ՅԷ.
Առ
Բաշաչխաց
Սոլոմօն
արքայն
եւ
Մաքսիմէ
կաթուղիկոսն,
վասն
վերոյգրեալ
բանիս:
Եւ
որովհետև
վասն
վերոյգրեցեալ
ժողովարարին
գրեալ
էր
զթուղթ
առ
սրբազան
վեհն
Մաքսիմէ
կաթուղիկոսն
Ափխազաց,
վասնորոյ՝
և
սրբազան
վեհն
յորժամ
կատարեաց
զխնդիրն,
գրեաց
զթուղթ
առ
նա
ի
պատասխանի
թղթոյն,
և
ծանոյց
զկատարումն
խնդրոյն:
Եւ
զի
գրէր
նա
թէ՝
յառաջագոյն
ունեցեալ
եմք
զծանօթութիւնս
ընդ
միմեանս
երկեանս
երկոքին
ազգքս,
և
զսէր
սիրելութեան,
նմին
և
սրբազան
վեհն
վկայեաց,
և
գրեաց
թէ՝
այժմ
այսչափ
հեռաւորութեան
առիթն
ո՛չ
այլ
ինչ
է,
եթէ
ո՛չ
պակասիլն
ի
միջոյ
սիրանիշ
թղթոց՝
և
առ
միմեանս
երթևեկաց,
որ
սակս
խառնակութեան
և
փոփոխմանց
երկրացն
եղև
այս:
Այժմ
զնոյն
սէրն
մեր
ունիլ
կամելով՝
գրեմ
զի
և
դուք
ունիցիք,
առնելով
անպակաս
զսիրանիշ
գիր
ձեր:
Եւ
զի
մերազնեայ
ժողովուրդք
գոյին
անդ
ի
քանի
տեղիս,
գրէր
նա
թէ՝
ունիմք
աստ
ի
խնամս:
Ուստի
և
սրբազան
վեհն
զյանձնարարութիւնս
գրեաց,
զի
ևս
առաւել
ի
ներքոյ
բարի
ակնարկութեան
և
խնամոց
զնոսա
ունիցի :
Սոլոմօնին
ևս
զսոյն
գրեաց,
վասնորոյ՝
ծանոյց
սմա,
օրհնելով
զթագաւորութիւն
նորին,
և
շնորհակալ
լինելով
զերկուցն
ևս
վասն
մինչև
ցայժմ
խնամելոյն
զնոսա,
և
վերստին
յանձնարարութիւն:
Գրեաց
ևս
զի
նուիրակունքն
մեր
երթիցեն
ի
մէջ
նոցա
ի
բաշխել
զսրբալոյս
մեռոն,
զոր
ինչ
ի
նոցին
կողմանէ
ասասցեն
ինքեան,
հո՛գ
տարցի
այնմ
ի
սէր
եղբայրութեան:
Եւ
վասն
նուիրակին
ևս
յանձնարարութիւն:
Եւ
զի
լսէաք
թէ՝
ի
յԱխալցխայու՝
ի
Գեօրու
և
յայլ
տեղեաց
պատրիք
և
Ախթարմայ
երիցունք
գնան
անդ
և
ապականեն
զնոսա:
Վասնորոյ՝
գրեաց
սմա
զխնդիր,
զի
ի
բաց
վարել
տացէ
զնոսա
յայն
երկրէն,
և
մի՛
թողուցու
անդ
մտանել.
զի
ո՛չ
միայն
զմեր
ազգս
ասէ՝
այլ
և
զձերդ
ապականեն
իւրեանց
չար
աղանդովքն,
զի
հոտեալք
են,
ուր
և
մտանեն՝
հոտեցուցանեն:
Եւ
առ
այս
շատ
խնդիր
չթողուլ
զնոսա
անդ:
Թուղթ
ևս
առ
Սոլոմօն
արքայն
Ափխազաց
գրեաց
սրբազան
վեհն,
ծանուցանելով
զգրելն
առ
ինքն
Կաթուղիկոսին
իւրեանց
զթուղթ
վասն
գերետէր
երիցուն
որ
ի
վերն
յիշեցաւ,
նաև
Որդւոյ
Հերակլ
արքային
ևս
գրելն
առ
ինքն
զխնդիր
ըստ
իւր
առ
նա
գրեցելոյն՝
(որպէս
ի
վերն
ի
ժողովարարութեան
թղթոջն
ասացաւ
):
Եւ
իւր
կատարումն
տալ
նոյն
խնդրոցն:
Եւ
վասն
բարեհամբաւ
քաջութեանցն՝
օրհնութիւն
թագաւորութեանն
իւրոյ՝
և
երկրին ,
և
ազգին,
իւրայնոցն
ամենից:
Եւ
վասն
նախնեաց
ծանօթութեանցն,
և
նոր
այժմ
ինքեանց
հաստատիլոյ
ի
նոյն
սէր
նախնեացն,
և
մերազնէից
յանձնարարութեան
որք
անդ,
նաև
վասն
նուիրակացն
մերոց,
և
վասն
վարելոյ
անտի
զհերձուածող
և
Ախթարմայ
կարգաւորսն
և
զֆռանկ
պատրիսն,
զնոյնս
գրեաց
դարձեալ՝
որ
ինչ
առ
Կաթուղիկոսն,
հանդերձ
բազում
խնդրանօք:
Թուղթ
ևս
առ
մերազեայ
ժողովուրդսն
գրեաց,
որք
անդ
ի
մէջ
Բաշաչխացն
գոյին:
Օրհնութիւն
և
մխիթարութիւն
նոցին
յոյժ,
սակս
հեռաւոր
լինելոյն
ի
մէնջ,
և
երթ
և
եկ
ո՛չ
լինելոյն
ի
մէնջ
առ
նոսա,
և
ո՛չ
ի
նոցունց
առ
մեզ:
Որոց
և
պատուիրեաց
նախ՝
զի
զորպիսութիւնս
իւրեանց
միշտ
գրեսցեն,
և
երթև
եկս
ևս
արասցեն
աստ՝
զի
ընտանեսցին
մեզ
և
սրբոյ
Աթոռոյս,
և
մի՛
հեռի
մնալով
օտարասցին
իսպառ:
Երկրորդ՝
զի
մինրև
ցարդ
նուիրակ
ո՛չ
էր
գնացեալ
ի
մէջ
նոցա:
Ուստի՝
գրեաց
Վրաստանու
նուիրակ
Մարտիրոս
վարդապետին
երթալ
ի
մէնջ
նոցա,
քարոզել՝
մխիթարել՝
և
մեռոն
բաշխել
(որպէս
ի
ներքոյ
ևս
ասելոց
եմ
)
զոր
և
սոցա
ծանոյց,
և
գրեաց
տանիլ
զնա
իւրեանց,
զի
հոգևորապէս
մխիթարեսցին
ի
նմանէ,
կացցէ
ժամանակ
ինչ
առ
ինքեանս,
և
վերահասու
լիցի
ամենից
որպիսութեանց
իւրեանց,
և
կարգաւորեսցէ,
և
ապա
ելցէ:
Նոյնպէս
և
ա՛յլ
որիշ
նուիրակունք
որք
յետ
յասորիկ
երթիցեն
անդ՝
տարցեն
ի
մէջ
իւրեանց,
և
ընտանեսցին
մեզ
այնու:
Երրորդ՝
վերոյգրեալ
ֆռանկ
պատրեաց
և
Ախթարմայ
քահանայիցն
աղագաւ
պատուէր՝
զի
մի
թողուցուն
ի
մէջ
իւրեանց,
և
մի
ընկալցին,
զի
ապականին
ի
հերձուածոց
նոցին:
Եւ
այսր
աղագաւ
զոր
ինչ
գրեաց
առ
կաթուղիկոսն
և
առ
Սոլոմօնն,
նա
զյանձնարարութիւնսն
որ
վասն
ինքեանց
առ
նոսա,
զամենայնն
ծանոյց
սոցա:
Եւ
պատուիրեաց՝
զի
որ
ինչ
բանս
ունիցին
ի
հերձուածոցն
կողմանէ՝
ծանուսցեն
Արքային
և
Կաթոջղիկոսին,
և
ի
միջոյ
իւրեանց
վարել
տացեն:
Եւ
զորպէսն
իւրեանց
ծանուսցեն
Մարտիրոս
վարդապետին,
զի
նա
գրեսցէ
աստ,
և
ինքեանք
ևս
գրեսցեն:
Օրինակք
այս
երից
թղթոցս
ի
բոլորագրահամար
տետրոջն
են ,
յերեսն՝
ՉԱ,
ՉԲ,
ՉԳ,
ՉԴ,
ՉԷ:
Զայս
ամենայն
յղեաց
առ
նուիրակ
Մարտիրոս
վարդապետն
և
զթուղթ
ևս
առ
նա
գրեաց,
զի
զՍոլոմօնինն
և
զկաթուղիկոսինն
թարգմանել
տացէ:
Եւ
ընդ
թարգմանութեան
ի
միասին
եդեալ
ի
պահարանն,
զմռեսցէ՝
զի
զպահարանաց
զմուռն
մեծ
արմովն
կնքեցաք,
այնպէս
որ
չփակեցաւ
պահարանն,
զի
նա
տեսցէ՝
թարգմանել
տացէ,
և
զզմուռսն
կպուցեալ
տարցէ
ի
Բաշաչուխ
ընդ
իւր,
և
տացէ
նոցա
իւր
ձեռամբն:
Եւ
զգրեալսն
ի
նոսա
իմացեալ՝
ինքն
ևս
ըստ
այնմ
արասցէ,
զհերձուածսն
անտի
վանեսցէ՛,
Արքային
և
Կաթուղիկոսին
ևս
ծանուսցէ՝
զի
և
նոքա
մի՛
թողուցուն
յայն
երկիրն,
այլ
վանեսցեն:
Որպիսութեանցն
մերազնէից
ևս
վերահասու
լեալ՝
գրեսցէ
ինքեան,
տացէ
զմեռոն,
և
հոգևոր
բանիւ
մխիթարեալ՝
բարէպէս
կարգաւորեսցէ:
Փուսուլայ
ևս
գրեաց
առ
սա,
զի
այնց
գրեցելոցն
լաւ
հոգ
տարեալ՝
գրեսցէ
ինքեան:
Եւ
շատ
հարկ
և
պատուէր,
զի
ի
Բաշաչուխ
գնալոյն
մի՛
արգելցի,
այլ
երթիցէ,
և
զգրեալսն
ի
գլուխ
տարցէ:
Եւ
ամենայն
բանից
նոցին
հասո՛ւ
լիցի,
թէ
ունի՞ն
զքահանայս՝
թէ
ո՛չ,
եկեղեցի
գո՞յ,
թէ
ո՛չ:
Եւ
որ
ինչ
այսպիսի
պակասութիւնք
իցեն,
հո՛գ
տարցէ:
Կամ
ի
կողմանէ
նոցին
եթէ
բան
ինչ
իցէ
ասելոյ
Սոլոմօնին
և
կաթուղիկոսին,
ասասցէ,
և
այնպէս
առնել
տացէ:
Եւ
թէ
ի
քանի՞
տեղիս
կան,
և
ո՞րքան
և
ո՞րպիսիք,
գրեալ
ծանուսցէ:
Եւ
ի
մէջ
նոցա
կողմանէ
սրբոյ
Աթոռոյս
վէքիլ
և
գանձապետ
կացուսցէ
զոմն,
զի
զնոցին
որպէսն
միշտ
գրեսցէ
աստ,
և
հոգևոր
արդեանցն
սրբոյ
Աթոռոյս
վերահասու
և
տիրող
լիցի,
և
ըստ
ժամանակին
ի
սուրբ
Աթոռս
հասուսցէ
ի
ձեռն
նուիրակաց:
Եւ
վասն
հին
քեաթանի
զոր
ինչ
ի
հոկտեմբերի
ԻԷ
գրեաց,
զնոյն
և
այժմ
երկրորդեաց,
և
պատուիրեաց
հոգ
տանել:
Մանաւանդ՝
ասել
Արքային
և
Կաթուղիկոսին
ևս,
թերևս
նոքա
զդիւրին
իմն
ոճ
գտցեն
աստ
հասանելոյ:
Ծանուսցէ
նոցա
ևս
զշինումն
թղթատանն,
և
զչունիլն
մեր
զնիւթս
հին
քթանի:
Զի
ասէին
թէ՝
ամենեքեանքն
քեաթան
զգենուն,
գրեաց
ինչևիցէ
կերպիւ,
զդիւրին
իմն
ոճ
գտանել,
զի
աստ
հին
քեաթան
հասցի
դիւրին
կերպիւ:
Եւ
թէ
այնպէս
լիցի
ասէ՝
զի
ժողովուրդք
տեղւոյն
ի
տեղի
հոգևւոր
տրոցն
իւրեանց
հին
քեաթան
բերցեն
աստ
յամ
յամէ ,
ա՛յս
յոյժ
բարւոք
լինի:
Զի
և
ինքեանք
աստ
գալով
և
գնալով
ընտելանան,
հարկեաց՝
զի
թէ
հնար
է,
ա՛յսպէս
հոգասցէ:
Զայս
տուաք
աթոռակալ
Դաւիթ
վարդապետին,
որ
ի
Թիֆլիզ
առ
իւր
եղբայրն
յղեաց
հասուցանել
առ
Մարտիրոս
վարդապետն:
Ի
փետրվար
Ը:
Թուղթ
ևս
տաճկերէն
վասն
այսր
առ
որդի
Հերակլ
Արքային
Գեօրկին
Միրզայն
գրեաց
ի
պատասխանի
թղթոյն՝
զոր
վասն
վերոյ
գրեցեալ
գերետէր
բաշաչուխ
երիցուն
գրեալ
էր.
ծանուցանելով
թէ՝
ահա
ըստ
խնդրոյդ
ետու
նմա
զկոնդակ
ի
վերայ
այս
ինչ
երկրաց:
Եւ
զի
ի
Թիֆլիզ
էր
ոմն
քանաքեռցի
Վարդազարի
որդի
Դաւիթ
անուամբ
տղայ,
զոր
նոյն
քաղաքացի
Բայիս
օղլի
կոչեցեալ
այր
ոմն
արարեալ
էր
զնա
իւր
որդեգիր
ի
փոքրութեանն:
Որ
և
այժմ
Բայիսօղլենց
Դաւիթ
կոչիւր :
Այժմոյս
կամելով
լինիլ
ճորտ
սրբոյ
Աթոռոյս,
մատուցեալ
առ
սոյն
արքայորդի
Միրզայ
Գեօրկինս՝
ասացեալ
էր
թէ՝
հայրն
իմ
ի
բնէ
ճորտ
է
լեալ
սրբոյ
Աթոռոյն,
եթէ
այժմ
ևս
դու
զիս
շնորհեսցես
սրբոյ
Աթոռայն,
սրբազան
վեհն
ի
քէն
շնորհակալ
է
լինելոց:
Եւ
նորա
հաւանեալ՝
գրեալ
էր
այժմ
ի
վերոյգրեալ
թղթոջն
առ
սրբազան
վեհն,
թէ
որովհետև
Դաւթի
հայրն
ի
բնէ
ճորտ
է
եղեալ
սրբոյ
Աթոռոյդ,
մեք
ևս
բաշխեցաք
զդա
սրբոյ
Աթոռոյդ,
որ
ճորտ
լիցի
դմա
և
ծառայեսցէ
ձեզ:
Սրբազան
վեհն
ևս
գրեաց
այժմ
առ
նա
յայսմ
թղթոջ
զշնորհակալութիւնս:
Զայս
ևս
յղեաց
Դաւիթ
վարդապետն
ընդ
վերոյ
գրեցեալ
թղթոցն
ի
Թիֆլիզ
առ
եղբայրն
իւր,
զի
տացէ
Արքայորդւոյն:
Որ
գնաց
ի
փետրվար
Ը:
