Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Գ.

Հեղինակ
ՉԱՄՉԵԱՆՑ ՄԻՔԱՅԷԼ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Պատմագրութիւն  
Դիտել
ա. Դաւիթ կաթուղիկոս կացեալ զժամանակ ինչ յԷջմիածին` անկաւ յանհնարին վարանս. եւ այս ոչ միայն վասն յետին աղքատութեան տեղւոյն, այլեւ վասն նեղութեան` զոր կրէր յԱմիրգունայ նախարարէն. վասն զի նա ոչ էր հաճեալ ընդ Դաւիթ, այլ` ընդ Մելքիսէթ. որոյ աղագաւ թէպէտ եւ ՚ի սկզբան սակս յանձնաւորութեան Շահաբասայ եցոյց նմա փոքր ինչ խնամս, բայց յետոյ զխնամսն դարձոյց յանարգանս. որով հանապազ տառապեցուցանէր զնա, եւ կամէր վարել զնա յԷջմիածնէ, եւ ածել անդր յԱսպահանայ զՄելքիսէթ. մանաւանդ զի սա ինքն Մելքիսէթ հանապաղ գրէր թուղթ բարեկամական առ Ամիրգունայ. եւ ցուցանէր փափաք մեծ տեսանելոյ զնա. եւ առաքէր նմա եւ ծառայից նորա զընծայս. որպէս առնէր եւ յառաջն` յորժամ նստէր յԵրեւան. որով առաւել եւս հաճոյանայր նմա: Իսկ Դաւիթ կաթուղիկոս եւ ոչ իսկ ունէր ինչ ուտելոյ, թո'ղ թէ զընծայս մատուցանելոյ. վասն որոյ եւ որչափ հաճոյ լինէր Մելքիսէթ, այնչափ անհաճոյ լինէր Դաւիթ յաչս նախարարին եւ ծառայից նորա:
       Մինչդեռ յայսպիսի տառապանս էր նա յԷջմիածին, եհաս եւ այլ տառապանք ՚ի վերայ նորա եւ ՚ի վերայ Աթոռոյն, մանաւանդ թէ ՚ի վերայ ազգին` որք կային անդ ՚ի Հայաստան: Քանզի իբրեւ նահանջեցաւ Շահաբաս յառաքելոյ զխոստացեալ ընծայս առ թագաւորն օսմանցւոց, արձակեաց սուլտան Ահմէտ բազմութեամբ զօրաց զՂարա Մէհէմմէտ փաշայ զեպարքոս իւր ՚ի Հայաստան` վանել անտի զպարսիկս: Եկեալ նորա ՚ի Կարս` եւ ամրացուցեալ զքաղաքն, գնաց ՚ի վերայ Երեւանայ` ուր նստէր ամիրգունայ նախարար: Եւ իբրեւ լուան միաբանք Էջմիածնի զգալուստ զօրացն օսմանցւոց` առ օրին մեկնեցան ՚ի հայրապետանոցէն, եւ թաքեան յանծանօթ տեղիս. ընդ որս փախեաւ եւ Դաւիթ կաթուղիկոս: Իսկ օսմանցւոց մարտ սաստիկ տուեալ ընդ քաղաքին Երեւանայ` կործանեցին զմի կողմն պարսպի նորա. եւ մտեալ ընդ այն ՚ի ներքս` կռուեցան ընդ զօրս Պարսից, որք էին ՚ի քաղաքի. եւ չկարացեալ յաղթել նոցա` ելին անտի եւ փախեան, եւ ցրուեցան յայլեւայլ տեղիս. եւ Ղարա Մէհմմէտ փաշայ դարձաւ ՚ի Կոստանդինուպօլիս:
       Բարկացեալ արքայի ՚ի վերայ փախստեան նորա` ընկէց զնա յիշխանութենէ, եւ կարգեաց եպարքոս զԽալիլ Խաբուտան փաշայն` որ էր դարձեալ յազգէ Հայոց. եւ առաքեաց զնա ՚ի վերայ Պարսից, ընդ նմին եւ զմեծ իշխանն թաթարաց` որ կոչիւր Ճամպէկ Կիրայ խան : Հասեալ սոցա ՚ի յԱմիդ` ձմերեցին անդ, եւ ՚ի հասանել գարնան` Ճամպէկ իշխանն ելեալ անտի դիմեաց ՚ի վերայ Գանձակայ եւ Նախջուանայ: Եկն ՚ի վերայ նորա Շահաբաս ցասմամբ մեծաւ. եւ նա խոյս տուեալ յերեսաց նորա` խաղաց ընդ այլ ճանապարհ, եւ եհաս ՚ի կողմանս Դավրեժու. եւ վարեաց ՚ի գերութիւն զերեսուն հազար ոգիս յայլեւայլ ազգաց` եւ առաւել եւս ՚ի Հայոց. եւ աճապարեալ զերծաւ ՚ի ձեռաց Շահաբասայ, եւ դարձաւ յԱմիդ: Զայն իբրեւ լուաւ Խալիլ Եպարքոսն` որ նստէր ՚ի քաղաքի անդ, ել ընդառաջ նորա փառօք, եւ հանդիսիւ մեծաւ եմոյծ զնա ՚ի քաղաքն. եւ ապա լուր առեալ` թէ մեռաւ սուլտան Ահմէտ, դարձաւ ՚ի Կոստանդինուպօլիս: Իսկ Շահաբաս դառնացեալ յոյժ ընդ եղեալսն, եւ չկարացեալ առնել ինչ` եկն ՚ի լերինս Գառնւոյ ՚ի գաւառն Վայոց ձորոյ, եւ բանակեցաւ անդ:
       բ. Իբրեւ լուաւ Դաւիթ կաթուղիկոս` թէ անդ է Շահաբաս, գնաց առ նա ծածուկ յԱմիրգունայ նախարարէն, եւ յայտ արար նմա զտառապանս իւր: Ծանեաւ ՚ի բանից նորա շահն, թէ Ամիրգունա նախարար վասն սիրոյ Մելքիսեթին անխնամ թողեալ է զԴաւիթ. վասն որոյ բարկացաւ յոյժ: Եւ զի ակն ածէր յԱմիրգունայ նախարարէն, զբարկութիւն իւր դարձոյց ՚ի վերայ Մելքիսէթ կաթուղիկոսի. մանաւանդ զի գիտաց եւս, թէ նա առանց իւրոյ հրամանի վարէ զիշխանութիւն կաթուղիկոսութեան` ՚ի սահմանս Ասպահանայ: Յաղագս այսորիկ առաքեաց զմի ոմն ՚ի ծառայից իւրոց յԱսպահան ունիլ զՄելքիսէթ. եւ նորա գնացեալ անդր` կալաւ զնա, եւ եբեր կապանօք առ շահն ՚ի Վայոց ձոր: Իսկ շահն` որ վարանեալ էր ՚ի միտս իւր ÿի հոգս պատերազմի, յանհոգս լեալ զնմանէ` եթող մնալ ՚ի կապանս. եւ ինքն չուեալ անտի` եկն ՚ի Նախջուան, եւ ձմերեաց անդ. եւ երկու կաթուղիկոսունքն ընդ նմա, Մելքիսէթ եւ Դաւիթ. մին ՚ի կապանս եւ միւսն ՚ի վարանս:
       Տեսեալ Դաւթի` թէ շահն անտես արար զՄելքիսէթ, եւ չունի ինչ հոգ` ոչ զիւրմէ եւ ոչ զնմանէ, գիտաց յանձն իւր, եթէ երկարաձգին յոյժ գործք իւր, գուցէ վտանգ եւս հասցէ կենաց իւրոց. սմին իրի մատուցեալ առ Շահաբաս` խնդրեաց ՚ի նմանէ հրաման գնալոյ յԱսպահան, հրաժարեալ միանգամայն եւ յիշխանութենէ անտի կաթուղիկոսութեան : Եւ շահն հրամայեաց գնալ` տուեալ նմա ՚ի պարգեւս զգիւղն Քռնդիկան ՚ի Ջղախոռ գաւառի. զի հասիւք նորին գտցէ զդարման պիտոյից իւրոց: Եւ Դաւթի գնացեալ յԱսպահան` բնակեցաւ անդ ՚ի լռութեան. իսկ Մելքիսէթ մնաց ՚ի բանակի ՚ի կապանս շղթայից:
       գ. Յետ այսորիկ չուեալ Շահաբասայ ՚ի Նախջուանայ` եկն ՚ի գիւղաքաղաքն Ագուլիս. եւ Մելքիսէթ կաթուղիկոս ընդ նմա: Անդ ընդառաջ ելին արքայի ագուլեցիք բազում պատուով, եւ իբր թափօրական հանդիսիւ մուծին զնա ՚ի քաղաքն. քանզի ըստ ասելոյ առաքելի` յո'ր քաղաք եւ մտանէր Շահաբաս, գային քաղաքացիք ընդառաջ նորա երգոք եւ նուագարանօք` զարդարեալ ՚ի հանդերձս պայծառս. նոյնպէս եւ եկեղեցականք շուրջառօք եւ շապկօք` մոմեղինօք եւ խաչվառօք, ծնծղայիւք եւ զանգակօք. եւ այնպէս ածէին զնա յիջեվան պատրաստեալ նմա: Արդ` ՚ի սմին նուագի ՚ի մտանել նորա յագուլիս` կային ՚ի հանդիսի եւ ոմանք ՚ի մանկանց դպրատան Հայոց` զգեցեալ զշապիկս եւ բարձեալ զճրագունս. եւ էր վերակացու եւ ուսուցիչ նոցա դեռահասակ եւ նորանուէր Անդրէաս քահանայ կարգեալ ՚ի Պօղոս վարդապետէ եւ ՚ի Մովսիսէ. ըստ որում յիշեցաք ՚ի գլուխ ԺԸ. որոյ ընդ ձեռամբ կային իբր յիսուն կամ վաթսուն մանկանուք:
       Եւ եղեւ զի յընթանալ Շահաբասայ շքով ՚ի մէջ բազմութեան եւ ՚ի յածել զաչս այսր եւ անդր ՚ի զննին, ետես` զի գերծեալ էին գագաթունք տղայոց, եւ բացեալ կուղակ ՚ի միջի: Զարմացաւ ընդ այն, զի չէր նորա տեսեալ երբէք զայնպիսի ինչ. եւ տարուբերեալ յայլեւայլ խորհուրդս ՚ի թիւր կարծիս եղեւ, թէ հայք ՚ի պատճառս իւր տգեղացուցեալ իցեն զմանկունսն, զի մի ' երեւեսցին վայելչագեղ` պճնեալ լիալիր հերովք, եւ հաճոյ գտցին առաջի շահին եւ կորզեսցին ՚ի նմանէ. որոյ վասն ՚ի ցասումն եկեալ` եհարց ցմերձակայս, եւ խնդրէր` թէ ո'յր իցէ սափրեալ զգլուխս այնոցիկ տղայոց: Յայսմ բանէ առիթ առեալ ոմանց պարսիկ արանց բնակելոց յԱգուլիս` սկսան գրգռել զարքայ ընդդէմ Հայոց:
       Իբրեւ եկն եւ նստաւ Շահաբաս յօթեւանս ուրեք, հրաման ետ կոչել զառաջեաւ զուսուցիչ մանկանցն զտէր Անդրէաս, եւ ասէ ցնա զայրագին. ո՞վ զերծեաց զգագաթունս տղայոցդ: Եւ նորա տեսեալ` թէ կամք արքայի է վնաս հասուցանել զերծողին, ոչ կամեցաւ մատնել զայլս կամ զծնօղս մանկանց, այլ` զանձն եդեալ ՚ի վերայ նոցա` ասէ. ես ինքն արարի տէր իմ արքայ: Յայնժամ սաստիւ կշտամբեալ զնա Շահաբասայ` ետ տանիլ եւ դնել ՚ի բանտի. եւ յետ աւուրց ինչ հանեալ զնա յատեան, եւ վերստին նոյնպիսի ինչ լուեալ ՚ի նմանէ` հրամայեաց տարածել զնա ՚ի գետին եւ գանել սաստիկ: Եւ ապա ասէ ցնա, չի'ք քեզ այլ հնար զերծանելոյ ՚ի ձեռաց իմոց, բայց եթէ ուրացիս զհաւատս քո, եւ դարձցիս յօրէնս մեր: Պատասխանի ետ Անդրէաս քահանայ, եւ ասէ. ես քրիստոնեայ եմ, եւ Քրիստոսի ծառայ. եւ եթէ մահ կայցէ առաջի, խնդութեամբ առնում յանձն վասն Տեառն իմոյ` որ մեռաւ վասն իմ, զի զիս կենդանացուսցէ: Ընդ այս առաւել սրտմտեալ Շահաբասայ` ետ վերստին արկանել զնա ՚ի բանտ. եւ զայս արար բազում անգամ. իբր զի հանէր ՚ի բանտէ, եւ ստիպէր զնա յուրացութիւն ողոքանօք եւ սպառնալեօք. եւ ՚ի չառնուլ նորա յանձն` դարձեալ առաքէր ՚ի բանտ: Իսկ ոմանք ՚ի Հայոց մատուցեալ առ իշխանս Պարսից` խոստացան նոցա ինչս բազումս. եթէ ազատեսցեն զքահանայն. եւ նոքա աղերս արկեալ առ Շահաբաս աղաչէին զնա. այլ Շահաբաս ոչ լուաւ նոցա: Եւ էր յԱգուլիս տիկին ոմն երեւելի ՚ի Հայոց անտի` Ցղնեցի` կին Խօճայ Անձրեւի մեծի իշխանաւորի. որոյ գտեալ էր շնորհս առաջի Շահաբասայ զգօնութեամբ իւրով, մինչեւ անուանիլ ՚ի նմանէ մայր. սա անկեալ առաջի արքայի` խնդրեաց արձակել զտէր Անդրէաս. բայց եւ ոչ սմա լուաւ:
       Ապա յետ ամենայնի իբրեւ ետես Շահաբաս, թէ չկարէ իւիք հաւանեցուցանել զտէր Անդրէաս ՚ի կամս իւր, հրաման ետ սպանանել զնա. եւ ՚ի տանիլ զնա դահճաց ՚ի տեղի նահատակութեան` ընթանայր նա ուրախութեամբ. եւ յորժամ կամեցան մերկացուցանել զնա. ինքնին արձակեալ զգօտին` ՚ի բաց եհան յանձնէ զհանդերձս իւր , եւ ասէ ցդահիճս. կատարեցէ'ք արդ անյապաղ զհրաման արքային ձերոյ: Բայց նոքա յամեցուցանէին զգործն, եւ խրատ տային նմա խնայել ՚ի ծաղկափթիթ հասակ իւր. եւ խոստանային պարգեւս բազումս ՚ի դիմաց արքայի. եւ յոչ անսալ նորա` մերկեալ զսուսերս շողացուցանէին ՚ի վերայ գլխոյ նորին` առ ՚ի ահ արկանելոյ ՚ի նա: Այլ նահատակն անմռունչ կայր յաղօթս, եւ ստէպ խաչակնքէր զդէմս իւր: Մատեան անդ եւ ծնօղք նորա, եւ նոքա եւս քաջալերս տային նմա մեռանիլ խնդութեամբ վասն Քրիստոսի:
       Հուսկ յետոյ տեսեալ դահճաց զհաստատութիւն մտաց երանելոյն` պատառեցին սրով զորովայն նորա, եւ ՚ի դուրս վայթեցին զաղիս նորուն: Իսկ Անդրէաս քահանայ միով ձեռամբ խաչակնքէր զերեսս, եւ միւս ձեռամբն ժողովէր զաղիս իւր ՚ի փորն: Ծակեցին ապա դահիճք զպճղունս ոտից նորա իբրեւ զոչխարի, եւ կախեցին պարանաւ ՚ի բարձանց գլխիվայր. ուր եկաց կենդանի մինչեւ ցերեկոյ. եւ ՚ի մտանել արեւուն` աւանդեաց զհոգին: Զորոյ զմարմինն առեալ դահճաց` ընկեցին ՚ի բացի` լինել կերակուր գազանաց եւ թռչնոց. այլ հայք բարձին զայն անտի, եւ տարան թաղեցին յԱգուլիս ՚ի խցաձորի անուանեալ եկեղեցւոջ: Եւ եղեւ կատարումն սորա ՚ի թուին Հայոց ՌԿԶ. ՚ի Ժ. աւուր տրէ ամսոյ. այն է յամի Տեառն 1617. ՚ի նոյեմբերի. 18:
       Յետ այսորիկ իբրեւ բանք եղեն առաջի Շահաբասայ վասն մահուն Անդրէի քահանայի` ասէ ցարքայ մի ոմն յիշխանաց նորա շահռուղբէկ անուն. եթէ Անդրէաս երէց արժանի եղեւ պատժոց, եւս առաւել պարտ էր պատուհասել զգլխաւոր խրատիչ նորա, այն է Մովսէս ոմն` ուսուցիչ եւ վարդապետ օրինացն քրիստոնէից. որոյ բնակութիւն է ՚ի վանքն Տաթեւու. եւ գործակից նորա Պօղոս: Զայս լուեալ Շահաբասայ` առաքեաց զինուորս երթալ ունիլ զնոսա. եւ նոքա գնացեալ կալան զՄովսէս վարդապետ եւ զՊօղոս ընդ նմա, եւ եդին անուրս փայտեղէնս իբրեւ զլուծս եզանց ՚ի պարանոցս նոցա, եւ շղթայ յոտս նոցին. եւ այնպէս բերին զերկոսեանն առաջի արքայի: Յայնժամ բարկութեամբ խօսեցեալ ընդ նոսա Շահաբասայ` եդ տուգանս ՚ի վերայ նոցա հինգ հարիւր թուման. իսկ նոքա եւ այլ հայք` որք անդն կային` միջնորդ կալեալ զմեծամեծս Պարսից` խնդրեցին թեթեւացուցանել զտարապարտ տուգանսն. մինչեւ հազիւ ուրեմն իջուցին յերեք հարիւր թուման:
       Ելին ապա երկոքին վարդապետք, եւ շրջեցան ՚ի տունս տունս Հայոց` խնդրել զողորմութի. եւ թէպէտ աղքատացեալ էին յոյժ հայք, բայց քանզի բարի օրինակաւ երկուց այնոցիկ վարդապետաց եւ քարոզութեամբ նոցա շինեալ էին ամենեքին, յօժարակամ կողոպտեցին զանձինս ՚ի կարեւոր պիտոյից իւրեանց` արք եւ կանայք. եւ այնչափ ինչ ետուն նոցա, մինչեւ ոչ միայն վճարել նոցա զչափ տուգանացն, այլեւ յաւելուածովք դրամոցն ազատել զբազում գերիս եւ զբանտարկեալս եւ զպարտաւորս. մանաւանդ թէ նախ վասն նոցա հոգացան, եւ ապա զանձինս ճողոպրել կամեցան զկնի հինգ ամսոց ըմբռնման իւրեանց:
       դ. Խորհեցաւ Շահաբաս տուգանել եւ զՄելքիսէթ կաթուղիկոս` զոր ունէր ընդ իւր ՚ի կապանս եւ երկնէր չարիս ՚ի վերայ նորա. կոչեաց զնա առաջի իւր, խօսեցաւ ընդ նմա բարկութեամբ, եւ ասէ. մահու մատնելոց էի ես զքեզ, եթէ չէր միջնորդ լեալ վասն քո ամիրգունա նախարար . եւ այժմ իսկ կամէի սպանանել զքեզ. եւ սակայն ՚ի շնորհս նորա` շնորհեմ քեզ զկեանսդ. այլ եթէ կամիս ազատիլ ՚ի տառապանացդ, տո'ւր յարքունիս երեք հարիւր թուման. եւ գնա ' ուր եւ կամիս, զրկեալ յիշխանութենէ կաթուղիկոսութեանդ. եւ զայս ասացեալ` մերժեաց զնա յատենէ իւրմէ: Եւ ինքն Շահաբաս ելեալ յԱգուլիսայ` չուեաց բանակաւն, եւ եկն ՚ի տեղին` որ կոչիւր Դանղի. եւ Մելքիսէթ ընդ նմա` կապեալ ՚ի շղթայս:
       Անդ ՚ի Դանղի նեղեալ յոյժ Մելքիսէթի, եւ յոգիս ապաստան եղեալ` մատոյց երկիցս թուղթ աղաչանաց առ Շահաբաս, եւ ծանոյց նմա զվիշտս իւր. մաշիմ ասէ յանբերելի տուայտանս. խնդրեմ յարքայէ` տալ դիւր վշտացս փոքր մի. հրամայեա ' աղաչեմ կա'մ արձակել զիս, եւ կամ սպանանել: Իսկ Շահաբաս արար պատասխանի ՚ի ձեռն ծառայից իւրոց. ո'չ սպանանեմ, եւ ոչ թողում զքեզ. այլ այդպէս ՚ի շղթայս պահեմ տանջանօք. զի կա'մ մեռցիս եւ զերծցիս ՚ի տառապանաց այտի, եւ կամ տացես զերեք հարիւր թումանսն` զոր հրամայեալ է իմ, եւ ապա ազատեսցիս: Էին ՚ի բանակի անդ Շահաբասայ երեւելիք ոմանք ՚ի Հայոց, խօճայ Նազար, խօճայ Սուլթանում, եւ Միրվէլի, եւ մելիք Հայկազն, եւ այլք. եւ Մելքիսէթ դիմեալ առ սոսա` աղաչէր վասն տուգանացն. եւ նոքա ետուն պատասխանի, եւ ասեն. չի'ք քեզ այլազգ հնար զերծանելոյ, բայց եթէ վճարելով զպայմանեալ սակ տուգանացդ. գնա ' արդ եւ պատրաստեա զդրամսն, եւ տո'ւր:
       Վարանեալ ապա եւ տարակուսեալ Մելքիսէթի, եւ վտանգեալ ՚ի տառապանս շղթայից` թախծէր եւ աւաղէր, եւ հնարս ազատութեան ոչ գտանէր. զի ո'չ զպահանջեալ դրամսն կարէր վճարել, վասն զի չունէր ինչ, եւ ո'չ միջնորդութեամբ ուրուք զանձն ապրեցուցանել. ապա խորհեցաւ ՚ի միտս իւր` զայնպիսի ինչ խոստանալ Շահաբասայ, որով ոչ միայն հնար լիցի նմա ազատիլ, այլեւ ՚ի կաթուղիկոսութեան եւս հաստատիլ` առանց կասկածելոյ յումեքէ: Ապա մատուցեալ վերստին թուղթ աղաչանաց առ Շահաբաս` խոստացաւ նմա` տալ յԱթոռոյ Էջմիածնի ամ յամէ յարքունիս հարիւր թուման ՚ի ռոճիկ ծառայից թագաւորին, եթէ գտցէ զազատութիւն, եւ հաստատեսցի յիշխանութեան իւրում: Զայսպիսի խոստմունս ընկալեալ Շահաբասայ ՚ի Մելքիսէթէ` առաւել մեծ շահ օգտի համարեցաւ զսոյն, քան միանգամ միայն առնուլ ՚ի նմանէ երեք հարիւր թուման. վասն որոյ յօժարութեամբ զիջեալ յաղաչանս նորա` արձակեաց զնա ՚ի շղթայիցն. եւ ետ նմա հրաման թագաւորական նամակաւ վարել զիշխանութիւն կաթուղիկոսութեան. եւ առաքեաց զնա յԷջմիածին:
       ե. Յետ արձակելոյ Շահաբասայ զՄելքիսէթ` չոքաւ յԱսպահան. եւ զի ÿի շրջիլ իւրում յաշխարհին Հայոց` տեսեալ էր անդ զբազում բնակիչս նորոգ եկեալս յայլեւայլ կողմանց, եւս եւ յԱսպահանայ, խորհեցաւ զնոսա եւս ածել յաշխարհն Պարսից: Եւ յայս խորհուրդ հաստատեալ` առաքեաց զոմանս ՚ի նախարարաց իւրոց հանդերձ զօրօք ՚ի կողմանս Դավրիժու, Արտաւիլայ, Երեւանայ, եւ Գանձակայ. պատուէր տուեալ նոցա վարել ՚ի սահմանաց անտի զամենայն հայս. որք եկք իցեն. իսկ զբնակսն թողուլ: Այսու հրամանաւ գնացեալ նախարարաց յիւրաքանչիւր տեղիս այնոցիկ սահմանաց` զորս յիշեցաք, սկսան նախ քննութիւն առնել` թէ ո'յք ՚ի ժողովրդոց անտի իցեն բնակք, եւ ո'յք եկք. եւ գրեալ զանուանս եկացն` կացուցին ՚ի վերայ նոցա վերակացուս յազգէ Հայոց, պատուէր տուեալ նոցա զգուշանալ` զի մի ' ոք ՚ի գրելոց անտի պակասեսցի փախստեամբ կամ թաքստեամբ. ապա թէ ոչ` անձն ընդ անձին տուժեսցի. եւ էր թիւ բազմութեան նոցա իբր տասն հազար տանց: Եւ այսպէս հանեալ զամենեսին զնոսա ՚ի բնակութենէ իւրեանց` վարեցին յաշխարհն Պարսից:
       Եւ անդ ըստ հրամանի Շահաբասայ` որոշեցին ՚ի վարելոց անտի զամենայն քարահատս, եւ տարեալ բնակեցուցին ՚ի հարաւային կողմն Ասպահանայ ՚ի Դաւրապատ: Իսկ զայլսն ածին յաշխարհն Վահրապատայ. որոց զոմանս զտեղեցուցին ՚ի նոյն իսկ ՚ի քաղաքն Վահրապատ, եւ զոմանս ՚ի գիւղորայս գաւառին. եւ զի օդ տեղւոյն ծանր էր եւ վնասակար, բազումք ՚ի նոցանէ մեռան, եւ մնացեալքն օրըստօրէ նուազեցան եւ պակասեցան: Եւ թէպէտ ոմանք ՚ի նոցանէ կամեցան փախչիլ, բայց ոչ կարացին. քանզի պահապանք ճանապարհաց պատուէր ունէին ՚ի թագաւորէ վասն քրիստոնէից, զի որք միանգամ ՚ի նոցանէ կամիցին գալ յաշխարհն Վահրապատայ` թողցեն. իսկ որք կամիցին գնալ յաշխարհէ անտի` արգելուցուն: Սակայն եթէ ոք ունէր թուղթ կամ նշան ինչ ՚ի քաղաքապետէն, թոյլ տային նմա. իսկ եթէ գտանէին զոք մեկնեալ անտի գաղտ, սպանանէին: Գրէ վասն սոցա Առաքել, թէ ՚ի տասն հազար տանց անտի հազիւ մնացեալ էին ՚ի ժամանակս իւր չորեք հարիւր տունք: