Զարմանալ
արժան
է
աստ
եւ
՚ի
վերայ
այսորիկ.
զի
որպէս
զանուն
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ
եւ
զայլ
գործս
նորա
խառնեն
այլք
ընդ
գործս
Ներսիսի
Շինողի
եւ
ընդ
այլոց,
սոյնպէս
եւ
զկանոնագրութիւնս
սորին
խառնէ
Ջահկեցին
ընդ
կանոնաց
Ներսիսի
Շինողի,
եւ
սրբոյ
մեծին
Ներսիսի,
զերկոսին
եւս
առեալ
՚ի
Տաթեւացւոյն`
այլազգ
փոխելով
զբանս
նորա.
քանզի
Տաթեւացին.
թ.
8.
երես.
544.
եւ
545.
յետ
պատմելոյ
զժողովն
Եզրի
յաւուրս
Հերակլի`
գրէ
այսպէս.
Երրորդ
ժողովն
է
Դվնայ
՚ի
չորրորդ
ամի
թագաւորութեանն
Կոստանդեայ
հոռոմոց,
հրամանաւ
մեծի
կաթողիկոսի
հայոց
Ներսիսի
Շինողի,
եւ
այլ.
ժէ.
եպիսկոպոսաց,
եւ
վարդապետաց
բազմաց
եւ
իշխանաց.
եւ
նորոգեցին
զթուլ
ութիւն
եւ
զերկպառակ
ութիւն
ինչ
եկեղեցւոյն.
եւ
հաստատեցին
գիրս
կանոնաց.
բժան.
գլխոց:
Զայսոսիկ
բանս
Տաթեւացւոյն
բառ
առ
բառ
օրինակեալ
Ջահկեցւոյն
՚ի
գիրս
իւր.
երես.
322.
փոխէ
զբառդ
Շինօղ`
յԱշտարակեցի.
եւ
ուր
դնի
Ներսիսի
Շինողի,
ինքն
դնէ
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ:
Ուստի
եւ
զայս
ժողով
եւ
զկանոնս
Շինողին`
ո'չ
տայ
նմին
Շինողի,
այլ`
Աշտարակեցւոյն.
որ
է
յայտնի
սխալ:
Եւ
դարձեալ
Տաթեւացին.
թ.
52.
երես.
650.
՚ի
յիշելն
զմի
՚ի
կանոնաց
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ,
ասէ`
թէ
այսպէս
կանոնեաց
մեծն
Ներսէս:
Եւ
զայս
բան
սորա
եւս
բառ
առ
բառ
օրինակեալ
Ջահկեցւոյն.
երես.
424.
յաւելու
յիւրմէ,
եւ
ասէ.
այսպէս
կանոնեաց
մեծն
Ներսէս
թոռն
սրբոյ
Լուսաւորչին.
որով
ահա
զկանոնս
Աշտարակեցւոյն
համարի
լինել
առաջնոյն
Ներսեսի
մեծի`
թոռինն
թոռին
Լուսաւորչի:
Սակայն
Տաթեւացին`
Ներսէս
մեծ
ասելով`
ոչ
տայ
իմանալ
անդ
զառաջինն,
այլ`
արձակաբար
խօսի.
վասն
զի
նա
միօրինակ
Մեծ
Ներսէս
կոչէ
ոչ
միայն
զսա,
այլեւ
զՆերսէս
Շնորհալին`
՚ի
բերելն
զբանս
՚ի
գրոց
նորա.
նոյնպէս
եւ
զՆերսէս
Լամբրոնացին`
՚ի
բերելն
զբանս
՚ի
մեկնութենէ
սաղմոսաց.
որպէս
է
տեսանել
եւ
յայլ
գիրս
հայոց,
եւս
եւ
Յովհաննու
կաթողիկոսի`
որ
զՆերսէս
Շինօղն
հասարակօրէն
կոչէ
Մեծ
Ներսէս:
Ապա
որպէս
յասելն
զՆերսիսէ
Շինօղէ
կամ
զՆերսիսէ
Շնորհալւոյ,
Մեծ
Ներսէս,
ոչ
իմացեալ
լինի
առաջինն
Ներսէս,
սոյնպէս
եւ
ոչ
աստ:
Մա'րթ
է
ասել,
թէ
գուցէ
Ջահկեցին
զայս
այսպէս
է
իմացեալ`
հայելով
՚ի
կարգ
կանոնագրոցն
հայոց .
ուր
այս
կանոնք
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ
դնին
՚ի
կարգս
հին
կանոնաց`
յառաջ
քան
զկանոնս
Կեսարիոյ,
Անտիոքու,
Գանգրեայ,
եւ
սրբոյն
Սահակայ.
եւ
յայսմանէ
թերեւս
մակաբերեալ
է,
թէ
առաջնոյ
Ներսիսի
իցեն
այն
կանոնք:
Բայց
այդու
կարգաւ
ոչինչ
հաստատի.
զի
յայժմեան
կանոնագիրս
ոչ
իւիք
պահել
է
կարգ
ժամանակի,
այլ
միայն
որք
որոշ
եւ
երկայն
կանոնքն
են,
յառաջ
են
դասեալ
՚ի
գրողաց
առանց
հայելոյ
՚ի
ժամանակն.
որպէս
եւ
զկնի
կանոնաց
Սիոնի
կաթողիկոսի
դնին
կանոնք
Ներսիսի
Շինողի,
որ
յառաջ
էր
քան
զՍիոն.
եւ
ապա
հատուկտիր
բանք
՚ի
կանոնաց
սրբոյն
Եղիշէի,
եւ
Մեսրոպայ,
եւ
պէսպէս
կանոնք
ընդ
անուամբ
Մանդակունւոյն
եւ
Մեծին
Ներսիսի
յետ
եւ
առաջ
եդեալ.
եւ
կանոնք
ասորւոց
յետ
Քաղկեդոնի
հաստեալք`
դնին
յառաջ
քան
զկանոնս
սրբոյն
Սահակայ.
եւ
այլք
այլազգ.
եւ
՚ի
զանազան
կանոնագիրս
այլեւայլ
կարգաւ:
Այլ
թէ
յիրաւի
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյն
են
այն
կանոնք`
զորս
եդաք
՚ի
պատմութեան,
առեալ
՚ի
կանոնագրաց
՚ի
գլ.
ժե.
յայտ
առնէ
եւ
վերնագիր
նորին.
ուր
դնի
այսպէս.
Այս
կանոնքս
եդան
յաւուրս
Ներսիսի
կաթողիկոսի,
եւ
Ներշապուհոյ
Մամիկոնէից
եպիսկոպոսի:
Արդ`
սոյն
Ներշապուհ
եպիսկոպոս
Մամիկոնէից
էր
յաւուրս
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյն.
որպէս
գրէ
Ասողիկ.
բ .
2.
եւ
էր
ինքն
անուանի
եւ
երեւելի.
ուր
եւ
յաւելու
Ասողիկ`
թէ
ընդ
Ներսեսի
Աշտարակեցւոյ
էր
նա
՚ի
ժողովի
անդ.
նոյնպէս
եւ
Վարդան
պատմիչ
զնոյն
Ներշապուհ
դնէ
յայնմ
դարու.
թէպէտ
ասէ
եւս
զնմանէ,
թէ
էր
ներկայ
՚ի
ժողովն
Մովսեսի
՚ի
դնիլ
թուականին
հայոց:
Եւ
դարձեալ`
որպէս
յայտնի
տեսանի,
այս
կանոնք
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյ`
որ
իբրեւ
հարիւր
ամօք
յետոյ
էր
քան
զսուրբն
Սահակ
Պարթեւ,
քաղեալ
են
ըստ
մասին
՚ի
կանոնաց
նորին
սրբոյն
Սահակայ,
եւ
յառաջ
բերին
առ
՚ի
հաստատ
ութիւն
կանոնացն
նախնեաց:
Եւ
չէ
'
մարթ
ասել,
թէ
կանոնք
սրբոյն
Սահակայ
անտի
իցեն
քաղեալք
իբրեւ
՚ի
կանոնաց
մեծին
Ներսիսի
հօր
իւրոյ.
քանզի
աւանդի
՚ի
կանոնս
նորին
Սահակայ,
թէ
՚ի
հին
կանոնաց
Լուսաւորչին
են
առեալ`
եւ
թարգմանել
եւս
՚ի
յունականէն.
որ
թէ
նաեւ
՚ի
Ներսիսէ
էր,
անտարակոյս
յիշատակիւր
անդ:
Թո'ղ
զայն,
զի
յայտնի
են
կանոնադրութիւնքն`
զորս
արար
Մեծն
Ներսէս
Պարթեւ
՚ի
բարեզարդելն
զաշխարհս
Հայոց
՚ի
վերայ
անկարգութեանց
եղելոց
յայնմ
ժամանակի.
որոց
համաձայն
ինչ`
որ
յիշատակի
յայդոսիկ
կանոնս
Ներսէսի
որք
յիշատակին,
նոքին
յարմարին
ժամանակի
Ներսիսի
Աշտարակեցւոյն,
եւ
ոչ
Ներսիսի
Մեծի:
