց. ՚ի վախճանի այս վճռապէս զի մինչեւ ո'չ ինքն իսկ Առաջնորդն առեալ զնոսին ՚ի սուրբ Աթոռս ածցէ եւ արձակեցուցեալ զնոսին` ինքն եւս ընկալցի զներումն իւրոց զսխալանաց, նոքա ոչ արձակին անդէն, եւ մանաւանդ վնաս նոցին եւ իւրն միանգամայն ՚ի գլուխ իւր կուտին: Ի սոյն միտ գրեաց եւ զթուղթ առ իշխանսն Կարնոյ ՚ի պատասխանի թղթոց նոցին: Որոց օրինակն է ՚ի բոլորագրահամարն յերեսն ՄՂԴ, ՄԼԵ: Որովք ել գրաբեր Խլօ փայակն ՚ի Մայիսի ԻԲ:

Աւթանդիլ անուամբ ծառայ Աստուածազօր Արքային Հերակլայ, որ առաքեցեալ էր ՚ի Խօյ առ Ահմատ բէկն (որպէս ասացեալ է ՚ի յԱպրիլի ԺԴ), դարձեալ այժմ ՚ի Թիֆլիզ երթայր: Վասնորոյ` զի մի դատարկ աստի գնասցէ, գրեաց սրբազան Վեհըն առ Արքայն զթուղթ մի վասն բանից տեղապահ Մկրտիչ վարդապետին (որ գնաց անդ ՚ի յԱպրիլի ԺԴ) զի փութով հոգացեալ յղեսցէ: Թուղթ եւս առ որդի Արքային Գէօրկին Պարոնն, սէր եւ օրհնութիւն եւ զնոյն բանս. իսկ սուտ այն, զոր լուաք վասն թղթոցն Հաշտարխանու, թէ արգելեալ առ ինքն ո'չ յղէ (որպէս ասացաւ ՚ի յԱպրիլ ԺԴ) թուղթ եւս առ Տեղապահ Մկրտիչ վարդապետն, դարձեալ զնոյն պատուէրսն, զորս ՚ի Մայիսի ԻԱ գրեաց եւ հարկ վասն ՚ի Հաշտարխան գնացողի: Եւ ըստ լսելոյ ծանուցանելով` թէ չԻսրայէլն յայդր չէ գալոց, որոյ զկնի յղեալ էր Արքայն զարս, որպէս ասացաւ ՚ի Մայիսի ԻԱ: Օրինակ թղթոյ Գէօրկուն ՚ի բոլորագրահամար տետրոջն է յերեսն ՄԼԶ: Զորս Աւթանդիլն առեալ ել ՚ի Մայիսի ԻԶ:

Ժողովուրդք վիճակի Մատնավանք կոչեցեալ սրբոյ Աստուածածնի վանիցն, որք ՚ի Խլաթ եւ ՚ի շրջակայ գիւղօրայս նորին, մահսարական թղթով առաքեալ էին առ սրբազան Վեհըն զՍուքիաս վարդապետ ոմն, կարգել զնա յԱռաջնորդութիւն երկրին իւրեանց եւ վանից: Ուստի եւ սրբազան Վեհըն զԱռաջնորդական կոնդակ ետ նմա եւ կարգեաց զնա յԱռաջնորդութիւն նոցին: Իսկ Սիմէօն անուամբ սեւագլուխ ոմն էր ՚ի վանքն սորին, որ ձեւանայր սուտ եպիսկոպոս, եւ ՚ի բազում տեղիս առնէր զսուտ ձեռնադրութիւն, եւ զբազումս ՚ի ձեռնադրելոց նորին կրկին ձեռնադրէին, վերահասու եղեալք ստութեանն: Զոր կամեցեալ սրբազան Վեհին ՚ի սուրբ Աթոռս ածել, ծանուցին թէ ծեր է անկար: Վասնորոյ` գրեաց առ նա սրբազան Վեհըն, պատուիրելով մի' առնել զսուտ եպիսկոպոսութիւնն եւ սաստ եւ երկիւղ, մինչ ոչ անսալով ՚ի նոյն յամառիցի: Իսկ եթէ իցէ յիրաւ եպիսկոպոս` ապա ՚ի սուրբ Աթոռս եկեալ զհաւաստին ծանուսցէ եւ զվկայականն ցուցցէ: Իսկ ժողովրդականք Բօլուայ գեղջն, որ ՚ի Կարճկան գաւառի, ըստ հրամանի սրբազան Վեհին` որ գրեցաւ առ նոսա ՚ի ՌՄԺԳ թուին եւ ՚ի Դեկտ. Ի (որ անդ տեսցի) զԱստուածատուր անուամբ արիւնահեղ Քահանայն իւրեանց մինչեւ ցայժմ ո'չ յղեցին ՚ի սուրբ Աթոռս: Վասնորոյ` գրեաց առ նոսա սրբազան Վեհըն զթուղթ մի, առ երկուս միայն արս, մհ. Մարկոս եւ մհ. Հայրապետ անուամբ, հարկելով վերստին` զի յղիցեն զՔահանայն ՚ի սուրբ Աթոռս եւ սպառնալիք մինչ ոչ յղիցեն: Եւ վասնզի ՚ի Բաղէշ եւ ՚ի Խլաթ եւ ՚ի գիւղորայս նոցին, բազումք ՚ի թերահաւատ արանց օրինակ չար զմիմեանս առնլով առնուին երկուս կանայս. որք էին, Ղուլթեցի չմահտեսի Գրիգորն, նաեւ Պէտօն` տրմօն, Սիմօնն եւ ղալայճի Մինասն (զորոց ասացեալ է եւս յանցելումն ՚ի պատմութեան ՌՄԺԴ ամին ՚ի Նոյեմ. Ե) վասնորոյ` գրեաց սրբազան Վեհըն զթուղթ առ ժողովուրդսն Բաղիշու եւ Խլաթայ, օրինազանցիցն անէծք եւ պատուէր ժողովրդեանն մի' ընդունել զնոսա ՚ի սիրելութիւն եւ ո'չ բարեւ տալ եւ առնուլ: Եւ Քահանայիցն պատուէր չկատարել զօրէնս նոցին, բայց զծնեալսն մկրտել: Որովք ել վերոյիշեալ Սուքիաս վարդապետն ՚ի սուրբ Աթոռս Մայիսի ԻԸ: