Օգուտ Բժշկութեան

Շխուս եւ ճմուտ. երկուքն այլ յըղեղին հով ցաւերուն է. սքթան այլ այսպէս է

Պատճառ շխուսին այս է

Հունան ասէ, թէ շխուսն եւ ճմուտն մէկ հիւընդութիւն է, եւ լինի սա հով եւ չոր եւ ի թանձր խլտէ, որ ի յըղեղան ի փարտանին է յաւելցել, եւ շխուս եւ ճմուտ եղեր։

Նշան շխուսին այն է, որ հիւանդն զէտ մեռած լինի, եւ ինք զինք չի գիտենայ, եւ իսկի չի շարժի, եւ շունչն չերեւնայ, եւ այնոր համար յարապն շխուս ասէ։

Ստածումն վասն շխուսին։

Հունան ասէ, յառաջն սուր հոկնանի արա, եւ այարիճի Ճալինոս տուր եւ կամ շահմի հանդալ, եւ այարիճի ֆայղարայ տուր սակամոնով, յամէն մէկէ ուժուն չաք հիւանդին եւ եղանակին, տարոյն եւ աւուրն, եւ զգլուխն եւ զըղեղն յստկէ՛ աւելի խառնուածոց սավտային. եւ կերակուր շուրվայ հաւու ձագով. եւ մտո՛ւ ի բաղանիս եւ օծէ՛ զանձն խրու ձիթով եւ եասամինի ձիթով եւ մանուշկի ձիթով, եւ շատ մի՛ նստիր ի բաղանիսն. զէն է։

Դէվճանիսն ասէ, թէ լաւն այն է, որ հոկնայ առնես. եւ մեղրաջուր խմէ, եւ զգլուխն ածիլէ՛, եւ կղբու ձու եւ ֆարֆիոն եւ սպիտակ եասամին ձէթն խառնէ՛ եւ օծէ՛ ի գլուխն։ Եւ թէ ցաւն խիստ լինի, դեղ խմելու չի լինի՝ տո՛ւր այարիճի ֆաղարայ ախրապատինէն Բ դրամ։ Եւ ստածումն այն է, որ եասամինի եւ նասրին ջուրն ի յականջն կաթեցնես. եւ տո՛ւր որ հոտայ ղալիայ եւ սանտալ, եւ պապունաճի ձէթն օծէ՛ ի գլուխն. կուլանկուպին տուր որ ուտէ, եւ կերակուր՝ միս եւ տուռէճ եւ տէհուճ եւ շուրվանի եփած լինի. օգտէ։

Պատճառ ճմուտին

Էհանան ասէ, թէ առաջին բժշկապետքն շխուսն եւ ճմուտն մէկ ասեն, որ լինի ինքն հով եւ չոր խլտէ եւ զըղեղան կէսն ծածկել է եւ յաւելցել է։

Նշան ճմուտին այն է, որ հիւանդն ի վերայ կռնակին պառկի զէտ մեռած եւ վեր չելնէ, եւ ձեռն եւ ոտքն չի շարժի, եւ թէ քանի կանչես՝ ձայն չտայ մարդոյ։

Ստածումն վասն ճմուտին այս է։

Էհանան ասէ, թէ տո՛ւր հապի ստամահիկոն եւ մտպուխի աֆթիմոն, որ հանէ զպեղծ խառնուածն սավտային եւ քաշէ ըղեղէն ի վայր։ Տո՛ւր այս կերպովս. ա՛ռ սեւ հալիլայ Ժ դրամ եւ քապուլի սեւ Է Է դրամ, պալիլաճ եւ ամլաճ Դ Դ, եւ չամիչ անկուտ Զ դրամ, դամոն չիր Ի դրամ, եւ եզնալեզու եւ ղաֆէթ եւ թուրինճ խոտ եւ աստախօտոս Դ Դ դրամ, պասվայիճ ծեծած Գ դրամ. զամէնն եփէ՛ Դ լիտր ջրով, որ մնայ Ա լիտր, եւ քամէ՛, եւ ա՛րկ ի ներս Ա դրամ ղարիղոն, տո՛ւր եղկ ժամհրօքն որ խմէ. օգտէ աստուծով։

Մասրճուէն ասէ, թէ հիւանդն վատուժ լինի որ մտպուխ եւ դեղ չկարէ խմել՝ դու հոկնայ արա եւ հանէ՛ զայն խլտերն, որ ցաւն ի յանկից է, եւ ի վար քաշէ, եւ տո՛ւր կուլանկուպին եւ մեղրաջուր, եւ տո՛ւր մուշքի ղալիայ հոտալ. եւ թէ հիւանդն ուժովնայ եւ թէ երակ պիտենայ՝ ա՛ռ ի կիֆալէն, եւ թէ վատուժ լինի՝ ի տափողէն հաճամաթ արա. եւ թէ քուն չլինի՝ օծէ՛ ի գլուխն նունուֆարի ձէթ, եւ յորժամ ցաւն ի վերջքն գայ՝ տո՛ւր կերակուր մուզաւարայ սիսռով, եւ յետեւ այնոր տո՛ւր գառին միս եւ տուռաճ եւ հաւու ձագ որ ուտէ, եւ ղալիանի եւ ամենայն թթուէ պատրաստ կացիր, որ շատ օգտէ կամօքն աստուծոյ. ամէն։