Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է որ ասէ տեսիլն, «գամ ես վաղվաղակի»։
       Պատասխան։ Նախ նշանակէ զփոքր ժամանակն մինչ ի գա լուստն միւս անգամ. զի «Ռ ամ յաչս Տեառն որպէս օր երեկի»։ Երկրորդ՝ զի ժամանակ կենցաղոյս համեմատեալ յաւիտենին՝ փոքր է եւ սակաւ։ Երրորդ՝ զի ժամանակ մարդոյ մինչ ի վախճան իւր փոքր է եւ սակաւ։ Չորրորդ՝ զի յանկարծակի լինի եւ ի համառօտ ժամն մահ մարդոյ եւ կատարած աշխարհի։ Վասն որոյ Տէրն գողոյ նմանեցուցանէ զմահն օրհասական։ Եւ Պետրոս «եկեսցէ օր Տէրն իբրեւ զգող) ասէ։ Եւ երիւք պատրաստի մարդ ի գողոյ։ Նա՛խ զի արթուն լիցի։ Երկրորդ զի վառեալ զճրագն։ Երրորդ զի պատրաստ եւ գօտեւորել։ Նոյնպէս եւ մեզ պարտ է լինիլ արթուն ի մեղաց. զորմէ աղերսէր Դաւիթ «լոյս տուր Տէր աչաց իմոց, զի մի երբէք ննջեցից ի մահ»։ Այլ եւ վառ ունիլ զճրագ մտաց մերոց եւ նայիլ զտունս մեր. եւ յայսմանէ ասէր Դաւիթ «դու լուսաւոր առնես զճրագ իմ Տէր Աստուած իմ»։
       Այլ եւ գօտով պնդելզմէջսոր են բարի գործք։ Եւ այսպէս հսկել եւ պահել զտունս մեր զի մի գող մահուն եւ կատարածի՝գտեալ զմեզ անպատրաստ ի մեղս՝ տանիցի զհոգիս մեր ի տանջանս յաւիտենից։
       Նշանք Գալստեան
       Հարցումն։
       Զի՞նչ է նշան գալստեան Փրկչին։
       Պատասխան։
       Նշան բազում ետ Քրիստոս իւրոյ գալստեանն։ Նախ այն որ ասէ, «որպէս փայլակն որ ելանէ յարեւելից» Երկրորդ զի ասաց «քարոզեսցի աւետարանն ընդ ամենայն հեթանոսս»։ Ա՛յս է զոր Պօղոս մեկնէ, թէ «ամենայն լեզու խոստովան լիցի Տէր զՅիսու»։ Երրորդ, զի երեւեսցի նշան որդւոյ մարդոյ՝այսինքն խաչն։ Չորրորդ, զի փառօք հօր եւ հրեշտակաց սրբոց։ Հինգերորդ, զի եղիցին նշանք մեծամեծք եւ արհաւիրք յերկինս եւ յերկիր եւ ի ծովս։ Վեցերորդ, զի Եղիա գայ։ Եօթներորդ, զի առաքեսցէ զհրեշտակս իւր փողով մեծաւ. որպէս ասէ Պօօղոս, «ինքն Տէր հրամանաւ ի ձայն հրեշտակապետի եւ ի փող Աստուծոյ իջանէ երկնից»։ Ութերորդ, գալուստն նեռինն յառաջագոյն։ որպէս ասէ «ես եկի յանուն հօր իմոյ եւ ո՛չ ընկալայք. թէ այլոք եկեսցէ յիւր անուն՝ զնա ընդունիք»։ Եւ դարձեալ թէ՝ յարիցեն սուտ քրիստոսք եւ սուտ մարգարէք»։ Եւ առաքեալն ասէ, «յայտնեսցի ապստամբութիւն որդին կորստեան մարդն անօրէնութեան եւ հակառակորդն ճշմարտութեան»։ Իններորդ, է նշան ամենեցուն ժողովողին. որպէս ասէ առաքեալն թեսաղոնիկեցւոց, «աղաչեմ վասն գալստեանն Քրիստոսի եւ մեր ամենեցուն ժողովելոյն առ նա»։ եւ մարգարէն Դաւիթ «կոչեսցէ ասաէ զրեկինս ի վերուստ եւ զերկիր»։ Տասներորդ, զի հուր բորբոքի, ըստ մարգարէին, «հուր առաջի նորա բորբոքեսցի»։ եւ առաքեալն՝ «ամենայն ինչ հրով փորձեսցի»։
       Վասն կատարածի Հրոյն
       Հարցումն։
       Ո՞ւր է հուրն որ գայի կատարածի։
       Պատասխան։
       Հրեղէն ծով ասա ցեալ են ի հարաւ. վասն այն ջերմ է ասեն մասն այն։ Եւ ի կատարածի՝ տարրական հուրն եւ հրեղէն ծովն եւ ամենայն հուրք որ են յերկրի՝ ժողովեսցին ի միասին եւ վառեսցին զերկինս որ է օդն. եւ զերկիր եւ զլերինս եւ զդաշտս եւ զբոյսս եւ զկենդանիս։ Եւ զժամանակս մեղաց որպէս ասէ աստուածաբանն Գրիգոր։ Զի զօդս սրբէ ի մեղաց դիւաց եւ ճենճերաց. եւ զերկիր ի մարդակային մեղաց։ Այլ եւ պարզէ զնոսա որպէս ասացաւ։
       Այլ ի գալուստն Քրիստոսի երեք են ասացեալ հուրմիզ հետ միոյ։ Նախընթաց, համընթաց, վերջընթաց։ Զի նախընթաց հուրն գայ յարեւելից եւ վառէ զերկիր եւ զտարերքս, եւ կանգնի յարեւմուտս։ Եւ համընթաց հուրնզ հիւսիսիւ եւ պատէ զմեղաւորս։Եւ վերջընթացն է հրեղէն ծովն ի հարաւ. ուր առաքէ զմեղաւորս ի հուրն յաւիտենից։
       Հրեղէն ծովն Հարց։
       Վասն է՞ր ասի հրեղէն ծովն ի հարաւ։
       Պատասխան։ Նախ՝ զի խոնարհ եւ ցած էկողմն հարաւոյ. եւ լուսաւորքն անդ շրջին. եւ աջ կողմ է աշխարհի. վասն այն ջերմ է։
       Իսկ հիւսիս բարձր է. եւ լուսաւորք հեռու. եւ է ձախ կողմն աշխարհի. վասն այն ցուրտ է եւ սառնամանիք։ Եւ դարձեալ, զի յարեւելս բազմեալ դատաւորն. եւ աջակողմեանքն լինին ի վերայ օդոյ ի կողմն հիւսիսոյ. եւ ձախակողմեան վայր ի յերկրի ի կողմն հարաւոյ. եւ ընդ վճռի դտաւորին իսկոյն քարշինի տանջանս ի հրեղէն ծովն որ հուրն է յաւիտենից։
      
       Հարցումն։
       Վասն է՞ր հրով գայ Քրիստոս։
       Պատասխան։
       Վասն երկու պատճառի։
       Նախ՝ զի աշխարհս ջրով եւ հրով ապակաեսցի ըստ մարգարէութեանն Ենովքայ։ Եւ յիրաւի նախ ջրով. զի յայնժամ ջերմացեալ էին մարդիկ ի ցանկութիւն մեղաց, վասն որոյ ջրով պատժեցան։ Իսկ ի կատարածի ցրտացեալ լինին մարդիկ ի սիրոյն Աստուծոյ իբր ծերացեալ աշխարհի. վավսն այն ջերմ հրով պատժեսցին։
       Երկրորդ՝զի հուրն կրկին ունի զօրութիւն. այսինքն զլոյսն եւ զայրելն։ Եւ կրկին լինի մարդիկ. այսինքն արդարք եւ մեղաւորք. վասն որոյ հուր գայ առաջի Քրիստոսի. զի զոմանս տանջէ այրելովն, եւ զոմանս պսակէ լուսովն. զի «ձայն Տեառն հատանէ զբոց ի հրոյ» ըստ մարգարէին։