Տարեգիրք

Ի թուին ՉԺԵ [715=1266] դարձեալ զօրաժողով արարեալ սուլտանն Եգիպտոսի, եւ եկեալ մինչեւ ի տեղին ուր էր ամրոցսն Խաչազգեստիցն Ֆրերաց, եւ էառ ի նոցանէ զԱրսուֆ, զՍաֆէթ եւ զայլսն։ Եւ ապա անտի դէմ եդեալ յերկիրն Կիլիկոյ եւ եկեալ մինչեւ ի Դամասկոս, եւ անդ զտեղի կալաւ աւուրս ինչ, եւ առաքեաց դեսպանս զկնի դեսպանացն արքային Հեթմոյ որք եկեալ էին առ նա զի համոզեսցեն եւ արասցեն խաղաղութիւն ի մէջ նոցա։ Եւ սուլտանն կամէր զխաղաղութիւնն, բայց իրս ինչ խնդրէր յարքայէն, ամրոցս եւ այլ տեղիս որ էր սահմանակից աշխարհի իւրոյ։ Եւ թագաւորն ոչ կատարէր զխնդրելին վասն Բ պատճառաց. մի՝ վասն երկեղին նետողաց, զի մի՛ ասասցեն թէ ընդ սուլտանին Եգիպտոսի է թագաւորն Հեթում, եւ զմեր ազատեալ տեղիսն եւ ամրոցսն սուլտանին տրիտուր ետ. /172բ/ եւ միւս այլ պատճառ չտալոյն զխնդրելին, թէպէտ եւ սակաւ էր խնդիրն, որ էր տեղի մի աւերակ որ կոչէր Շեհ, եւ ասէր սուլտանն թէ տուր զտեղին այն զի շինեցից վաճառանոց մեզ եւ ձեզ, եւ թագաւորն ոչ ետ զի մի՛ ընդ իշխանութեամբ նորա մտանիցէ, զի էր բազում ամաց թագաւոր յաղթող եւ անուանի, եւ սուլտանն ծառայ վատթար ծառայի, եւ ապա այնպէս զօրացաւ՝ մինչ զի երկնչէին ի նմանէ։ Եւ բազում անգամ թագաւորն առաքեաց առ սուլտանն արս պատուաւորս գերագոյն պարգեւօք զի արասցէ սէր, եւ սուլտանն ոչ առնոյր յանձն, այլ զվերոյ անուանեալ տեղիսն խնդրէր։ Եւ ապա առեալ զզօրս իւր գայր մինչեւ ի Հալպ, եւ եդ զօրապետ զօրաց իւրոց ի մեծամեծաց իւրոց զոմն Սմլմօթ անուն, եւ երկրորդին Ալֆի, եւ զսուլտանն Հալպայ. եւ առաքեաց զնոսա գալ ի վերայ զօրաց արքային Հեթմոյ, /173ա/ յերկիրն Կիլիկւոյ, եւ ինքն անդէն մնաց։ Եւ նոքա եկեալ հասին մինչեւ ի տեղին որ կոչէր Նիկոպօլիս, առ ստորոտով լերինն որ կոչի Սեաւ, եւ անդ իջեվանս կալան. իսկ զօրքն թագաւորին Հեթմոյ ընդ երիս բաժանած էր մինն զկնի թագաւորին էին, զի գնացեալ էր ի խնդիր առ ազգն նետողաց՝ գալ յօգնականութիւն զօրաց իւրոց, եւ երկրորդ մասն էին ի տեղին յայն որ կոչէր Դուռն, եւ երրորդ մասն գնացին ընդդէմ անօրինացն ի տեղին որ կոչի Մառի, յամսեանն օգոստոսի, որ ԻԳ էր ամսոյն յաւուր երկշաբաթի, եւ անդ օթեվանս կալան։ Իսկ ի լուսանալ առաւօտուն յգշաբաթի, եկեալ անօրինացն հասին մինչ ի տեղին ուր էր բանակ քրիստոնէիցն, եւ փոքր մի կացին ընդդէմ միմեանց, եւ ապա յազդմանէ չարին ի փախուստ դարձան հաւատացելոցն զօրք առանց մարտի եւ պատերազմի։ Եւ որդիք թագաւորին պարոնն Հայոց Լեւոն, եւ եղբայրն իւր Թո/173բ/րոս դարձան ի զօրաց եւ գնացին ընդդէմ անօրինացն պատերազմել ընդ նոսա, որ եւ զԹորոս սպանին ի նոյն մարտ պատերազմի, եւ զպարոնն Հայոց զԼեւոն ընդ ձեռամբ ածեալ կալան, եւ զորդի սպարապետին Հայոց Սմբատայ զՎասիլ՝ մականուն Թաթարն, եւ այլս ընդ նոսա, զՃիլարտ ոմն եւ զԱտոմ, եւ տարեալ զնոսա մինչեւ ի Սիս, եւ անդ եդեալ յարգելանս ի տաճարսն իւր, եւ կացեալ անդ աւուրս ինչ՝ յաւար առին զքաղաքն, եւ ապա հուր եդեալ յամենայն շէնս եւ հրկէզ արարին առ հասարակ, եւ գերելոցն եւ սպանելոցն ոչ գոյր թիւ. եւ պատերազմեալ ի վերայ բերդին եւ նեղէին տալ զբերդն, եւ նոքա ոչ առին յանձն։ Իբրեւ տեսին անօրէնքն թէ ոչ կարէին ստնանել բերդին, առ հասարակ զլեռնակողմն եւ զդաշտն հրկէզ արարեալ աւերեցին. եւ ի տեղի ինչ քարանձաւք, որ դղեակ էր լեալ ի հնումն, Կեմա անուն եւ միւսոյն Բեկնքար, բազումք էին հաւաքե/174ա/ալ կանամբք եւ որդւովք, եւ եկեալ անօրինացն ի վերայ նոցա, եւ նոցա տեսեալ զայնքան բազմութիւն անօրինացն, լքան ձեռք նոցա եւ ոչ կարէին պատերազմել. եւ անօրէնքն սուր ի վերայ եդեալ կոտորեցին զայնքան բազմութիւն, որ եւ ասէին թէ Բ բիւրս [20. 000] սպանաւ անդ յայնմ աւուր։ Եւ զմնացեալսն ի սրոյն գերի տարան զկնի իւրեանց եւ ոչ ելին ընդ որ մտին, այլ ընդ դուռն Անտիոքու գնացեալ ելին ամենայն աւարաւն, որ եւ բազում ինչս վաճառեցին յԱնտիոք եւ գնացեալ հասին յաշխարհն իւրեանց, եւ տարան զպարոնն Լեւոն արմաղանտ սուլտանին։ Իսկ սուլտանն յորժամ ետես զպարոնն Հայոց Լեւոն եւ զՎասիլն՝ մականուն Թաթար, լաւ համարեցաւ զնոսա քան զբիւրս բիւրուց ոսկւոյ եւ արծաթոյ, եւ առեալ զնոսա գնաց յԵգիպտոս, եւ եդ զպարոնն Հայոց Լեւոն եւ զՎասիլ, եւ զորս ընդ նոսա՝ յարգելանս ի փոքրագոյն յարկ ի քա/174բ/ղաքն Խահրէ, եւ կացոյց նոցա պահապանս եւ սպասաւորս, եւ յարաժամ պատուէր եւ մեծարէր զնոսա։ Իսկ թագաւորն Հայոց Հեթում յորժամ ետես զեղեալսն՝ ի խոր տրտմութեան մտեալ փղձկէր, եւ ոչ գիտէր զինչ արասցէ. եւ յետ սակաւ աւուրց եդ ի մտի գտանել պատճառ ազատման որդւոյն իւրոյ, եւ առաքեաց ի սպասաւորաց իւրոց առ սուլտանն զի ծանիցեն զկամս նորա թէ գո՞յ հնար արձակման պարոնին Հայոց Լեւոնի։ Իսկ սուլտանն ոչ կամէր նոյնժամայն յայտնել զելս իրին, զի յամենայն ժամու թագաւորն իրս գերագոյնս առաքէր նմա, եւ ապա յետ բազում անգամ առաքելոյն առ նմա՝ յայտնեաց զխորհուրդ սրտին ծածկաբար, որ էր այս ինչ. զի ընկերակից նորա եւ քաջ սիրելին որ էին ընդ իշխանութեամբ սուլտանին Հալպայ, յորժամ եկն Հուլայուն խանն եւ աւերեաց զՀալպ եւ զմնացեալսն արար փախստական, եւ յորժամ գնային ի միասին /175ա/ փախստեայ Պեկպարսս այս որ եղեւ սուլտան ընկերակիցն իւր, երիւար նորա դադարեալ ոչ գնայր, եւ ընկերակիցն իւր ունելով ձի սրընթաց յորմէ իջեալ ինքն եւ զՊեկպարսն հեծուցեալ արձակեաց, եւ ինքն անդէն մնացեալ, եւ ըմբռնեալ զնա տարան գերի յարեւելս զօրքն խանին։ Եւ Պեկպարսս այս գնացեալ յԵգիպտոս յաջողեցաւ նմա եւ եղեւ սուլտանն Եգիպտոսի։ Իսկ յորժամ պարոնն Հայոց Լեւոն ընդ ձեռամբ նորա անկեալ եւ թագաւորն Հեթում խորհրդակից եւ սիրելի էր Ապաղայ խանին, եդ ի մտի Պեկպարս սուլտանն զի զբարերարն իւր խօշտաշ, խնդրեսցէ թէ կենդանի իցէ, եւ ի յայտ եկեսցէ։ Յայնժամ ասէ սուլտանն ընդ եկեալսն առ նա՝ ասացէք ցթագաւորն, ազատեսցես զխօշտաշն իմ յազգէն նետողաց եւ բերցես առ իս եւ ես ազատեցից զորդին քո զԼեւոն։ Իբրեւ լուաւ թագաւորն զբանսն, սկսաւ պատրաստել ընծայս զի առեալ գնասցէ յարեւելս առ ի /175բ/ խնդրել զիրսն յԱպաղա խանէն։