Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Բ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ա. Յետ յաղթութեանն` զոր Յազկերտ ընդդէմ հոնաց, իբրեւ միւսանգամ զօրացն թշնամիք, տագնապեալ Յազկերտի, եւ ՚ի բաց եդեալ առ ժամանակ մի զխորհուրդ հալածելոյ զքրիստոնեայս, դիմեաց վերստին ամենայն զօրութեամբ ՚ի վերայ հոնաց` եւ նուաճեաց զնոսա ընդ իւրեւ ՚ի սկզբան երկոտասաներորդ ամի թագաւորութէ իւրոյ: Եւ ՚ի յաջողիլ այսր` եդեալ պահապանս ՚ի պահակի անդ հոնաց` եւ վերակացու զսպարապետ իւր, որ կոչիւր Սեբաստիա դարձաւ ինքն ուրախութեամբ ՚ի Տիսբոն. եւ զտեղի էառ անդէն: Եւ ՚ի նոյն աւուրս առեալ թուղթ ՚ի ԴենՇապհոյ` որ էր յաշխարհին Հայոց, եւ տեղեկացեալ` թէ անդրդուելի կան հայք ՚ի հաւատս, խորհուրդ արար ընդ մեծամեծաց իւրոց վասն գտանելոյ զայլ հնարս ՚ի հաւանեցուցանել զհայս յօրէնս պարսից: Եւ ապա ընդ խորհրդոց հազարապետին իւրում Միհրներսեհի մեծի, զի տացէ գրել մոգպետին զԱղանդ մոգուցն ՚ի բերանոյ նորին իսկ հազարապետի, զի յղեսցէ ՚ի հայս. կարծելոյ թէ գուցէէ հայք հաւանեալ այնմ` դարձցին. եւ կամ չկարելով տալ պատասխանի` պարտաւոր գտցին: Եւ ինքն գրեաց հրովարտակ առ ամենայն Հայս` յորդորելով զնոսա թողուլ զքրիստոնէութիւն, եւ դառնալ յօրէնս պարսից. զորոյ զօրինակն ՚ի մէջ բերէ Ղազար Փարպեցի` այսպիսի բանիւ:
       Թագաւորացն առաջնաց, որ նախ քան զիս` իմ նախնիքն էին, եւ զայս թագաւորական գահ ունէին, ոչ գիտեմ եթէ յաղագս այլ ինչ մեծ անպարապութեանց, եւ թէ չխորհելով զայսպիսի ծանր եւ կարեւոր պէտս չհոգացան իրացս: Իսկ իմ զմտաւ ածեալ ՚ի մոգուցն եւ յայլ իմաստուն եւ յաւագ մարդկանէ Արեաց աշխարհիս տեղեկացեալ, թէ որ միանգամ ընդ իշխանութեամբ մերոյ թագաւորութեանս են, որպէս օգտիւք եւ այլ հպատակութեամբ վայելեմք ՚ի նոցանէ, եւս առաւել պարտիմք ընդ փրկ ութիւն եւ ընդ գիւտ ամենեցուն հոգւոց հոգալ, եւ գտանել: Եւ եթէ յանկարծ ծուլացեալ գտանիմք յայսպիսի մեծ հոգութենէ, տեղեկացաք յօրինեաց մերոց, թէ ծանր պատուհաս երելոց եմք յաստուածոցն: Արդ` եթէ մեք պատուհասիմք վասն չբողոքելոյ ումեք ՚ի ձէնջ, ձեզ առաւել` աւելի եւս արժան է երկնչել, թէ հեղգայք ինչ յիւրաքանչիւր հոգւոյ օգտէ. զի ՚ի մէնջ պատուհասիք եւ յաստուածոց: Վասնորոյ եւ զօրէնս մեր զստոյգ եւ զարդար գրեցաք եւ տուաք բերել առ ձեզ. եւ կամիմք, եթէ որպէս դուք օգտակար ի եք` եւ մեր սիրելի , զմեր արդեօք զարդար եւ զկշիռ օրէն ուսանէիք եւ ունէիք. եւ չպաշտէիք զայսպիսի օրէնս, որ ամենեցուն մեզ յայտնի են` թէ սուտ են եւ անօգուտ: Արդ` լուեալ ձեր զմեր հրամանսդ, կամաւ եւ սիրով յանձն առէք . եւ բնաւ ամենեւիմբ զմիտս ընդ այլ ինչ մի ' տանիք: Այլեւ այս կայ մեզ եւ մեզ, զի զկարծեցեալ զձեր օրէնսդ` առ մեզ գրել հրամայեցաք ձեզ, եթէ որպէս կորուսեալ էին մինչեւ ցայսօր: Եւ յորժամ դուք իբրեւ զմեզ` ճանաչօղք ճշմարիտ մեր օրինացս լինիք, Վիրք եւ Աղուանք ընդ մեր եւ ձեր կամս յիշխեն ելանել:
       բ. Իսկ թէ քանի առասպելեօք լի էր այն միւս թուղթ աղանդոյն` զոր գրեաց մոգպետն ՚ի դիմաց Միհրներսեհի, կարես տեսանել ՚ի պատմութեան Եղիշէի. գլ. բ. երես. 23. 24. եւ 25. յորմէ համառօտ ինչ քաղել դիցուք աստ: Միհրներսէհ Վզուրկ հրամանատար Երան եւ Տաներան, հայոց մեծաց ողջոյն: Դուք գիտասջի'ք, ամենայն մարդ` որ բնակեալ է ՚ի ներքոյ երկնի, եւ ոչ ունի զօրէնս մազդեզանց, նա խուլ է եւ կոյր, եւ դիւաց խարանմանւոյ խաբեալ: Եւ ապա առաջի դնէ զկրօնս պարսից: Մինչչեւ ասէ էին երկինք եւ երկիր, Զրուան մեծ աստուածն յաշտ առնէր այսինքն զոհ մատուցանէր հազար ամ. եւ ասէր, թերեւս լիցի իմ որդի մի Որմիզդ անուն, որ արասցէ զերկինս եւ զերկիր. եւ յղացաւ զերկուս յորովայնի. զմի ՚ի վարձ զոհիցն` զորս մատուցանէր. եւ զմիւսն ՚ի պատիժ թերահաւատելոյ նորա, եւ ասելոյ` թերեւս լիցի ինձ որդի: Եւ իբրեւ գիտաց, թէ երկու են յորովայնի, ասէ որ վաղ եկեսցէ, նմա տաց զթագաւորութիւնս: Իսկ որ ՚ի թերահաւատութէն էր յղացեալ, պատառեաց զորովայնն, եւ ել ՚ի դուրս: Ասէ ցնա Զրուան. ո՞վ ես դու. եւ նա ասէ. որդին քո Որմիզդ. ասէ ցնա Զրուան. իմ որդի լուսաւոր է եւ անուշահոտ. դու խաւարին ես եւ չարասէր: Եւ իբրեւ կարի դառնապէս ելաց նա, ետ ցնա Զրուան զթագաւոր ութիւն հազար ամ. որ եւ կոչեցաւ Արհմն: Իբրեւ ծնաւ զմիւս որդին, անուանեաց զանուն նորա Որմիզդ. եւ հանեալ զթագաւորութին յԱրհմնէն` ետ ցՈրմիզդոյն, եւ ասէ ցնա. մինչեւ ցայժմ ես քեզ պատարագս մատուցի. դու եւս արա ' ինձ այժմ` զոր կամիմ. եւ Որմիզդ հնազանդեցեալ նմա` արար զերկինս եւ զերկիր, զհրեշտակս, զտէրութիւնս, զճոխութիւնս, զյաջողութիւնս, զառողջութիւն, զերկար ութիւն ամաց, զճարտար ութիւն խօսից, զգեղեցկութիւն, եւ զփառս, եւ զամենայն բարի: Իսկ Արհմն ընդ հակառակն արար զամենայն չար, զդեւս, զթշուառ պատահարս, զաղքատութիւնս, զհիւանդութիւնս, զխռովութիւնս պատերազմաց, եւ զամենայն վնաս:
       Եւ զկնի այսպիսի առասպելաբանութեանց` սկսանի մեղադիր լինել հաւատոյն քրիոստոնէից. եւ յաւելու, թէ զիա'րդ Աստուած վասն միոյ թզոյ մահ սպառնացաւ մարդոյ. եւ թէ զիա'րդ հնար եղեւ ծնանիլ Աստուծոյ ՚ի կնոջէ, եւ մատնիլ ՚ի չարաբանս: Եւ եթէ ասէ յայնք տգիտաբար մոլորեալ են յայդպիսի կրօնս, ընդէ՞ր եւ դուք զհետ նոցա մոլորութեանն ցնորիք: Թաղեալ ապա զայդ ՚ի բաց` յանձին կալարուք զօրէնս, զոր ունի արքայից արքայ. քանզի ունիք տալ համարս վասն այդր առաջի աստուածոց, որպէս եւ մեք իսկ ձեր, եթէ ոչ զգուշացուսցուք զձեզ:
       Եւ յարէ զկնի. մի ' հաւատայք ասէ առաջնորդաց ձերոց. քանզի յոյժ խաբեբայք են նոքա. զոր բանիւք ուսուցանեն, գործովք ոչ առնուն յանձն. միս ուտել ասեն ո'չ է մեղք, եւ ինքեանք ուտել ոչ կամին. կին առնել ասեն արժան է, բայց ինքեանք եւ հայիլ ՚ի նա ոչ կամին. ինչս ժողովել մա'րթ է ասեն, բայց ինքեանք զաղքատ ութիւն առաւել գովեն: Յարգեն զթշուառութիւն, եւ պարսաւեն զյաջողուածս. ծաղր առնեն զանուն բախտի, եւ զփառաւոր ութիւն յոյժ այպանեն. սիրեն զանշք ութիւն հանդերձից, եւ մեծ համարին զանարգս քան զպատուականսն. գովեն զմեհ, եւ անարգեն զկեանս: Եւ յետ ամի ասէ. արդ` երկու իրք կան առաջի ձեր. կամ արարէ'ք բան առ բան նամակիք պատասխանի. եւ կամ արի'ք եկա'յք ՚ի դուռն, եւ յանդիման լերուք մեծի ատենիս:
       գ. Իբրեւ եհաս այս նամակ ՚ի ձեռս երանելւոյն Յովսէփայ կաթուղիկոսի` հանդերձ հրովարտակաւ արքայի, փութանակի գրեաց առ երեւելի եպիսկոպոսունս աշխարհին Հայոց` գալ առ ինքն յԱյրարատ գաւառ ՚ի քաղաքն Արտաշատու. եւ վաղվաղակի հասին անդր: Սահակ եպիսկոպոս Տարոնոյ. Մելիտէ եպիսկոպոս Մանծկերտոյ (այսինքն Մանազկերտոյ ). Եղնիկ եպիսկոպոս Բագրեւանդայ. (այն է Եզնիկ Կողբացի ). Սուրմակ եպիսկոպոս Բզնունեաց. Տաճատ եպիսկոպոս Տայոց. Թաթիկ եպիսկոպոս Բասենոյ. Քասու եպիսկոպոս Տուրուբերանոյ. Երեմիա եպիսկոպոս Մարգաստանի. Եւղաղ եպիսկոպոս Մարդաղւոյ. Անանիա եպիսկոպոս Սիւնեաց. Մուշէ եպիսկոպոս Արծրունեաց. Բարսեղ եպիսկոպոս Մոկաց. Սահակ եպիսկոպոս Ռշտունեաց. Գագ եպիսկոպոս Վանանդայ. Եղիշա կամ Եղիշէ եպիսկոպոս Ամատունեաց. Եղբայր եպիսկոպոս Անձեւացեաց. եւ Երեմիա եպիսկոպոս Ապահունեաց: Ընդ այսոսիկ եպիսկոպոսունս էին եւ բազում քորեպիսկոպոսք, եւ պատուական երիցունք. Ղեւոնդ քահանայ մեծ ՚ի Վանանդայ, եւ Խորէն ՚ի Մրենոյ եւ Դաւիթ Մամիկոնեան , եւ այլք. եւս եւ վանականք բազումք. ընդ որս էր եւ Աղան վանահայր Արծրունի` այր հրեշտակակրօն (վարդապետ Փարպեցւոյն):
       Եկին եւ բազում նախարարք, Վասակ Սիւնի. Ներշապուհ. Վրիւ Մաղխազունի. Վարդան Մամիկոնեան. Գունտ Վահեւունի. Արտակ Մոկացի. Շմաւոն Անձեւացի. Մանէճ Ապահունի. Առաւան Վանանդացի. Արշաւիր Արշարունի` (որ եւ Կամսարական ). Վահան Ամատունի. Ատովմ Գնունի` ազգական առաջնոյն. Վարազշապուհ Պալունի. Հրահատ տէր Աշոցաց. Հմայեակ տէր Դիմաքսենից. Գազրիկ տէր Աբեղեանից. Փապագ տէր Առաւեղենից. Վրեն Ձիւնական. եւ այլ եւս աւագ սեպուհք:
       Սոքա ամենեքին ժողովեալ առ սուրբն Յովսէփ կաթուղիկոս յարքունական քաղաքն յԱրտաշատ, յամի տեառն 450. իբրեւ ծանեան, եթէ երկու նամակք եկեալ են ՚ի Պարսից վասն փոփոխելոյ զօրէնս քրիստոնէութեան, նախ` ընթերցան զբանս թագաւորին առաջի ամենեցուն. ընդ որ տաղտկացեալք արհամարհեցին, եւ ծաղր արարեալ անարգեցին զայն. եւ ոչ համարեցան արժանի զմիւս եւս գիր աղանդոյն ընթեռնուլ առաջի բազմութեանն, գիտելով` եթէ աղճատանք են եւ զզուանք` ծանրացուցիչ մաքուր լսելեաց:
       դ. Ապա հրաման ետուն նախարարք սրբոց եպիսկոպոսաց գրել պատասխանի ՚ի բերանոյ ամենեցուն առ թագաւորն համարձակ բանիւք. եւ նոքա գրեցին ըստ այսմ օրինակի. զոր յառաջ բերէ Փարպեցին. ՚Ի լուսաւոր եւ ՚ի ճշմարիտ օրէնս մեր ասեն գրեալ է, որ ձեզ ընդունայն եւ բարբաջմունք թուին, թէ ծա'ռայք հնազանդ լերուք մարմնաւոր տերանց ձերոց որպէս աստուծոյ: Եւ մեր ըստ կարի զօ րութեան մերոյ` երկուցեալ նախ ՚ի հրամանէ օրինաց մերոց, եւ ապա ՚ի ձեր մեծէ թագաւորութենէդ, եդեալ է ՚ի մտի ոչ ընդ երկիւղի մարդկան որպէս առ ականէ ըստ օրինի չար ծառայից ծառայել ձեզ, այլ` կամաւ իսկ` եւ յոժա րութեամբ յամի զձեր կամս եւ զհրաման կատարել. եւ ծառայել զձեզ ոչ միայն կարասւոյ ծախիւք, այլեւ զարիւն անձանց մերոց եւ որդւոց ՚ի վերայ ձեր դնել: Բայց վասն հոգւոց մերոց գիւտի եւ կամ կորստեան` զձեզ ինչ ամենեւին այդ հոգ մի ' աշխատեսցէ. եւ վասն պարգեւի եւ պատուհասի , որ երկնչիքդ յաստուածոցդ յաղագս սիրոյ ոգւոց` որպէս ասէքդ, ՚ի մեր անձինս եւ հոգիս հասցէ յաստուծոյ օգուտն այն եւ կամ պատիժ. բայց դուք զիրսդ եւեթ զայդ լռեալ ներեցէ'ք մեզ: Քանզի որպէս անհնա'ր է մարդկային բնութեանց փոխել զերկնից տեսուչին յայլ տեսութիւն, նոյնպէս եւ անհնար է` որ ՚ի բնէ ուսեալ եմք եւ հաստատեալ յօրէնս յայս, անսալայդպիսի հրամանի եւ հաւանել, զոր լոկ բանիւք անգամ լսել ոչ կարեմք քանզի եւ կամիմք իսկ ոչ: Այլ վասն օրինաց ձերոց զոր գրեալ էր եւ տուեալ բերել առ մեզ, մեք ձեզ ոչ երբեք լսեմք` մինչ որ այդր լինիմք ՚ի դրանն, եւ կամ (՚ի լսելն ) ՚ի մոգուցդ` որ ձեր օրէնս ուսոյցքդ իմն կոչին, այպն արարեալ արհամարհեմք. թո'ղ թէ եւ գրոց եւս յօժարեցուցանէք զմեզ կարդալ, եւ լսել որ ինչ ոչ է մեզ պիտոյ եւ խնդիր: Այլ յառաւել եւս պատուելոյ զթագաւորութիւնդ ձեր` եւ բանալ անգամ զգրեալսդ կամ տեսանել ոչ կամեցաք. զի զօրէնս` զոր ճանաչէմք եթէ սուտ են եւ անմիտ մարդոյ բարբանջմունք, զոր բազում անգամ մեր լուեալ է ՚ի ձեր անուանեալ սուտ վարդապետացդ` եւ տեղեակ եմք իբրեւ զձեզ, զայն ո'չ կարդալ պարտ է` եւ ո'չ լսել. վասն զի ընդ կարդալն հարգիմք եւ ծաղր առնել, ուստի օրէնքն եւ օրէնսգիրքն` եւ որք պաշտեն զայդպիսի խաբէութիւնս, ՚ի միասին թշնամին: Յաղագս որոյ եւ ո'չ զմեր գրել եւ տալ բերել առ ձեզ ընդ հրամանիդ ձերոյ` ՚ի դէպ եւ ՚ի պատշաճ համարեցաք. զի եթէ զձեր սուտ եւ զարժանի ծաղու օրէնսդ չհամարեցաք արժանի կարդալոյ եւ մատուցանելոյ ՚ի մեզ, զի մի թշնամանեսցուք զձեզ` ծաղր առնելով զօրինօքդ. զոր ըստ ձերում իսկ մեծի խրատուդ պարտ էր զմտաւ ածել եւ ՚ի գրելն եւ ՚ի տալ բերելն առ մեզ, մեք զիա՞րդ զայսպիսի զածասէր եւ զճշմարիտ օրէնսն դրիցեմք առ ձեր անգիտութիւնդ` յայպանումն եւ ՚ի թշնամեանս: Բայց այս եւեթ ձեզ ՚ի հաւատոյս մերոյ յայտնի լիցի, զի տարերց ո'չ ծառայեմք, արեգական եւ լուսնի, հողմոց եւ կրակի, որպէս դուքդ. եւ բազում աստուածոցդ` զոր անուանէքդ դուք ՚ի յերկրի եւ ՚ի յերկնի, պաշտօն ո'չ մատուցանեմք. քանզի ուսաք, եւ հաստատեալ ծառայեմք միումն միայնոյ ճշմարտին աստուծոյ, որ արար զերկինս եւ զերկիր. եւ զամենայն ինչ` որ ՚ի նոսա, եւ նա միայն է անուանելոցդ ՚ի ձէնջ աստուածոցդ Աստուած եւ արարիչ, թագաւոր թագաւորաց եւ տէր տէրանց. եւ նմա միայնոյ վայելէ ամենայն բանաւորաց մատուցանել երկրպա գութիւն եւ պաշտօն:
       ե. Եւ ապա Յովսէփ կաթուղիկոս, եւ այլ եպիսկոպոսունք բացեալ զգիր ՄիհրՆերսեհի` գրեցին ուրոյն եւ այնմ պատասխանի. զոր եւ գտցես ՚ի գիրս Եղիշէի. գլ. ՚ի. երես. 26: Ուր սկիզբն առնեն խօսիլ ընդ նմա այսպէս. Յովսէփ եպիսկոպոս հանդերձ ամենայն միաբանելովքս ՚ի մեծամեծաց մինչեւ ցփոքունս, Միհրներսեհի մեծի հազարապետի Արեաց եւ Անարեաց` բազում խաղաղասէր մտօք բազմասցի ողջոյն առ քեզ, եւ ամենայն մեծի սպահիդ Արեաց: Եւ յետ խոնարհական բանից, եւ մաղթելոյ բարիս թագաւորին, ասեն: Վասն նամակին` զոր առաքեալ էիք յաշխարհս մեր, չէ մեզ հարկ գրել պատասխանի. զի յառաջ քան զմեզ մի ոմի ՚ի մոգպետաց ձերոց, որ կատարելագոյն էր ՚ի դենիդ ձերում, եւ դուք առաւել քան զբն ութիւն մարդկան ՚ի վեր համարէիք զնա, որ եւ հաւատաց յաստուած կենդանի արարիչ երկնի եւ երկրի, նա ինքն արար պատասխանի, եւ բան առ բան ելոյծ զայն. եւ իմացոյց ձեզ զօրէնս ձեր, թէ որպիսի ինչ են. եւ իբրեւ ոչ կարացիք բանիւք զդէմ ունիլ նորա, քարկոծեցիք զնա ՚ի ժամանակս Որմղդի արքայի: Եւ արդ այժմ` եթէ կամիք զմեր բանս եւս լսել զնորայն ընթերցջիք. զի ՚ի բազում տեղիս այդր յաշխարհիդ ձերում գտանին գիրք նորա. եւ անտի տեղեկասջիք: Եւ ապա ինքեանք եւս մի առ մի պատասխանի տուեալ բանից թղթոյն` ստեն զամենայն. ուր յետ բազմապատիկ փաստիւք ցուցանելոյ զճշմարտ ութիւն քրիստոնէական հաւատոյ` գրեն. Իսկ զոր ասէքդ, թէ զիա՞րդ Աստուած նախանձել վասն միոյ թզոյ` զոր եկեր անդամ, մահ արար, պա'րտ էր ձեզ ՚ի միտ առնուլ, թէ ահա եւ պատառ մի մագաղաթ վատթար է քան զթուզ, բայց յորժամ բան թագաւորին գրի ՚ի նմա, այնչափ յարգոյ լինի, մինչեւ եթէ ոք պատառեսցէ զայն` մահու մատնէ զնա թագաւորն. այսպէս է եւ այդ, Աստուած ետ հրաման վասն թզոյն, զի ծանուսցի` թէ տէր է. զի մարդն պատառեաց զհրամանն. ընկալաւ զպատիժ մահուան, ո'չ ՚ի նախանձութենէ, այլ` յարդարութենէ: Եւ զոր ասէք, թէ զիարդ Աստուած ՚ի կնոջէ ծնաւ. չէր ձեզ արժան խորշիլ. զի ահա արհմն եւ Որմիզդ աստուածք ձեր` ՚ի հօրէ ծնան. եւ ո'չ ՚ի մօրէ. որում եթէ քաջ միտ գնէիք եւ ոչ դուք յանձն առնուիք: Եւ դարձեալ յաւելուն ասել: Իսկ զոր ասէք զերկուս աստուածս` չար եւ բարի կառավար ի, այլ իմն անհնարին մոլոր ութիւն է այդ. զի որպէս միոյ ի երկու թագաւորք ոչ լինին, նոյնպէս եւ ոչ միոյ արարածոյ` երկու աստուած. եւ եթէ լիցին երկու թագաւորք միոյ ի, աւերի, եւ թագաւորութիւնք եղծանին: Եւ յետ բազում բանից զարեն . մեր հաւատք այս են. եւ յայսմ հաւատոց զմեզ ոչ ոք կարէ խախտել, ո'չ հրեշտակք, ոչ մարդիկ ոչ սուր, ոչ հուր, ոչ ջուր, եւ ոչ ամենայն որ ինչ եւ են դառն հարուածք: Ամենայն ինչք եւ ստացուածք մեր ՚ի ձեռս քո, եւ մարմինք մեր առաջի քո. ընդ կամաց քոց արա ընդ մեզ զինչեւ կամիս. ՚ի քէն տանջանք, եւ ՚ի մէնջ յանձնառութիւնք. սուր քոյ` եւ պարանոց մեր: Չեմք ինչ մեք լաւ քան զառաջինսն, որ յայսր վկայ ութեան վերայ եդին զինչս եւ զստացուածս եւ զմարմինս իւրեանց. զի եթէ եւ անմահ իսկ էաք, արժան էր մեռանիլ մեզ վասն սիրոյն Քրիստոսի. քանզի նա անմահ էր, եւ այնչափ սիրեաց զմեզ, մինչեւ զմահ յանձն էառ. զի մեք նորա մահուամբն ՚ի յաւիտենական մահուանէն ապրեսցուք: Եւ եթէ նա յիւր անմահութին ոչ խնայեաց, մեք` զի կամօք եղաք մահկանացուք, կամօք մեռցուք վասն սիրոյ նորա. զի կամօք յանձն առցէ զմեզ յիւր անմահութին: Մեռցո'ւք իբրեւ զմահկանացուս, զի ընկալցի զմեր մահ իբրեւ զանմահից: Եւ ՚ի վախճանի ասեն. Այլ դու յետ այսր ամի` զմեզ բանիւք այլ մի ' հարցաներ. զի ո'չ եթէ ընդ մարդոյ է ուխտ հաւատոց մերոց` յորմէ պատրիցիմք իբրեւ զտղայս, այլ` ընդ Աստուծոյ կենդանւոյ. յորմէ չէ ' հնար մեզ քակիլ եւ ՚ի բաց ելանել, ո'չ այժմ եւ ո'չ առ յապայ, եւ ո'չ յաւիտեանս: Զայսոսիկ երկուս թուղթս կնքեալ առաքեցին ՚ի ձեռս հազարապետին Միհրներսեհի: Եւ ինքեանք յաղօթս ապաւինեալ` խնդրէին յաստուծոյ զայցել ութիւն փրկութեան: