Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Հարց։
       Պատասխան։
       Յորժամ արար Աստուած զմարդն ի հողոյ, նաեւ զանասունքն եւ զգազանքն ի հողոյ։ Նոյնպէս զլողակս եւ զթռչունս ի ջրոյ։ Ապա ուրեմն երեւի թէ ի մին տարրէ գոյացան՝ ի հողոյ կամ ի ջրոյ։
       Պատասխան։ Ասեմք թէ՝ ամենայն մարմնական կենդանիք ի չորից տարերաց են եղեալ. եւ յայտ է ի բազում պատճառաց։ Նախ՝ զի թէպէտ զջուր կամ զհող միայն յիշէ Աստուած. այլ երեքն ընդ միոյն առին հրաման. որպէս այն որ ասէ. «Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկինս եւ զերկիր»։ Զերկիր ասելով զայլ տարերքն ընդ նմա յիշէ եւ առնէ։
       Երկրորդ՝ զի ի հողն կան գ տարերքն ամբարեալք. որպէս երեւին ուր ուրէք երակ հրոյ եւ երակ հողմոյ եւ երակ ջրոյ։ Նոյն պէս եւ ի ջուրն կան այլ գն. հողմն երեւի ի գոլորշիքն. եւ հուրն եւ հողն՝ կայծն ի վայր անկեալ քար լինի։ Ապա ուրեմն յերկրէ կամ ի ջրոյ գոյացեալքն ի չորես տարերաց եղեն։
       Երրորդ՝ զի ինքն երկիրն ունի զթանձրութիւն որ հողոյն է. եւ զմածումն որ է՛ ջրոյն . եւ զշարժումն ո ր է հողմոյն. եւ զերեւիլն որ է հրոյն։ Նոյնպէս եւ ջուրն ունի զսոսա. զի շօշափելի է՝ եւ մաեծալ՝ եւ շարժի՝ եւ երեւի։
       Չորրորդ՝ զի կենդանիքդ ունի զե զգայարանք։ Շօշափականն է՛ հողոյն՝ ի ներքոյ եդեալ։ Ճաշակելիքն ջրոյն՝ ի վերոյ քան զնա։
       Հոտոտելիքն եւ լսելիքն օդոյն՝ ի վերոյ նորա։ Եւ Տեսանելիքն հրոյն՝ վերագոյն ամենեցուն։
       Հինգերորդ՝ զի ունին կենդանիքդ դ մաղձ որ են. դ տարերքն։
       Սեաւ մաղձն որ է փայծեղն՝ է՛ հողոյն։ Խարտեաշն որ է լեղին՝ է՛ հրոյն։ Կարմիրն որ է արիւնն ի լեարդն՝ է՛ օդոյն. եւ Սպիտակն որ է մաղասն ի բոլոր մարմին եւ կամ յերիկամունքն՝ է՛ ջրոյն։
       Վեցերորդ՝ ըստ այլոց. զի բոլոր թանձր մարմինն է՛ հողոյ. եւ ամենայն հիւթք եւ մաղձք է՛ ջրոյ. թոքն է օդոյն. եւ սիրտն է հրոյն ջերմ գոլով։ Եւ որպէս զհուր՝ ներքին կողմն լայն է եւ վերին ծայրքն նուրբք։
       Եօթներորդ՝ զի ոսկերքն է քարուտն. Նեարդք եւ ջիլք եւ արիւնն հրոյ։ Շարժումն օդոյ։ Թանձրութիւն մարմնոյն հողոյ։ Եւ փափկութիւնն ջրոյ։ Եւ սոքա հաւասարապէս երեւին յամենայն կենդանիս։
       Ութերորդ՝ ի նոյն ինքն ի շօշափականն երեւին դ տարերքն։
       Զի զգայ զջերմութիւն հրոյն. եւ զցրտութիւն՝ որ է ջրո յն. եւ զխոնաւութիւն որ է օդոյն. եւ չորութիւն հողոյն։
       Իններորդ՝ նոյն ինքն մարմին կենդանւոյն է՛ շօշափելի եւ է՛ կալեալ եւ մածեալ. եւ շարժի եւ երեւի. որպէս ասացաք վասն հողոյն։
       Տասներորդ՝ զի դ ոտքն է նմանչորից տարերաց։ Եւ թռչնոյն բ թեւ եւ բ ոտն է. եւ մարդոյն ձեռք եւ ոտք։ Այլ յայտնապէս կենդանութիւնն է օդոյն եւ հրոյն. եւ նիւթ մարմնոյն է՛ ջրոյն եւ հողոյն։ Ապա ուրեմն յա՛յտ է զի ամենայն կենդանիք ի չորից տարերց են։