Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Մեք ո՞րպէս պատկեր եւ որպէս նման եմք Աստուծոյ։
       Պատասխան։ Ոմանք ասեն եթէ պատկեր Աստուծոյ հօր՝ է որդի, եւ նման հոգին սուրբ։ Այսպէս ասեն թէ՝ մարդն կազմեալ է ի պատկեր որդւոյ, եւ ըստ նմանութեան հոգւոյն սրբոյ։ Եւ այս չէ ընդունելի. զի մարդն երրորդութեանն է պատկեր եղեալ որպէս ցուցաւ. եւ ո՛չ միայն որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ։
       Իսկ այլք ասեն թէ՝ պատկեր եմք Աստու ծոյ, եւ նման յարացոյց նախագաղափարին։ Եւ այս եւս չէ՛ ընդունելի. զի ցուցաւ ի վերոյ եթէ յարացոյցն նոյն ինքն Աստուած է ամենեցուն։
       Եւ այլք ասեն եթէ՝ պատկեր եղաք այժմ, այլ նման լինելոց եմք ի հանդերձեալն. ըստ Յօհաննու թէ. «Նման նմա լինելոց եմք. զի տեսանելո՛ց եմք զնա որպէս եւ էն»։ Եւ այս եւս ո՛չ է ընդունելի. զի սոցա պատասխանի տայ սուրբն Կիւրեղ ի գիրս պարապմանց թէ՝ որ ասաց զպատկերն, իմանամք զնմանութիւնն ի պատկերին որպէս ցուցաւ ի վերոյ. զի ամենայն պատկեր ի հարկէ նման է։
       Եւ այլք ասեն թէ՝ մարդն ո՛չ է պատկեր Աստուծոյ. այլ պատկեր պատկերի. զի որդի է հօր պատկեր, եւ մարդն որդւոյ. վասն այն ասաց նման եւ պատկերի։ Եւ զայս սուտ առնէ սուրբն Կիւրեղ եթէ՝ որդի է ճշմարիտ պատկեր հօր. եւ մարդն եղեալ է ի պատկեր որդւոյ։
       Ապա ուրեմն եւ մարդն եղեալ է ի պատկեր հօր։
       Եւ դարձեալ ասեն թէ՝ հոգ ին է պատկեր Աստուծոյ ըստ զօրութեանցն. զի ունի միտք եւ իմացումն եւ կամք։ Այլ նման է Աստուծոյ զի Աստուած է անմահ եւ աներեւոյթ։ Եւ հոգիս մեր է անմահ եւ աներեւոյթ։
       Դարձեալ՝ ըստ երից բնական զօրութեանց հոգւոյն պատկեր եմք Աստուծոյ. այլ սրբութեամբ արդարութեամբ եւ առաքինութեամբ նման եմք Աստուծոյ։
       Դարձեալ՝ պատկեր է հոգիս մեր. զի բանն եւ շունչ կենդանութեանն ի նմանէ՛ յառաջ գայ։ Իսկ նման, զի մի է երիցն էութիւն եւ բնութիւն. այնու նման եմք Աստուծոյ։
       Դարձեալ՝ պատկեր եմք Աստուծոյ, զի ճանայեմք զճշմարտութիւնն։ Եւ նման Աստո ւծոյ, զի սիրեմք զբարութիւն որպէս ասացաւ ի վերոյ։
       Դարձեալ՝ ասեմք եթէ գ կերպիւ մարդն իմանի պատկեր. այսինքն բնական, շնորհաց, եւ փառաց։
       Բնական պատկեր է, որով իմանմաք եւ կարեմք սիրել զԱստուած. եւ այս հասարակ է բարեաց եւ չարաց։ Իսկ պատկեր շնորհաց եւ փա ռաց է, կատարելապէս ճանաչել եւ սիրել զԱստուած. եւ այս է նմանութիւնն զորր կատարեալքն ունին աստ եւ ի վերին գաւառին։
       Իսկ սուրբն Գրիգոր Նիւսացին գեղեցիկ իմն կարգաւ մեկնէ։
       Զի թէ ո՛չ էր ասացեալ ընդ պատկերին զնմանն լինիլ, ամենայն ոք պատճառ էր, եւ զմարդն պաշտելով անկանէր ի կռապաշտութիւն. վասն որոյ ասաց զնմանն, թէ յորժամ տեսցեն պատկերակից Աստուծոյ զմարդն բանականութեամբ անմահութեամբ եւ այլովքն որ ինչ է ի հոգիս, իմանայցեն եւ զզանազանութիւնն Աստուծոյ։
       Եւ դնէ դ առանձնութիւն Աստուծոյ, եւ դ՝ հոգւոյս այսպէս։
       Նախ՝ զի խոս տովանեալ է յամենեցունց որ ո՛չ է հաստելի. այսինքն ո՛չ ստեղծեալ։ Եւ զի ո՛չ էստեղծեալ, եւ ո՛չ է յեղեալ ի չգոյէ ի գոյ։ Ապա ուրեմն անեղ է։ Եւ զի անեղ է, հարկէ մշտնջենաւոր եւ անվախճան է։
       Իսկ հոգւոյն առանձին, Նախ՝ զի ամենայն ոք խոստովանի եղեալ զնա։ Եւ զի եղեալ է, ապա ո՛չ է անեղ։ Եւ զի ո՛չ է անեղ՝ յեղեալ է ի յոչնչէ յէութիւն։
       Եւ ապա զի յոչնչէ եղեալն կարէ նմա եւ ի նոյն փոխիլ եթէ կամքն Աստուծոյ թոյլ տացէ։
       Բայց վասն կամացն Աստուծոյ մշտնջենաւոր մնան հրեշտակք եւ հոգիք մարդկան։
       Այսքան առ այս։