Սիւնիքի պատմութիւն

  ԻԲ
ՍԻՒՆԵԱՑ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՆԵՐ ՄԱԿԱՐԻ, ՊԵՏՐՈՍԻ, ԳԻԳԱՆԻ ԵՒ ՎՐԹԱՆԷՍԻ ՄԱՍԻՆ

Երանելի Երիցակը, եպիսկոպոսութեան աթոռը գրաւելով մէկ տարի, փոխադրւում է վերին քաղաքը, որի պարիսպը յասպիս ու կարկեհան է, դռները` թափանցիկ խոշոր բիւրեղներից, քաղաքագլուխը`Քրիստոսը: Այնտեղ են հաւաքուած սրբերի բոլոր բազմութիւնները: Իսկ Երիցակից յետոյ [իշխում է] Աստծոյ արժանապատիւ այր Մակարը` քսանութ տարի: Այնուհետեւ` բազմերջանիկ, մարդկանց հետ անհամեմատելի Պետրոսը` քերթողահօր աշակերտը, հմուտ հռետորն ու անպարտելի փիլիսոփան` լի իմաստութեամբու կատարեալ առաքինութեամբ, հայոց վարդապետներից առաջնակարգը, քերթող ու թարգմանիչ: Նա բազմաթիւ թարգմանութիւններ կատարեց, իմաստալից ճառեր շարադրեց Քրիստոսի ծննդեան մասին, քաղկեդոնականների դէմ եւ շատ ուրիշներ, մեկնաբանեց Հին եւ Նոր կտակարանների խրթին ու դժուարիմաց խօսքերը: Սա ձեռնադրւում է Սիւնիքի իններորդ եպիսկոպոս հայոց Ներսէս կաթողիկոսի կողմից, Վահան Մամիկոնեանի մարզպանութեան ժամանակ: Աղուանքի Վաչագան թագաւորը սրան հարցում է արել բազմաթիւլուրջ ու ծանրակշիռ խնդիրների մասին եւ պատասխանստացել շատ պատշաճ ու ճիշտ լուծումով: Հայոց ուրիշ վարդապետների` Մամբրէի, Եզնիկի, Կորիւնի, Դաւթի հետ սա գնաց Կոստանդնուպոլիս թագաւորական քաղաքը: Նրանք ներկայ եղան Քաղկեդոնի ժողովին, խիստ մարտնչեցին հերետիկոսների դէմ, բոլորին պարտութեան մատնելով եւ ամօթահար անելով` մեծ ճոխութեամբ ու ողջամիտ ուսմունքով եկան մեր Հայոց աշխարհը եւ բոլորին ամրապնդեցին երեք սուրբ ժողովների ճշմարիտ հաւատքի մէջ` աւանդուած սուրբԳրիգորի կողմից:

Սա գնաց Դուինի առաջին ժողովին, որը տեղի ունեցաւ Ներսէս կաթողիկոսի հրամանով` ընդդէմ խուժիկ նեստորականների, որոնք, հաւաքուելով Գրիգոր Մանաճիհր Ռաժկի վանքում, սկսեցին սերմանել իրենց գարշելի ու պիղծ աղանդը: Դա քանդելով ցիր ու ցանարեցին եւ մեծ կանոնով մեզ սահմանազատեցին նրանցհետ ամէն տեսակի շփում ունենալուց եւ սոսկալի նզովքներով արգելեցին: Պետրոսը նկատեց, որ ճշմարտութիւնը պակասել է, քայքայուել է սուրբ Գրիգորի աթոռը եւ մօտ է բաժանման, քանի որ յունականու պարսկական երկու կողմերը հակառակութեան վէճէին առաջացնում միմեանց հանդէպ: Յոյներն ուզում էին հակաթոռ նստեցնել, որը եւ կատարեցին կարճժամանակ անց: Չէ՞ որ Մովսէսը սուրբ Գրիգորի աթոռիննստեց Դուինում, իսկ ոմն Յովհան Թէոդուպոլսում եղաւ կաթողիկոս ու եկաւ, աթոռ հիմնեց Կոտայքի Արամոնս գիւղում, որը յետոյ գահակալեց Աբրահամ կաթողիկոսը: Եւ այսպիսի վէճերի պատճառով սուրբ Պետրոսը հրամայեց զերծ մնալ այդ աղմուկից ու խառնաշփոթութիւնից, Աղուանքից ստանալ ձեռնադրութիւն ու մեռոն, մինչեւ որ խռովութիւնը դադարի: Դա հէնց այդպէս էլ արեցին:

Սա, աթոռին մնալով տասը տարի, վախճանւում է, որից յետոյ գահակալում էտէր-Գիգանը` երեք տարի, ապա` Պետրոսի երանելիաշակերտ Վրթանէսը, որ սուրբ Պետրոսի հրամանների համաձայն չենթարկուեց հայոց խախտուած աթոռին, այլ Սիւնիքի գահերէց իշխան Միհր Արտաշիրի հրամանովգնաց Աղուանք, երջանիկ կաթողիկոս տէր-Զաքարիայի մօտ եւ նրանից ստացաւ եպիսկոպոսութեան ձեռնադրութիւն: Եւ ամէն տարի այնտեղից էին ստանում մեռոնը, մինչեւ որ գահակալեց հայոց Աբրահամ կաթողիկոսը, եւ հակառակութիւնը մէջտեղից վերացաւ: Հայոց սուրբ կաթողիկոս եւ մեծ պատրիարք տէր-Յովհաննէսը այս Վրթանէսին թուղթ գրեց ճշմարիտ հաւատքի մասին, ինչպէս եւ քաղկեդոնականութիւնից ու Նեստորի պիղծ աղանդից զգոյշ լինելու համար: Թուղթը հետեւեալ տեսքն ունէր: