Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

«ՅԻՇԷԱ տէր զԴաւիթ եւ զամենայն հեզութիւն նորա »։ Դաւիթ անուամբ զորդին Դաւթի կոչեմք զՅիսուս, որ թագաւորեաց ՚ի վերայ տան նորա ՚ի յաւիտեան, եւ խնդրեաց ՚ի նմանէ զհեթանոսս ՚ի ժառանգութիւն, յորժամ ծնաւ այսօր ըստ մարմնոյ, եւ հեզ երեւեցաւ քան զամենայն որդիս մարդկան. մինչ զի ձայնել բարձրաձայն. «Ուսարու յինէն, զի հեզ եմ եւ խոնարհ սրտիւ։ Եկայք առ իս աշխատեալք, եւ առէք զլուծ իմ քաղցր՝ հանգերուք »։ Առ նա ամրացաւ եկեղեցի, եւ այպիսի քաղցր տեառն անուն կոչեցեալ է ՚ի վերայ մեր. վասն այսորիկ հանդերձեալ խօսել ընդ Աստուած Հայր, եւ խնդրուածս ՚ի նմանէ առնուլ, ոչ զիւր ինչ յիշէ առաջի նորա բարեգործութիւն, այլ զօծելոյ տեառն իւրոյ Յիւսուսի՝ ասելով. յիշեա տէր Աստուած Հայր զՔրիստոս , որ ըստ մարմնոյ Դաւիթ, եւ տես զանչափ հեզութիւն նորա եւ զխոնարհութիւնն ՚ի մարդանալն վասն մեր եւ վասն մերոյ փրկութեան։ Եւ այս թէ որչափ՝ յաջորդ բանիւս յայտնէ. «Որպէս երդուաւ տեառն եւ ուխտս եդ Աստուծոյ Յակովբայ »։ Եւ ու՞ր երդուաւ Քրիստոս, Աստուծոյ Հօր, թերեւս ասիցէ ոք։ Երդումն մարդկային ՚ի մէջ համակամ աստուածութեանն ոչ է. բայց այս գործ տնօրէնութեան իբրու զուխտադրութիւն է Որդւոյ առ Հայրն. ըստ այնմ զոր ասէր, զգործն զոր ետ ինձ Հայր՝ պարտական եմ իբրեւ զուխտադիր առնել եւ կատարել։
       «Թէ ոչ մտից ՚ի յարկս տան իմոյ, թէ ելից յանկողինս մահճաց իմոց, թէ տաց քուն աչաց իմոց կամ նինջ արտեւանաց իմոց, կամ հանգիստ իրանաց իմոց, մինչեւ գտից զտեղի յարկի տեառն Աստուծոյ Յակովբայ »։ Տուն եւ յարկ եւ մահիճք Քրիստոսի էր հայրական ծոցն, իսկ քուն եւ նինջ էր անտես առնելն ողորմութեամբ զմարդիկ, եւ հանգիստ էր փառք աստուածութեանն։ Ի ծոցոյ եւ ՚ի տանէ հանգստենէ երկնից ել եւ եկն յաշխարհս. եւ նա որ նախ ննջէր ՚ի խնամելոյ զսոսա, կանխեաց հանապազ վարդապետութեամբն եւ բժշկութեամբն ՚ի մարմնոց եւ ՚ի հոգւոց նախախանամութիւնն։ Եւ այնչափ աշխատեցաւ խաչիւ եւ չարչարանօք, մինչեւ եգիտ զտեղն եւ զյարկն՝ ուր Աստուած հանգչէր, այսինքն զհեզս եւ զխոնարհս, եւ զորս դողան ՚ի բանից նորա։ Զոր ծանուցեալ Առաքելոյն Պօղոսի ասէր. «Դուք տաճար էք Աստուծոյ »։ Եւ ինքն տէրն յորժամ եգիտ զտեղի բնակութեանն ասէր, «Ես եւ Հայր եկեսցուք եւ օթեւանս առ նմա արասցուք »։ Արդ զայս ամենայն աշխատութիւնս Որդւոյն՝ կամաց հաճութեամբ Հօրն՝ նմին յուշ ածեալ, եւ զմահու չափ հնազանդութիւն նմին հեզոյն ՚ի գործոյն հրատարակեալ, պատմէ եւ զեղանակ մեր զնոյն աստուածային խորհուրդն ուսուցանելոյ։
       «Ահա լուաք զնմանէ յԵփրաթայ, եւ գտաք զնա ՚ի դաշտս մայրեաց »։ Ոչ եմք ասէ իբրեւ զանմիտ հեթանոսս անփորձ յայսպիսի աստուածագործակ տնօրէնութեանց, այլ լուաք զմարմնով երեւումն Աստուծոյ ՚ի վերայ աշխարհի, եւ ՚ի պէտս խաղաղութեան երկնի եւ երկրի՝ զծնունդն յԵփրաթայ Բեթղէեմի. եւ յորժամ լուաք, հաւատացաք ՚ի նա բոլորով սրտիւ, եւ գտաք զնա իսկական էութեամբն՝ ոչ միայն ՚ի ծոց քո, որ է տուն եւ մահիճք իւր սեփական, եւ յաթոռ փառացդ հայրական, այլ եւ ՚ի հարթ ՚ի խոնարհ դաշտս երկրի մարմնով երեւեալ ՚ի մէջ մարդկան, եւ հաճեալ եւ բնակեալ ըստ հոգիս յատակեալս խոնարհութեամբ, եւ բուսուցանողս ծառոց եւ սաղարթուց առաքինութեանն. զի յորժամ այնպիսի ծառքն յայնպիսի դաշտն անտառանան՝ այն է նորա հանգիստ հովանւոյ, եւ ընդ այնպիսի գերանօքն բազմի՝ որպէս եւ ասաց առ հարսնն։
       «Մտցուք ՚ի յարկս նորա եւ երկիր պագցուք ՚ի տեղւոջ ուր կացեալ են ոտք նորա »։ Յարկս Քրիստոսի բանս զհայրական ծոցն ստուգեաց. արդ ո՞րպէս զայն մարդիկ խնդրեն մտանել, ուր ոչ ոք եմուտ բայց միածին Որդին, անցեալ ՚ի ներքին կողմն վարագուրին։ Արդ վասն զի նա եմուտ, վասն այնորիկ եւ մեք խնդրեմք մտանել. զի թէ զառհաւատչեայն ոչ ունէաք, անյոյս էաք. բայց որովհետեւ նա քահանայապետ է մեզ, անդանօր եղեւ եւ սրբելոցս նովաւ մտանելն համարձակելի. եւ զի այսպէս է, Պօղոս խրախուսէ. «Մատիցուք, ասէ, առաջի աթոռոյ շնորհաց նորա »։ Իսկ մտանելն զի՞նչ այլ է, եթէ ոչ իմացական աղօթիւք հպելն յիմանալին։ Այս մտիցս, խնդրեմք հայր Աստուած, վասն հեզութեան Քրիստոսի քո եւ մերոյ յուսոյ, արժանի արա զմեզ բարձրանալ ՚ի յերկրէ, եւ մտանելով ՚ի յերկինս՝ կախիլ զոտից յուսոյդ մերոյ, եւ հոգւով ճշմարտութեամբ երկիր պագանել ՚ի վերին տեղիդ՝ ուր հանգեաւ ոտք նորա1, յետ անքուն աշխատութեանն որ յերկրի։
       «Արի տէր ՚ի հանգիստ քո, դու եւ տապանակ կտակի սրբութեան քո »։ Ո՜վ թէ որքան էառ բանս համարձակութիւն՝ ապաւինեալ ՚ի հեզութիւնն Քրիստոսի, զոր մինչեւ ցայժմ զնորայն առաքինութիւն որ ըստ մարմնոյ վասն իւր Հօրն նուիրէր, իսկ այժմ կախեալ զոտիցն՝ զնոյն ինքն զտէրն յարուցանէ ՚ի տեղին, ուր կայ լինել իւր աղօթակից. արի, ասէ, տէր, այդր ՚ի հայրական աթոռոյդ, ուր հանգեար, եւ բարեխօսեավասն մեր որպէս խոստացար, առնւոլ ՚ի դմանէ զհոգին եւ տալ մեզ. եւ ոչ դու միայն աստուածութեանդ փառօք, այլ եւ տապանակաւ մարմնոյդ՝ որ երկրպագեցար Աստուած մի դովաւ յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց. քանզի այդ է որ ստիպէ հանապազ առնուլ մեզ զողորմութիւն. եւ դովաւ յանդիման երեսաց Հօրդ քահանայապետեա մեզ։ Եւ այս թէ ոյր աղագաւ, ինքն յայտնէ ասելով։
       «Երիցունք քո զգեցցին զարդարութիւն, եւ սուրբք քո ցնծալով ցնծասցեն »։ Սուրբք են ամենայն դասք քրիստոնէից, եւ երիցունք առաջնորդք նոցա քահանայքն. արդ վասն այսորիկ, ասէ, յարուցեալ մարմնով քո բարեխօսեա, որպէս զի նախ առաջին առաջնորդք ժողովրդեանս զսրբութիւն եւ զարդարութիւն եւ զշնորհս Հոգւոյդ որպէս զպատմուճան արկցուք զանձամբ, եւ լիցուք այդու համարձակ կալ ՚ի մէջ ժողովրդեանն, որք ՚ի զանազան մեղաց ըմբռնմանէ վարանեալ են տրտմութեամբ. որոց պարտուցն փոխան արժանացեալք զքեզ պատարագել, յամենեսեան ՚ի նոսա զցնծութիւն եւ զուրախութիւն տարածեմք, ծանուցեալ զմինդ փոխան ամենեցուն մեղաց մեռեալ2։
       «Վասն Դաւթի սիրելւոյ քո մի դարձուցաներ զերեսս քո յօծելոյ քումմէ »։ Մեծ էր խնդրուածն զոր հայցեաց, արդարութիւն եւ ցնծութիւն՝ երիցանցն եւ ժողովրդոցն3. վասն այնորիկ դարձեալ զՈրդւոյն միջնորդութենէ բուռն հարկանէ՝ յարուցեալ զնա առաջի Հօրն. եւ այս նա, որում ինքն Հայրն վկայեաց. «Դա է, ասէ, որդի իմ սիրելի ». արդ վասն սիրելի Որդւոյդ Քրիստոսի քո օծելոյ, մի դարձուցանել զերեսս քո յօծակից անդամոց նորին քրիստոնէիցս, առ ՚ի դերեւ առնել զխնդրուածս մեր։ Քանզի բաւական է սիրելւոյդ արդարութեանն յիշատակ զամենեսեան զմեզ զմեղուցեալքս մաքրել ՚ի պարտեաց, եւ զքեզ յողորմութիւն շարժել ՚ի վերայ մեր. քանզի եւ զայս ինքն խոստացաւ մեզ, թէ «Զոր ինչ խնդրիցէք յանուն իմ ՚ի Հօրէ իմմէ, առնուցուք ». եւ զի նա խոստացաւ, յայտ է թէ զքո կամքդ յայտնեաց, զի որպէս լսէ ՚ի քէն՝ դատի. եւ ահա դու երդուար ՚ի փառս քո՝ նովաւ զմեզ փրկել. ըստ որում ասէ.
       «Երդուաւ տէր Դաւթի ճշմարտութեամբ եւ ոչ ստեաց նմա, ՚ի պտղոյ որովայնէ նորա նստուցանել յաթոռ նորա »։ Պտուղ որովայնի Քրիստոսի են ծնեալքն ՚ի վարդապետութենէ նորա հաւատովք, ըստ որում ասէր առ առաքեալսն, «Որդեակք իմ ». արդ Քրիստոս վասն նոցա եւ վասն ամենայն հաւատացելոց բանիւն նոցա աղօթեաց. «Հայր, կամիմ զի ուր եսն իցեմ, եւ սոքա ընդ իս իցեն »։ Հայրն արար զկամս նորա. այն իսկ1, զի զնա եդ իշխան ՚ի վերայ երկնաւորաց եւ երկրաւորաց. իսկ նա փոխանակ իւր եդ զդասս առաքելոցն՝ ասելով. «Որպէս առաքեաց զիս Հայր իմ, եւ ես առաքեմ զձեզ »։ Արդ զայս ՚ի մէջ առնու, որպէս զի ցուցցէ Աստուծոյ՝ թէ իբր ՚ի պարտականէ խնդրեմք ՚ի քէն զողորմութիւն, որ կարգեցաք յաթոռ Որդւոյ քո յաջորդք առաքելոցն սրբոց։
       «Թէ պահեսցեն որդիք քո զօրէնս իմ, եւ զվկայութիւնս իմ զոր ուսուցից նոցա, որդիք նոցա նստցին յաւիտեանս յաւիտենից յաթոռ քո »։ Թէպէտ եւ զԱստուած պարտական ողորմութեանց դատեաց բանս, ոչ դանդաղի եւ զորպէսն օգնականութեան նորին ցուցանել. այսինքն երդուայ իմ միածնին , նստուցանել յաթոռ նորա զմարդիկ, բայց ոչ թէ վայրապար նստին2, այլ յարաժամ ընդ հետս շաւղաց արդարութեան նորա ընթանան. իսկ ապա թէ ՚ի համանմանութէան վերջանան, եւ յաթոռոցն կորանան, եւ Քրիստոս որ հնազանդ եղեւ Հօր մահու չափ եւ մահու խաչի՝ առ ՚ի նմանէ անուն ՚ի վեր քան զամենայն անուն, եւ մեզ փրկութեան շնորհ, ոչ վայրապար, այլ յորժամ որդիքս վարդապետին՝ որպէս զնա ջանասցուք պահել զօրէնս եւ զվկայութիւնսն Աստուծոյ։ Թէ այս կատարի ՚ի մէնջ, մշտնջենաւորապէս խոստանայ մեզ զփառացն ժառանգութիւն. եւ ոչ երբէք հետեւողքս յետնեալ գտանին յառաքելական պատուոյն՝ նոցին գործոցն հաւասարեալք. այլ միշտ պտուղ վարդապետութեան վերջնոցն նստցին յաթոռ առաջնոցն. է՞ր վասն . քանզի
       «Հաճեցաւ տէր ընդ Սիոն եւ ընտրեաց բնակել ՚ի նմա. ասէ. այս է հանգիստ իմ յաւիտեանս յաւիտենից. ՚ի սմա բնակեցայց, զի հաճեցայ ընդ սա »։ Հաճեցաւ Որդւոյն արեամբն, որ ետ զանձն իւր վասն մեր, եւ ջնջեաց զձեռագիր յանցանաց մերոց. յորժամ այն պատառեցաւ մահուամբն Քրիստոսի, ԱստուածՀայր հաճեցաւ ՚ի մարդիկ, ըստ որում գրէ Պօղոս. «Ըստ հաճութեան կամաց իւրոց եղեւ այս ամենայն ՚ի գովեստ փառաց շնորհաց իւրոց ». զայս ցուցանէ եւ մարգարէս. նա եւ ոչ միայն հաճեցաւ ՚ի նոր Սիոն յեկեղեցի հեթանոսաց, այլ եւ ընտրեաց զսա յամենայն ազգաց իւր ՚ի բնակութիւն. ըստ որում ասաց տէրն, «Դու Հայր ՚ի յիս եւ ես ՚ի քեզ, զի եւ սոքա ՚ի մեզ իցեն ». եւ այս ոչ եթէ յայժմու յաւիտենիս միայն որ անցաւոր է, այլ բնակէ ՚ի սուրբս իւր ՚ի մշտնջենաւոր յարութեանն առ ՚ի լինել Աստուած ամենայնում յամենայնի։
       «Զորս սորա օրհնելով օրհնեցից, եւ զաղքատս սորա լցուցից հացիւ »։ Զայս ՚ի դիմաց Աստուծոյ առնու այսուհետեւ ասել բանս. դուք ասէ խնդրէք, ով մարդիկ, վասն իմոյ սիրելւոյս չդարձուցանել զերեսս ՚ի ձէնջ, որք անդամք էք սորա. այլ ծանիք, զի ես ոչ թէ սորա վասն զայս միայն արարի ձեզ, այլ եւ դաշամբք զձեզ աթոռակից սմին արարի, վասն մեծի նուիրաց մահուն զոր փոխան ձեր պատարագեաց ինձ կամաւ. յետ այնորիկ եւ հաճութեամբ ընտրեցի զձեզ ինձ աթոռ լինել քերովբէից հաւասար։ Յաւելի եւ զոր սորա անուամբ անուանիք, օրհնութեամբն որ ոչ անցանէ՝ հոգեւորաւն օրհնել, եւ զաղքատացեալս ՚ի ձէնջ՝ յիմաստութեան եւ յարդարութեան հացէն կերակրել։ Եւ զի այսմ արժանաւորեցաք, տես թէ որպէս շնորհակալ լինի առաքեալ. «Օրհնեալ է Աստուած, ասէ, որ օրհնեաց զմեզ ամենայն հոգեւոր օրհնութեամբ յերկնաւորս ՚ի Քրիստոս », զի Քրիստոսիւ եւ որպէս զնորա օրհնեցաք ՚ի Հօրէ։
       Քահանայից սորա զգեցուցից զփրկութիւն, եւ սուրբք սորա ցնծալով ցնծասցեն »։ Տես զանբաւ մարդասիրութեանն շնորհ. զի զոր մեք ՚ի սկզբանն Քրիստոսիւ եւ վասն նորա խնդրեցաք ՚ի Հօրէ, յետ այլ պարգեւացն եւ զայս առատապէս ընձեռէ. քանզի անդ զՔրիստոս տապանակաւ մարմնոյն յարոյց առաջի Հօրն, եւ կացուցեալ զնա յանդիման՝ խնդրէր1 վասն նորա ոչ դարձուցանել զերեսս, այլ զգեցուցանել երիցանց զարդարութիւն. իսկ հայրն տեսեալ զնա յաղաչանս վասն իւրոցն՝ ակնարկէ յՈրդին, ասելով. քահանայից սորա՝ որ խնդրեցիք2 զարդարութիւն, վասն սորին ոչ միայն ազյդ զգեցուցանեմ, այլ պատարագաւն զոր մատուցանէք՝ նախ առաջին զձեզ փրկեմ, եւ ապա զամենայն ժողով սրբոցդ ՚ի ցնծութիւն արդարութեամբ փոխեմ։
       «Անդ ծագեցից եղջիւր ՚ի Դաւիթ, պատրաստ արարից զճրագ օծելոյ իմոյ »։ Անդ, ասէ, յայտ է թէ ՚ի Սիոն, ուր հաճեցաւ բնակիլ, ծագեցից եղջիւր ՚ի Դաւիթ. եղջիւրն ուջգնութեան ապացոյց3 եւ զէն հարկանող թշնամեաց. ըստ այնմ, «Այն են եղջիւրքն որ ցրուեցին զՅուդայ եւ զԻսրայէլ »։ Արդ անդ ՚ի մէջ նոր Սիոնի՝ ուր բնակել հաճեցայ, օրհնեցի եւ փրկեցի, տաց նոցա եւ ՚ի նոսա եղջիւր եւ զօրութիւն ըզմիածինս իմ Որդի, որով կարողանայք խոցոտել զթշնամիսն։ Եւ զայս ո՞ է որ առնէ, եթէ ոչ մահ նորին ՚ի մէջ մեր եւ յիշատակ։ «Պատրաստ արարից ասէ զճրագ օծելոյ իմոյ ». այսինքն զլոյսն իմաստութեան եւ գիտութեան, որ ծագի սովաւ ձեզ միշտ առանց խնայելոյ, պատրաստեմ առաջի նոցա որք կամին տեսանել։
       «Թշնամեաց նորա զգեցուցից զամօթ, այլ ՚ի վերայ նորա ծաղկեսցի սրբութիւն իմ »։ Ո՞ է այլ թշնամի եկեղեցւոյ Քրիստոսի, եւ որոց նա է եղջիւր զօրութեան, եթէ ոչ խաւարին իշխան եւ լուսոյն հակառակ. նորա ասէ ամօթ զգեցուցանեմ։ Արդարեւ մեծ ամօթ է նորա եւ պատկառանք տկարութեանն, յորժամ տեսանէ զմարդիկ՝ զորս ինքն մեծաւ ջանիւ գթեցոյց եւ տրտմեցոյց, մահուամբն Քրիստոսի եւ ողորմութեամբն դարձեալ հաստատեալս եւ զուարճացեալս, յետ այնորիկ եւ նովաւ զօրացեալս եւ լուսաւուորեալս, վասն այսորիկ ասէ. ձեզ զփրկութիւն զգեցուցանելով՝ թշնամեաց ձերոց ամօթ եւ տրտմութիւն տարածի ՚ի վերայ. այլ ՚ի վերայ ձեր ոչ միայն այս, այլ եւ իմ սրբութիւնս ծաղկի, զի աստուածահաւասարք լինիցիք՝ յՈրդւոյն Աստուծոյ սեղանոյ վայելեալք, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։