Յիշատակարան. Մասն III (1777-1779)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ Պատմագրութիւն

Կարգեաց սրբազան վեհն զԱռնջեցի Փիլիպպոս վարդապետմ ի նուիրակութիւն և յԱռաջնորդութիւն Զմիւռնոյ քաղաքին և շրջակայիցն, (որ յառաջ զՀնդկաց նուիրակութիւնն աւարտեալ եկն, որպէս ասացեալ է ՌՄԻԶ ի դեկտեմբերի ԻԹ և ի վերոյսն ): Ուստի՝ զնուիրակական Առաջնորդական Կոնդակ ետ նմա, որ էր ըստ օրինակի նոր Կոնդակին, յորմէ նախապէս տարաւ Պօլսոյ նուիրակ Մինաս վարդապետն:
       Ա Բէրաթ ֆարմանի սուրաթ ևս ետ նմա, որպէս և էր սովորութիւն այլոց ևս տալ:
       Կոնդակ ևս փոքրիկ՝ յատկապէս ի վերայ Ամստէրդամու: Յորում և օրհնութիւն Թագաւորի նոցին ի սկիզբն: Իսկ ի ծանուցումն, նախ մերումն որպիսութեանց, և բանք սփոփանաց և օրհնութիւն: Եւ զի՝ զորպիսութիւնս իւրեանց գրեսցեն միշտ ինքեան: Ապա զեկուցումն վասն զՓիլիպպոս վարդապետն յղելոկն ի Զմիւռին՝ ի նուիրակութիւն և յԱռաջնորդութիւն նոցա և պատուէր՝ զի զարդիւնս իւրեանց ըստ սովորութեանն առ նա՛ յղեսցեն: Եւ զգիրս իւրեանց անպակաս առնելով ի նմանէ՝ ծանուսցեն նմա զորպիսութիւնս իւրեանց: Եւ թէ ի գալ Եսայի վարդապետին ի Զմիւռնոյ՝ և յիմանալն մեր՝ թէ զի՞նչ էք հասուցեալ նոցա, գրելոց եմք առ ձեզ զշնորհակալութիւն:
       Թուղթ առ քահանայսն Զմիւռնոյ, յանձնարարութիւն վասն Փիլիպպոս վարդապետին, և շնորհակալութիւն վասն անցելոց նուիրակաց և Առաջնորդացն զհարազատութիւնս ցուցանելոյն և հաւատարմաբար ծառայելոյն, և պատուէր, սմա ևս զնոյնս առնել: Եւ զմիտս կոնդակին ևս ի կարճոյ ծանուցեալ՝ պատուիրեաց, զի ա՛յժմ լիցին ջատագովք, և զնոյնս ասելով միշտ ժողովրդեանն, անշե՛ղ պահեսցեն:
       Թուղթ ևս առ Աբրօյեան Աստուածատուր և Առաքել աղայսն: Յիշեցուցանելով նոցա զգրելն յառաջ քան զայս զթուղթ մխիթարութեան առ ինքեանս՝ վասն մահուան եղբօրն իւրեանց Գալուստ աղային, և այժմ ևս կրկին մխիթարութիւն: Եւ վասն Եսայի վարդապետի շնորհակալութիւն, թէ միշտ զշնորհակալութիւնս գրէր զձէնջ մինչև ցարդ: Ե՛ւ վասն Փիլիպպոս վարդապետին ևս յանձնարարութիւն: Եւ զի, զհարկաւոր պատուէրսն ի կոնդակէն և ի նուիրակէն իմացեալ՝ ինքեանք ևս այնմ լիցին ջատագովք: Փեսային իւրեանց Յովսէփին ևս ողջոյն: Թուղթ ևս առ Չալիչեան մահտեսի Կարապետն, և առ մարկոսեան Ղուկաս աղայն, ըստ նոյն մտաց:
       Թուղթ ևս առ գործաւարտ նուիրակ և Առաջնորդն Զմիւռնոյ Եսայի վարդապետն: թէ ահա ըստ բազմաց թախանձանացդ որ խոստացաք քեզ յետ սրբոյ Զատկին յղել զնոր նուիրակ և յԱռաջնորդ յայդր, յղեցաք. (որպէս խոստացեալ եղև ի մարտի ԻԶ ): Որում պատուիրեալ եմք ասէ զայս թուղթս յառաջ քան զինքն առ քեզ հասուցանել և այնպէս գալ՝ զի քեզ պատահիցի ի ճանապարհին: Դու ևս պարտիս այնպէս առնել, զի կամ յայդր և կամ ի ճանապարհին զմիմեանս տեսանիցէք, և տեղեկացուցանիցես դմա զորպէսն տեղւոյդ, և դու եկեսցես ի սուրբ Աթոռս:
       Թուղթ առ Պօլսոյ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն , թէ ցերկար միջոցս զթուղթդ հատեր իսպառ: Եւ թէպէտ դու ոչ գրես, այլ մեք ի բնական սիրոյ հարկեցեալ՝ գրեմք երբեմն: Յիշեցոյց զգրեալսն ի յօգոստոսի ԺԶ, ի դեկտեմբերի Դ, և ի փետրուարի Զ: Որք էին հարկաւորք ասէ, որոց զպատասխանիսն ի քէն չ՚առաք: Մանաւանդ՝ չիմացաք ասէ թէ՝ այն Բաղդատու առ քեզ հասեալ դրամք և Աբրահամ վարդապետի կտակն՝ մինչև ցայժմ չիմացաք թէ՝ ետուր մեր Մինաս վարդապետին (որպէս գրեցաք քեզ վերջապէս՝ տալ նմա ), թէ ո՛չ , միամտութիւն լինիցէր մեզ: Եւ ի փետրուարի Զ առ ժողովուրդսն տեղւոյն գրել զկոնդակ՝ վասն փորձանակրութեանցն մխիթարութիւն, և վասն իւրեանց առաջադրեալ վիճոյն որ ընդ Ախթարմայսն յորդորումն, զի օգնեսցեն ինքեանց արդեամբք, ծանոյց սմա: Եւ զպատասխանիս գրելոցն խնդրեաց : Եւ թէպէտ դու ո՛չ գրես զգիր, այլ Մինաս վարդապետն գրէ միշտ զքոյդ որպիսութեանց, և յոյժ շնորհակալութիւն զքէն և զիշխանացն: Ըստ որս շնորհակալութիւն, և կրկին յանձնարարութիւն վասն Մինաս վարդապետին: Եւ ապա ծանոյց զյղելն զՓիլիպպոս վարդապետն ի Զմիւռին. և յանձնարարութիւն վասն նորա, թէ անդր պատահեսցի, կամ թէ և անդէն ի Զմիւռին իսկ՝ զգիրն և զսէրն ի նմանէ չպակասեցուսցէ. թէ անդ ի Պօլիս բանք ինչ պատահեսցեն նմա, հոգասցէ: Ըսդ որս ասէ շնորհակալ եմք լինելոց: Իշխանաց և իշխանապետ ևս ողջոյն գրեաց:
       Թուղթ ևս առ Ուռումէլու գործաւարտ նուիրակ Յովհաննէս վարդապետն, յիշեցուցանելով նմա զպայմանն որ պայմանեաց գալ ի գարնանս. ահա ասէ Զատիկն անցեալ՝ Համբարձումն և գարունն ևս անցանեն: Եթէ ի ճանապարհի ես, բարւո՛ք է, իսկ թէ տակաւին չես ելեալ, ել և եկ, զի այս է ժամանակ գալուն: Եւ թէ տակաւին ևս մնալոյ ես, և չես գալոյ, ապա՝ գրեա՛ զմիտսդ պարզապէս՝ զի գիտասցուք: Մի՛ կարծիցես թէ՝ զկարծիս ինչ զքէն ունիմք, միամի՛տ եմք, հետանալուդ պատճառ չգիտեմք: Եւ յոյժ հարկ ի գալ՝ յորդորմամբք: Եւ զՓիլիպպոս վարդապետն ի Զմիւռին յղելն ևս ծանոյց:
       Թուղթ առ սրբոյ Երուսաղէմի պատրիարք Յովակիմ վարդապետն, ի պատասխանի թղթոյն՝ որ գրեցեալ էր յանցեալ ամին ի յապրիլի Ժ. և ի սեպտեմբերի՛ն էհաս աստ: Իսկ զընծայս ես էր յղեալ՝ որք ի նոյեմբերին հասին: Եւ ընշայքն էին, Ա շալ գօտի, Ա գեարմասուտ, Ա Շամու ալաճայ . Ժ հատ թառլիկ, Բ փայտէ փոզբէհ, որք հասին և Ա ղութով ևս սապոն, որք դեռ չհասին: Եւ զի չէր այս ըստ արժանւոյ ինչ, վասնորոյ՝ գրեաց սրբազան վեհն թէ՝ զյղեալսդ շնորհակալութեամբ ընկալաք, և շատ ևս շոնրհակալեցաք զքէն. այլ ի յզբաղմունս գոլով՝ չգրեցի ինչ քեզ երկարօրէն. այլ այսքան միայն, զի գիտասցես թէ յղեալքդ հասին, և մեք սիրով ընկալաք յայս անգամն ևս՝ որովհետև յղեալ էիր: (Զորս և յանունանէ գրեաց ): Բայց գրեմ ասէ, զի այսուհետև այլ մի ևս աշխատ լիցիս և զմեզ ի ներքոյ այսպիսեաց ծանրագունից բեռանց արկցես, որովհետև ոչ կարեմք զանդրադարձն հատուցանել ըստ արժանւոյն: Զի թէպէտ ի յստոյգ սիրոյ հարկեցեալ յղես ասէ, բայց յերկուց կողմանց վնասիմք. զի դու սրբոյ և պատուաւորի տանդ վնաս տաս. և մեք ևս բացի քրէհից և այլ ճանապարհական ծախուցն՝ ի ներքոյ պարտուց ևս մնամք, չկարելով դարձուցանել զփոխարէն: Քանզի՛ ևս միաբանիւքս հանդերձ շնորհակալ եմք զքէն, և ևս լինելոց եմք . նոյնպէս և հարազատութեանցն քոց, որք յամենայն ժամ ի միտս և ի լեզուս ձեր ցուցանէք զսէր և զգովաբանութիւնս առ սուրբ Աթոռ մայրս ձեր և առ մեզ. և ամենայն ուրեք ի հանդիսի յարգէք և փառաւորէք յամենայն ժամ: Ոպէս յանցեալ ամի ուխտաորքն ոչ միայն գոհանան ինքեանք, այլ և ոչ դադարին հռչակելոյ և յունկնս ամենեցուն: Ուրեմն ասէ՝ զայսքան բարերարութիւնս բաւական համարեալ, մի՛ ևս առաւել զմեզ ի ներքոյ պարտուց արկցես: Զի միայն սոսկ գիր քո բաւական է ինձ ի մխիթարութիւն: Զյետին բանքս վասն անդ եղեալ վիճոյն գրեաց, զր ի յունիսի Ի ի թղթոջ Մինաս վարդապետին, և ի նոյն թուոյ փետրուարի ԻԷ յիշեցաւ:
       Եւ զայսոսիկ առ Մինաս վարդապետն յղեաց զերեսեանսն ևս հասուցանել առ իւրաքանչիւրսն:
       Թուղթ ևս առ Պօլսոյ նուիրակ Մինաս վարդապետն գրեալ՝ զթուղթս տեղւոյ պատրիարքին և Յովյաննէս վարդապետին առ նա յղեաց՝ տալ նոցա: Եւ զի զՍաղիմայ պատրիարքի ընծայն և զթուղթն առ էր յղեալ աստ, որպէս ի նոյեմբերի Ե ի թղթոջ Ստեփաննոս վարդապետին ասացաւ , վասնորոյ սա միշտ խնդրէր զպատասխանին թղթոյ Երուսաղէմի պատրիարքին, գրեաց թէ ահա յղեցաք, յղեա՛ առ նա: Եւ զի ի փետրուարի ԺԹ գիր էր գրեալ առ Մկրտիչ վարդապետն, գրելով զոմանս որպիսութիւնս, ուստի գրեաց զհասանիլ: Եւ ի փետրուարի Զ, և ի մարտի Ա ևս զթուղթս գրելն առ ինքն ծանոյց. և պատուիրեաց գրել զպատասխանի նոցին: Մանաւանդ գրել և զայն, թէ զՍտեփանի փօլիցայն ևտ՝ թէ ոչ, և պատուէր՝ զի թէ դեռ ևս չիցէ տուեալ՝ տացէ շուտով. զի շատ երկարեցաւ ասէ այս բանս, և մեծ ամօթ եղև, զի նա ի վաղուց է հասուցեալ մեզ ասէ զայն դրամն, (թէպէտ դեռ չէր հասուցեալ). (էհհա ) և այլ գրեցելոցն մերոց ասէ և զպատասխանիսն փութով գրեսցես, մինչև ո՛չ եկեսցեն նոցին պատասխանիքն, մեք այլ չունիմք ինչ յայդր գրելոյ: Եւ զսոյն թղթոցս հասանիլն ևս ասէ ծանո՛: Եւ պատուէր՝ զի մինչ զյղելի իրս ինչ յղեսցէ յայսկոյս, եթէ ընդ Մուրտիկեանց մարդկանցն իցէ, առ նոսա յղեսցէ, իսկ եթէ ընդ կարաւանի կամ ընդ այդ եկողաց իցէ, յղեսցէ առ Հայրապետն ի Կարին, զի նա հասուսցէ աստ: Զի զնա ասէ վասն այսորիկ եմք կարգեալ անդ մեզ վէքիլ: Եւ զի՛ ատ Առաջնորդ Ստեփան վարդապետն ևս յղեր, որպէս և այժմ յղեալ էր առ նա զՄկրտիչ վարդապետի խնդրեալ ժամացոյցսն և զայլ իրսն, այլ ասէ առ Հայրապետն յղեա զայդպիսի իրսդ. թէպէտ և Ստեփան վարդապետն ևս մե՛ր է:
       Եւ Խօյեցի ոմն՝ Մուրատ անուամբ, որդի Այվազի, գեղջ անունն Վօր, և եկեղեցոյն՝ սուրբ Գէորգ, լեալ էր տամբն ի Պօլիս և այժմ յԱտրանայ, դիպեալ փորձութեան, և եկեալ յայս կողմունքս ի ժողով՝ թղթով պատրիարքին: Բերեալ աստ դրամ ետ մեզ, (Կ ) զի գրեսցուք Մինաս վարդապետին ատլ անդ իւր կնոջ հորեղբայր Բադալին, որ ևս էր Խօյեցի՝ որդի Սիմէօնի, Դօլբանտչի, և մինն Փայբաշոնց, և ի Սուլթան Բայազիտումն նստեալ, որև է՛ր քենակալ Ակնցի Հաճի Աբրահամին, որ ի Գեատուկ փաշայի չարսուն լինէր, և Ղափու օղլանի էր լեալ յառաջ Գրիգոր պատրիարքին: Ոչպէս զի՝ Բատալն ևս զայս դրամս (Կ ) հասուսցէ յԱդ րանա՝ այս Մուրատիս ընտանեացն: Որ և Գ գիր գրեալ առ նոյն Բադալն, և առ Ատրանայու Առաջնորդի սպասաւոր Յովակիմ վարդապետն, և առ իւր ընտանիսն վասն աստ, ետ մեզ՝ յղել առ Մինաս վարդապետն, զի ընդ դրամոյն հասուսցէ առ նոսա: Զորս և յղեցաք առ սա՝ այնպէս առնել. և գրեաց սրբազան վեհն զի այս նշանիւքս գրեալ զայն Բադալն, տացէ նմա զայս (Կ ) դրամս, և գրեսցէ ինքեան: Իսկ ծանոյց յղելն զՓիլիպպոս վարդապետն նուիրակ և Առաջնորդ ի Զմիւռին և յանձարարութեան ի մէնջ անդ հանդիպիցի: Եւ ի վիճակն ևս՝ միշտ զթուղթն և զսէրն անպակաս արասցեն ի միմեանց՝ որպէս իւրեան ևս պատուիրեալ եմ ասէ:
       Փուսուլայ ևս գրեաց առ Մինաս վարդապետն, կրկին հա՛րկ առ Հայրապետն յղել այսուհետև զյղելիսն. զի տեսանես ահա ասէ զորպէսն Մուրտիկեանց: Եւ մանաւանդ՝ պատուիրեալ եմք ասէ Հայրապետին, զի յետ ծանօթ հաւատարիմ մարդկանց զմի ոմն ցուցցէ քեզ այդր՝ որ դու դրամ տաս նմա, և ինքն ի Կարին առնու և առ մեզ հասուցանէ: Եթէ այսպէս մարդ ցուցցէ քեզ և կամ փօլիցայ գրեսցէ ի վերայ քոյ՝ թէ այս ինչ մարդոյ այսքան դրամ տուր, դու ևս տու՛ր անկարծիք, և մեզ գրեա՛ և ի հասանիլն առ մեզ՝ մեք զմիամտութիւնս եմք գրելոց առ քեզ: Քանզի՝ Մուրտիկեանքն այլ իմն երևին ասէ, զի ամենևին հատեալ են ի մէնջ զգիրս իւրեանց: Առաքելն և հօրեղբայրն որքան յայդր են եկեալ, դեռ ևս զմէ՛կ գիր ո՛չ են գրեալ մեզ. ի Կարնոյ ևս միւսքն քանի ժամանակ է՝ մեզ թուղթ ո՛չ գրեն: Դու ի հարկէ լա՛ւ պարտիս գիտել զորպէսն դոցա, որովհետև առ ընթե՛ր ես. ապա՝ ընդէ՞ր առանց զմեզ հարցանելոյ դրամ ետուր դոցա: (ա ) Զի նո՛ր էր տուեալ, որ յիշեցաւ ի մարտի Ե, ի թղթոջ մահտեսի Փիլիպպոսին և Սիմէօնին: Մեք ջանամք ասէ զհին տուեալսն առնուլ, դու նոր դրամ տաս. ահա որքան տուեալ ես, չեն գրեալ մեզ, ո՛չ դոքա որք յայդր են, և ո՛չ միւսքն որք ի Կարին: Մեք գրեցաք ինքեանց՝ մահտեսի Փիլիպպոսին և Սիմէօնին ի Կարին, թէ Մինաս վարդապետն դրամ է տուեալ Առաքելին, ընդէ՞ր կամ նա՝ և կամ դուք ո՛չ գրէք: Իսկ նոքա ասէ զպատասխանի ինչ չգրեցին մեզ: Եւ հա՛րկ՝ թէ այլ մի ևս տար դոցա դրամ, և հարկեա՛ դոցա վասն այն տուեցելոյդ (ա ) զի գրեսցեն մեզ ասէ, և մահտեսի Փիլիպպոսին ևս հարկեսցեն հասուցանել մեզ և զղապզ առնուլ ի մէնջ և առ քեզ յղել սակս միամտելոյ քեզ: Եւ թէ այսպէս ո՛չ արասցեն ասէ ջանա յետս առնուլ զտու՛եալսդ, և այլ մի՛ տալ դրամ, և մեզ ծանո՛: Մանաւանդ զորպէսն դոցա գրեա՛ ասէ ամենայն պարագայիւքն. և վասն առ պատրիարքն եղեալ դրամին էհարց՝ թէ առե՞ր, թէ ո՛չ: (եհհա ) Եւ զոր ինչ այնր աղագաւ նմա գրեաց՝ խանոյց սմա: Եւ զոր ինչ Յովհաննէս վարդապետին գրեաց վասն գալոյն, զայն ևս ծանոյց, և պատուիրեաց իմանալ զմիտսն և գրել ինքեան, հանդերձ ա՛յլ հարկաւորօք:
       Թուղթ ևս գրեաց առ Մինաս վարդապետն յատկապէս յաղագս անտեղի խնդրոյ Պօլսեցւոցն՝ որք ջանային ի մէնջ դրամ առնուլ՝ անուամբ վիճոյն որ ընդդէմ Ախթարմայից: Նախ զայս թէ՝ քաղաքդ այդ մեծօք և փոքումբք, աշխարհականօք և կարգաւորօք այնքան սիրահարեցեալ էին ընդ Աթոռոյս և ընդ մեզ՝ թէ ի նուիրակութեանն մերում և թէ յանկանելս մեր յայս գործ, մինչ զի՛ միշտ ի բերանս իւրեանց ունելով գովաբանէին: որպէս և ինքեանք վկայեն: իսկ ի ժամանակս Բասէնցի անյիշելւոյն՝ թէպէտ փոքր ինչ պաղութիւն եղև ասէ առ ոմանս՝ (որք և յետոյ զղջացան՝ տեսանելով յայտնապէս՝ թէ արդարութիւնն յո՞ր կողմն է ), սակայն ո՛չ այնքան տևեաց և յայտնի երևեցաւ, այլ քան զառաջինն առաւե՛լ բորբոքեցան ի նոյն սէրն, մինչ գրէր երբեմն Զաքարիա վարդապետդ՝ մինչ նուիրա՛կ էր, թէ այնքան սիրահարեցեալք են ամենեքեանքն մինչ յերազի ևս տեսանեն զսուրբ Աթոռդ և զվեհդ, և յառաւօտուն ելեալ ցնծութեամբ և գովելով պատմեն միմեանց: Որ ահա գոն գրեանքն: Որք քան զմեծն Սահակ և զՄեսրօպ ի յարգմա՛ն ունէին ի միտս և ի լեզուս իւրեանց: Ի՛սկ՝ ահա Դ ամ եղև, մինչ կրկին ի պաղութիւն հակեցան, որպէս փորձիւ և յայտնի նշանօք գիտացուք: Յայսմանէ ևս է՛ հաւաստի, զի ո՛չ ինքեանք, այսինքն իշխանք՝ քահանայք և գանձապետք և մանաւանդ արևելցի՛ք գրեն զգիր ինձ, և ո՛չ զպատասխանիս գրեցելոցն մերոց գրեն, թողում թէ՝ և զներհա՛կն գրեցելոց մերոց ցուցանեն գործով : բայց մեք ամենևին չգիտելով զպատճառն մնամք ի վիրաւորման: Եւ զայս ամենայն ասէ քեզ ծանուցաք յերթալդ յայդր ի նուիրակութիւն, թէ բանիւ և թէ գրով՝ իբր թէ՝ դու գիտացեալ զպատճառն մեզ ծանուսցես. և վերստին ի սոր համոզեալ զամենեսեանսն՝ զմեր սրտադիւ՛ր արասցես: Որոյ սակս և որքան ևս գիր գրեցաք ընդ քեզ: Վերջապէս՝ յորս յուսայաքն, զոչ մին տեսաք, զի ո՛չ միայն զպատասխանիս գրոց մերոց ո՛չ ընկալաք և զլուծումն տարակուսանաց մերոց ո՛չ տեսաք ի քէն և յայլոց , այլ ևս առաւել ստացաք զվէրս և զմտատանջութիւնս: Քանզի որքան մտեալ ես դու ասէ յայդ քաղաք, և գրես առ մեզ զգիր, ո՛չ այլ ինչ են գրեալքդ, եթէ այդ, թէ ի ներկայումս սրտամնայք են, շահե՛լ պարտիս, և ես ո՛չ գիտեմ թէ՝ վասն է՞ր են սրտամնայք, և ո՞րպէս եմ շահելոց: Ե՛րկրորդ գրես ասէ թէ՝ ասեն թէ գրեա՛ հոգևոր տիրին, զի ծախուցն որք վասն ախթարմայից լինին, օգնութիւն արասցէ, որք մին քան զմին զարմանալիք են, և արժանիք տարակուսանաց: Ուրեմն՝ ահա գրեմ քեզ ասէ՝ մինաս վարդապետ՝ զայս բանս քանիցս գրեցեր, մեք ոչ ինչ գրեցաք յայտնի, այլ քեզ թողաք, զի դու քեզէն զպատասխանիս տնօրինիլ ասասցես, զի մի հռչակիցի այդ անօրինակ ձայնդ: Այժմ տեսանեմ ասէ, զի դու քեզէն ոչ կարացեր, վասրորոյ՝ գրեցի զայս գիրս, զի ասողացն ցուցցես՝ և դու զերծցիս: Ա՛րդ՝ (ասէ ) այս յայտնի է, զի յամենայն ազգս՝ մանաւանդ ի քրիստոնեայս, կարգաւորքն՝ մանաւանդ Աթոռայինք և վանականք՝ ի յաշխարհականա՛ց խնդրեն զօգնութիւն և առնուն. և ոչ երբէք է՛ լեալ բնաւ թէ քաղաքք և կամ ժողովուրդ ի յԱթոռոց և ի վանօրէից խնդրեն և առնուն: Այո լինին խնդրօղք ոմանք աշխարհականք տնանկք, աղքատք , գերետեարք, և պարտականք, և այլք փորձանաւորք, որոց պարտական եմք տալոյ՝ և տամք միշտ, այլ Պօլսոյ նման քաղաքի խնդրելն տնօրինակ և տալն յիմարութիւն: Մինչև թէ եղեալ է ասէ այդ ի միում երկրոջ և ի միում իշխանութեան, ևս լիցի. զի ո՛չ պակասե՛ալ են, և ո՛չ պակասելոց են այդպիսիք դրամածութիւնք յազգէս մերմէ յամենայն ուրեք, բայց ի մէնջ ոչ խնդրօ՛ղ է եղեալ, և ո՛չ տուօղ: Իսկ արդ՝ Պօլսոյ պէս քաղաքն (որք ըստ գլխոց հնգակա՛ն փարայ տացեն, Ժ այդպէս գործ վճարի ), եթէ ի յԱթոռոյս խնդրէ, միւս մանունքն ընդէ՞ր ո՛չ խնդրիցեն: Ուրեմն՝ այսուհետև կանոնել կամիմ թէ՝ այսուհետև ուր և պատահիցի այսպիսի գործ, զծախսն Աթոռն վճարեսցէ: Եւ յետ այսպէ՛ս լինելոյ՝ ոչի՛նչ է դժու՛արին. և մանաւնանդ՝ մեծ հրճուանք Պօլսոյ պատրիարքաց, որք զիրաւունս են ունելոց ասելոյ թէ՝ յայն ժամանակ նստօղ պատրիարքն Էջմիածնի՝ մարդ էր, նա էառ, մեք ընդէ՞ր ո՛չ առնուցումք: նոյնպէս և իշխանքն են ասելոց թէ՝ մի՞թէ նոքա իշխանք էին ր մեք ո՛չ, եթէ նոքա զ՚ոչ եղեալն արարին, մեք ընդէ՞ր ո՛չ առնեմք, որք զօրինակն ունիմք եղեալ. թող այնուհետև զանէծս և զվայս կրեն միշտ՝ որք պատճառք են եղեալք՝ և բացօղք անկոխ ճանապարհի: Եւ բաց յայսմանէ, յամենայն ուրեք ասէ ֆռանկաց էլչիք գոն և պալիօղք. յատկապէս թշնամի են լինելոց Աթոռոյս և վնասելոց զԱթոռային հանդիպօղսն ինաեանց թէ՝ ձեր մեծն այսքան դրամ վատնեաց, և այսքան վնաս հասոյց մեր ազգին և մերայնոցն: Որպէս ահա արդէն սկսեալ են խրոխտալ ի յարտաքին տեղիսն ի վերայ նուիրակաց և մարդկանցն մերոց՝ որպէս յանցելումն արարին յԱխլցխայ, և և՛ս առնեն. զորքան վնաս կրեցաք և կրեմք, և ումեք ոչինչ փոյթ եղև և լինի: Զի ազգ մեր միայն ի Պօլիս չէ, այլ յամենայն տեղիս տարածեալ: Ուրեմն՝ այդ ճանապարհդ եթէ բացցի, այնուհետև մեր նու՛իրակունքն ո՛չ եթէ բերելոց են յարտաքուստ, այլ բեռամբ տանելոց, զի յամենայն տեղիս տացեն այդպէս խնդրողաց: Այն ևս յա՛յսպիսում ժամանակի , յորում որպէս թէ հոգէպահիւ կենցաղավարիմք հայթայթանօք: Քանզի՝ յայտնի իսկ է ամենեցունց, զի Աթոռոյ մեծ օգնական և յուսալին՝ այդ օրհնեալ երկրիդ ժողովուրդն է, ահա այդ ևս յայտնի է, որ քանի տարի էյի՞նչ կեցութեան կայ, ևս քանի նուիրակութիւնք խափանեցան, և տուօղքն ցրուեցան: Մեք յուսայաք թէ՝ օրհնեալ ազգս մեր մեծ շնորհակալութիւնս են ունելոց զմէնջ, որ յայս անտիրացեալ՝ մարդակուլ և չքաւորեալ երկրոջս, և յայս դժնեայ ժամանակիս շնորհօքն Աստուծոյ զԱթոռս Հայոց կառավարեմք՝ անպարտք և անպակաս ըստ բաւականին, ըստ հոգևորին և ըստ մարմնաւորին, և ո՛չ ծանրանամք ի վերայ ումեք՝ թէ պարտք ունիմք, որպէս մեզ յատուկ օգնութիւն արարէք, որպէս տեսօղքն վկայեն: Ահա երևի թէ՝ կամին ասել թէ՝ ընդէ՞ր և դու ո՛չ ասես թէ պարտք ունիմ, որպէս և այլքն: Բայց ես շնորհակալ եմ զամենեցունցն: Այժմ ասէ գրեմ քեզ, Մինաս վարդապետ. զսիրելիսն մեր՝ զպատրիարք վարդապետն և զօրհնեալ իշխանսն ողջունելով զմէնջ, օրհնութեամբ և սիրով, այսպէս ծանուսցես: Զի թէպէտ մեք ոչինչ ունիմք, այլ ամենայն ինչ ի ժողովրդենէ՛ն է՝ ի յազգէս մերմէ և մանաւանդ՝ յայդ օրհնեալ քաղաքէդ. բայց ըստ այսմ մասին ես ո՛չ կամի՛մ զփարայ մի տալ և ո՛չ խնդրողացն պատշաճ տեսանեմ զխնդրելն: Եթէ ինքեանք ևս լաւապէս խոկալով ի բաց կայցեն յայդրոյդ, բարի է, և թէ ո՛չ, այլ կամին առնուլ հարկիւ, դու ամենևին ո՛չ ձեռնամու՛խ լեր ի գործդ, և ո՛չ քո ձեռօքդ զփարայ մի տուր: Այլ ինքեա՛նք ժողովեսցեն զնուիրակութիւնն, և զգանձանակն, և զայլսն, և զի՞նչ կամին, արասցեն: Դու յայտնապէս ի բաց հրաժարեա՛ց և լռեա՛, զայլ ոչինչ ունիմ ասելոյ որքան առ այս: Յիրաւի են ասացեալ թէ՝ բերդն՝ ի ներքուստ առեալ լինի և ո՛չ արտաքուստ . ահա որ օտարօք ոչ եղև, ընտանեաւն լինի: Եւ զայս ասէ վասնայնորիկ քեզ գրեցի, զի դու առանձին տեսցես, և յունկսն հասարակին մի՛ անկցի, զի լա՛ւ ձայն չէ: Ուրեմն եթէ ի բա՛ց կացեալ իցեն յայդ օրինակ խնդրոյդ, զի յայտնեսցես ումեք: Եւ թէ ի նոյնն կան հաստատուն, առանձին ցո՛յց տուր պատրիարքին և իշխանացն. եթէ լուիցեն, բարի է, եթէ ո՛չ, հարկիւ պարտիս ա՛յնպէս առնել՝ որպէս և գրեցի, և մեզ ծանուցանել զորպէսն նորին, և առաջնոց գրելոցն մերոց: Եւ սակս այս թղթոյս ի վերոյգրեալ առանձին փուսուլայոջն գրեաց թէ՝ միւս գիրն եթէ ցոյց տայցես, եթէ ո՛չ, և կամ ի ցոյց տալդ եթէ զի՞նչ ասեն. մեզ ծանո՛ շուտով:
       Թուղթ ևս առ Թօխաթու նուիրակ Սահակ վարդապետն, ի պատասխանի ի մարտի ԻԸ գրեալ թղթոյն: Որում ծանոյց զգրելն իւր առ ինքն զթուղթ յառաջ քան զայս ի մարտի ԻԶ, որ է՛ր ասէ պատասխանի ամենայն գրեցելոցն քոց: Իսկ այժմ պատուէր, (որպէս և յայնժամ ) զի ընդ Ամասացւոյն բան չունիցի, (զի նոր ևս զնոցին բանսն և զվէճսն գրէր երկար ) և զքսուրսն Շամցի սևագլխին մի խնդրեսցէ ի նոցունց, զի մեք ի վերայ իւրեանց եմք ձգեալ ասէ զբանն: Ի հարկէ յղելոց են: Ո՛չ գրեա՛ առ նոսա, և ո՛չ զպատասխանի առ ի նոցունց, և ի կռուանիւթ բանից հեռի լեր. միայն թէ՝ գործոյդ արա զփոյթ շուտով զերծանիլ և գալ, և զի նոր նուիրակն ի վիճակսն է ասէ, ամօթ է Բ նուիրակ ի միում վիճակի լինելն, և գայթակղութիւն ժողովրդոց: Եւ կրկին ևս ծանոյց՝ զգրելն զմեղադրութիւնս առ Ամասացիս և Մարսուանցիսն: Եւ վասն Փիլիպպոս վարդապետին, զի ի գնալն անդ՝ սիրով շահեալ ուղևորեսցէ ի վիճակն իւր: Առ մահտեսի աղամջանն յղեցաք տալ նմա: Թուղթ ևս առ սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ և վէքիլ մահտեսի Աղամջանն՝ ի Թօխաթ, ի պատասխանի ի մարտի ԻԳ գրեալ թղթոյն: Առ որ հասեալ էին ի փետրուարի Զ գրեալ թուղթքն մեր : Եւ վասն Շամցի սևագլխի ընչիցն, որպէս Սահակ վարդապետն, նոյնպէս՝ սա՛ գրէր գրել նոցա, զի առ ինքն՝ կամ առ նուիրակն յղեսցեն: Ո՛ւստի զոր ինչ նուիրակին, սմա ևս զնոյնս գրեացմ թէ նուիրակն ընդ նոսա բան չունիցի, մեք իւրեանց վերայ եմք ձգեալ: Այլ ջանասցէ միայն զիւր գործն աւարտել՝ և գալ: Եւ ըստ որում գրեցաւ առ սա ի փետրուարի Զ. բերել տալ ի Պօլսու զինչսն Տաթևու հանգուցեալ Յավսէփ պետին. գրէր թէ՝ գրեալ եմ, զի յղեսցեն: Ուստի գրեաց, զի երբ եկեսցէ՝ յղեսցէ աստ: Եւ զայն դրամն զոր փօլիցայ էր արարեալ ի վերայ Հայրապետին, զի անդ ի Կարին առեալ մեզ հասուսցէ (դ ) դեռ ևս անդ չառեալ Հայրապետին, սա չօտարի ձեռօք զմասն ինչ փօլիցայ էր արարեալ՝ զի Հայրապետն տացէ նմա: Ուստի Հայրապետն տուեալ էր, և իրիջայ էր գրեալ սրբազան վեհին թէ՝ սակս այսր չնեղանաս մահտեսի Աղամջանին, զի հա՛րկ էր պատահել՝ աստ զառնլիս ունի, առնելոց էի, և հասուցանելոց ի սուրբ Աթոռդ: Գրեալ էր և սա թէ՝ եթէ Հայրապետն զմասն ինչ ի փուսուլայէն յու՛շ հասուսցէ քեզ, (ա ) չնեղանաս: Գրեաց թէ՝ զայդ Հայրապետն և՛ս էր գրեալ ինձ, հո՛գ չէ, երբ և յղեսցէ, մեք յայնժամ գրելոց եմք առ քեզ զմիամտութիւն: Եւ գրելն առ Եսայի վարդապետն ի գալ և զՓիլիպպոս վարդապետն յղելն ի տեղի նորին ի Զմիւռին նուիրակ ի յԱռաջնորդ ծանոյց սմա: Եւ պատուիրեաց, զի յերթալն անդ, զնա շահեսցէ, և ընդ հաւատարիմ գնացողաց ուղւորեսցէ ի վիճակն իւր: Եւ ի նոյեմբերի Ե ի թղթոջ սորին որ յիշեցաւ թէ՝ հանգուցեալ մահտեսի Խաչիկին Ծ ղռուշ կտա՛կ է լեալ՝ զոր սա հարցեալ էր սրբազան վեհին թէ՝ առի՞ց թէ ո՛չ, և յայնժամ գրեաց առնուլ, այժմ առեալ էր ի նորին եղբայր Ստեփանէն, և խնդրեալ էր գրեալ առ նա զթուղթ օրհնութեան: Վասնորոյ թուղթ օրհնութեան և շնորհակալութեան գրեաց առ նոյն Ստեփանն եղբայրն մահտեսի Խաչիկին: Եւ առ Աստուածատուր ոմն, որ ի կենդանութեան տուեալ էր զիւր կտակն: (Բ):
       Թուղթ ևս առ սուրբ Քառասնից մանկանց եկեղեցւոյ քահանայ տէր Պետրոսն, և մեր գանձապետ Եղիազարեան Խօջայ Յակոբն, և եկեղեցապետն մահտեսի Եղիայն, և Արևելցի պարոն Թաղվերանն, ի պատասխանի թղթոյն իւրեանց՝ զոր ի նոյեմբերի ԺԳ գրեալ էին: Որ էր Աստապատեացի Աստուածատուր անուամբ միոյ ջուլհակի, որ Ժ տարով յառաջ գնացեալ անդ՝ առեալ էր զկնի մի, և ի քանի ամս մնացեալ ընդ նմա, և Ա զաւակ ևս ծնեալ էր: Յետոյ պատճառաւ ինչ ելեալ անտի՝ այլ չէր դարձեալ առ կինն և կինն ողորմելութեան կայր անդ յոյժ: Վասնորոյ՝ սոքա զհամբաւ ինչ լուեալ զնմանէ, իբր թէ եկեալ իցէ աստ, և ժամանակ ինչ ի վանս ջուլհակութիւն արարեալ, յետոյ գնացեալ ի Թիֆլիզ՝ և անդ տնաւորեալ, և առեալ կինն Աղաւէլու ումեմն քոյր իցէ գրէին սրբազան վեհին մեծաւ աղերսանօք, զի բերեալ զնա աստ, խոշտանկեսցէ պատահասիւ և յղեսցէ անդ տիրութիւն առնել իւր կնոջն: Եւ տուեալ էին զայս թուղթս Քանաքեռցի դարբին Այվազի որդի Ղազարին՝ բերել և տալ սրբազան վեհին: Ուստի և գրէին թէ՝ զայլ երկարապէսն հրամանոցդ փեսայ Ղազարն պատմելոց է: Զի նա անդայնպէս էր խաբեալ զնոսա: Իսկ ի մերձիլն յԱթոռս, առ ի չյայտնիլ խաբէութեանցն, արկեալ էր զայն ի ջուր ինչ դաշտին, մնացեալ թուղթն ամբողջ ի ներքոյ սառին: Իսկ ի բացուիլն գարնան, մի ոմն ի մերայնոյ գտեալ՝ եբեր առ մեզ, որ էր կնքովն ամբողջ, և վասն ցրտութեանն անջնջելի մնացեալ: Եւ մինչ ետես սրբազան վեհն զայս, ետ որոնել աստ և անդ վասն առն այնորիկ, և ո՛չ գտանեցաւ, և ի Թիֆլիզ Աղավելի անուամբ մարդ ևս ո՛չ գոյ ասացին գիտօղքն, և աստ ևս չէր եկեալ այնպիսի ոք՝ և ջուլհակութիւն արարեալ: Ապա իմացաք, որ զայս ևս նոյն խաբեբայ Ղազա՛րն է ասեցեալ նոցա և նոքա հաւատացեալ և գրեալ են, և նա՝ առ ի չյայտնիլ աստ ստութեան զայն թուղթն ի ջուր է արկեալ: Ուստի՝ կամեցաւ սրբազան վեհն գտանել տալ զայն խաբեբայն և պատժել. ո՛չ գտանեցաւ, զի փախստեամբ ելեալ էր յերկրէս, վասն այլ ևս իւրոց խաբեբայութեանց: Վասնորոյ՝ զայս ամենայն գրեալ ծանոյց նոցա սրբազան վեհն և պատուիրեաց, զի յետ հասանելոյն անդ այս թղթոյս, այլ ևս մէկ տարի համբերեսցէ այն կինն, և ինքեանք գրեսցեն աստ և անդ, և յուզեսցեն, մեք ևս ասէ աստ հետևելոց եմք, եթէ գտցի, բարի է, և թէ ո՛չ, ապա՝ հրամա՛ն է կնոջն առնուլ զայլ այր: Բայց պա՛րտի տարի մի համբերել ասէ՝ որպէս գրեաց: Ժողովրդոց նոյն եկեղեցւոյն ողջոյն:
       Թուղթ ևս առ Կարնոյ Առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետն գրեաց վասն Փիլիպպոս վարդապետին, շահել և ուղևորել: Եւ վասն Մինաս վարդապետի առ ինքն յղեալ ընչիցն՝ զի յղեսցէ աստ ընդ հաւատարմաց: Եւ մահտեսի Փիլիպպոսն ևս էր յղեալ իրք, որ էր ԺԲ օզմայ հաստ թուղթ, գրեաց թէ՝ ահա նմա ևս գրեցի, զի որ ինչ գոյ առ ինքն յղեսցէ, դու ևս ասա՛ և յղեցէք: Եփրիկեան մահտեսի Գրիգոր աղային, մահտեսի Կիրակոսին և Հաջիբաբային ողջոյն:
       Թուղթ ևս առ մահտեսի Փիլիպպոսն և խօջայ Սիմէօնն Մուրտիկեանց: Եւ որպէս ի մարտի Ե, այժմ ևս մեղադրութեամբ գրեաց թէ՝ Առաքելն և հօրեղբայրն ձեր ընդէ՞ր ո՛չ գրեն առ մեզ զթուղթս: Գոնէ՝ զիւրեանց որպէսն գրեսցեն ի միամտութիւն մեզ: Զի ո՛չ զիւրեանց որպէսն գրեն, և ոչ ի նուիրակէն զդրամ առնուլն գոնեայ: Զի որպէս ի մարտի Ե գրեալ եմ ձեզ, մեր Մինաս վարդապետն դրամ է տուեալ նոցա: (ա ) Զոր բնաւ ո՛չ գրեն և չգիտեմք զի՞նչ է պատճառն: Եթէ նոքա ո՛չ գրեն, գոնեայ՝ դուք գրեցէ՛ք, զի գիտասցուք թէ՝ զի՞նչ է պատճառ գիր չգրելոյն նոցա: Զի որպէս Նազարէթն մեզ պիտոյանայր, զբանսն մեր հոգայր, գիր գրէր, և զորպիսութիւնս ծանուցանէր, մեք ևս իւրեա՛ն գրէաք գիր, նոյնպէս և դոքա պարտին զնոյնս առնել, զգիրս անպակաս առնել, զի և մեք իւրեանց գրեսցուք գիր. իսկ մինչ իւրեանք զգիրս իւրեանց հատանեն, մեզ և՛ս հատանել հարկաւորի զգիրս մեր ի նոցունց: Իսկ դուք և՛ս ասէ ահա շատ ժամանակ եղև, յորս հատիք զգիրս ձեր և չգիտեմ զի՞նչ է պատճառն, ի հարկէ վասն զբաղանա՛ց է՛ կամ յաղագս լուսահոգի Նազարէթի բանիցն զհոգս և զմտատանջութիւնս առնէք, որպէս և յառաջագոյն փոքր ինչ ծանուցեալ էիք մեզ: ՅԱստուած դիք զյոյս ձեր՝ որ կարօղ է հոգալ, և մի՛ շատ մտատանջ լինելով զձեզ մաշէք, և այլ այսպէս յուսադրութիւն և մխիթարութիւն շատ. քանզի՝ դէպի գլորումն էին բանք սոցին , որպէս և ի փուսուլայոջ Մինաս վարդապետին ասացաւ ի վերն: Եւ հարկեաց գրել զորպէսն իւրեանց: Եւ վասն Վանայ փօլիցային որպէս ի մարտի ԻԶ, այժմ ևս գրեաց հարկիւ թէ՝ որպէս խոստացաք թէ՝ եթէ ի Վան չտան, մեք աստ կուտամք, ահա անդ ո՛չ տան, և հաւաստեաւ գիտեմք, զի այլ ևս չեն տալոց, պարտիք յայդր տալ Հայրապետին, զի տացէ Ստեփանի մարդոյն՝ և զիւր ղապզն առնուցու, զի շատ ժամանակ մնաց այդ դրամդ, և ամօթ եղև: Եւ յոյժ հարկ առ այս: Եւ զի օ Պօլսոյ եկեալ ԺԲ օզմակ թուղթն, և թէ այլ ևս իցէ ինչ, ընդ հաւատարմաց յղեսցեն ի Բայազիտ առ տէր Վահանն՝ հասուցանել առ մեզ: Եւ վասն Փիլիպպոս վարդապետին ևս յանձնարարութիւն, ուղւորել ընդ հաւատարմաց:
       Թուղթ ևս առ սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ Հայրապետն գրեաց ի Կարին, ի պատասխանի Գ թղթոցն իւրոց, որք ի մարտի ԻԷ. յապրիլի Դ, և ԺԳ էին գրեցեալք: Առ որ հասեալ էր ի մարտի Ե գրեցեալ թուղթն մեր ընդ նուիրակին: Եւ մեր Ստեփան տղայի Գօրօյենց Խաչատուրին տալիք դրամն որպէս գրեցաւ յայնժամ տուեալ էր նմա, և զՍտեփանի թամասուկն առեալ և յղեալ աստ, տալ նմա, զոր և ետուք, զի զդրամն առեալ էաք աստ ի նմանէ որպէս և ի մարտի Ե ասացաւ: (1զ ) Եւ խնդրեալ էր գրել զայն յիւր գաւթարոջն, զոր և գրեաց, միամտութիւն գրեաց ինքէն: Եւ որպէս ի մահտեսի Աղամջանի թղթոջն ասացաւ, վասն նորին արարեալ փօլիցային (ա ) իրիջայ գրէր՝ չնեղանալ: Ուստի՝ գրեաց և սմա, թէ հոգ չէ, երբ և զամենայն առեալ լրացուսցես, (դ ) ծանո՛ մեզ՝ զի առ մահտեսի Աղամջանն զմիամտութիւն գրեսցուք: Եւ վասն Վանայ փօլիցային գրէր թէ տիրացու Ստեփանն ի Վանայ զմասն ինչ փօլիցայ էր արարեալ ի վերայ մահտեսի Փիլիպպոսին (հ ) և գրեալէր ինձ զմնացեալն առնուլև հասուցանել իւր մարդոցն: Իսկ ես մինչ ի նմին Փիլիպպոսէն խնդրեցի. ասաց թէ՝ Ախիջանն ինձ գրեալ է թէ՝ Սային աստ պահեալ եմ, որ զդրամն առնում և տամ Ստեփանին, և ապա յղեմ առ քեզ, արդ՝ մինչ իմ Սային ի Վա՛ն է, ես աստ դրամ չեմ տալ, զի անդ կուտան, որպէս որ ինձ գրեալ է Ախիջանն: Իսկ եթէ չտան, և Սայիս դատարկ գայ, յայնժամ ես աստ կուտամ: Ուստի և սրբազան վեհն գրեաց թէ՝ առ այդ շատ զարմացաք, զի թէ յիրաւի այն մտօքն պահեն անդ զայն Սային, որ զդրամ առնուն, ապա՝ այդ ի՞նչ է, որ քեզ գրեալ է Ստեփանն, թէ մնացեալ փողն է մահտեսի Փիլիպպոսէն առ: (բ 5) պարզ բան չիմացաք այտի: Եւ ծանոյց զգրելն առ մահտեսի Փիլիպպոսն հարկիւ՝ ի տալ զայն դրամն, որպէս ի վերն ասացաւ: Եւ պատուիրեաց՝ զի զտալն և զչտալն այն դրամին, և զկատարեալ որպէսն այս բանիս, գրեալ ծանուսցէ ինքեան: Եւ վասն ի Պօլսոյ եկեալ ամանաթոյն որ գրեաց մահտեսի Փիլիպպոսին և Ստեփաննոս վարդապետին յղել՝ սմա ևս ծանոյց, զի ինքն ևս ասասցէ նոցա յղել: Եւ թէ իւրեան տացեն ի յղել՝ ի Բայազիտ յղեսցէ առ տէր Վահանն՝ հասուցանել աստ: Եւ ի մարտի ԻԶ և յապրիլի Բ գրեալ առ ինքն զթուղթս ծանոյց: Եւ ընդ նուիրակ Ներսէս վարդապետին որ ընծայ յղեաց ի Կարին վասն Ֆայատ օղլուն, ի մարտի Ե, էր ի նմա ճոթ իմն Հնդկաց, կերպասեայ՝ և կապտագունով՝ երկնագոյն, զոր կամեցեալ էր լապատայ կարեցուցանել վասն իւր, պատուեալ էր: Ուստի մինչ զքաղաքն որոնեալ՝ չէին գտեալ այնմ համեմատ, կոչեալ էր զԵփրիկեան մահտեսի Գրիգորն և ասացեալ՝ գրել սրբազան վեհին, զի կամ նորին նմանն, և կամ թէ չգտանիցի, որիշ ճոթ յայնմ տեսակէ սաղ տօնլուղ՝ յղեսցէ վասն լապատացուի: Եւ մահտեսի Գրիգորն գրեցուցեալ էր սմա առ սրբազան վեհն: Եւ զի գտանեցաւ յայն ճոթէն, վասնորոյ՝ Բ հալապի և լէս՝ քան զխնդրեալն աւելորդ, զի մի պակասեսցի ևս, (զի նա Ա հալապի և կէս է խնդրեալ ). քան զայս յառաջ նախ քան զհասանելն այս թղթոյս՝ (որոց գրելն երկարէ՛ր ), ի յապրիլի ԻԷ ընդ Թիֆլիզցի Եսայուն յղեցաք ի Բայազիտ առ տէր Վահանն, շուտով հասուցանել առ սա ի Կարին: Ուստի այժմ ծանոյց նմա զյղելն: Եւ ի յետին թղթոջն որ յապրիլի ԺԳ, գրեալ էր թէ՝ դրամ հասուցի ի Բայազիտ առ տէր Վահանն, (ա ) և մասն ինչ փօլիցայ արարի հասուցանել յայդր՝ զի ունէի առ նա. (ճ ) և մասն ինչ վաթսունանոց ամանաթ յղեցի առ նա՝ (գ ) յայդր հասուցանել ընդ նմա ի միասին, (ա ) որոց զհասանելն գրեսցես ինձ ի միամտութիւն: Իսկ տէր Վահանն գրէր թէ՝ ի պատրաստի է և այս աւուրքս յղելոց եմ, դուք նմա միամտութիւն գրեցէք: Վասնորոյ գրեաց սմա սրբազան վեհն թէ՝ զայն նոր յղեալ դրամդ մեզ հասոյց տէր Վահանն, (ա ) լե՛ր միամիտ: Եւ վասն Փիլիպպոս վարդապետին յանձնարարութիւն նման միւսոցն:
       Փուսուլայ ևս գրեաց առ սա, զի վասն այն ամանաթիցն՝ զոր Մինաս վարդապետն յղեալ էր անդ առ Ստեփաննոս վարդապետն և առ մահտեսի Փիլիպպոսն, սա իբրու խաթրամնացի պէս՝ գրէր թէ՝ նուիրակներդ ի հարկէ էհտիբար չունին ինձ, որ զայնպիսի իրսն առ իս ո՛չ յղեն, զի շուտով յոյդր հասուցանեմ: Գրեաց թէ՝ այդպէս մի՛ կարծեր, այլ այս է պատճառն զի Պօլիս թուղթ գնալն՝ և անտի թուղթ գալն Մուրտիկեանց ձեռօքն լինի զի մենզիլներն նոսա ճանաչեն: Ուստի՝ ամանաթ ևս թէ տան նոցա մարդկանց թաթարի՝ կամ այլ եկողի՝ բերեն յայդր՝ և տան նոցա, բանն ա՛յսպէս է, դու յորիշ կարծիս մի՛ անկանիր: Եւ վասն այսորիկ ասէ գրեցի քեզ՝ թէ ի Պօլիս հաւատարիմ մարդ ունիս, գրեմք նուիրակին որ փող տայ նմա: Եւ վասն այսր զոր ինչ գրեաց Մինաս վարդապետին՝ ի վերն ի փուսուլայոջ նորին, սմա ևս ծանոյց: Թէ ահա գրեցաք, զի զոր ինչ ամանաթ կարաւանով յղելոյ լինի, առ քեզ յղեսցէ, զի դու մեզ հասուսցես, և ինչ մարդոյ որ դու գրեսցես փող տալ տացէ, և մեզ ծանուսցէ զի և դու առեալ մեզ հասուսցես և ի մէնջ զղապզ առեալ՝ յղեսցես առ նա ի միամտութիւն: Պարտիս ուրեմն, ասէ, քո գիտցած մարդոց ձեռօք փօլիցայ առնել ի վերայ նորա, և դու յայդր առնուլ՝ և մեզ հասուցանել: Իսկ և՝ վասն Ստեփանի փօլիցային որ ի վերն յիշեցաւ, սա գրէր թէ՝ Ստեփանին մեղք եղև, զի յայս չափ ժամանակս դրամն ո՛չ հաս նմա: Գրեաց թէ՝ դու այնպէս գիտես թէ Ստեփանին փող չէ հասեալ ի մէնջ, վասն այն այդպէս գրես, այլ անցեալ տարւոյ փօլիցայն զոր չէին տուեալ նմա ի Պօլիս, այժմ գրեալ եմք որ տան, և թուղթն ի մարտի Ա առ ինքն յղեցաք ի Պօլիս ձեռս իւր մարդկանց՝ որ ի Մինաս վարդապետէն առնուն, (է5հա ) որք առանց կարծեաց առած կլինին: Ուստի՝ այժմ Ստեփա՛նն պիտի մեզ դրամ տայ, և ո՛չ մեք իւրեան: Ա՛րդ՝ յառաջ զոր ինչ առեա՛լ ես դու՝ ահա ի մեր կողմն է, (գ ) մնացեալն ևս պիտի Ստեփանն տայ (ե5հա ) որ մեր ի Պօլիս իւրեան հասուցեալ դրամն մեզ հասցի լրապէս: (ե5հա ) Ուստի Ստեփանի մասին մարդն մինչ յայդր ի քէն դրամ խնդրէ, զայս լաւապէս հասկացո՛ նմա, զի իմասցի թէ՝ իւրեա՛նք են մեզ դրամ տալոյ, և ո՛չ մեք իւրեանց: Բայց դու ջանա՛ ասէ զայն դրամն առնուլ ի մահտեսի Փիլիպպոսէն, զոր այսու անուամբ խնդրեմք ի նմանէ. (գ ) զի նա ո՛չ գիտէ՝ թէ մեք ի Պօլիս դրամ եմք տուեալ Ստեփանին: Ո՛ւստի դու ա՛ռ ասէ զայն՝ (գ ) և մեզ հասո՛: Զի մեր միտքն ա՛յն է , որ այդ դրամդ ի մահտեսի Փիլիպպոսէն դուրս գայ՝ և մեզ հասանի, լա՛ւ իմացի՛ր՝ և այսպէս հոգա:

       Կոնդակ ժողովարարութեան իւղի եւ պանրի ի Բայազիտ:

       Կոնդակ ևս վասն ժողովարարութեան իւղի և պանրի՛ գրեալ սրբազան վեհին ի վերայ Բայազիտու և Դիադինու, զՆախիջևանցի Մկրտիչ վարդապետն ժողովարար կարգեալ յղեաց անդ: