Քերթուածներ

Դ.
ՀԱՅ ՔԱՋՈՒՀԻՆ

Այն ո՞ւր կ՚երթայ զըւարթադէմ
[1] Եւ սուրալով լերանց վըրան
Փափուկ թեթեւ ոտիցն ի ճեմ,
[2] Ուսից վըրայ հերքըն ծըփան։

Արդեօք չքնաղ եկա՞ւ գարուն,
Կամ աւետի՞ս ետ ծիծառնուկ,
[3] Թէ՝ ե՛լ, հագուէ՛, պարէ՛ Զէյթուն,
Ելէ՛ք ի դաշտ, ծե՛ր, կո՛յս, մանո՛ւկ:

Եւ նա խնտում եւ զարդարուած
Ու նազելով աշխուժաբար
Կ՚երթայ ընդ պարս ընկերուհեաց,
Քաղել նարկիզ եւ նունուֆար։

Սակայն ոչ ոք կայ իրեն քով.
[4] Ձայն մը լըսուի, բայց ծիծռան չէ.
[5] Թեւիցը տակ չունի կողով,
[6] Ուր որ ծաղկի փունջեր շարէ:
[7] Բօթ մը փըչեց ինչպէս մըրրիկս,
[8] Ու Զէյթունի անտառներուն
Յաղթահասակ դողան մայրիք.
Ցցուեց առիւծ բաշ գալարուն։

Այն բարձրաբերձ սարից պահ'պան
[9] Ազատութիւնն՝ ել սըլացաւ,
Հովտաց դաշտաց հիւղից վըրան,
Թեւատարած հովանացաւ։

[10] «Արի՛ք ի զէն, Թուրքն ահարկու
Լողաց եղբարց արեան ի ծով,
[11] Արդ ի մեր կոյս վազըս կ՚առնու
Արիւնաթաթախ ճիրաններով»։

Ու կանգնեցան հսկայաբար
Հազարաւորք՝ աչք բոցահատ,
[12] Իրենց ահեղ սարից հաւսար
Բարձրացուցած գոռոզ ճակատ։

Բայց ո՞ւր կ՚երթայ այն գեղադէմ
[13] Աղջիկ՝ թռուցեալ լերանց վըրան,
Փափուկ թեթեւ ոտիցն ի ճեմ,
[14] Ուսից վըրան հերքըն ծըփան։

Ի՞նչ է այն որ կուրծքըն սըխմէ.
- [15] Բոցանըշոյլ զըրա՛հ մի լայն.
Ի՞նչ գըգուանօք նա համբուրէ,
- Ճակատամուղ երկա՛թն է այն։

Նա այլ գըգուանք եւ այլ համբոյր՝
Կուսան անբիծ՝ դեռ չըգիտեր,
[16] Երախայրի սրտին ի բոյր
Ցոլաց միայն ազգին իւր սէր։

Օրհնեա՜լ անմահ դու Քաջութիւն,
Պըսակ լանջաց Ազատութեան,
Որ զհրեղէն վառես Զուարթուն
[17] Եւ զսիրտ քնքուշ Հայ աղջըկան.

Դու մէկ օր մ՚ալ յանհուն թեւեր
Պիտի թռչիս ի Հայաստան,
[18] Մէկ ձեռքով զայն կանգնես ի վեր,
Միւսով գլորես Թուրքըն կործան։

Տե՛ս ինչպէս քաջ կոյս Հայկուհին
Խրախոյս կարդայ գոռ բարբառով.
[19] «Յառա՛ջ, մօտ կայ ժանտ թըշնամին,
Զինք վանեցէ՛ք կոտորածով»։

Տեսին հսկայք զայն ահաւոր,
Ծափ ըզծափի մեծ աղաղակ
[20] Որոտացին ցըվիհըս խոր,
Կարծես բոմբիւն հանեց կայծակ։

«Հայկուհի՛ն է, տեսէ՛ք ահա
Կրակներ թափին իւր աչքերէն.
[21] Հայկուհի՛ն է որ թըռչի գայ
Ինչպէս հրեշտակ ըսպառազէն:

[22] Որպէս շանթից հրավառ նիզակ
Զարնէ կառափ մեր յաղթ լերանց,
Այնպէս զարնենք այն աւազակ
[23] Թըրքին գըլուխն արիւնախանձ:

Ինչպէս մղեալ ի փոթորկաց
Գլորին ժայռից մեր հատորներ,
[24] Հա՛պա, այնպէս ի մէջ Թըրքաց
Իյնանք թաւալ օրհասաբեր:

Հայկուհի՛ն է, կտրիճ եղէք,
Հայկուհին տայ խրախոյս յորդոր.
[25] Ժանտից վըրայ հուր տեղացէք
Մինչեւ մոխիր դառնան բոլոր։

Ու շանթեցին. հարցէ՛ք ո՞ւր է
[26] Այն բազմամբոխ Թրքին բանակ.
- Սեւափրփուր շունչն արձըկէ
[27] Զէյթունցիին ոտքերուն տակ։

[28] Այդ կոյսն աղւոր ո՞ւստի կուգայ
[29] Թռուցեալ զըւարթ լերանց վըրան.
- Պատերազմէն նա կու դառնայ,
Հերաց վըրայ դափնիք շողան։