44.
ԱՐՇԱՐՈՒՆԵԱՑ
ԳԱՒԱՌ
Անուն
գաւառիս
ծագեալ
յԱրշաւրայ,
որպէս
՚ի
վերդ
տեսաւ,
պէսպէս
գրի
՚ի
յետնոյ,
աղաւաղեալ.
ըստ
տոհմապետին
հարկ
էր
Արշաւրունիս
կոչել,
այլ
հնագոյնք
միշտ
ԱՐՇԱՐՈՒՆԻՍ
գրեն.
յետնագոյնք
թողեալ
երբեմն
զառաջին
Ր
տառ
ԱՐՇԱՐՈՒՆԻՍ
գրեն,
որպէս
Սամուէլ
Կամրջաձորեցի.
իսկ
յետ
այնր
յ՚ԺԳ
դարու
՚ի
յոգունց
ռամկօրէն
իմն
Աշորնիք
գրի.
թէ
կամաւ
եւ
թէ
վրիպակաւ
`
ոմանք
կոչեն
եւ
Արշակունիս,
որպէս
եւ
Բուզանդ
(
Դ.
ԾԵ
),
գուցէ
զի
եւ
շէնքն
որ
անդ
յիշին
եւ
ողջոյն
իսկ
գաւառն
`
Արշակունեաց
արքայից
սեփականութիւն
էր,
նաեւ
Կամսարականքն
իսկ
`
Արշակունիք
էին
՚ի
Կարենեանն
Պահլաւէ:
Գրի
ուրեք
եւ
Արշունիք.
թերեւս
եւ
սխալմամբ
կարծեմ
գրեալ
եւ
ԱՇՈՏԱՅ
ԵՐԿԻՐ
փոխանակ
Արշօրաց,
եւ
այլուր
ԱՇԱԿԵՐՏԵԱՅ
ԵՐԿԻՐ:
Կոչի
դարձեալ
եւ
ըստ
բնական
դրիցն
`
փոխանակ
Երասխայ
`
Աշորնեաց
Ձոր:
Իսկ
ըստ
այժմեան
քաղաքական
վարչութեան
`
մասն
մի
գաւառիս
`
Կաղզուանայ
վիճակէր,
եւ
մասն
մի
`
Շօրէկէլի
`
յահեկէ
Երասխայ,
ցխառնուրդս
Ախուրենի.
իսկ
յաջմէն
անձկագոյն
սահմանն
ձորավայր
`
՚ի
Ռուսաց
բաժնի
էր
եւ
խառն
ընդ
վիճակաց
Ճակատուց
գաւառի.
երկոքին
կողմանք
Ախուրենին
աստի
եւ
անտի
խառնրդոցն
`
յառանձնակ
գեհ
մի
գրէին
սակաւաթիւ
գիւղորայիւք,
մեծ
մասնն
Ռուսաց
վիճակեալ
`
Սհաթլու
կոչեցեալ
՚ի
Թուրքաց,
եւ
Սապաթայ
երկիր
՚ի
մերոցս
յետին
պատմչաց,
որպէս
թուի
յանուն
Սահաթի
Թուրքման
իշխեցողի
կողմանցս
եւ
Ճակատուց,
յաւուրս
արշաւանաց
Լէնկ-թիմուրի:
Առաքէլ
պատմիչ
երկիցս
եւս
՚ի
յիշելն
«
յայնկոյս
գետոյն
Երասխայ
»,
ասէ,
զաջն
կամ
զհաւակողմն
իմանալով,
(
զի
ինքն
յԷջմիածնի
յահեկէ
եւ
՚ի
Հս.
կայր
),
եւ
՚ի
միում
նուագի
որոշակի
եւս
«
՚ի
կողմն
Կողբայ
»,
ասէ.
այլ
այժմ
հիւսիսակողմն
գեօղքն
յաւէտ
համարին
այսմ
փոքու
գաւառի
սեփական,
որպէս
՚ի
ստորեւդ
կարգեսցուք:
-
Եւ
քանզի
զանձուկ
եւ
զփոքր
մասնս
այս
արեւելեան
Երասխաձորոյ
`
կայ
մեզ
տեղագրել
անուամբ
Արշարունեաց
գաւառի,
չունիմք
ինչ
ցուցանել
նշանաւոր
ըստ
բնական
հանգամանաց
երկրին,
զոր
ընդ
մէջ
Կաղզուանայ
եւ
Ախուրեան
գետոյ
`
պարսպեն
լեռնաբլուրք
Գարաճատաղ
կոչեցեալք,
սակաւ
մղոնօք
հեռիք
՚ի
գետոյն,
վասն
այնորիկ
եւ
արդարեւ
ձորացուցանեն
զնա.
նոյնպէս
եւ
՚ի
հարաւոյ
աննշան
ինչ
բարձունք
զատուցանեն
՚ի
Ճակատուց
կամ
՚ի
Կողբայ
գաւառէն: