Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Գ.

Հեղինակ
ՉԱՄՉԵԱՆՑ ՄԻՔԱՅԷԼ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  
Դիտել
ա. Նատրշահ Թահմազ Ղուլիխան արքայ Պարսից յաւուրս ժամանակացս այսոցիկ սկսաւ առաւել եւս բռնանալ ՚ի վերայ Պարսից, մանաւանդ ՚ի վերայ նախարարաց եւ կուսակալաց իւրոց. որոյ վասն բազումք ՚ի նոցանէ հետզհետէ ապստամբէին ՚ի նմանէ. եւ նա թէպէտ եւ զօրօք Աղուանիցն ղանտահարու յարձակեալ ՚ի վերայ նոցա` նուաճէր զնոսա, բայց ՚ի նուաճիլ միոյն` այլք ապստամբէին: Սմին իրի սրտմտեալ նորա յոյժ ՚ի վերայ ազգին Պարսից, մանաւանդ թէ տաղտկացեալ ՚ի նոցանէ, յաճախեաց կուտել յինքն յԱղուանից անտի զօր բազում. որովք հասեալ ՚ի վերայ միոյ միոյ ՚ի նախարարաց` բառնայր զնոսա ՚ի կենաց հանդերձ ընտանեօք նոցին: Հուսկ յետոյ կասկածեալ յայլոց նախարարաց եւ ՚ի պարսիկ զօրաց, որք ընդ իւր էին, խորհեցաւ ջնջել զնոսա իսպառ, զի անկասկած մնասցէ ՚ի նոցանէ:
       Յաւուր միում մինչդեռ բանակեալ էր նա ՚ի կողմանս Խորասանու, ՚ի խորհուրդ կոչեաց գաղտ զմեծամեծս ՚ի զօրապետացն Աղուանից. եւ խօսեցեալ ընդ նոսա բազում ինչ` հրամայեաց նոցա կալ ՚ի պատրաստի, զի վաղիւ ընդ առաւօտն ՚ի պայմանեալ ժամու յանկարծակի յարձակեսցին ՚ի վերայ զօրուն Պարսից` որք էին ՚ի մէջ բանակին, եւ կոտորեսցեն զնոսա, մինչեւ չմնալոյ եւ ոչ միոյ ՚ի նոցանէ: Եւ նոքա ազդ արարեալ ՚ի ծածուկ յամենայն իշխանս զօրուն Աղուանից` պատուէր ետուն կատարել զհրամանն ըստ ժամագրութեանն:
       Այլ մի ոմն ՚ի միաբանելոց անտի եւ կամ գուցէ յայլոց` գնացեալ ծանոյց զօրապետացն Պարսից զբանսն. եւ նոցա տագնապեալ` կոչեցին առ իւրեանս զվերակացու պահապան զօրաց վրանին Թահմազայ, զի եւ նա` եւ զօրք նորա յազգէ Պարսից էին. պատմեցին նմա, եւ ասեն. այսպէս եւ այսպէս խորհուրդ կայ ՚ի վերայ մեր. եւ արդ` դու զի'նչ խորհիս. եւ ապա խրատ տուեալ նմա` ասեն. եթէ յայսմ գիշերի կարասցես կորուսանել զԹահմազ, ապրեցուսցես զանձն քո եւ զմեզ. եւ քաջալերս ետուն նմա. ՚ի ձեռս քոյ է ասեն պահպանութիւն վրանին, եւ դիւրին է քեզ առնել զայդ:
       Ստուգեալ նորա զիրսն` էառ ընդ իւր ՚ի գլխաւորացն Պարսից արս երկուս, եւ այլ եւս թիկնապահս ՚ի զօրաւոր արանց. եւ եմուտ գիշերայն ՚ի վրանն Թահմազայ. եւ լռութեամբ կոչեաց առ ինքն զներքին պահապանսն` որք էին ընդ նորա հրամանաւ, եւ կացոյց զնոսա ՚ի զգուշութեան, կամ ըստ պատմելոյ այլոց` թիկնապահք նորա մի առ մի խեղդեցին զնոսա: Եւ ապա երեքին միաբան հասին ՚ի ներքին դուռն վրանին, ուր նստէր պառաւ մի. եւ խեղդեալ զնա` մտին ՚ի ներքս, ուր ննջէր եւ խորդայր Թահմազ: Այլ դողային ձեռք եւ ոտք նոցա յերկիւղէ նորա. եւ զանգիտեալ ՚ի նմանէ` յետս յետս ընկրկէին. բայց մի ոմն ՚ի նոցանէ համարձակեալ` դիմեաց ՚ի վերայ սրով, եւ եհար զնա ՚ի մահճի. եւ նորա ՚ի կարեվէր խոցուածոցն ՚ի վեր ոստուցեալ` առ տագնապին բուռն եհար զկայմէ վրանին. եւ սկսաւ ողոքանօք աղաչել զնա` խնայել ՚ի կեանս իւր, խոստանալով նմա բազում ինչ. այլ նորա կրկին եւ երեքկին հարեալ զնա` սպան. եւ թաւալեցոյց զդի նորա ՚ի գետին:
       Եւ ընդ ծագել առաւօտուն` մինչչեւ ձեռն ՚ի գործ արարեալ էր Աղուանից, իբրեւ լու եղեւ ընդ ամենայն բանակն մահ Թահմազայ, անկաւ աղմուկ շփոթի մեծ յոյժ, եւ աղաղակ սաստիկ. եւ յարեան այր ՚ի վերայ ընկերի իւրոյ. եւ սուր ամբարձեալ կռուեցան պարսիկք ընդ աղուանս. եւ կոտորած մեծ գործեցին անդէն. եւ այնպէս ցիրեւցան հալածական ՚ի փախուստ դարձան յիրերաց: Իսկ մարմինն Թահմազայ թաղեցաւ ՚ի Մաշաթ յաշխարհին Խորասանու. եւ այս եղեւ յամի 1747. ՌՃՂԶ. Սաստկացաւ յետ այնորիկ օրըստօրէ թշնամութիւն ՚ի մէջ Աղուանից եւ Պարսից եւ ուր միանգամ ընդ առաջ լինէին միմեանց` կատաղաբար յարձակեալ կոտորէին զիրեարս: Եւ ապա ՚ի մեկնիլ Պարսից ամենայնի ՚ի քաղաքս. մեկնեցան եւ Աղուանք` եւ գնացին յաշխարհ իւրեանց. բայց բազումք եւս մնացին ՚ի կողմանս Ատրպատականի. եւ սկսան ասպատակել ՚ի մերձակայ գաւառս. մանաւանդ ՚ի սահմանս Հայաստանու, եւ յայլ տեղիս, եւ բռնանալ ՚ի վերայ քաղաքաց. եւ եղեւ թիւ խմբի բազմութեան նոցա իբր տասն հազար արանց. յորս յաւելուին օր ըստ օրէ եւ բազումք յօտար ազգաց. եւ էր գլուխ եւ առաջնորդ այսր խմբի Աղուանից այր ոմն հզօր` Ազատ խան կոչեցեալ:
       բ. Իբրեւ եհաս լուր մահուն Թահմազայ ՚ի կողմանս Նախջուանայ , ապստամբեցան բազումք ՚ի նախարարէ տեղւոյն ՚ի Մէհէմմէտ ղուլի խանէն. եւ ոմանք ցրուեցան յայլ տեղիս. նոյնպէս եւ իշխանք նորա եւ զօրք նորուն թօթափեցան ՚ի նմանէ. եւ բազում աւանք վտարանջեալ յետս կացին ՚ի հպատակութենէ նորին: Ընդ որ դառնացեալ նորա, միանգամայն եւ կասկածեալ ՚ի քաղաքացւոցն, ել ՚ի Նախջուանայ, եւ ժողովեալ քանի մի զօրս շրջէր աստ եւ անդ նուաճել զԱպստամբսն: Դիմեաց նախ ՚ի վերայ աստապատայ, որոյ բնակիչք գրեթէ բոլոր հայք էին. բայց ոչ կարաց առնել ինչ, զի կողմն մի քաղաքին պատեալ էր յԵրասխ գետոյ. եւ ՚ի միւս կողմն էին այգեստանեայք. որոց յանձուկ կիրճսն դարանամուտ լեալ քաղաքացւոց` ոչ թողացուցանէին ումեք ՚ի թշնամեաց անցանել ընդ այն. ուստի եւ նախարարն կորիգլուխ դարձաւ յետս: Էր յայնժամ փախստեայ անկեալ յԱստապատ իբրեւ յանկասկած տեղի իշխան ոմն պարսիկ Եարի Մահմմէտ սուլտան կոչեցեալ` այր բանսարկու եւ թշնամի Հայոց: Սա բարեկամ գոլով Մէհէմմէտ ղուլի նախարարին` ՚ի ծածուկ ծանոյց նմա զամենայն ելումուտ Աստապատայ. եւ գրգռեաց զնա գալ վերստին անդր: Զայն իբրեւ գիտացին հայք, հնարեցան ըմբռնել զայրն. եւ նորա գիշերայն հեծեալ յերիվար` փութացաւ փախչիլ. այլ պնդեալ զհետ նորա իշխան քաղաքին Կարապետ որդի Աստուածատրոյ` եհաս առ նա, եւ սպան ՚ի փողոցամիջի անդ: Իսկ նախարարն Մէհէմմէտ ղուլի օր քան զօր նուազեալ յամենայն օգնականութենէ` փախստեայ անկաւ յանծանօթ տեղի ուրեք:
       Այլ ՚ի մեռանիլ Նատրշահին` թագաւորեաց ՚ի Մաշաթ թոռն նորա Շահռուհ. եւ սպան զորս միանգամ եգիտ անդ յազգականաց իւրոց: Զայն իբրեւ լուաւ Ատլշահ եղբօրորդի Նատրշահին, թագաւորեաց եւ ինքն յԱտրպատակա աշխարհ եւ եդ զեղբայր իւր զԻպրահիմ մարզպան ՚ի Սպահան: Եւ ՚ի Նախջուան կարգեաց նախարար զՀեյտար ղուլի խան, որ էր ՚ի նմին քաղաքէ. որ եւ առ ժամանակ մի հանգիստ ետ Հայոց, եւ եցոյց բազում սէր. այլ զկնի սակաւուց վասն գոյն ինչ իրաց ՚ի թշնամութիւն դարձեալ ընդ հայս` բազում չարիս հասոյց նոցա, եւ բազմադիմի օրինակաւ չարչարեաց եւ տնանկացոյց զիշխանաւորս նոցա, որք էին ՚ի գաւառն Նախջուանայ, ՚ի Գողթան, եւ յայլ տեղիս: Այսր աղագաւ բազումք ՚ի բնակչաց տեղւոչն փախուցեալ անկան յայլեւայլ տեղիս. եւ ոմանք յԵրեւան. զի անդ մարթ էր նոցա փոքր մի հանգիստ գտանել:
       գ. Յայն աւուրսն ՚ի գալ նախջուանցւոց յԵրեւան` գրգռեցաւ թշնամութիւն ՚ի մէջ Ղազարու եւ ՚ի մէջ երկուց հայ իշխանաց, որոց մին էր ազգապետ Երեւանայ, այն է քալանդար` եւ անուն նորա Յարովեն. եւ միւսն` գործակալ տեղւոյն, այն է Մելիք, որ կոչիւր Խաչի Պապ, եւ յառաւելուլ գրգռութեանն սպառնացաւ նոցա Ղազար` ընկենուլ զնոսա յիշխանութենէ իւրեանց, եւ դնել զայլս ՚ի տեղի նոցուն: Ընդ այս սպառնալիս նորա դժուարացեալ նոցա յոյժ միաբանեցան երկու ՚ի միասին, եւ եդին բանս` վնաս մեծ հասուցանել նմա. եւ թէպէտ միաբանք Աթոռոյն ընդ մէջ մտեալ` ջանացան հաշտեցուցանել զնոսա, բայց Ղազար ոչ միայն ոչ էառ յանձն հաշտիլ, այլեւ եցոյց նոցա, թէ ՚ի մեծամեծ տուգանս ունի արկանել զերկոսին իշխանաւորսն զայնոսիկ` մատնելով զնոսա ՚ի դուռն արքայի:
       Էր ՚ի նմին ժամանակի եւ այլ իշխանաւոր ոմն ՚ի Հայոց անտի Երեւանայ` որդի Թօփալ Մելիքին Մանուչար անուն, այր երեւելի եւ հզօր` եւ ծանօթ մեծամեծացն Պարսից. եւ սա յառաջագոյն վասն երկիւղի փախուցեալ էր յԵրեւանայ ՚ի Կարին. եւ ինչք նորա առեալ էին յարքունիս, որ ինչ յայտնի` եւ որ ինչ ՚ի ծածուկ: Ապա իբրեւ գիտացին նախայիշեալ այն երկու իշխանաւորք Հայոց, թէ Ղազար եդեալ է ՚ի մտի ամբաստան լինել զինքեանց առաջի արքայի, ինքեանք աճապարեալ մատուցին նամակ ՚ի դուռն, եւ վկայեցին, թէ չորս հազար թուման դրամք Մանուչարին կան ՚ի պահեստի առ Ղազար կաթուղիկոսի:
       Կոչեաց զնա արքայ առաջի իւր, եւ եհարց ցնա, թէ ստո՞յգ իցէ այն. եւ նա զի մի ' մատնեսցի ՚ի տանջանս առ խոստովանելոյ զճշմարիտն, ասէ ցնա. այո ' առ իս են այն չորս հազար թումանք: Ընդ այս թէպէտեւ ուրախ եղեւ արքայն, բայց բարկացեալ ՚ի վերայ Ղազարու, թէ ընդէ՞ր ապա ոչ ծանուցեր մեզ յառաջագոյն, եդ ՚ի վերայ նորա տուգանս հազար հինգ հարիւր թուման. եւ հրամայեաց նմա վաղվաղակի հատուցանել զայն չորս հազար թումանսն` ընդ հազար հինգ հարիւր թումանից. որոց գումարն է քսանեւեօթն հազար հինգ հարիւր ոսկի: Այլ քանզի չունէր Ղազար այնչափ դրամս, էառ զանօթս Աթոռոյն Էջմիածնայ զոսկեղէնս եւ զարծաթեղէնս. զորոց զոմանս վաճառեաց, եւ զոմանս ետ տանիլ ՚ի ծածուկ յայլ տեղի. եւ տուեալ հարկապետին երկու հազար եւ հարիւր թուման, փախեաւ ՚ի Կարին:
       Անդ կացեալ նորա զաւուրս քանի մի` յանկոյց յինքն զսիրտս ոմանց, եւ ջանացաւ հաստատել անդէն նոր Աթոռ կաթուղիկոսութեան. եւ յընդդէմ դառնալ բազմաց` յետս եկաց ՚ի խորհրդոց իւրոց: Իբրեւ իմացաւ հարկապետն զփախուստ Ղազարու, կալաւ եւ կապեաց զամենայն միաբանս Աթոռոյն. եւ եդ ՚ի բանտի. կողոպտեաց զամենայն` զոր ինչ եւ եգիտ յԷջմիածին. եւ մերկացոյց զԱթոռն յամենայն զարդուց: Եւ զի նոքիմբք ոչ վճարէին բովանդակ այն պարտք, կամեցաւ ՚ի տանջանս արկանել զմիաբանսն. եւ նոցա իսպառ անճարացեալ` բողոքեցին առ արքայ. բայց ոչինչ շահեցան: Ապա անկեալ ՚ի դրունս մեծամեծաց` խնդրէին փոխ. եւ անհնարին տառապանօք ժողովեալ ետուն զամենայն հարկապետին եւ արձակեցին զնա:
       դ. Իբրեւ գիտաց Ղազար, թէ վճարեցան պարտք իւր. գրեաց թուղթ առ նախարարն Երեւանայ, եւ առ այլ մեծամեծս. եւ հինգհարիւր թուման դրամ վատնեալ` հաճեցոյց զմիտս նոցա լինել ձեռնտու ինքեան. եւ ելեալ ՚ի Կարնոյ` եկն յԷջմիածին : Եւ թէպէտ միաբանք Աթոռոյն ոչ կամէին ընդունիլ զնա, բայց ակնունելով թէ գուցէ նպաստ ինչ մատուսցէ ինքեանց ՚ի վճարումն պարտուց Աթոռոյն, ոչ եւս ընդդէմ դարձան նմա: Եւ իբրեւ տեսին, թէ նա փոխանակ նպաստելոյ` զպարտսն յաւելոյր , սկսան խոժոռիլ. եւ գրեցին թուղթս ամբաստութեան դառնագին բանիւք յայլեւայլ քաղաքս, եւ աղաչէին զամենեսին ազատել զԱթոռն ՚ի ձեռաց Ղազարու: Զայս իբրեւ իմացաւ Ղազար` կալաւ վաղվաղակի զերկուս ՚ի վարդապետացն, զՅակոբ Շամախեցի եւ զՅովհաննէս Շիրաճի, եւ աքսորեաց զնոսա: Եւ ապա գրեալ բազում թուղթս վկայութեան զանձնէ իւրմէ` բռնադատեաց զմիաբանսն, եւ ետ նոցա ստորագրել եւ կնքել զայնս, եւ առաքեաց զնոյն թուղթսն յայլեւայլ տեղիս առ ՚ի յայտարարութիւն բարելաւութեան իւրոյ: Բայց կասկածելով, թէ գուցէ ոք ՚ի նոցանէ մեկնեալ անտի` յայտնեսցէ զայն գործ նորա, ետ պահել զդրունս վանիցն. եւ յաւել եւս ՚ի վերայ իւրաքանչիւր միաբանից պահապանս, զի մի ' խօսեսցին ընդ միմեանս. գուցէ միաբանեսցին ՚ի մի խորհուրդ ընդդէմ իւր:
       Եւ սակայն այս հնարք նորա ոչինչ օգնեաց նմա. քանզի նամակք միաբանիցն` զորս յառաջն առաքեալ էին յայլեւայլ քաղաքս, մանաւանդ ՚ի Կոստանդինուպօլիս, գրեալ ՚ի վերայ թխագոյն եւ կապուտագոյն թղթոց, ստիպեցին զազգն առհասարակ` դարման մատուցանել Աթոռոյն: ՚Ի սոյն սակս ժողով արարեալ ՚ի Կոստանդինուպօլիս` առաքեցին յԷջմիածին զՊետրոս վարդապետ զՔիւթիւրն, եւ զՍահակ վարդապետ զահագինն, զի կամ բարեկարգութիւն ինչ եդեալ` ուղղեսցեն զիրսն, եւ կա'մ ընկեցեալ զՂազար` զայլ ոք դիցեն ՚ի տեղի նորա կաթուղիկոս հաւանութեամբ միաբանիցն Էջմիածնայ. եւ եթէ միաբանքն զմին յերկուց ՚ի նոցանէ ընտրեսցեն, նա հաստատեսցի յԱթոռն: Այսպիսի յանձնարարութեամբ ելեալ երկոցունց սոցա ՚ի Կոստանդինուպօլսոյ` եկին յԷջմիածին. բայց քանզի որպէս եւ ասացաք` փակեալ էին դրունք վանիցն, զայն իմացեալ նոցա` չոքան յԵրեւան. եւ նստան անդ. եւ համբաւեցին ՚ի քաղաքին, թէ եկեալ են բարեկարգութիւն ինչ առնել Աթոռոյն: ՚Ի հասանել նոցա յԵրեւան` ո'չ էր Ղազար ՚ի վանսն Էջմիածնայ, այլ` գնացեալ էր ՚ի կողմանս վիրապայ. եւ իբրեւ լուաւ զգալուստ նոցա, լցաւ սրտմտութեամբ, եւ եկն յԷջմիածին, եւ գրեալ վաղվաղակի զնցէ նամակ ամբաստանութեան` բռնութեամբ ետ միաբանիցն կնքել զայն. եւ մատոյց մեծի իշխանին Դավրեժու. եւ եցոյց` թէ երկու վարդապետք եկեալ ՚ի Կոստանդինուպօլսոյ` կամին առնուլ յինէն զկաթուղիկոսութիւն իմ, եւ են ինքեանք լրտեսք. այլ ես ասէ` որպէս եւ վկայեն ամենայն միաբանքս իմ, ունիմ ՚ի վերայ միոյն այսքան դրամս, եւ ՚ի վերայ միւսոյն այնքան, եւ եթէ հաճոյ իցէ տէրութեանդ, կոչեա ' զնոսա առ քեզ, եւ ա'ռ ՚ի նոցանէ զայնչափ դրամսն. եւ ըստ հաճոյից կամացդ արա' ընդ նոսա` զիա'րդ եւ գիտես:
       Ընթերցեալ իշխանին զբանս նամակին Ղազարու` ո'չ հաւատաց. եւ կոչեալ զծառայս իւր` տեղեկացաւ ՚ի նոցանէ զորպիսութենէ երկուց վարդապետացն այնոցիկ, եւ թէ յի'նչ պատճառս եկեալ են նոքա: Եւ իբրեւ ՚ի վերայ եհաս ճշմարտութեան իրացն, յղեաց հրաման առ նախարարն Երեւանայ, եւ ասէ. կոչեա ' առ քեզ զամենայն միաբանսն Էջմիածնայ. եւ հա'րց ցնոսա, թէ զո՞ կամին իւրեանց առաջնորդ, եւ զոր ընտրեսցեն նոքա, նա լիցի նոցա կաթուղիկոս: Եւ մինչդեռ միաբանք առ հասարակ կային ՚ի վանսն իբր ՚ի բանտի փակեալ, եկն անդ զինուոր մի ՚ի նախարարէն Երեւանայ. եւ մատուցեալ առ Ղազար` հրաւիրեաց զնա գալ յԵրեւան, եւ առեալ տարաւ զնա, եւ ապա եկեալ տարաւ եւ զմիաբանսն:
       ՚Ի վաղիւ անդր ատեան ուղղեալ նախարարին` կոչեաց առաջի իւր զՂազար , եւ զերկոսին վարդապետսն` զՊետրոս եւ զՍահակ, եւ զամենայն միաբանսն, եւս եւ զմեծամեծս Հայոց Երեւանայ եւ շրջակայ տեղեացն, ընդորս եւ զՄանուչար` որ անդ գտաւ: Եհարց ցնոսա եւ ասէ. զհի՞ն կաթուղիկոսն կամիք, թէ զնորոգ եկեալն. քանզի համարէր, թէ Սահակ վարդապետ կամ Պետրոս վարդապետ, որք նորոգ եկեալն էին, ընտրեալ իցեն զազգէն: Պատասխանի ետուն ամենեքին ՚ի մի բերան, եւ ասեն. զնորն: Յայնժամ հրամայեաց նախարարն տանիլ զՂազար ՚ի Սեւան կղզի, եւ դնել զնա անդ յարգելանս: Եւ արձակեալ յիւրմէ զհայս` ասէ. գնացէ'ք յԷջմիածին, եւ նստուցէ'ք ձեզ կաթուղիկոս զմին յերկուց այտի:
       Գնացեալ նոցա յԱթոռն` ընտրեցին զՍահակ. բայց նա ոչ էառ յանձն. թէպէտեւ բազում թախանձանօք ստիպէին զնա: Եւ ապա ընտրեցին զՊետրոս վարդապետ, եւ օծին զնա կաթուղիկոս. եւ խոստացան նմա երդմամբ պաշտպան լինել նմա յամենայն ՚ի վտանգս ՚ի կեանս եւ ՚ի մահու. ապա ընդ բանիւ արարեալ զՂազար` գրեցին զամենայն յանցանս նորա ՚ի բազում պատճէնս թղթոց. որոց առ հասարակ ստորագրեալ միաբանից ամենեցուն` առաքեցին յայլեւայլ քաղաքս. եւ ծանուցին ամենեցուն. թէ զիարդ իրաւամբք ընկեցեալ իցէ նոցա զՂազար ՚ի կաթուղիկոսութենէ. եւ եդեալ ՚ի տեղի նորա զՊետրոս վարդապետ : Եւ ՚ի հասանել այսր թղթոյ ՚ի Կոստանդինուպօլիս` Յակոբ պատրիարգ ել յատեան, եւ կրկին եւս ընդ բանիւ էարկ զնա, յայտ արարեալ ամենեցուն զամենայն վնաս նորա` վկայութեամբ միաբանից համօրէն, եւ բանիւք եպիսկոպոսաց եւ առաջնորդաց բազում վանորէից եւ քաղաքաց, եւ այլն:
       Այս գործ թէպէտ եւ հաճոյ եղեւ ազգին բայց գտան ոմանք ՚ի մեծամեծաց` որք էին բարեկամ Ղազարու ՚ի կողմանս Կարնոյ եւ Զմիւռնիոյ, որք գժդմնեալ ընդ այս` յարուցին խռովութիւն ոչ սակաւ. եւ ամենայն ջանիւք ջանացան դարձուցանել զՂազար վերստին յԱթոռ կաթուղիկոսութեան, շփոթեցին զմիտս բազմաց, եւ եղեն պատճառ գայթակղութեան եւ բամբասանաց: Եւ յառաւելն յուզիլ խռովութենէ, միաբանք Էջմիածնի գրեցին վերստին թուղթ երկար ՚ի բազում պատճէնս, յամի 1748. ՌՃԶԷ. ՚ի մայիսի. 20. յայտ առնելով միւսանգամ զպատճառ ընկենլոյ նոցա զՂազար, եւ դնելոյ զՊետրոս. եւ ստորագրեալ կնքեցին զայն թուղթ քսան եւ մի եպիսկոպոսունք, եւ իննեւտասն վարդապետք: Եւ այսու փոքր մի ժամանակ հանդարտեցուցին զպղտորումն ժողովրդեանն:
       ե. ՚Ի նոյն աւուրս` եղբայր Ատլշահայ արքային Պարսից Միրզէ Իպրահիմ ապստամբեալ ՚ի նմանէ` յարոյց պատերազմ ընդդէմ նորա, եւ ձերբակալ արարեալ` կուրացոյց զնա. եւ ինքն թագաւորեալ ՚ի վերայ Պարսից` նստաւ ՚ի Դավրէժ: Իսկ Ղազար` որ կայր յաքսորս ՚ի Սեւան կղզւոջ, իբրեւ լուաւ զթագաւորել Իպրահիմ շահին, գրեաց աղաչանս առ բարեկամս իւր. եւ միջնորդութեամբ նոցա բազում ինչս ծախեալ ձեռամբ եղբօր իւրոյ տէր Յովսէփին` դարձաւ ՚ի Սեւանայ. եւ հրամանաւ արքայի էառ վերստին զկաթուղիկոսութիւնն . եւ կալեալ զՊետրոս կաթուղիկոս` կապեաց շղթայիւք, եւ առաքեաց ՚ի Ջահուկ. եւ ետ փակել զնա ՚ի սենեկի միում. այլ սակայն խնամէր զնա անդ կին տէր Յովսէփին Խանում Խաթուն կոչեցեալ` կերակրովք եւ ըմպելեօք. եւ ՚ի մեռանիլ Խանում Խաթունին` անխնամ մնացեալ Պետրոսի` վտանգեցաւ ՚ի սովէ, եւ մեռաւ. եւ եկաց սա ՚ի կաթուղիկոսութեան ամիսս 10: