Տաղեր

33. ՆՈՐ ՍԵՒ ՕՐԵՐ
       Մինչ բռնութեան՝ ընկա՜ն արեան դարերը,
Աշխարհ մը կայ արցո՜ւնք թափող սարերը,
Արեամբ պղտո՜ր դեռ գետերուն ափունքը.
Չը դադրեցաւ դեռ այս երկրին սեւ սուգը.
Աւերակոյտն այս ահարկու,
Աշխարհ մոխրոց ու նոճերու:
       Հայ դիւցազանց, որ հոն ընկան ի վաղուց՝
Ոսկերոտիքն ՝ արմատնե՜րն այն վըրիժուց
Ա՛հ, դեռ բողբոջ մը չ՚արձըկած հո՞ղ դարձան…
Ուրեմն հիմա աղիք չ՚ունի Հայաստան…
Ա՜յ, դալակահար դու հայրենիք…
—Եւ դեռ Քրդի՞ն ալ խոնարհինք:
       Մառախուղ են հագեր դաշտքն ու լերինքը,
Չը գեղգեղեր Հայ հովւուհւոյն սըրինգը,
Հայուն համար չը փալփըլիր աստղիկը,
Արցունքներով թոռմեր հագւոյն ծաղիկը.
Դադրեր անմեղ խինդ, թինդ ու պար,
Շողայ ազա՜տ Քրդին տապար:
       Դողդոջ մտնէ առագաստը գիրգ հարսը,
Արտասուաթոր՝ դէմքին ծածկած հոյլ վարսը՝
Որ չ՚ըլլայ թէ յանկարծ սիրոյ մրմունջը
Խափանէ վատ Քրդին տռփոտ մըռունչը.
Սէրը փեսին արեամբ կարմրի,
Հարսը Քրդին կ՚երթայ գերի…:
       Մի՜շտ կը ցանէ Հայն, չը հնձեր … անօթի՜…
Իր դալկահար դէմքէն երկու շիթ կաթի,
Արտօսր ու քիրտ միանգամայն … ո՜վ Աստուած.
Նա ճաշակէ տրտմած սրտով ցաւ ու հաց.
Այս տարաբախտ ազգն է Հա՛յը,
Մեր արի՜ւնը, մեր եղբա՜յրը:
       Ա՜հ, ոտնակոխ Հայուն սիրտը եւ տաճար
Հրացանն յ՚ուս սա կոշտ Քրդին անդադար,
Եւ մեր ներսը չ՚եռա՞ր կարմիր մէկ ալին
Կամ մէկ փրփուրն հայրենեաց սուրբ երակին,
Որ սառոյցի զերթ որդիներ ՝
Մեր աղիքները չ՚ենք թօթուեր:
       Ի՞նչ սիրտ է այս, որ հոս գամեր է Աստուած,
Մինչ չը սիրեր նա հայրենիքը ցաւած…
Չ՚ունի ներսը Հայն իր նախնեաց տըրոփը,
Լըքե՜ր է զ՚ինք ճակատագրին Սերոբը.
Երես դարձուց Հայն սուսերէն,
«Սեւ » ժառանգեց լոկ պապերէն:
       Սառէ աչեր, քարէ լեզու, ա՞յս մընաց
Բիւր փառքերէն մեր գոռ ու պերճ հայրենեաց,
Սեւագըլուխ խումբ մը ագռա՞ւ մընաց լոկ՝
Կամ խումբ մը կոյր խըլուրդ՝ ըստրո՜ւկ փառքի սոսկ.
Ա՜հ, այն արծիւ ժողովրդէն,
Որ հարուածուի արդ կոշտ Քրդէն:
       Ի՜նչ, սեւ ձեռքեր հըպին վըճիտ ճակատին
Հայ կուսիկին նըւիրական լաչակի՜ն,
Դըժոխք մը տարփ թօշնեն վարդը կուսութեան,
Կարծես ծաղիկ մը կոխկռտեն — զ՚այս կը զգան,
Ինչպէս որ Հայ մը մորթեն,
Կարծեն թէ հաւ մը մորթեն:
       Է՜հ, մի՛ վախէք, ասեղ մ՚անգամ պէտք չ՚է մեզ,
Այլ հայրենի սոսկ ըզգացում մ՚աղեկէզ.
Ժանգոտ սուր մը, պատռած դրօշ մը թէ չ՚ունինք,
Կուրծերնուս տակ տըրոփող սի՞րտ մ՚ալ չ՚ունինք.
Օ՜ն, ոտքերնիս զարնե՛նք գետին,
Յայտնե՛նք մեր ցաւը ահագին:
       Մեր քերց վարդերն եւ արեւներն մեր եղբարց՝
Մեր տաճարաց խաչերն՝ պատի՛ւն հայրենեաց
Մենք պահանջենք, բարօրութի՜ւն մեր ազգին.
Զ՚ա՛յս պահանջե՛նք՝ զ՚այս Սուլթանէն սրտագին,
Մեր պատիւն ու Քուրդը կ՚ուզե՛նք,
Եւ կամ նորա զէնքին դէմ զէ՛նք:
       1871 <Հոկտեմբեր 1>